장음표시 사용
21쪽
de Aulidem traiecit trium milliem spatio distantem bἔportum inclytum statione quondam mille nauium Agamemnoniae classis spectauit i Dianaeque templum, ubi nauibuaeursum adTroiam, filia Iphigenia victima aris admota, rex ille regum tenuit Hinc Oropum Atti eae ventum est obi pro
Deo vates Amphilocus colebatur: templumque vetusto merat fontibus, rivisque circa amaenum . Ab Oropo Athenas recta peruentum multa quidem visenda habentes, arcem portus, muros, Piraeeum urbi coniungentes, naualia magnorum Imperatorum , smulachra deorum, hominumque omni genere,& materiae ,& artium insgnia. Athenis pro ctus altero die Corinthum peruenit. Vrbs erat tum praeci ara , ante Mumii excidium et Arx quoque, & lsi limus iucundum praebuere spectaculum t Arx in immensam edita altitudinem sontibus scatebat: thstmus autem duo maria ab occasu , ct ortu solis finitima arctis dirimit faucibus. Sicyonem,& Argos nobiles urbes adiit: Inde haud parem opibus Epidaurum, sed celebre Aeseulapii templo nobili quod ab urbe quinque millibus passuum distans donis diues erat . quae
- remediorum mercedem salutarium aegri ei sacrauerat Deo. Inde Lacaedemonem non operum magnificentia , sed dii et
plina , institutisque memorabilem: unde per Megalopolim Olympiam ascendit. Quo loco inter caetera spectacula, Iouem veluti praesentem intuens animo nonnihil motus estir Peragrata tandem Graecia Demetriadem, inde in castra ad Amphipolim se contulit: ubi ludis a patre magnificentissime editis interfuit. Quibus eonsectis, & rebus Macedoni- eis de sententia decem Legatorum illue i Senatu ad id mi iasorum compositis, in Italiam cum eo traiecit: & regia naue ingentis magnitudinis,quam sexdecim remorum versus agebant, ornata Macedonicis sputiis aduerso Tyberi ad urbe est subuectustae ea paucis post diebus post illius triumphale currum cum a. fratre. & aliis illustribus viris est ingressus.
mr Sed uno, ac pener eodem tempore, & patris triumphum &duorum scatrum mnera, nobile maxime sortii humanae exinemplum spessiiuit. Alter enim duodecim ferme natus annos
22쪽
diebus quinque ante patris triumphum er vita decessita alter
quartumdecimum agens annum triduo post triumphum. Quam tamen familiae Oi bitatem eo animo tulisse sertur, quo. debuit is qui postea duas urbes Imperio Romano in unici ia. smas fiamma virtute e stet euersurus. Quod quidem ut facilius praeitare posset , in urbe non luxui, non inertiae se cor- . rumpendum dediti sed, Sc quod adolescentiae re'iquum: Dii r& omne etiam vitae tempus subi per negotia tum p ilica . tum priuata licuit libentius in bonarum artium stu--diis posuit: idque in dicendi facultate maxime: , & in stoi ea:disciplina, auctoribus, ac praeceptoribus Metrodoro pictore, S philosopho excellentissimo. Panaetio Stoicae sectae Principe ,& homine pene diuino, & Polybio Lyci filio Jacgalopolite ex Archadia. Cum enim IV. Paulus, ese uicto: Peci eo petillet ab Atheniensibus, ut sbi quam probatissimum philosophum mitterent ad erudiendos liberos; itemq; pictorem ad triumphum excolendum '. Athenienses Metrodoriam elegerunt, professi eundena in utraque re praestanti Lsimum: id quod edicto quoque Paulus indicauit . Sed Sei- Pio domi tantum opera Metrodori est usus. Panetium verδει Polybium non domi solum , sed fori; etiam secum seri habuit . indicendi aurem facultate.tantos fecit progressus: ut cumulata bellica gloria ipsa eloquentia summus , & grauissimus habitus orator merit. Atque in stoica disciplina illod in primis est consecutust ut omissa illa; quae est eius sellae propria, severitate , humanissimus, & lenissimus fit factus. Coi tamen philosophiae ita semper operam dedit evi vix intelligerent homines, id eum agere, cum ageret tamen . Poeta quoque hau d. contemnendus euast a Uersus enim ornat inimos cx tempore landere, & scribere solebat.
