장음표시 사용
41쪽
tillos educere, quot persuadere posset: ad Reges, & etiuitates tot lueras Populi Romani nomen scribere, quot ellet. quod non frustra fuit. nam eo modo aliquot i regibus , S ciuitatibus auxilia impetrauit. Hoc tempore cum
ab eo quidam vetus a flectator ex numero amicorum Hora
impetraret, ut se praefectum In Africam duceret, idque moleste terret e noli, inquit, Scipio mirari, si tua me hoc non impetras et ego iam pridem ab eo, cui meam existimationem
Caram fore, arbrtror, peto, ut mecum praefectus proficiis
scatur, & adhuc impetrare non possum . His ita adminia stratis ab urbe tandem profectus in Siciliam primum, inde Uticam sub occasum solis appulit . L. Mancinus classis praefectus, qui cum Pisone, ante Scipionis aduentum in Afriacam traiecerat, aggressus est in rei ei partem muri Carthaginis ab oppidanis neglectam propter rupes Continentes s .as peras, & Inaccessas et admotis scalis, & aliquot iam militibus strenue murum tenentibus, Poeni eruptione facta hostes inuadunt. At Romani eos fusos, fugatosque in vi bem
ea porta, qua eruperant, persecuntur. Et iam sol ad occasum pcruenerat, cum Romani occupato iusta murum loco quodam munito, quiescebant. Hic Mancinus ,& inopia cibariorum, &quod periculum erat, ne prima luce prae ceps i poenis per rupes ageretur, ubi se in maximum periculum adductum intellexit: nocte iminente , nuncium ad Pisonem,& Principes Vtinensum rogatum misit r vi sivi hi laboranti opem ferant , commeatumque statim mittant. Quo nunico circa mediam noctem accepto , Scipio tubicem extemplo tuba canere iussit e & praecones eos ad mare conuocare , quos seciam ex Italia adduxerat, & pu- hem. Uticensem reos autem, qui essent aetate prouectiore, comeatum , ad naves comportare . Deinde mancipia,
aliquot ex Carthaginiensibus dimisi , qui suis nunci xent,'scipionem Mancino venire subsidio. Misit praetorea equites alios post alios ad Pisonem, qui tum medit ranea loca obsidebat , propere' accersendum et ipse veto
de quarta vigilia soluit , militibus praemonitis . ve cum
42쪽
hostibus appropinquarent, erecti consisterent In tabulatis,
ut iis se se ostentarent, & longe plures viderentur . Mancinus, orta iam luce , & irruentibus undique Carthaginiensi hus,, quingentis, quos solos armatos habuit, cire undediecinermium tria milia, qui pridie relictis nauibus opem suis.
laturi illuc concurrerant. & iam accepto vulnere, eo loci' compulsus fuerat: ut parum abesset, quin ptaeceps ex muris. ageretur, cum scipionis naucs impetu . pulsuque remorum, terribili venientes, in alto vitae surit, militibus.undiq; extantibus refertae ,& Carthaginiensibus quidem, re cognita ex . mancipiis, non improuisae, sed Romanis praeter spem salutem ferentes. Cum enim Paeni paulum cetulissent pedem.&Romanos oppugnare destitissent; seipio, Mancino cum om inibus ipsius militibus in naues aeceptis , & eo statim Roma iam enim successor illius venerat dimisso, haud procul Cac. thagine consedit. Poeni quoque ad sexcentos viginti quinque passus ab urbe progressi castra ex aduerso locarunt. Huc se se contulit Aldrubal cum sex millibus veteranorum peditum I & By thias equitum praesectus cum mille exercita tissimis equitibus. Hie seipio cum nullam in militibus a Pisone acceptis inesse modeltiam, nullum ordinem , nullam iobedientiam animaduerteret: sed ignauiae, auaritiae, rapinisque illius Consulis indulgentia omnino deditos :& interdum cum his magnam institorum inultitudinem versari, qui praedae causa sequentes audaciores e castris iniussu con-
