장음표시 사용
51쪽
DD PRINCIPIO ULTIMO OPERATIONUM NEGETATIVARUM 27
sint Subsistentes, et sint alius, inhaerere debent ultimo alicui principio, quod in se Subsistat et quod entitates illas ad talem modum essendi determinet. Alii verbis, ut ratio Sufficiens et naturae et exsistentiae et finalitatis et constantiae operationum illarum declaretur, requiritur, ut in omni organismo Sit SubStantia quaedam, quae ut principium formale ad taliter vel aliter constanti modo agendum sit DIclinata, ita ut recte dicatur naturi Ergo in omni organismo admittendum est principium quoddam substantiale et formale, quod sit principium
ultimum operationum vegetatiVarum. Assertio L. - incipium formale ego anfimri non est forma Separata neque proinde substantia vel natura completa, sed est sorma informanS, ita ut nasura completa in Peg Iantibus si compositum ex materia e forma. Quid sit forma separata, forma informanS, SubStantia vel natura Completa, SubStantia in Completa, Cimu e iiS,
quae de his notionibus in Cosmologia et Ontologia de Cla
Iam ero naturam Completam Operationum vegetati Varum non SSe formam quandam Separatam, Sed SSeCOrPUS, i. e. CompOSitum Substantiale e materia et forma,
Sequitur ex iis, quae CirCa naturam illarum operationum Supra p. 2 Sqqὶ OCVim US. Operationes enim illae omnes sunt auriales, utpote quae generice Cum motibus hemiCis vel physicis vel
me ChaniCi Corporum an organiCorum Conveniant. Neque
quicquam in ipsi inventum est, quod a materia sit intrinseCus independens. Operari autem equitur SSCΘ, UiUSeSt effluxu quidam. Unde ne sine ratione Sufficienti vel contra ipsam experientiam qui C quam affirmemUS, On'Cludendum ist principium mompletum intrinseCum Veli Cf. Q 44 sq. f. Q 47 , et a Sq.
52쪽
liam compositam ex materia et forma fAssertio I L. -- Trincipium formale in exesauribus es
forma informans materialiS. Materiale dicitur id, quod
intrinsecus vel in ipso Suo esse dependens S a materia.
Juod luidem duplici modo fieri potest. In ente enim omni actualiter exsistenti duplex distinguitur actus essendi
aCtu scili Cet essentiae et actus exsistentiae. Unde duplici etiam modo res quaedam a materia intrinsecus dependens CSSe OteSt. Sunt enim reS, tuae in pSa sua essentia a materia Sunt dependentes e SenSU, luod earum SSentia Componatur e materia et firma ut e principiis vel elementis huius essentiae Constitutivis. Si materialia sunt Omnia corpora, Sive Viventia Sive non viventia. Aliae vero Sunt reS, luarum SSentia a materia Si immunis, eo quod Sint formae, ita tamen ut a materia sint dependentes in Sua Misuntia. Neque enim exsistere possunt ullo modo nisi in Coniunctione substantiali Cum materia. Formae proinde illae sunt materiales e parte exsistentiae e XSi Stere non possunt nisi ut princi l)ia formalia rerum Corporalium. Cuius modi Sunt formae omne mineralium taliter quo lue hi Ccontendimus materiale eSSe prinCipium formale vegetantium. Veritas autem huius assertioni patet ex iis, tuae diximus Circa naturam operationum omnium egetabilium, ex luibus nulla umquam Observata St, quae a Proprie 'tatibus materialibus Sit immunis. Principium proinde earum sormale independenter a materia non it. Unde ne ille independenter a materia ipsum esse posSe vel exsisIere reCte luis luam affirmare PoteSt.
Scholion. I. Princi l)ium formale corpori viventis dici tur anima, quae proinde recte definitur ut sit primum
53쪽
principium infernum visae subsontiae viventis corporeae ''Anima proinde omnis est forma informans. Qua nota distingititur a formis separati S puta a forma angeli, quae est principium quidem internum vitae, sed non in vivente Corporeo. Quatenti Vero est prinCipium vitae distinguitura formis informantibus inferioribus, i. e. a formi CorporUmanorganiCorum. Et haec quidem vox animae adhibetur ad significandum principium primum internum Vitae Sub- Stantiae Corporeae viventis CuiuSCumque, Sive illa reperitur in homine sive in belua sive in planta Oualenu vero est principium primum operationum vexetativarum dicitur
II. Principium totale vel completum vitae egetativae, etsi est unum vel indivisin est tamen divisibile, utpote Compositiun ex materia et forma. Et re quidem vera Corpora rimi Viventia Cimus propagari propriae Sub stantiae Cissione vel divisione δ. Item experientia Cimus
Corpora omnia viventia Corrumpi, Si Cut Corpora anorganiCa.
