장음표시 사용
51쪽
atque transcendere caeperunt. Afri, re statim an Imaduersa. maiorem multa numerum hostium, quam, qui cernebatur . in castris esse rati in fugam sese coniiciunt. Gulussa ex altera parte cum suis Numidis, & elephantis impetum facit: plurimos faeda caede conficit. Ad septuaginta hominum millia capta: ad quatitor millia fuga sibi salutem petiece. Hac par. ta victoria, Nephetas obsidera est caepta . in qua obsidione Per duos, & viginti dies , quibus expugnata est, & propter anni tempus,& in regione frigida erat enim, ut supra dictuae it Nepheri, in praecelso ,& edito monte in res gerebatur. Scipio multa incommoda perpessus est. Sed ex eo die in sim capiendae Carthaginis' venisse videtur. Nam hae victoria comeatus copia, quae hinc suppeditabatur, hostibus erepta sui tr ristique omni spoliati fiducia, quam in Diogenis ex-aeccitu habebant. Quo deleto , caetera Libyae loca Scipionis ducibus cum te dedissenti haud difficulter accepta fuere..di Cartaginienses rei frumentariae inopia vehementer Iab .rare, cum nihil ex Libya, quae iam omnis in ditionem Romanoriam venerat: nihil aliunde nauibus cum propter bellum , tum propter anni tempus importari posset. ciomae laeterea, quoniam erat illius anni exitus, Contules creant ueCn. Cornelius Lentulus. L. Mummius, qui postea Achaicus dictus est. Scipioni in annum imperium prorogatum est Ineunte vere, Seipio Byrsam , S portum, qui Cothon dicebatur aggressus est: Asdrubal vero partem Cothonis,quas
aerat quadrata, combussit, ea spe, ut eam quoque Scipio oeCirpare conaretur ..intentis igitur in id animo Carthaginie
sibias. Laelius clam rotundam ipsus Cothonis portem inde auersam conscendit ratque sublato, ut in victoria fieri solet, clamore, Poeni perterriti sunt: R omani vero eos n hil
prorsus curantes iam undique in murum ascendere contenis
octiant , lignis, machinis, asseribus, quo erat opus,admot sciam iam excubitores . a que propugnatores fame conseri
fuissent, animisque concidissent. At Scipio muro potitus, qui COthonem cingebat, forum ei propinquum occupauite
M ibi quoniam iam xevera diei adcrat, sub armis ea nota
52쪽
eum suis omnibus conquieuit. Prima vero luce, cu videret: Carthaginienses eo rerum omnium inopiae redactost ut nec se, nec sua diutius defendere possent: Se eo die Carthagine esse capiendam: de more patrio veterisque militaris discipli nae deos Carthaginienses tutelares sco stat .n. apud antiquos omnes urbes in alicuius dei fuisse tutela)euocare:&ipsam vehem deuouere statuit. Antiqui . n. aut aliter urbes capi posse non credebant, aut etiam si possent, nefas esse existimabant, deos habete captiuos. unde & ipsi Romani, & deu, in cuius tutela Roma erat, & ipsius urbis latinu nomen ignesum esse voluerunt. Hoc igitur carmine scipio iantequam ad urbem expugna dam aggrederetur, omnibus ad id necellariis rebus i comparatis, deos Carthaginis euocauit. Si deus, si dea est eui populus, ciuitasque Carthaginiens sest in tutela: teque ma-ἀime ille qui urbis huius,populique tutelam recepisti, precor
venerorque, veniamque i vobis peto, ut , os, populum, ciuitatemque Carthaginiensium deseratis: loca templa, sacra, υτ bemque eorum relinquatis absq; his abeatis: eiq; populo, ci- uitatique metu,formidinem , obliuionem inii eratis proditiq; Roma ad me ,meosque veniatis: nostraq; vobis loca, templa sacra, urbs acceptior, probatiorq; sit .mibi quoque, populoq; Romano , militibusq; meis praepositi sitis,ut seiamus, intesti gamusqris ita feceritis, voveo vobis templa, ludosq; factum. in haec ea de carminis verba hostias imolauit,& ipsarum exta cosuluit: quae prospera omnia portenderunt. Iam numinibus euocatis, extisque consultis, sic urbem deuouit. Dis pater, siue Iouis manes, siue quo alio nomine fas est nominare, ve omnes illam urbem Carthaginε,exercitumque, que cgo me sentio dicere,fuga,formidine, terrore copleatis:quiq; aduersus legiones, exercitumst, nostrum arma,telaq; ferrent, uti vos eos exercitus, eos hostes, eosq; homines, urbes, agrosquie