solis abeuntes cum lex in hostium numerui referret eum,
qui longius discessit, quam tubae sonum audire posset ra- pinas exercebant: qua' ue hi deliqua sient, ea in exercitum conferri: & quae rapuissent, noui eertaminis, ac mali principium esse : quod multi praedae socios iniuste verberabant, vulneribus, morteque assiciebant: hos sibi paucis esse , monendo,, & castigandos putauit. Intelligebat enim hostes dissi elle superari posse, nisi milites dicto audientis, moderati , atque continentes fuissent . Quare aduocata concio,
ne, in editiorem ipse conicendit locu in , ac facto per praeco
nem silentio, ita milites allocutus est. EP milites, cum sub ,- - r ' Manli
43쪽
Manlio duee, stipendia merebam, vos milii testes est is , quod
specimen obseruantiae meae dederim, & quam me obedientem praebuerim: id qnod nunc a vobis repeto Consul. quiquamuis eos, qui mihi non paruerint, summo etiam affice re supplicio possimi tamen meas esse partes, nec inutile suis turii putaui, vos praemonere. Vos quae facilis, probe scitis: ego vero ea dicere, quae mihi sunt dicenda erubesco. eo militiae genero utimini et ut latrones dici verius positis, quam milites: in castris cum est manendum, ad arbitrium vel trum huc,& illuc discurritis:& ob avaritiam cauponantibus, atqἰ nundinantibus similes estis, non urbem obsidentibus, ac oppugnantibus ' deliciis, ac voluptatibus , cum adhuc bellum geratis, perfrui vultis . Iccirco res hostium,animique praetepomnium spem, de celeriter, ex quo a vobis discessi tantuni
creuerunt: & nobis ab huiusmodi indu lgentia , atque desidia labores facti sunt difficiliores , atque grauiores . Horum culpam si vobis esse ascribendam intelligerem, sine ulla mora mihi poenas daretis: sed quoniam in alterum eam conse- ro, quae adhuc comisistis, ea nunc missa facio, vobisque con dono. De me vero se habetote : venisse me huc, non ut pe-
Cuniis coaceruandis inseruiam ante victoriam, sed ut, eueesis primum hostibus,eam consequar. Discedite igitur hodie ab exercitu omnes, qui stipendia non facitis, exceptis iis, quibus ego manendi potestatem permissero: nec quisquam iin castra redire posthac audeat , nisi qui comeatum ferat,
eumque militarem , ac tenuem. His autem tempus praescri-
betur, quo res suas da stribuant, atque diuendant: quod verecte fiat ego , &quaestor curabimus. Atque haec dicta sint iis, qui militiae sacramento non sunt obligati. Sed vobis militibus unum sit in omnibus muneribus obeundis, comune praeceptum, meus mos,meusque labor. Huc si intuebi imini, vosque dirigetis , nec ardens studium, & animi prae sentia nec etiam gratia vobis deerit. Nunc in iis est nobis elaborandum, in quibus est plurimum periculi lucrum vero, MVoluptas in tempus magis opportunum reiiciatur. Haec ego-αleX imperamus: quisesse obedientes praebuerint, multati
44쪽
tan sequentur commoda i qui verδ dicto non paruerint. debitas mihi poenas dabunt. His dissis, omnem statim inutilium hominum turbam r& quaecunque militibus noc re, & ad victoriam impedimento esse poterant: e castris eiecit. Purgato tandem exercitu, & ad pristinam militiae cit-sciplinam reuocato , locum intra urbem amplum, muroquet
coniunctum nocte quadam aggressus est insidiis bifariam di- sp ositis . Nam ex altera parte quibusdam ex suis praemissis ipse ex altera sine ullo strepitu , cum securibus, vectibus, scalis, ad xx . Iladia maximo cum silentio processit. scd perceptis ab ris, qui proxime in muro excobabant, ansidiis, et amor ab iisdem liatim editor: contra & ipse Scipio primus
