Institutiones philosophiae theoreticae in usum praelectionum, Volume 2

11쪽

METAsmusica spEciam est , notiones niologicas ad ensia in specie applicare , atque adeo magnas illas quae liones metaphrsicas : Quid mundus, quid homo, quid Beus et quoe horum irier se relatis sit, Misere speciatim ac scientifice stabilire. Unde suapte natura in tres paries tota Melaphrsica specialis dividitur, quarum 1 Cosmia fiam 2 Psyiaesosiam, ei 3 Thrediseum expendet.

s. Existi ex testimonio sensuum externorum linti niversum hoc aspectabile, idque compositum est ex enu-bus , quae sibi mutuo eo retuntur vel per musas escis tes, seu ut unum ex alio sequatur et hic nexus dynamicus vel per ea as natis, seu ut unum ad usum est rius existat, et hic nisus inologieus vocatur. Virique auium hi nexus ad unum aliquod conspirant, et ita nexum universalem consilluunt, qui dicitur nexu cos' mimo se nexus mundi. Itaque sit

12쪽

2 πω. I. Exum Ismusno NEXM DYNAMIcds. Prob. Quidquid ea fit in mundo a causa piadam producitur, et ipsum dein tanquam causa alios effectus producit atqui in hoc consistit neruas Mnamicus ergo. . . Prob. Nas Experientia eo tanti et universali scimus, terram et e M pora ecclesii in mutuo attrahere vi gravitationis unde regularis ille planetarum motus ex ritur in terra unita simplicia ei integra corpora in sese agere vi attractiva et repulsiva item objecta sensibilia in organa hominis, hominem in obiecta et alios homines et ii porro dein unum animal a praecedenti produci et

ipsum aliud subsequens producere ex succo in truncum arboris sublato ct in ramos distribula enasci gemmas, ex gemmis frondes, echondibus flores, ex floribus sevclus, exsuctibus in terram missis rursus oriri arbores: uno verbo inier omnia entia mirum esse causarum et

effectuum nexum ' ergo. ....

Prob.Nam in mundo omnia sunt ita consiliuia , ut unum alteri subserviat Datqui in hoc consistit nexus i

leologicus ergo. ....

Prob. Mas Inprimis In eo oribus organicis, praecipuo animalium aliae paries sunt ad perceptiones alia ad nutritionem, aliae ad motum, aliae ad tuendam vitam. In eadem spetie constanter et misomne destinatae. In planiis aniem radii ad firmitatem succumque hauriendum . eortex ad aeris incommoda eic arcenda apta est; ipsae vero planiae ad nutrimentum animalium, animalia in usum et eommodum hominum demum aqua, jois,

13쪽

aer, terra in bonum plantarum, animalium . hominmae eo arais sunt; aim haera respirationi sustentandisqua aporibus, qui ex aquis oriuntur, deservii venit vapores in nubes cogunt et noxias exhalationes dissipant ex mo libus aquae decurrunt, sine quibus arescerent planiae, perireni animalia et homines tandem terra tota et corpora coelestia in invicem gravitant, et gravitatione hac sua in pulcherrima hia, quam astronomi mirantur, ha monia se conservant ergo l . Sin . Ea itaque, quae intelligimus, ad finem optimaeonsiliuia simi. Unde rationi consoniuncti, istis etiam, quae non intelligimus, sines suos non denegare. Dico: rati sit mmonum est. Quis enim, si in horologio aliquo ari scissimulia deprehendat ad sinem horologii perfeci co spirare, ea, quorium illudinem ad sinem non percipit,

inutilia existimabit '

4 PR0P. III. ExisTira ΗΠNDO NEXΓs cosulcds Prob. Nexus dynamicus constituita per seriem causa- - eficientium, et teleologicus per seriem cauSarum finalium Datqui in serie causarum efficientium necessario deveniendum est ad causam primam, et in serie causarum finalium ad finem aliquem ultimum ergo istae series

lydui do nexu et mira rerum, danaram intor so oneordia et

randum prorsus ne mi mundo osse non minus Iesitime, auam is su soncludunt.