eoru & qui in his locis,regionibusque agris,urbibusq; habitant, abducatis, lumine supero priuetis exercitui hostili, vehes agrosq; eorum, quos me sentio dieere, uti vos Oax in bes, agrosque, capita,aetatesqSeorum deuotas, consecrata pha
beatis, illis legibus, quibus quandoque sunt maximer hostes deuoti
53쪽
aeuoti reosque ego vicarios pro me fide, magistratuquemco, & pro Pop . Rom . exercitibus, legionibusque no-Bris do , deuoueor ut me , meamque fidem, imperiumque legiones, exercitumque nostrum , qui in his rebus gerendis sunt, bene saluos linatis esse . si haec ita faxistis, ut ego sciam, sentiam , intelligamque et tunc quisquis votum hoe faxit , via saxis , recte factum esto , ovibus atris tribus , Telius mater , teque Iupiter obtestor. Cum Tellurem dixit ,
manibus terram tetigit: cum Iouem manus ad coelum sustulit: cum votum recipere dixit, manibus pectus tetigit. His omnibus riter perfectis cum Polybi0, dc quatuor mil-Ii b u delectorum armatorum , acriter pro Pugnantibus Lomstibus, muro, portaeque successit , inurui defensoribus numdato , portaque subruta urbem est ingressus. Milites autem isanum A pollinis, in quo erat stat eiu . aurea, α0ςellum,iquod aureis laminis mille talentorum pondo vestiebatur,in lectis loci prauectis , expilauerunt r.eamque gladiis discisIam praedain inter se partiti ad lycoeptum rediere. sci- Pioni interim Polybius suadere coepit, yt in mare, q00d in
medio non adeo profundum erat, aut ferreosi murices pax gendos, aut tabulas plumbo refertas , clauisque praelix axinuetendas curaret r ne subita eruptione hostes in praesidia Romana impetum sacere possent: ridiculum esse, dixit, , clam i in muros c*pissent, & ςssent intra mini tyi qu*rere,. tne cu hostibus pugnarent: pec esse piusdem,& capere velle, dc timire. sςd Byrsam quapri naum aggredi studebat,
quod is locus in unicissimus totius urbis crax ἔ Si eu pluries mi confugerant . tres autem erant viae, α hae acclives, quae, a foro in eam ferebant : in his aedes erant utrinque continentes , atque celsae, unde Poeni in Romanos tela conite ie-hat. Scipio, impetu facto, proxima quaeque aedificia oc- eupauit: & ex his vim pmpulsabat eorum, qui ex proxi-ζmis aedibus restabant i quibus superatis, interuallis angiportuum trabes , S asseresi imponebat, ac per eas , tanqua
Per pontes in oppositas domos irrumpebat .& hoc quidem l-rcamen Romanis erat cum iis, qui ex tabulatis, locisque, superioribu
54쪽
superioribus pugnabant: alterum vero erat eum Im, qui itivacis ad angiportibus Occuriebant. Et iam omnia gemitu, clamore, ululatu, variitq; malis erant plena ecum alii cominus necarentur: quidam adhuc vivi praecipites e locis sup rioribus in terram agerentur: nonnulli cadentes hastis erectis, aut spiculis, aut ensibus exciperentur . nulluit tamen