deinde omnis exercitus ipsus clamorem tollere carpit ridapium cum vehementius praemit si ex altera parte etiam focissent; maximus est iniectus Carthaginiensibus terror, noctu tot hostibus undique tam repente exorientibus. Scipio interei quamuis nihil circa muros intentatum relinqueret,
tamen haud quicquam proficere potuit. Erat sorte priuati
cuiusdam turris extra urbem derelicta , cuius altitudo maenia aequabat; in hanc iuuenes intrepidi ascendere iussi cum murum coniectis pilis propognatoribus nudassent: arturpi iactis in murum lienis. & asseribus, factoque ponte, in cum gransierunt, ac Megara occupauerunt , portaque perfracta, & Scipione cum quatuor millibus recepto , adeo perterriti sunt non solum ii, qui in inuris, & urbe erant, sedit etiam qui ei vallo praeerant, quod post Mancini pros ctionem quinque stadia procul ab urbe Poenriecerante ut re Iicto vallo , velut si reliqua urbs capta esset. cum caeteris ita Byrsam confugerint, locum totius urbis munitissimum. At Scipio cum animaduertisset omnia intra Megara hortis, arbustis aestiuos fructus ferentibus, maceriis, saepibus exa uribs,& aliis spinis, rivis quoque sexuosis referta, veritus, ne invium , ac difficile militibus esset, hostem persequi, eum praesertim vias ignorarent, noxque insidiis occasionem daret, progredi noluit. Asdrubal aegre ferens irruptionem Scipionis in Megara, ubi illuxit, omnes Romanos eaptiuo
45쪽
cd uiuos, quos habuit, in murum , unde a suis conspicipossent, produxit et & eos aut oculis aut lingua, aut neruis , aut pudendis crudelissime mulctauit uncis see. reis ad id comparatis: aliorum etiam succidit plantas Paliorum amputauit digitos , aut pellem detraxit toto corapore , atque ita ad huc spirantes ex eo loco praecipita uit : ut Carthaginiensibus nulla spes pacis a i Romanis
impetrandae relinqueretur, & exasperatis eo modo animis in solis armis salus omnis reponeretur. Scipio egressus e Megaris , die insequenti , vallum nocte superiori ab hostibus desertum succendit Isthmum, quo uniuerso potitus fuerat, fossa a mari ad mare ducta tria millia pata sum longa muniuit, pugnantibus eodem tempore iacta enim teli ab hostibus id operis impedite conantibus distabant in & fodientibus militibus. Hoc perfecto opere, alc Tain duxit fossam haud multum i priore distantem, longiatudine parem contra externum hostem. Duax praeterea transuersas his maxime similex addidit, ut quadrati formam niuersum opus habere videretur . Has omnes sudibus acu tis praemunivit: atque post has perduxit alias fossas. ad eam vero fossam, quae ad urbem.spectabat, murum eadem , quaerat scissa, longitudine, altitudine vero duodecim pedum
crassitudine sex , extruxit, praeter pinnas, atque turres, in muro per interualla excitatas. in medio turrIs erat altissima. cui tectum ligneum testudinatum impositum fuerat tunde. quae in urbe fierent, videri poterant. Hae Omnes munitiones
diebus viginti , totidemque noctibus perfectae sunt a militibus uniuersis modo opus faeientibus , modo pugnantibus de vix somnum & cibum ad sustentandum corpus necessaiarium capientibus. Huc statim suas duxit copias, & eodem tempore i eastra suis militibus muniuit, & Carthaginienses obsidione premen re caepit cum obiecta tam longa munitione, aditus iniuriam nullus cuiquam pateret, ut coinmeatus ex . continent, comportari posset . Hinc Cartha.giniensium famex, hinc omnium malorum causa orta est.