Planta e g. iSSolvitur SiCut aqua. Ad animam vero plantarum quod attinet, Cum it materialis, numna habemus rationem sui ciensem admittendi ipsam mutationum materialium esse expertem. Est proinde Corruptibilis, Si Cut forma quae e g. est Corruptibilis est una et indivisa actu, sed multiplex potentia; et sicut forma
aquae dividi potest in formas hydrogenii et Xygenii, ita forma plantae dividi potest in formas omnes, quae in ipsa
inveniuntur non Ctu, Sed Potentia. Noe Her, Psychologia rationali. 4.' L'tinis est Pindi isto=r il aut se arde de a consondreave la simplicite doni indivisibilis est e corollaire et indice. L'etre Organis est un, 'est a-dire u toti actuet, indivis it ne S'en fuit a qu'il sol si inple et indivisibi e I est de ait, aucontraire, que a divisio de divers tres vivanis 'en trai ne a laruine di type primitis Mercier, Psychologie I 69). Item Lehmen- feci, Lehrbuch de Philosophie II 226.
54쪽
QUAE DE HOMINE. UT EST CORPUS VIVENS, HUCUSQUE COMPERTA SUNT, BREVITER DECLARANTUR.
I. In tonat ne, sicut in vegetantibus, tres distingui possunt generatim potentiae e fa Cultates, nimirum nutritiva, augmentativa, generativa. Quarum facultatum operationes
II. Principium harum operationum Completum S COID-POSitum, i. e. natura una Composita e materia et anima. Quod constat ex iis, quae supra p. 27 SQ de natura Vel principio ultimo operationum vegetantium generatim declara imUS. III. Animam vero ipsam quod attinet, id tantum nobis recte Concludere licebit, ut dicamus animam humanam habere omnes perfectiones vegetantium. PSam autem esse simplicem vel spiri ualem hucusque num modo constat. Proinde si non alias in ipsa atque vegetativas detegeremuSsaCultates, ii Cenda esset anima humana corruptibilis, sicut corruptibiles esse diximus anima plantarum. LIBER II.
DE HOMINE UT F ST . SENTIENS, ID EST VIVENS VITA ANIMA I.
Homo, teSte experientia, non Solum, si Cut plantae, SeSenutrit, auget, Propagat, Sed etiam, sicut entia quae dicimus animalia arula re externas vitali quadam repraesentatione apprehendit cognoscit. Item, sicut animalia bruta, X P-prehensione illa inclinatur ad prosequendum id, quod ut sibi conveniens apprehendit, it ad refugiendum ab eo,
55쪽
OBSERVATIONE A INSTITUUNTUR PSYCHOLOGICAE. I
quod nocivit sibi esse cognosCit appetit. Immo, Si Cut eadem animalia, motu locali ad bonium a Cedere et a maloreCedere poteSt. Ex quibus omnibus ConStituitur visa an, malis vel sensitiva, quam explanandam iam SVSCipimus.
OBSERVATIONES INSTITUUNTUR CIRCA VITAM ANIMALEM.
OBSERVATIONES IΝSTITUUNTUR SUCHOLOGICAE i.
Circa cognitionem SenSitivam. I. Circa SenSationem externam. - Observatione Otidiana Compertum habemus res externas primo a nobi Sapprehendi ope orianormn , quae exteriti in Corpore I parent. Si Colore rerum apprehendimus CuliS, Onum auribus, alia alii Organi S. Facultate vero, quae hi organi eXercentur, CimUS vocari SenSus au= nos, et obieCta eorum, Sensilia, Ilorum alia dicuntur sensilia propria, alia Communia, alia Pera ciden Sy.
Omnia denique sensilia ilia, sive propria Sive Com munia Sive per CCidens, item scimus nihil aliud esse nisi qualitates corporales
Moloricas vocamus observationes illas, quae ab omnibu Sexperientia cotidiana instituuntur, quando simpliciter sine reflexione Scientifica attendunt ad ea, quae in ipsis fiunt. Quae quidem vulgaris observatio distinguitur ab observationibus scientifici S, quae fiunt a playsiologis, quoties functiones nostras vitales explicandaSSuScipiunt. Hanc alteram observationis speciem vocamus physiologicam. Quid sit organum, supra declaratum est . 3 n. I et I O4.