adhuc ignem tectis inferre ausus fuerat, ob Romanos, qui in ipsis erant . ubi vero ad Byrsam peruentum est , tum scipio, ut facilius miles per vicos discurrere, & obuium quenque trucidare posset, tribus sinui, atque eodem tempore vicis ignem inferri iussit ; & ex incens s aedibus in alias assidue conii ei, incendiumque augeri. Hinc aliud oriebatur diuersorum malorum spectaculum: dum ignis omnia com- Uectebatur, atque deiiciebat: & Romani vero non leuiter aedifieia disturbabant, sed uniuersa, &.eontinentia sumimis viribos aequare solo contendebant. ob id enim cum fragor , ac strepitus longe maior audiebatur: & una cum lapidibus mortui frequentes, & v tui in medium deeidebant: tis maxime senes, pueri,& mulierculae . qui ob formidinem ire iii arrios aedium secessus sese receperant, ibique latitabant , Partim vulneribus assecti, partim semiustulati voces edeba miserabiles. fuerunt etiam, qui, cum ex locis altissimis v naeum saxis, lignis, ae igne praecipites caderent, multis, variisque modis discerpebantur, atque diuellebantus. Nec ad . finiendas miserias haec satis erant. 7 Fabri eniin, rudeturn-:que purgatores securibus, dolabris, furcisque in loca v ebis depressa, foveasque promis uernortuos, vitio ue congerebant , eos tanquam ligna , & saxa attrahentes, aut contis ferreo unco praefixis versantes. Itaque hominum coc. poribus fossae complebantur. ex iis autem, qui in eas praeci Pites dati fuerant, quidam,inso sis capitibus,diuitissime ire ariebant: atque palpitabant cruribus extantibus .alii uero de fosis pedibus sub terra, capitibus emInebant:horum quidemora , atque cerebrum equi pinuitis equitibus , sed festinantibus proterebant conculeabant :com fabri etiam ino iticos semis epultos reliqvitant . Sed certaminis labor opinio lictoria
55쪽
ictorIae Iam exploratae militum eeleritas, ae festinatio, prii
conet simul & tibicines omnia sonitu, & clangoribus comis Pletes , Tribuni, atque Centuriones cum suis cohortibus, ac centuriis discurrentes ita assecerant omnes: ut lymphati,. ac furentes viderentur, & oculis i ubiecta prae nimio ardore, ac festinatione eontemnerent. Et iam sex dies in his consumpti fuerant,totidemque noctes, sed ita tamen , t milites eiusmodi labores, ae munera iussu Scipionis inter se partiti fuerint: ne perpetua vigilia, assiduo labore, caedibus, rerumque terribilium, nec ante visarum aspectu dilassarentur, atque deficerent: cum Scipio, quod his rebus omnibus inter fuisset,& institisse te aut per urbem discurrissetue diurnis,inocturnisque laboribus vigiliis, ae inedia eas enim sex 'noctes duxit in somnes, & cibum in ipsis tantum rebus agendis fortuitum sumpsit defatigatus, ae pene consectus in edi to consedit loco, unde quae adhuc gesta essent, q uaeque ge Tentur, contemplatus est. Sed cum adhuc multa excinderetur, & ea calamitas diu duratura videretur 3 septimo die
nonnulli Carthaginienses infulis Aeseulapii redimiti, M
ramos oleae, aliaque velamenta supplicum porrigentes ad Scipionem confugerunti & eum multis, ac suppricibus verbis orauerunt: ut quos belli clades re liquos secisset, eos se dedere cupientes, & e Byrsa egredi, tiluos, & incolumes.sse vellet , seruireque permitteret .id scipio ,exceptis traia fugis, non grauatὰ concessit. Quinquaginta millia viroruPromiscue, ae mesierum 'statim exiisse scribit Appianus equinquaginta L. Florus : Eutropius. & Paulus Orosius primum agmen mulierum satis miserabile viginti quinque millium, postea virorum triginta millium e Byrsa descendisse,
memoriae proditum fuisse, affirmant. Haec omnis multitudo, quae reliqua fuerat exlominum septuaginta millia,quae an tio elu, belli Carthagini suit , in custodiam statim tradita fuit. Omnes autem Romanorum transfugae, qui ad nongeti uere . desperara salute, in Aesculapii templum uni cum Aldrubale, & illius uxore, duobusque filiis confugere .cx.