46쪽
Nam cum ex civibus ad septuaginta homἰ num millia obs derentur, ct magna in urbem ut fieri solet) agrestium multitudo confluxisset, nec quisquam fere propter obsidionem egredi, nec ingredi posset ei quicquid comeatus summo cum
periculo , ae dissicultate aut terra supportaretur, aut mari, Cum Tranquillum erat, veheri tur , cito conficiebatur: ex
quo fames indies crescebat. Erat Bithyas quidam, qur cum octingentis equitibus at Gulussa ad Poenos transerat , tum equitum Carthaginiensium praefectus : Hic iam pridem ad
Comeatus supportandos missus cum neque clam accederet auderet, neque ni Scipionis vallum trascendere posset: co- meatu in naues imposito, v tum ex alto obseruabat equo vehementiore flante, naues illius onerariae plenis velis, tanea celeritate in portum ferebantur: ut Romanae triremes magnitudine,& pondere tardiores, eas neque possent alle qui , meque impedire: quod starent prope urbem nec continentes, atq; coniunctae, nec frequentes, ut in mari importuoso, ct praerupto et nec accederent propius, id scopulis, quibus a pars . maris erat reserta, & Poenis, qui tum maxime in mu-xo consistere consueuerant, prohibentibus. Frat tamen pe modicum quicquid comeatus eo modo inuehebatur ; & Idipsum Asdrubal triginta millibus hominum , quos ad bella sibi delegerat, caetera neglecta , ct exclusa multitudine, suo arbitratu distribuebat. Quod cum Scipio animaduertisset, eo aditu portus, qui erat ab occidente, neque multum aberat i continente , hostes excludere statuit . Aggerem itaque rectum iacere, ae struere coepit a Tarnia , quae inter stagnum ,& mare sita lingua appellabatur: progressus inde in pelagus est , & usque eA qui in eum portum ex alto inuehebatur . quem ut perfecit saxis ingentibus crebrisque firmauit, ne aestu dissolueretur. Huius aggeris pars superior patebat in latitudinem quatuor,& viginti pecies, inferior autem sex,&nonaginta. Carthaginienses primum ridere, atque contemnere: ut qui arbitrarentur tantum opus in loco tam difficili aut perfici non posse, aut ad Perficiendum longo temporis spatio opus esse: Deinde ubi
47쪽
rietio urna knIdem tempora ad militum laborem in teianaitti viderunt rac magno totius exercitus studio paucis die- hos essectum, magnitudinem eius admirari caeperunt. admiratio tantiem In magnum timorem est versa. Hoc enim opexe portus vetus obstructus fuit. itaque Carthaginienses qui saeper in eo bello quantum in rebus gerendis celeritate, cosilio, sed υ itate, ac vigilantia valerent ostenderant reo temispore adeo tacite,& occulter nouum alium sbi portum, adhibitis ad effodiendum mulieribus, & pueris, fecerunt: ut naex captiuis qui de Scipio quicquam certi cognoscere potuerit . aflirmabant enim die, noctuque strepitum in portu ex auditum , sed se eius causam ignorare. Tandem patefactor ortu , atque satis ampla quinquaginta fuisse triremes Apin rianus scribit, aliquot circuros, myoparones, aliaque minora na igia ex improuiso explicata classe, tantum terroria hostibus iniecerunt i ut si extemplo naualis pugna esset inita, eo die potuissent Romana classe potiri r cum negligenister Romani eam seruarent,omnibus sociis naualibus, acre--gibus ad oppugnationem intentis. Sed expugnari Camthaginem i Scipi cine, atque deleri necesse erat. Circumactis enim tantia modo nati ibus ad ostentationem, & superbam ansultationem sese in portum recepere. Triduo post er po tu instructa, paratique ad naMale certamen egressi sunt. Romani contra classem instructam eduxerunt. Extemplo