De laudibus vitae rusticae ode Horatii epodon. secunda ab Aldo Manuccio explicata ...

31쪽

hominum relin uentes , ut mos est superborum ui

primas sempersibi uindicat. Virg.Aen. H. Barbari pose auro, spolijsq verbi. Limina autem, inquit, non aedes.partem capiens pro toto. Sed, quid, si dicamus, emphasin in hac uoce quandam esse mon inquit, Aedes, sed Limi M. Forte, quoniam mos est in primis, atque exterioribus, fere aedium partibus commori r eos, qui potentes obse uare solent cum potentiores soleant in penitioribus aedium locis degere moti facile intus admittentes eos, qui ipsos appellatum, atque inuisum, quotidie ue litant. sinunt eos in uestibulo commorari, multo an . te, quam sui copiam faciant, alios intus admittant. Ob id sorte inquit, Superba Amina. Alibi Horatius, nempe oderi . lib. ii uocat rauia mentum sufferbum, eodem loquendi schemate. virg

Penetram auulas, ct limina regum . Et: Si non ingentemforum domus alta superbis. Mane salutantum totis uomit aedibus undam. Magna quippe laus nobilibus erat, quamplurimos clientes, &pauperes, amicos habere, quibus mane salutarentur, ad forum, curiamque frequenti comitatu, de ducerentur, atque reducerentur.

Alta marita populos: JAdultos iam surculos adiungit arboribus nobilia enim uina non nisi inai bustis gigni, longo aevo iudic tum cst, teste Plinio. Propago, si uitis uetula, defossa in terram, ut plures eve p Opagentur. Adulta autem, inquit nisi enim propago assi leucrit,iam maritari aibori non potest. Vulgo

32쪽

adhuc Propagine uocatur in nonnullis Italiae locis etsi

alibi potius uocetur μών - . Maritarepopulos uiribus est,eas coniungere pii Ἀeoniungitur uiri ori e ii . Maritantur aut e uites arboribus, non tam ut tructus edant, sed ut eos edant meliores. nisi enim coniungantur, aut admoueantur arboribus, humi iacentes, reddunt quidem uuas, sed longe deteriores,cum non persentur ab aere,neque a Sole,quod magni interest,foueatur ex quo fatuae sunt, nullum reserentes saporem, sero ad maturitatem perueniunt. Sunt quide arbores quaeda, hoc ingenio, matura, ut steriles sint, nisi prope habeant alias quasda,quar propinquitate,occulta quadam naturae ui, fructum ferunt. Quod attinet ad uites, ita coniunguntur arboribus, ut

uideantur ij indigere ad fructus edendos o ipsae, ut

feminae esse arbores autem, ut mares attamen. vltes dicimus maritari arboribus, 4rbores uitibus. Et arbores uitibus carentes vocamus Viduas; Viduas, uites arborum adminiculo orbatas. Sic Catullus dixit, Vitem ulmo coniunctam marito, in Carmine nuptiali, &uitem eo carentem appellauit Viduam. Horatius uero, contra, de s lib. I V. Vimum, populumque, uiduas appellat,quae uitibus non sunt coniunctae, inquiens, uitem uiduas ducit ad arbores.

Populos: Arbores hae sunt albae ob id a Graecis dictae λεῆ, ira quo quidem eas nomine hodicq uocant, lingua uernacula, Calabri, illam incol6 ates Italiae ora, quae Magna Graecia dicebatur Inde Candidapopulum dixit Virg.in Moeri de Vite magis populus alit,testante Columella. Speci inquit uetus interpres est hic, ita pro siccis arborsro arbore, populus pro ulmo non enl

33쪽

tioin causiam nullam uideam uel fele nullius C. Commodus certe sensus elicitur. Sic quoque, cui ζ't

os mutemus in uos, quod his mire ga deantu tes

non uideo cuna enim lectio ferri potest, trada

Aut in reducta ualli mugientium

t doum in vallibus pascentium. Sic Viro. Mugitusq. oum, mollesq. b arbore omni Non obstant. Reducta autem,li e secreta, reparata, Metiam sinu 1a, ex uetere interprete. Vt illud Reducta sit, quasi si cucia, hoc est seorsim ab alijs nimium expositis erilocis a natura ipsa ducta. Est autem Vallis Reducta, quae a montibus hinc in-ce concluditur.