Vnde gaudens aliquando praeteritis laboribus, ita cum pa-
ti Desine Roma tuos hoctes. Hanque tibi monumenta mei pepepere labores. Alio Ioeo et ' ' O sole exorientrsupra Tisotis paludes, . t
Hemo est qui Iactis me aequiparare i Regn
23쪽
Naee prosem ratIo, confirmatioque doctrinarum, & si noturae ipsius habitu prope diuino per se moderatus, ct gra Uis
.erat: tamen cum ad naturam eximiam, illustremque acceia
sit, omnia praeclara,atque sngolacia extisterunt. Libros il-Ios quidem a Xenophonte non ad historiae fidem scriptos, sed ad est igiem iusti imperii , prudenter de inanibus deponet re non solebat. Cuius in primis laudabat illud , quod dic ret reosdem labores non esse aeque graues Imperatori, α militi: quod ipse honos laborem leuiorem faceret. imperatorium . Dum veto in his artium studiis liberalissimis, doctrinaque versatur : totusque animo excolendo deditus ostr pater tum Cen sor e vita decessit: cuius abstinentia, ut cae- , teras innumetabiles illius eximiasque virtutes,& optimam, ac beatissimam lanerinpompam silentio praetcrcam , tanta
fuit: ut , cum ex Hispania , deuictis Lusitanis magnas opes retulisset, tamen ex auctione bonorum ipsius vix redactum fuerit, unde uxori Papyriae, quam non multo post repudiauerat, dos redderetur. Cumque omni Macedonum gaz-Σa,quae maxima fuit, potitus fuisset inihi in domum suam intulit: sed tantum in aerarium pecuniae inuexit ibis enim millies centies HS. ut usque ad Hircium , & Pansam consules finem attulerit tributorum . eius vero mortem rari to animi robore scipio tulit rut uniuersa ciuitas eum a lapientia , & virtute paterna non degenerasse dictitaret. Patrimonium reliquit vix mille octingentorum scutato runt . quod integrum Scipio , quod in locupletionem ip-ie familiam adoptatus fuerat, in Fratri veliqum summa est etiam usus in matrem Rapynam cum semper ,.tum vero post patris diuortium pietate : summa in sorores liberalitate . quas cum viris tenui admodum patrimonio nuptas videret: eas ipse, quantum potuit, suis opibus semper iuuit. in suos autem tum propinquos, tum amicos summa stit bo nitate. Nam & Q. Fabii fratris filii suffragator in comitiis quaestoriis in campii descendit: P. Rutilium consulem esse. cit r C. Lelio in consulatus petitione nulla re defuit . Hie --
24쪽
goica ratione praeditus, eloquentissimus eognomento cipiens equo cum tanta beneuolentiae charitate conuinctus erat: tani amantissime, coniunctissimeque vivebat et ut e dem essent studiat una esset domus, idem victus, isque communis , ea dim & de Republica, S de priuata cura: neque solum militia , sed peregrinationes etiam, rusticationesquet Communes tuerint. Nam omissis paulisper studiis .cognoscendi semper aliquid, ac discendi, in quibus remoti ab oculis populi omne ocium , tempus lue conterebant, rus ex V he tanquam ex vinculis euolabant, adeo incredibiliter re-Puerascere solebant: ut concas, & umbillicos ad Gaietam, a Lucrinum laeum legere, & ad omnem animi remissione, Iudumque descendere coniueuerint. Nugari etiam ambo cum Lucilio poeta , S discinti, ut ait Horatius, Iudere do-