ingenti ci amore hortantium inter se utrinque sublato, pugna non mediocri certamine, nec parua dimicatione est inita. Nam ab traque parte neque remigum alacritas, neque guinhernatorum scientia, neque militum virtus desiderata est rCum ill14n ea pugna patriae salutem, hi velo victoriam eonsistere persuasum haberent. Cum autem fortissime acerris meq ue ad meridiem iam pugnatum esset: datis, acceptisque utrinque multis, ac variis Vulneribus, laeuia quaedam. & expedita Carthaginensum nauigia, cum celeritate,& pulla remorum praestarent; subeuntes Romanorum naues longe maiores, incursu celeri, atque recursu gubernacula e puppi
bus earum euellabat: Iemo i detergebant. Et iam diei hora
48쪽
ad vesperam vergebat , cum Poenis visum est exeedere pu gna. non qu/dessent inferiores, sed ut rem in crastrinum di Terrent. Minora igitur illorum nauigia, fuga propinqua
in portum capta, cum certatim ingredi conarentur, in poetus faucibus ita implicata sunt inter se propter multitudine: ut maiores naues subsequentes portus intro seu prohibe rentur; & ad aggerem quendam confugere cogerentur; qui
mercatoribus ante moenia ad merces exponendas, atque ex
portandas inulto ante satis amplus constructus fuerat : ibiq; Ioricula parua eo belli tempore facta, eo consilio: ne hostes eum locum, ut amplum occuparent. Ad hunc igittar aggerem naues Carthaginiensum portus inopia confugere, atque proris in hostes conuersis, constiterer hostes acriter ingruentibus propulsare coeperunt, hi quidem ex ipsis, nauibus, alii ab aggere, nonnulli etiam ab loricula . st manis aurem incurius, & pugna cum nauibus hostium stantibus facilis erat, & expeditus: sed receptus ad suos proptet nauium multo longiorum, atque maiorum conuersionem tardus, atque difficilis. Vnde fiebat, ut eadein ipsi in comismoda paterentur, quibus hostes affecissent. Cum enim na-ties conuertabant, i Poenis tum maxime urgentibus 4 vexa
bantur . diu ita pugnatum est, ut in quam partem victoria inclinaret, diiudicari non posset: donec. quinque Sidetum naues, quae beneuolentiae causa Scipionem sequebantur, eiusm0di pognae genu, inierunt. anchoras ex ingenti interuallo in mare deaecerunt rharum funibus long ssimis nauiupuppibus. alligatis, impressionem in hostes faciebant: de eo missa pugna, retrocedebant, naues i puppibus funibus ipsis retrahentes ziterum magno impetu, pulsuque remorum in Poenos ferebantur ; rursus eodem modo retro naues ag hant id cum caeteri ex classe scipionis animaduertissent: imitati si detum nauium pugnae rationem , Plurimum incommodi punicis nauibus intulerunt. Tandem, praelio nocte dia empto, quae rςliquae fuerant, Carthaginiensium naues in Portum penetrauetunt. Postera die, exorta luce Scipio aggerem aggressus est cerat enim Jocus ad portus infestandum opPOrtunus
49쪽
portunus Se illius Ioriculae partem , admotIs trietibus, aliis isque machinis, deiecit. At Carthaginienses quamuis & fame, & aliis multas, variisque malis premerentur: nocte tamen eruptione facta, non ii quidem terra, cum nullus pateret aditus, non nauibus, cum ibi mare vadosum esset: sed nudi cum facibus extinctis, ne longe conspicerentur, mare ingressi sunt. hocum partim summis pectoribtis extantes Progrediebantur ; partim natabant. qui ubi ad hostium machinas peruenere , & incensis facibus conspecti sunt: atrox pugna commissa est. Poeni, quippe qui nudi erant, multa accipiebant vulnera : multaque vici sim ob sero citalcm . Maudaciam hostibus inserebant . qui quamuis infixa sagittaruspicola , hastarumque cuspides in pectore , facit que gestarent: tamen tanquam serae in vulnera ruentes non ante fine