Vel Reducta, h. e. recollecta, replicata, quod est, in orbem ueta: ut sunt ualles pleraeque monteSi&colles, undequaque ambientes. Sic dixit Virg. Aen. I. in musscindit se unda reductos. Ideo placet etiam ultima interpretatio eiusdem interpretis, dicentis, Reducta, hoc est, sinuosa, quod idem est dictu, ac orbiculari cui mire quadrat Virgili locus a me addudius. Sed idem interpretatur etiam Reducta, hoc est, depressa quod non ita mihi probatur quis enim ignorat, ualles omnes esse depressas, cum sint in radicibus montium HSic idem Horatius Ode 7 lib.I. Hic in reducta ualle caniculae Vitabis aerius. Qui locus confirmat expositionem mihi probatam: hoc est, recollecta, montes undequaque ambiente in huiusmodi enim uallibus, longe D a Pro

34쪽

prospicere possumus, caniculae Osivm Mi gyς r

etiam hiberno tempore a uentis esste tutiores, si claudantur montibus. ..ocem

Mugientium J Boum. Per eorum propriam uocem eos si nificat prospectas J hoc est, longe, seu procul spect/x . .

ia ita hoc est, libere pascentes. Sic Virg.m Tityro.

Errare autem, ut libere pascere significat ni scin alio pecore gregatim ingrediente,non omnino

tur, sed de uno, aut altero ex grege illo Ouis enim errare potius dicitur, cum amissa huc illuc uagatur. Gre es 4 Delobus reges dixit, cum Grex plerum oue de pecoribus minutis intelligatur, Armentum G o de maioribus. Cum apposito tamen etiam ad maiora transferri posse illud, monent Grammatici, aquain generalius nomen Ideoq. ad distinctionem adieci: Iloratium, Irugi ntium Greges igitur,idest armenta. Grex enim, ut dixi, minoris pecoris multitudo est 'rmentum autem maioris ut boum , equorum, Sc. Est profecto periucundum, in reducto. sepolito, loco, atque opaco, quo nimirum solis radis non pertinetant, ut sunt reductae ualles, longe animalia prospieere, pascentia,&herbam uirentem . nam manim lium tardi gressus uisum leniter mouent, uitidis herbae color oculis tum iucundus,tum etiam saluber eli. Recte autem dixit Horatius, Proseicis,hoc est procul adspicit . quarundam enim rerum facies non ita olet oblectare,& oculos tenere conspicientium, proXimae sint quis enim ignorat, collium, ac montium, tacuiuscumque tractus, ac regionis, longe esse iucunaio-Iςm, di gratiorem, prospectum, cum nimia um ea loca

35쪽

longinquo conspicimus, quam cum ea uidentes, pedibus terimus rhoc inde fit, quod longe positi plura ui

demus, quod oculos mire afficit, nempe rerum uari lass , quae videmus, longe uidentur pulchriora, cum ear rerum uitia, propter longinquitate non animaduertantur, sed summa rersi facies, plerumque iucundior, oculis legatur. Id euenire videmus etiam in picturis I tiosq. alce ramos amputans, Feliciores inserit. J Sensus: Aridos, Minutile arborum ramos falce putatoria amputat, siue circumcidit , nouosq. calamos inserit. Hi duo uersusprorsus cosequi uidetur superiores illos. Ergo aut adulta uitium propagine Altas maritat populos. Sequi enim uidentur: magisq. conuenit his subdere: Inutilesq.falce ramos amputo , Feliciores inserit.

His postea annecti possunt hi:

Aui in reducta ualle mugientium. Prospectat errascs greges.

recte consequuntur hi, Mi pressa puri mella condit amphoris. Aut tondet infirma oues. Licet inscriptis, quos uiderim, omnibus ordo sit qui est in uulgatis. Intilites J Steriles, infructuosos inquit interpres, Praecipuus enim arborum usus est fructus, quem nis reddant, inutiles dici possunt. Opponit autem Inutiles Felicioribus. Amsatans,d Patare est, inquit Varro lib. v. de ling.