Suo , ut edico, & praerupto loco huc enim per sexaginta
56쪽
gradus aseendebatur facile die, nocteque pugnabant, seque
defendebant: tandem victi fame, vigil ia meto, & laborem ti appropinquantis, relicto templo, in summam illius aedem. a. tectumq; se receperui. At interim Asdrubal, deserta uxore, .ct filiis, clam ad Scipionem cum ramis oleae confugit illius fidem. & misericordiam implorant . .em ille ad tuos pedes sedere iussit, ut transfogis ostenderet. Qui ubi homine eonspexere, petito a Scipione,& impetrato silentio, multis
eum, ae variis conuitiis onerauere. temploque incenso , ita issam mas sese praecipites dedere. Literis quoque proditu est, Aldrubalis uxorem, cii temptu incendio coii grate vidisset, . exornasse sese. quantum misera ipsius conditio pati batur, a& duobus filiis ante suos pedes constitutis, haec clara vocz iSeipioni praesenti,& aucienti dixisse. Nulli tibi sint irati dii. δ Romane,qui uare belli v lcris .bed dii Carthaginis una tecti . de isto Asdrubale patriae, templorii, uxoris quoque,d filiorum proditore sumant debitas poeoas. Dein deici vir m , a quo paucis ante diebus impetrare non potuerat, ut ad victo- . rem Scipionem transfugeret, couersam exclamasse d impie, scelerate perfideque,& omni ues eminatissime, hic me qaidem, meosque filios ignis absumet, atque sepeliet: tu vero . quemcxornabis triumpham dux. magnae Carthaginis tquasisti, cui nunc supplex assides, poenas non dabis i Atque sic in maritum inuectam filios iugulasse, seque cum illis in igne praecipitasse, S Reginam . quae Carthaginem condidit, imitatam fuisse . sic Asdrubalis uxorem eo generem Ortis, quo, ipsum oportuit, periisse serunt. At Scipio, cu urbe intuere , tur quae per septingento annos,ex quo c6dita suerat, rebus omnibus floruisset reluae ta late fines imperii terra mataq; propagasset sorbem prope terrarumobtinuerat armis,& trece tita, initio belli urbes in Libya habebat permultu classe,ub - .ritimisque rebus valuisset opibus armisque nullius priscoro iimperio inserior,audacia verὁ,Sc animi praesentia longe iu- iserior fuisset: demum omnibus spoliata subsidiis armisque per tres assidue annos depugnasset, vimqoe hostium sustinuisset: fame, belloque Prostigatam ad extremum ven
57쪽
' excidium 1llachrymasse sertur. 3d apertet quidem misericoris tia bostium commotus flere videbatur: sed mygna ex parte vir sapientissimus id patriae caula faciebat. Nam i Platone, ad ar Philosophia didicerat, & hystoriae, cuius bcne peritu sinat, testimoniis confirmauei at, naturales este conueisione s
Uas da mi interitus, Sc occasum rerum publicarum , ciuita-x Um , nationum , magnorumque imperiorum *vieta tum . Principibus tenerentur , tum i populis, aliquando a singu- Iis, tandem interirent,atque subuerterentur: Ilium opulentissimam olim ciuitatem anno trecentesimo postquam condita fuerat, euersam fuisse: Assyriorum, Medorum, ac Perins artim imperia, cum ad summum peruenissent concidisser
Macedonum etiam , cuius euersoris & iple filius erat, & s-na ut spectator tanti fortunae ludibrii suerat ; annos sexcentos quadraginta septem stetisse. Unde aut dedita opera, aut casu Homeri eum illod protulisse aiunt.