Nec decoqueretur olus soliti. Quod quidem iactitare sciapio ferebatur: ut & inuidiae quae inustres viros sequitur salta enim, ut ignis, semper petit aliquid detraheretur: ct iis respirandi locus daretur, qui splendore virtutum illius , α gloria rerum gestarum opprimi videbantur. Atque cum nonnulli, qui seipionis gloriae inuidebant, eiusque obtrectabant laodibos, actorem illum qoidem esse iactarent, po tam vero Laelium esse dicerent: Laelius eiusmodi vocibus nahil sublatus nunquam virtutibus, atque gloria Scipionis nos uduit. Idem fere in dicendi facultate eueniebat. Nam etsi Plurimum tribuebatur ambobus 3 dicendi tamen laus erat in Laelici illustrior reom esset multo vetustiori S horridior quam scipior & delectari magis antiquitate videretur: & Iibenter verbis etiam paulo magis priscis uteretur. Sed est et mos hominum: ut nolint, eundem pluribus rebus excellere . Nam ut ex bellica laude aspirare ad Scipionem nemo poterat: se in genii literarum, eloquentiae , sapientiae deniq; etsi utrique Primas inriores tamen libenter deserebant Laelio. Nec caeterorum iudicio solum , sed etiam Uisrunt inter ipsos contentii tribuebatur . Nunquam, alter alteriin, vel manimai re os dit o nunquam 'qυicquam alter ex al- vero audiuit , quod nollet: ad tandem id inter: ipsos erat,
25쪽
in quo consst It omnis vis amicitiae, voluntatum , studiorum, ac sententia cum summa consensio. Quod quidem ma .cero xime causa fuit.: ut in eo doctissimo, & elegantissi ino deamieitia libro Laelium de amicitia disputantem. induxerit r& de beneuolentiae, coniunctionisque necessitudine, qua inter se deuincti erant, saepe mentionem facientem , atque se sperare dicentem :Scipionis . & Laelii amicitiam notam posteritati sore. sed amicitiarum ineundarum Scipio, & colendarum adeo studiosus suit tui non solum e soro domum
ante se conferre non consuesset, quam aliquem ex iis , qui, quoquoi modo occurrissent sibi, ut Polybius praeceperat, familiarem; amicumque secisset: sed omnis eti am illius sermo esset. de amicitia . Nam praeter caetera, nihil difficilius esse dicebat di quam amicitiam usque ad extremum vitae diem permanere: vel quod non idem expediret utrique
vel quod non idem de Republiea sentirent r& quod etiam
mores hominu serpermutarentur alias a lucrsis rebus, alias aetate ingrauescente'. Dirimi etiam saepe inter adolescentes contentione , vel luxuria conditione, . vel commodi
alicuius, quod idem adipisci uterque non posset. in viri
etiam labefactari saepe honoris contentione . . Peste enim, maiorem esse nullam in amicitiis, quam pecuniaeycupiditatem, quam honoris certamen , & gloriae. Magna etiam ditas dia , & plerunque iusta nasci, cum aliquid ab amicis,quod
rectum non esset, postularetur: ut aut Iibidinis ministri, aut adiutorest essent ad iniuriam . Hare ita n uilia asi lato impendere amicitiis : ut omnia . subterfugere, non modo sapientiae, sed etiam . felicitatis. diceret a sibi videri . Negabat etiam, ullam vocem inimiciorem amicitiae potuisse proserri, quam Biantis, aut Chilonis huic Gellius ascribit in qui
dixisset: ita amare oportere: ut aliquando sis o surus. tamen assimabari non tam in amicitiis quam etiam in odiis,atque inimicitiis mediocritatem quandam esse tenendam . Quaerebat ni interdum i quod in omnibus rebus homines diligenistiores essenti' ut capras, ut ouesa quot quisque haberet, m
26쪽
. lilli quidem parandis euram adbibere rin amicit autem illis