Lat pura acere. Igitur, Amputare ramos est,expurpare arbores, hoc modo puros facere.

Zeliciores Ilioc est fertiles, utin in eo uersu Virgilis,

36쪽

Exj ad caelum rami Hicibus arbos. IPlia autericitur arbor fertilis, ut diximus, eo quia sine suo,qui est ferre fructus , minime frustratur quae enim suu consequuntur fine, ea certe feliciasunt omnia. Felici autem opponit Horatius Inutile. Poterat etiam opponere Infelix, cum Infelix significet Sterilem.

Sic apud Livium Arbori inflici res suspendito. Et apud Virg.

Infeliae lolium, disteriles dominantur auenae . Insierit, Insitionem casum docuisse,scribit Plinius, in hunc modum Agricola sedulu caseam saepis munimento cingens, quo minus Ireserent sudes, limen subdidis ex edera at illae, uiuaci morsu apprehensae,suam ex alienoscere uitam, paruitq. truncum esse pro terra. Ibiq. plura de duplici ratione, tempore insitionis Auipressa puris me a condit amphoris; Aut tondet infirmas oves: J Aut, inquit,me condit, ex apiarijs collectum, aut tondet oves. Hucusque tria haec habemus . nam aut is, qui rure degit, operam dat inserendis,4 expurgandis, arboribus au maritandis uitibus, quod est iucundum, ob spem futurae uindemiae, itilitatem respicit, sed futuram . Aut mel colligit, iraesentem, utilitatem spectat. Aut oculos oblectat, quod est merae uoluptatis Laudat igitura iucundo, ab utili.

Sunt autem tria bonorum genera ex Aristotele in Rhetoricis

Iucundum, Vtile,

Honestum.

Press mel J Pressa, hoc est, expressa: nam pressis sauis mella defluunt. Premuntur enina faui, exprimuntur

37쪽

tur uero mella De natura generibus, probationein ellis,' mellationis temporibus, multa eleganter scribit

Plinius lib. xi. Puris Idefaecatis, mundis. Convii Dreponit. Hinc omnia,quae in amphoris reponuntur, o ita etiam uulgo uocantur. Haec mellis collectio a uetere interprete uocatur, unico uocabulo, Mein Messio, quasi Mellis messo, idem, quod Mel latio. Graecemihi 'σις, sed apud nemine alium legitur. Est profecto ex ijs uocabulis, quae uulgo tum temporis usurpabantur. Nonnulla quoque Graeci u tres interpretes in suis Comentarijs uocabula afferunt, quae apud ueteres Graecos scriptores no reperias.non enim omnibus, quae in loquendo usurpamus, uocabulis in scribcndo utimur. Sic etiam idem interpres, explanans sequentem uersum,Aut tondet infirmas oves, a notat, illud opus , Lanirondium, dici. Amphori J Vasis Graecorum est uocabulum, La

quod circumferri possit huc, illucque. An iondei infirmas oves: loves tondendas circa ardita Kal. Iul. cum longissimus dies, io breuissima lalstitium conficiunt,tradit Plinius. Infirmas , autem, fortasse, quoniam sui curam gerere nesciunt , neque saluti suae prouidere, praecipue cuonustae sunt uelleribus suis,4 grauatae Nisi malirerimus inquit interpres dicere eas naturaliter infirmas, idest parti firmas, hoc est, delicatas cum huiusmodi pecus naturaliter infirmum sit, nobis obnoxium.