P ibis qui aderat, hae auuita voce, satis liberer,& eon fidenter erat enim illi studiorum comes, & praeceptor, Veiam diximus; ex eo qoaesiuit, quid nam eo caimine signifieare vellet. Romam sine ulla dissimulatione eum respon disse scriptum reliquit: de qua, humanis perpensis rebus , maxime animi pendebat, ac sollicitus erat. Sed euersa Caethagine, & iam incendio, quod as decem . Se septem dies durasse traditum est pene extincto, Scipio exercitui permis tr νt per aliquot dies quicquid reliquum esset, diriperent, praeter aurum, argentum, & insignes statuas , ae dona diis dicata. Ad haee milites omnes, exceptis iis, qui Appollinis templum spoliauerant, multis praemiis honessauit. Na- vim deinde cursu celerem spoliis hostium onustam, & exornatam eum C. Laelio Romam misit victoriae nunciam. Praeterea, eum diutissimὀ, saepissimeq; vexatam a Carthaginiensibu, siciliam nouisset: siculis literis accitis, ut ad sua recci gnoscenda venirent, domumque exp Ortarent, quae potuit,
restituenda curauit : ut quos victoria populi Romani maxi-G a me
58쪽
ine laetari arbitraretur rapud eos monumenta suae Populiqo Romani liberalitatis collocaret . Itaque Thermitanis signa, ex aere complura restituit: in his mira pulchritudine erat Himera in muliebrem figuram , habitumque formata, ex oppidi nomine, & fluminii: Stesicori poetae statua senilis,incue ua, cum Jibro miro artificio iactan item. Capella quaedam eas quidem mire. & scite facta . Agrigentinis autem, illum nobilem Taurum reddidit : quem crudelissimus omnium tyrannorum Phalaris habuisse dicitur: quo vivos supplicii causa demittere homines, &subiicere flammam solebat : quem Taurum .scipio cum redderet, dixisse: dicitu et aequum esse
illos cogitare, utrum esset Siculis utilius , suis ne seruire,an Populo .Romano obtemperare: cum idem . monumentum,.
ct domesticae crudelitatis, & Romanorum mansuetudinis. haberent. Etiam signum Apollinis pulcherrimum: in cuius. femine literis minutis argenteis nomen Mironis erat inscriptum. Redditum,& Dianae simulacbrum Segestanis ex aere-
singulari opera , artificioque factum , amplum , excelsum. cum stola : veruntamen inerat in illa magnitudine aetas, atq;
habitus virginalis: sagittae pendebant ex humero , dextra ardentem facem praeferebat. Hoc segestae sane excelsa in basi positu , & in ea grandibus literis Scipionis nomen incisum, . idque Carthagine capta restituisse perscriptum fuit. Tinda iritanis autem signum Mercurii restitutum, pulcherrime sactum . Enguinis loricas, galeasque aeneas caelatas opere Corinthio: & Hidras grandes simili in genere, atque eadem a te perfectas ecin quibus suum nomen inscribendumcurauit. . Haec & alia multa Siculis reddita plurimum .ei beneuolentiae conciliarunt: cum cernerent imperaroriae maiestati singularem adiunctam esse humanitatem. quam eandem in mul tos etiam alios Africae, & Italiae populos ostendit . His pe-Tactis , ac praeda , omniquetcaptiuorum multitudine.diuendita, .exceptis paucis principibus , quo ad triumphum sibi reseruauit r.exemplo L. Aemilii Pauli patris ludos fecit. exterarum gentium transfugas, atquesugitiuos feris bestiis ob, iccit: omnis deinde senem arma, machinas, cum nauibus,
59쪽
-utilibus eumulata in ingentem aeeruum preeatus Marte: Micie am, Luamque Matrem, & caeteros deos, quibus. spolia. hostium dicare ius, fasque est: ipse discinius more patrio . . face subdita succendit. deinde circunstantes Tribuni adem fecere ' Dum haec in Afri ea geruntur, Romae nauis. Prope iam sole occidente, in Tiberi conspecta, nunciusq; victoriae laetitia, gaudioque omnia compleuerant . Nam, recogri ita, undique in vias exiluere, laetique inter se complexi simul ibi pernoctabant, quasi tum primum liberati metu fuissent: tum primum urbem stabileniri & firmam , & cert