14쪽

necessario eonnectuntur cum causa prima et sine ultimor atqui finis est . qui movet causam etficientem ad age

dum l); ergo finis ultimus cum causa prima et ii series

causarum emientium cum serie causarum finalium ade que nexus dynamicus cum nexu teleologico necessario connectitur et ergo. .. ηCOROL. Ex dictis patet, omnes partes mundi sibi mutuo aliqua ratione connexa nonnisi unum totum consil- tuere Totum hoc Graeci ob illam, quae in eo cernitur elegantiam, κορμου Seu ornamentum, et Latini ob eandem rationem mundum vocaverunt 3 . Itaque mundi nomine in sensu stricto designatur rerum omnium conditarum quae caelo terraque continentur, universitas. st sub astesiae quae in eo sunt, corporeae in specie Sumpiae mun-- ωrporeum; spirituales et intellectuales mundum spirituatim seu inrellectualem consilluunt imo etiam homo, quasi aliquid de omnibus creaturis participans μικροκοσμος seu parvus mundus appellari consuevit. t ComoLoci est seientia mundi universim sumpti,

adeoque ea, de quibus agit, de tota generatim rerum universitate intelligenda sunt.

2 Per se clarum est, nos hic non id intendero, ut ea quae hie afferimus, rigo se et ad amussim dialectices probemus , sed tantum , ut experimentali modo, et quantum sensibus ipsis percipere Possumus, ordinem in hoc mundo et nexum universalem esse ostendamus, atque si praevi summariam hujus mundi ideam nobis efformemus Delm ero Per paries easdem quaestiones ita diaetabimus, ut singillatim et simul etiam a priori stabiliamus et dialectice demonstremus id ipsum, quod Bie tantum summatim insinuatum est.

3 Uti iam Plinius animadvertit, Bist natur. Lib. IDCap. 4 dioens: ouem rare κοσμον omine ORNAMENTI appellFixere, uiri et mo a pers claissolutaque elegantia insualdiam .

15쪽

fieri possinit nimirum unde, et qualis sit. Primae quaesilam respondet ORIGO secundae NATdax; tertiae PE FEOIo MurmI de quibus iesidem sectionibus agemus

DE ORIGINE BNDI.3. De originemnndi in varias sententias abluerent Philosophi heterodori veteres abeuntque etiamnum m demi Attamen ad triplicem sere classem omnes revocari possunt; nempe ad Fatalistas, Camadisuas et Pagineistas; de quibus ita agemus, ut distinctis seorsim capitibus evorso primum Malismo, dein casualismo et demum pantheismo, speciali tandem capite unice veram de ori gine mundi doctrinam opponamus et rationibus philos phicis invicte stabiliamus.

Da fatalismo. 6. FATALUTAE, ut auctorem mundi reiiciant, huius originem fato, i. e. insuperabili rerum necessitati attribuunt. Mi hujus ideam in Philosophiam Graecorum induxerunt Philosophi Ionici, asserenies necessitatem materiae aeternae, tanquam principii omnium rerum. Ex hac dein necessitate materiae pantheismum evolverunt et hinc fatalismum confirmarunt Philosophi Graeco-italici, praec, Pae Xenophanes et Zeno Ex eo dein tempore quovis sere

16쪽

saevio sub ala 4 alia forma alioque ei alio renundo

mine satalismo sibi plus minusve consequentes, adhaesexunt plures omnes autem in duas maxime classes disti gui possunt. Alii enim dicunt, totum h-e, qualis nune

est, mundum a nulla causa pendere, proindeque aetemum esse ei Deo ab aetemo coexillisse, unico sere hoc nixi pri cipio: Motum non posse esse Mi ab aeterno. Hujus opinationis auctor Aristoteles qualibet aetate inter atheos, quamvis ipse ineus no esset, multos sectatores Sortitus est. Alii vero mundum hunc, qualis nunc est, non aeternum,aed a Deo compositum esse docent ast ex materia Seu ex elementis materiae praeerisiensibas a re et moessaris, quae