56쪽
Obiecta proinde Sensuum Xtern Ortim teSte X perientia, omnia Sunt materialia, . . mutationibus materialibus Corporum Subiecta, in Spatio et tempore extensa, Si Haria
quia semper percipitur talis Color, ali sonuS , Cum Subiecto individuo et aliis proprietatibu concreta. II. Circa Sensationem internam. Experientia item
teste non Solum habemus organa Xtertia in Corpore a P parentia, quibu rerum Xternarum lualitates Corporeas
percipimus, Sed etiam organis intra nos latentibus per- Cipimus affectiones quasdam materiales, quae in nobis fiunt. Facultates illae dicuntur Sensus inferni, qui Com muniter ita distinguuntur, ut quattuor numerentur, ni
mUS Colores, audimus sonos eici, sed etiam sentimus ipsam illam Sensationcm, qua Colores, sonos, alia qualitate Corporea perCipimVS, immo omnes assectiones nostras internas Ut PraeSente et nostras apprehendimus sensus intimus vel Conscientia sensitiva . Item senSationes omnes, alia Sab aliis disti uimus, in unum collicimus, Si PerColitioneSunius Sensus perceptionibus aliorum Sensuum persi Cimus Sen SUS Ommuni Sin. 'acultas, quae muneribus illis omnibus sungitur, dicitur voce generica SenSu communis. I. I an asia. - Praeterea impreSSione rerum en Sibus externis l)erceptas in nobis servamu tamquam rerum illarum imagines phantasmata , et data CCaSione cPocamus, licet ensibus externis ipsae res iam non in prae sentes. Principium autem harum operationum OCamia Sphantasiam quae, si imagines simpliciter revocat, dicitur retro futuris: si imagines alias Cum aliis Componit, ut quando turrim unius templi Cum alio templo Componimus, dicitur creatris .
Sunt, inter recentes praecipue, qui erroductionem ad han
57쪽
OBSERVATIONES INSTITUUNTUM PSYCIIOLOGICAE. 333. Memoria. - hiando deinde in imaginibus phantasia
revocatis percipimus respeCtum tempori S i. e. Xten Sionem suCCessionum diversarum imaginum per priUS et OSteriuS, tunc phantasia dicitur memoria sensitiva. Revocatio autem illa nonnumquam ita fit, ut prima quaedam imago revocet Secundam, Secunda tertiam, tertia quartam et Si deinCeps, usque dum quasi venando e statu oblivionis ad statum recordationis ultimae Cuiusdam imaginis deveniamus. Tallis memoriae motus diCitur reminiscentia, quae proinde recte definitur memoriae noStrae motuS, quo per diSCUrSUm luendam et quasi ratiocinando ab una re, quam reCOrdamur, ad aliam ascendimus et si de statu oblivionis ad statum reCordationis transimUS. Rationem autem huius reminiscentiae Scimus esse in quadam phantasmatum Colligatione, Sive naturaliter X- sistente, Sive artificialiter instituta, vi Cuius ita alia aliis Cohaerent, ut alia alia Sponte reVocent. Quae quidem
colligatio dicitur imaginum associatim
4. Aestimatisa. - Experimur denique nos, Sicut animalia bruta, non solum diversa sensilia simpli: citer nobis
gines componat vel dividat atque abstrahat, phantasiam vocent cf. Kehrein- Ver, and buch de Ergiehun uni desinterrichisi' 32 s 42 q). Sed quidquid est de nomine, non est cur reproduclio speciali a phantasia distinctae Potentiae tribuatur. Quattuor distinguunt associationis leges quae nituntur a coexsistentia sive in spatio sive in tempore, b successione, c similitiιά re,d opposisione. Quibus legibus fit, ut imago alia excitet aliam vel Propter nexum localem, quia scilicet alia iuxta aliam erat posita, vel propter nexum temporalem, vel quia alia alii est similis vel OPPOSila, vel propter nexum ontologicum ut inter esseclum et causam), vel propter nexum logicum. Modum vero quo phantasia et memoria excoli possunt, maxime apud Pueros, docent paedagogi. Cf. Kehre--Kelo l. c. 33-45 faringariner, adagogi k O ad IIO. f. etiam libellum periodicum Stim mera aus Maria-Laacho
58쪽
repraesentare, Sed etiam synthesi tradam diversas Sen-Sationes inter Se Componere, e quod nexum quendams sicum apprehendimus inter ipsas exsistentem. Si in rebit Corporei respectus quosdam materiales apprehendi mus, qui Sensibus externi non CognoSCuntur, ut reSI CCtum utilis, noCivi, respectum praeteriti, de tuo Supra diximuS,
alia eiusmodi. Sic animal Cognoscit in plantis, quid Sit sibi utile, quid nocivum. Faculta autem, a qua Operatio illa procedit, dicitur aestimativa. Ab aestimativa proinde efformantur iudicia illa apprehens a vel aurialia vel imperfecta, de quibus in Logica diximus . Aestimativa, Cum in homine propter unionem Cum intellectu sit nobilioris Cuiusdam naturae quam in animalibus brutis, dicitur coxitas a.
a. Circa appetitum SenSitivum.