Vel cum decorum mitibuspomis σοι Aurumrus aruis extubi,

Vi gaudet insitiva decerpens lyra, cte JVel, inquit, Autumnali tempore,qua gaudet, quanta

38쪽

ta persunditur laetitia pyra decerpens, uuasque, co

teros fructus, laborum mercedem suorum e ru , legitur in septem meis viris, in quinque. Decorum caput, loc est, decoratum, exornatum pomis Autumno enim poma colliguntur, quae Graecis eodem, quo Autumnus, nomine scuntur nempe ο ρα. Ideo depingitur Autumnus capite pomis,atque

Sunt nobis mitia poma. Mites uuas m at Virg. Georg. I. Heu male tum mites defendetpampinus uuat. Et idem, Mitem vindemiam, iiD. III. Mitis in apricis cogitur vindemia campis

Hoc epitheton est translaticium,sumpta ab homine metaphora. Et non solum transfertur ad fruictus, ed αad res ceteras inanimes, ut ad terram. Vnde Oratius: Milesium Tiberis, dixit; Item Virg. mitem Tibri' Et hic noster uerbum cognatae significationis animatis rebus adiecit,lib. i v. ode'. inquiens, Frigora mitescunt Zephyris. Dicitur autem, Pomum mite, cum est maturum, quod sit tractabile, Te uesci patiatur: ut Miles homines, qui tractabiles sunt, Eacile omnes perferunt, ac patiun- ir, ut Pamphilus Terentianus. Contra, Immitem uuam, h. e. acerbam hic noster uocat, Ode I. lib. II. Tolle cupidinem

Immitis uuae.

Et Plinius, Immitia poma. Pina autem hic non mala solum sedo poma,

uuari

39쪽

non desint, qui fructus durae corticis etia Poma o rit

Describit hoc loco Horatius Autumnum, per pro sopopoeiam illi personam attribuit. more poetarum

res. dulces, fructus produXIt. Urg ei' hoc est, qua laetus est, qua afficitur uoluptate, pyra ex arboribus decerpens, suamet manumsul , ac purpuream uuam ΘTriplex ostenditur uoluptas. Primum, quia poma ex arboribus recentia colligunturi Deinde, quia propria manu; Postremo,qui ex ijs arboribus, quae tu inseveris. Domum enim recens, optimum Propria manu decerptum, iucundius, de nescio quomodo uidetur sapidius; At si ex arbore, quam tumet colueris, cin quo nonnihil laboraris,iucundissimum est. positum est, pro Quam. I tuaJquae insita sunt.Bene di i Insitiva, ali interpres quia ex semine nata degenerant,4 fiunt agrestia. Decerpens J proprie, sumn iis captans digitis.

Certantem tuamsurpurae.

Est Graecismus Certo enim, Graece dandi casum plexumque exigit ut,

Sic apud Hom. Iλ. cc. Et Demosthenes, Μοἱχεσθα τοῖς πολώμ. οις.

Sic&apud Virg.

Solus tibi certet Amyntas.

Horatio

40쪽

26 Horatio autem familiares Hellenismi. Ode Viridiq. certat bacca Venafro. Et oderi omniem Icarsesuctibus Africum. Et de 3. nec timui praecipitem Africum

Decerrantem Aquilonibm.

Et de xi pod. Desime impari uertare summo

ius pudor.

Et Sat. s. lib. et haud ita Troiae Me gessi, certanssemper melioribus. Et 7. Altercante libidinibus remis ossapauore. Sic&Virg. Georg. 2. Nec pulcher Ganges,atque auro turbi ψ Hermuri Laudibus Italiae certent. Lucr. lib. III. Mi enim contendat hirundo cycnis 'HOr.ep. X. lib. I. Non qui Sidonio co,tendere callidus ostro scit Aquinatempotantia uesie sucum. Et ep. 18. eiusd- Mihi contendere noli.

Et Catuli Noli pugnare duobus.

ortantem autempurpurae: hoc eli, colore i- millimam purpura &purpureum colorem ostentantein, rubram. qua quid potest esse tum fructu laetius,tu

adspectu pulchrius P Et non solum poma delectanis pore ed&colore. si ιa muneretur te, Priape, J Priapus, Uionysii, de Naiadi, Nymphae, uel Chionae, filius dicitur suisse. praeterea non longe a Lampsaco urbem sui nominis condidisse. Praeponebatur agri hortisq. custodiendis, atque elimo singebatur, duo habens tela,falcem, palum, seu panc