haberent: tum primum. tutδ aliis imperarent: ae eam; tum, victoriani essent consecuti, qualem nunquam antea. Multa quidem a se praeclara norant edita facinora , atque commemorabant et multa i patribus, ac maioribus contra Macaedoianas , Hispanos , & nuper contra Antiochum cognomine
Magnum , multa etiam in ipsa Italia: sed nullum, aliud bel- Ium tam suspectu ac formidabilenouerant ob hostiumsontitudinem , prudentiam , atque audaciam , nullum denique ob perfidiani magis periculosvmfuisset affirmabant. comm morabant etiam, quae incommoda accepissent a Carthagianiensibus ini sicilia., in i Iberia M& in ipsa Italia per annos. decem,& septem, quibus ab Annibale quadringentae urbes ineensae fuerant, trecenta hominum, millia in acie tantum. eaesar haec animo voluentes vix adduci poterant, ut de Poeanis partamsuisse victoriam, crederent. Unde rursus, alius, alium interrogabat, an vere Carthago suisset eversa: totaq; noctem in his leuibus sermonibus consumpserunt: quomodo Poenis arma suerint adempta: quo modo illi praeter omaesum opinionem alia fabricati fuerint: quo etiam modo nauibus . omnibus spol i ali classem. tamen satis magnam ex veteri materia aedificassent: quo modo Romani portuae, itum clausissent , ipsi vero alia ex parte paucis diebus alterum perfodissent . plurimus etiam cst habitus sermo demu- torrum altitudine, de lapidum, quibus extructi fuerant, maignitudine i de ratione, qua machinis Romanorum i ignem,nansemel intulerant . Postremo Praelium, quod notussime:
60쪽
eoni millam fuerat, ei quasi intersuisenti pss, animo e sileἰHebant rima; nes, gestus corporis conformabant: & Scipio nem nunc in scalis , nunc in nauibus, in portis, in pugnis, omnia , biquc strenui ducis munera obeuntem videre vide bantur . Atque Romae tota his sermonibus ea nox consum pta fuit, Postridie prima luce sacrificia diis immortalibus tributim facta,pompaeque celebratae. ludi preterea,& omnium generum spectacula edita fuere. Senatus interim decem legatos more maiorum sconsueuerant enim Romani decem l gatorum ex ordine senatorio lectorum cosilium dispensandae, honestandaeque victoriae Imperatoribus post victoriam Hire, qui tamen non essent ipsis sanguine coniuncti in Astaea mi furqui eam uni cum seipione ex usu Rei p. disponeret, atque c6stituerent . siquid ad buc Carthaginis superesset. id ut scipio solo aequaret, & neminem ipsam habitare, & inprimis Byrsam.& Megara permitterent. quae ciuitates in eo
bello Poenos aliqua re iuvissent, earum urbes euerterente
quae Romanis auxilio suissent, eas agris donarent in eo bello parris. A c in primis Vtieensibus datum est, quicquid erat agri Carthaginem.& Hipponem usque ex altera parte. Re
Ii quis imperatu est, ut quotanis tributa penderent pro agris corporibusque tam virorum quam mulierum ae tandem ea Africae pars. quae Carthaginiensium fuerar, prouincia praetoria est facta. His ita compositis seipio aeditis ludis, factisque
rite sacrificiis nequid ad perfectam urbi seuersionem, ac in reritum praetermitteretur, Carthagini aratrum ut enim ineotidendis urbibus, ut, essent, aratro designabantur. ita in euertendis, ut esse omnino desinerent, aratrum loco murorum imprimebatur induxi te deinde ipsam tectis, moenibusque nudatam siue ad notandam Carchaginiensium calamitatem, siue ad testificandam Romanorum victoriam , sue ad oblatam aliquam religionem ad aeternam omnium me moriam consecrauit. Sed annis duobus,& viginti post Cn. Domitio, C. Faunio cos. Plebs , referente Rubrio quodam Tribuno plebis, sciuiti vi sex millia colonorum ira Africam mitterentur, Sc Carthago restitueretur. id aute.' muneraa