I. Eius notio ea observatione colliisur. - Observationibus hucusque institutis Compertum habemu noS, Si Cut ani malia bruta re externas Corporea apprehendere, non Solum in Se et absolute spectataS, Sed etiam is relatione earum cum
nostro ne Percipimus enim in ipsi respectum SpeCialem convenientiae vel disconvenientiae Cum noStra Persectione, aliis verbis apprehendimus in ipsis respectum boni vel mali. Et re quidem vera, luotiescumque unctiones vitae vegetativae vel vitae animalis debito modo fiunt, i. e. Secundum exigentias uniuscuiusque facultatis, Sentimus in nobis SenSationem quandam specialem, quae dicitur deleuatio Vergnugen, lai Sir); luotiescumque autem PerationeSillae in motu suo circa obiectum l)roprium non debito
modo Xercentur, Sentimu dolorem.
Delectatio et dolor, Cum sint Sensationi statu quidam primordiales, sicut sensatio ipsa definiri non possunt, ab
59쪽
ΟBSERI ATIONE, INSTITUUNTUR PSYCHOLOGICAE. 35
Iam vero tibi primit ex Xercitio facultatis vegetativae vel sensus delectationem vel dolorem perCipimUS, inclinamur ad appetendum vel refugiendum non Solum obiectum huius facultatis, sed et ipsam delectationem vel dolorem, ita ut appetamus rem Convenientem propter eiuSCOnVenientiam SenSu percepsam, . . inclinamur ad bonum sensibile. Quo speciali respectu, quia Cilicet est a Cognitione elicita, inclinatio animalium ad bonum distinguitur ab inclinationibus entium inferiorum mineralium et plantarum, quorum inclinationes in fines emanant a natura ipsorum sine ulla delectationis vel doloris sensatione aut ulla praevia cognitione eius, quod intenditur. Hae autem, quae a natura proficiscitur, inclinatio dicitur inclinationaturalis vel appeti, naturalis' Faculus autem, qua vivens co nitivum inclinatur ad bonum sensabus apprehensuva et ad res tendum 'Ialum, dicitur appetitu SenSitiVUS. Motus vero appetitus sensitivi or, ex apprehensione boni vel mali dicisur appetitio senSisipa. Quae iam non
tiones Corporales Aufregungen, motions in nobis efficiat, dicitur etiam paSSio . Notandum denique sensationem illam delectationis vel doloris semel habitam memoria in nobis servari, ita ut Cum revocatione phantaSmati obiecti, quod eam produxit,
II. Aspetitus sensitivi Specie disti=guuntur. - Ad obiectum appetitionis sensitivae attendentes Videmus ipsum
OSSe Semper materiale, i. e. Corporeum, extenSum in Spatio
et in tempore, quale Cilicet sensibus perhibetur. Possunt tamen duo in ipso respectu diversi Considerari, e Cundum quos sub genere materialitatis duas distinguunt appetitionis
60쪽
I. Vel enim apprehenditur obiectum illud ut bonum vel malum in se simpliciter spectatum oum semota di Dcultate, quali est Cibus Paratus, quem animal a Cile Capere poteSt; et tun appetitus, ad quem refertur obiectum taliter apprehensum, dicitur appetim co=Icupiscibilis. I. Vel apprehenditur ut bonum arduum vel malino terribile, in quo scilicet inveniuntur di culta es supe= andae, quali est . . Victoria de hoste fortissimo reportanda et tunc facultas ad hoc obiectum ordinata dicitur appetitus irascibilis. III. Diversae disti uuntur paSSiones. - Utriusque appetitus diversos videmus esse motus, prout bonum Vel malima Circa luod VerSatur, PraeSen est aut abSenS prout bonum absens possibile est adeptu aut impossibile prout denique ahim absens superabile est alit non vitabile. In lais tamen omnibus experimur esse motum quendam fumfamen alem, a quo omne alii procedunt inclinationem scilicet in bonum apprehensum simpliciter. Ideo enim vitamus malium et aggredimur difficultates, quia appeti mus ionum. Inclinatio autem ilia sundamentalis dicitur amor. Juibus omnibus rite observatis, Cholastici undecim distinguunt passiones, quae si inter se ordinari POSSunt a Passiones pertinentes ad appeti um concupiscibilem si Amor Inclinatio in bonum apprehensum Simpli Citer. a. Odium Aversio a malo apprehenso simpliCiter. 3. Desiderium: Inclinatio in bonum apprehensum ut
absens, sed futurum. fui a Aversi a malo apprehenso ut absenti Sed futuro.
Tristitia: In luietudo et languor animi ex malo se prehenso ut actualiter in iacenti.