ligendis negligentes eger nec habere sgna quaedam, & nnistas , quibus eos, qui ad amicitiam essent idonei iudicarent. Cum amicis ita se humanergerebat; ita se summitebat scae- bat enim esse maximum, in amieitia superiorem esse paren inferiorio ut qua muis eos praestantia Nirtutis , ingenii, scir- tunae long imperareti tamen nunquam ut supra dictum est Laelio nunquam Rutilio , nunquam Mummio, nun- quam in serioris ordinis amicis sese anteposuit. vero Maximum fratrem egregium virum omnino illi nequaqua parem, quod is anteibat aetates tanq uam superiorem cole- lebat. Et iam peruei rat ad trigesimum annum, cum Athe- inienses P Seissione Nasi ea , M. Mareello coss. Romam ad
Senatum thgatos de suis maximi si rebus miserunt . Carneadem Academicum Critolaum Peripateticum , Diogenem stoicum tres illius aetati, nobilissimos philosophos. Quos dum Romae fuerunt . de rebus Variis disserentes cum multis aliis eiultatis principhus audiuiti atque iri primis Car- meadem eo diei cum vel exercendi sui causa, vel ingenii ostendendi, iri vestibulo eurrae elegantem , & accuratam habuit oratione pro iustitia i postero autem die pro iniustitia contra iustitiam dixit . Quae quidem disputatio adeo eudelectauit: ut saeper postea dicere consueuerit: Athenienses nihil sibi tueundius, nihil gratius eo tempore facere potuisse, quam huiusmodi legatos mittere. Cum interim res in Hispania R Omanis non satis prosperer procederent: & ciuitas ita metu suspensa, ita debilitata esset: vi nullus iuueniretur , qui aut tribunus militum Paut legatus L. Luculli eonsulis in Hispaniam ire vellet: Scipio tum trigesimum
quartum agens annum in inedium proeessit:atque professus est, se quodcunque genus militiae esset imperatum, excomturum. quo qdidem exemplo ad milita ndi studium omnes in ei tauit. Legatus igitur Luculli in Hispaniam profectus
eontra Celtiberos, pi aeter caetcra acinora, quae in eo bello praeclara edidit illud ad Intereat iam maxime memorabile
luit . Nam barbarus quidam Rcgem L. Florus appellooln
27쪽
eereatiensis eorporis magnitudine, atque armis ἱn signis casaepe in medium procederet :quemuis unumer Romanis,qni secum ferro decerneret, prouocabat. Sed cum ne mi noaduersus se perduci videret: tripudians, & hostes illudens atque etiam ab risis linguam exerens ad suos se recipiebat. Movit tandemserocem Scipionis animum seu tacita ira, te clatrectandi certaminis pudor. Atque prius sciscitatus consulis voluntatem, ex lege enim militari mallus extra ordi0ecum hoste iniussu imperatoris decertare poterat ὶ armis habilibus magis,quam decoris, media miluaris statura, in mς dium processit : ipsumque barbarum intersecit. Quo facinore Romanis animus maxime additus suit. Huius quidem pugnae essigie eius barbari filius in gemmam enim quandam eam pugnam incidendam,curauit quoad vixit, signauit . Vnde stilo Praeeoninus homo facetus satis salser dicere solebat: quidnam fuisse facturun eum, si scipio a .patre interis remptus fuisset ς Atque etiam in eiusdem urbis expugnatioiae maius mi illo periculum adiit. Dum enim, vehementςr utrinque pugnatum ipse omnium primus. murum transcendit . ex quo cgregio facinore i Lucullo murali corona do-- natus est. M .etiam Alienum Pelignum in acie scuto suo protexit. Non multo post ab eodem Lucullo in Africam missus est ad Massanisam elephantos petitum, & milites . Erat Massantia Numidarum rex, & P. R. & Corneliae gentis iustis de causis amicissimus bellumque gerebat cum Carthagini sibus Atarotale duce . Forte accidit, ut quo die Scipio pe venit eo, Massanisa , & Asdrubal ad' pugnam,cxaginam separarent i Massanisa, cognito Scipionis aduentu , cum ipse