rugnandi secere quam in opera Romanorum ignem intulere ripsosque perturbatos ea enim re consternatio atque tumultus tota castra occupauerat, tali sque formido, qualis nuquam antea j in fugam coniecerunt. Qua re Scipio vehemeter commotus soras cum equitibus egressus est , S iis, ca- . stris obequitans iussit ut suos, ni sugere de starent, caederent, ac vulnerarente multi percussi, atque necati sunt. vnde complures, necessitate cogente, in castra incolumes reis diere. Carthaginienses autem incens s machinis in urbein. qua venerat, rediere. Scipio eoru desperatione veritus quod reliquum noctis fuit, chim suis omnibus in armis permansit. At ubi illuxit Garthaginienses nihil impedietibus, nec quicqua molientibus Romanis Ob incensas machinas, muria, qui pridie deiectus fuerat arietibus,refecerunt . turresque, certospacio interiecto. multas in eo excitauerunt. e regione quam seipio, aliis interim sabricatis machinis, aggere instituit: unde sui faces,& fictilia sulphure,& pice reserta 1 hostili turres, ac munitiones coniiciebant. Cum autem flamma addacta non ullas absumpsisset turres, atq; ob ea causam Poeni idefugam fecissent Romani eos insequi coeperunt: sed cu terea esset lubrica ob concretum sanguinem recentem,atq imul tu
50쪽
seipio toto Poenoru aggere potitus, fossa eum eἰreundedit muroque ex lateribus haud humiliore hostium muro, nee longo ab ipsis interuallo et ubi militum quatuor millia collocauit: ut contemptim sagittas, pilaque in hostes intorquerent . illi ver6, quoniam loci altitudine pares crant, eos exaduerso constitutos telis incessere, & vulnerare non desinebant. Atque haec ea aestate gesta sunt . Ineunteiautem hyeme, eum plurimis circa fauere hostibus, S subsidia scim mitti seipio cognouisset: quam primum eos opprimere & quidquid virium, & sociorum Poenis adhuc in Africa reliquum
esset, id extinguere , ct e medio tollere statuit. Quare aliis ex suis alio missis, ipse Nepherim contra Diogenem quendam. qui Asdrubalis adiutor erat,& illius tum reliquiis praeerat non enim multo ante seipio Asdrubalis castra loca dissillimo sita cum exercitu deleverat in per stagnum naui-hbis est profectus: cum iuisisset C. Laelium terra eodem maturare. Ed ubi peruenit, duobus stadiis procul a Diogene castra posuit. in quibus Gulussa relicto, qui Diogenem assidue aggrederetur, nec unquam quiescere sineret: ipse Care haginem in castra reuersus est. v bi tamen assidue nora comisenor ibatur e sed ultro, citroque nunc Carthagine Nepheorim, nunc a Nephera Carthaginem cuncta, quae in v triique eastris gerentur, diligentissimer explorans cui stabat. collapsa tandem parte valli Diogenis. quae duabus turi ibus con einebatur, Scipio illuc accessit t& mille delectis militibus in insidias post Diogenem collocatis, tria item millia delectorum a fronte constituit: quibuscum ipse qua vallum rui-ma prociderat, ascendcre caepit, non milites uno agmine confertos ducens, sed partiter inter se ita constipat Osr veprioribus sublequentes impedimcnto estent, quominus si ab hoste vehementius urgerent ur, se se fugae mandareiat. Sublato ar Romanis clamore, Libycuqoe omnibus in eos con- ωersis, S in id unum intentis . ac in pugnam ruentibus, ii
mille , qui post Diogenem in insidiis collocati fuerant. de improuiso, S praeter Afrorum opinionem, vallum , ut illiseratum fuerat, audacter inuaserunt: id quc convcdere, alius