corpori curando daret operam, aliquot filios cum omni equitaturabulam misit reisque mandauit , ut Scipionem venientem exciperent . ipse vero, orta luce, suos in aciem edaxiti nec Asdrubal detrectauit pugnam . Qua re cognitai Scipio iseditiorem quendam ascendit locum': unde eam 'pugnam, quae ab aurora v sque ad noctem perducta est, noni sine magna voluptate spectauit, Saepe eniin postea diceteticonsueuit et se quidem in variis praeliis yersatum fuisse, sed
28쪽
nunquam malorem percepisse voluptatem : qua in cum deincem supra centum, millia hominum praelio decertantium ipse omni periculo, curaque vacuus spectauit. Addebat piarterea, ut rem ampliorem faceret: duos tantum ante se in bello Troiano si initi interfuisse spectaculo , Iouem ab Ida, Ne-Ptunum ex samothracia. Victori tandem Massanisae gratulabundus occurrit. Quem senex octauum iam , & octog simum agebat annum i ut amicum , quod esset Asricani nopos, honorificer excepit, atq; officiose. Carthaginenses aute. cognito Scipionis aduentu , ad eum oratum. miseriant et ve. Pacem inter se . & Massanisam conciliaret, resque compONeret. Qui libenter suscepto negotio, ut unum in locum Conuenirent, ibique congrederentur H diose curauit: quia. bi ventum est, prolatis a Massantia postulatis, Carthaginenisas, quicquid agri erat circa Emporium id Mas Ianisae se relicturos dicebant,& argenti talenta ducenta in praesentia nismeraturos: lxxx vero ad tempus daturos: sed Maisanisam, transfugas, ut omnes etiain sibi traderent, petentem ne audire quidem sustinuerunt: atque insecta re discesse tui. Scipio acceptis ar Massanisa eic phantis, & nonnullis collortibus ad
Lucullum rediit in quo tandem pacatas omnibus Celtiberiae
Populis,& quibusdam etiam incognitis nationibus in Hispania subactis Romam, L. Quinctio Flaminio , & M. Acilio. Balbo collibus, reuersus est . quibus Cato apud Cicerone de senectute loeutus cu Scipione.& Laelio fingitur.inuo quidem tempore cum, patres, auctore in primis Catone, bellum
Carthaginensibus inferre statuissent: Scipio Tribunus militum quartae legionis Manii Manilii in Africam cum eo, ML. Marcio Censorino coss. traiecit. Quo ubi applicuit. nihil ei potius fuit equim ut Massanisan, conueniret.ad queut venit, complexus eum senex aliquanto post effusas nonnullas laerymas suspexit in coelum et & Soli, reliquisque caelitibus gratias egit: quod ante in suo. regno, suisque tectia Scipionem iterum conspiceret, quam e vita discederet. Deinde Scipio illum de suo regno, ille vicissim Scipionem de a Meublica percunctatus est: multisque verbis ultro ci-
29쪽
troque habitis, Illum diem eonsumpserunt. Post autem apis
paratu regio aeeepti, nullis in aliis, nisi de Africano serismonibus ad multam noctem versati sunt: cum senex omnia illius non facta solam, sed dicta etiam commemoraret. De inde ut cubitum diseellerunt, seipionem & sessum de via,&quddad inditam noctem vigilasset: arctior quam tot Asueuerat,somnus complexus est. Hinc Cicero occasionem arripuit: ut Scipioni, somnium comminisceretur, unicam
ex uniuerso sex de Republiea librorum naufragio tabulam. in quibus quidem libris inducebatur scipio, cum etiam P. Furius, Philus,& C. Laelius sapiens,& M. Manilius adesset, Q.Tubero,&P. Rutilius, ac duo etiam Laelii generi Q.
Scaevola , & C. Fannius quamquam non affuisse dicatur
ἱn libro de amicitia qui triduum in suis hortis de Republiea , & optimi ei uis ossieto disputabat: ae statum optimaeeiuitatis conformabat. De optimi ei uis officio haee sunt iulius verba ex quinto de Re p. libro . Vt enim gubernatori cursus secundus, medico salus, imperatori victoria: sic huiemoderatori Rei p. beata ciuium vita proposita est ut opibus firma, copiis locuplex, gloria ampla, virtute honesta stahuius enim operis maximi inter homines, atque optimi iu lumen effectorem volo. Reverso Scipione in castra, Consules aeceptis trecentis , quos Carthaginens bus imperaue xant, obsidibus, armisque, & omnibus bellicis instrumentis , ex auctoritate patrum , Carthaginenses, s salvi esse vellent, in alio loco procul a mari decem millia passuum alterum oppidum facere iusserunt. Qua re audita, carthaginienses, quippe qui indigna sibi imperari, & minimer tolle
eanda arbitrarentur, multis nequicquam fusis la erymis, &praeeibus ad bellum, se , suaque defendenda, rebus omnibus ad id necessariis spoliati , praeterquam pecunia compeiaiunt ut . qui tamen tanto studio, ae certamine sabrorum, mulierum, puerorum arma omnium generum facienda curauerunt: ut singulis diebus centum,& quadraginta clupei consecti in armamentarium reserpentur, enses trecenti, tri.
gulae, &Janceae quingentae, mille tela ex catapultis mitte
30쪽
. eum ingenti catapultarum , & sagittarum numero. Haee Strabo. & Appianus . Florus autem eo furoris eos deuenisse refert: ut in usum nouar classis tecta, domosque resciderint: in armorum officinis aurum , & argentum pro aere, ferroque constauerint: in tormentorulm vincula, ut tendi Possent, matronae, alia deficiente materia, suos capillos coistulerint. Uum igitur hare Carthagini geruntue , Consules
aliquot diebus cum aliis de causis , tum ver6 maximer, vexet frumentariae consulerent, absumptis, ad eam exercitum
instructum oppugnandam ducunt. Ρatebat Carthago in clecuitu millia passuum xxii iusta in secessu magni cuiusdam sinus peninsulae similis. Iugum enim eam i continente separabat xxv . stadia latum. Strabo Carthago, inquit , sita est in Peninsula quadam deseribente ambitu, qui murum habebat ccc. & lx. stadior um, cu us lx. stadiorum longitudinem oecupabat iugum, quod i mare in mare descendit . Qui vero dicit, eam patuisse in circuitu mille xxiiii passuus, videae quam ' probabilia scripserit: cum nulla sit urbs tam parua. quae non habeat tantum ambitus. ab iugo quaedam lingua
angusta, oblonga', trecentos duodecim pedes lata excurre bat in occidentem inter stagnum;& mare simplici muro per rupes praeruptas munita. pars vero, quae ad meridiem,& continentem spectabat, ubi etiam erat Byrsa tumulus hic erat satis editus in cuius vertice erat Aesculapii templum, maxime illustre , & opulentum triplici muro & ipsa circummuniebatur triginta cubitos alto praeter propugnacula, de turres , quae interuallo quingentorum pedum inter se distabant, quaeque tabulatorum quatuor, nixae sundamentis triginta pedum . altitudo vero cuiusque muri primum aequa. bat tabulatum: & in parte in seriori fornicata, atque firma trecenti stabulabantur elephanti cum locis idoneis ad ea, quae ad ipsos alendos pertinerent , conseruanda . supra ipsos erant quatuor millium equorum stabula cum suis pabu- Ii, de hordei penuariis: virorum quoque domicilia viginti milliam peditum, quatuor millium equitum. tantus appara
ius belli eo ordine collocatus in solis muris fuerat. Anguis