adeo, ui Plato volati, voluntas numinis supremi malitia et pervicacia sua resinerint, ne talem laceret mundum, qualem voluisset, omnis scilicet mali et risi experiem. Atque inde apud Graecos ita praevaluit de ediemitate materiae sententia, ut cum Halone Deum rum reatorem mate

riae, sed opimem iantum mundi hujus lin, utpote qui so mam solum materiae dedissei, plerique iudicareni η. Tria hic itaque maxime examinandara H an munduS.

s Milicet Plato tria primipia rerum posuit per se ab aeterno subsistentia Deum opificem, adeas, juxta quas, et materiam, ex qua Deus mundum resque mundanas sormet. Quapropter S. Patres hanc Pl tonicam doctrinam etiam statim oppugnarent, utpote satum eum Deo attemperantem. Hinc S. Ambros Hexaem. L. I. c. l. Tantumne, ait, vinioni m atrae homines praesumpserunt, ut alvia eorum tria primcipia constituerent, Deum, Memplar et iam iam, seu Plato diseia Futique ejus, et ea inoorrupta et inermia et sine initis esse asseverarent et Deumque non tanquam ereasorem materiae, sed tanquam artimem a

exemplar, is ideam intendentem fecisse mundum de materia, quam ω an hylan. 2 Vide synops hist phil. Period. I. Me a. Epoma l. Philosophia Ionica Italica et Mica, ubi Philosophorum, quos hic ita imus, doctrinam breviter expositam invenies. Videatur etiam Q. Mare in suo spero Eua surrae Pan inam dana Ira Socialis modemael.

17쪽

jussis mine in . p - - lemus . Me με Me-rio et a m existeror η an motus materiae ali necessario te nus; et demin e an saltem praeextiterint ab aeterno clemenia, ex quibus postmodum mundus isto formatus sit. Quae tria si ila relatata suerint, ut etiam impossibilitas aeternitatis seu amitatis sive mundi sive elementorum mundi sive motos aeterni illucescat, ruit undamentum non Grinci tantum sed omnis omnino et quomodocu que modificati vel modificania latalismi. Unde sit: I. PR . I. ranus NON EXIGIT Iu EMAM ET VI ED RTI Ead. 13. Prob. 1 'Duod necessario et vi essentiae suae existit, exi tit vi possibilitatis absolutae η atqui mundus iste non exi si xi possibilitatis absolutae ergo nec existi necessario ei

Prob. Min. Id non existit vi possibilitatis absolutae quod in suo concepi non invidii actualem existentiam a parie rei ut notam essentialem LMqui mundus iste non includit in conceptu suo actualem existinuam ut essentialem. Nam a mundus iste potest eoncipi non existens, et byesam alii mundi huic nostro perfecte similes concipi possunt possibiles adeoque coexistentes, qui tamen non existunt adeoque nec actualem existentiam in possibilitato sua involvunt ergo eliam iste mundus non involvit in

1 Advertere hie oportet, propositionem hane olneidere eum lilii, quae negat aeternitatem mundi vel materiae. Quod enim vero aeternum est est sino initio existendi; quod est sino luitio axisiundi, non test esse ab alio ergo debet erae a te et hine necessario et vi essentiae

auae existere.

18쪽

possibilitate ma aetnsem existentiam adeoque nec vi esseniis suae seu necessario existit.

2 Quod necessario existit, existit a se, et quod a se exi sit, est necessario infinitum 1): atqui mundus iste non est infinitus. Nam ahquod infinitum est, si simplex adeoque inextensum η atqui mundus iste es compositus et exiensu ; ergo. . . . in Singula corpora, quae mundum componunt, sunt finita, utpote alia extra alia postia: atqui ex finis quantiscunque sibi additis nunquam po iesi fieri proprie dictum infinitum btum quia se inmanere collectio finitorum, quae infinita esse repugnat; tum quia compositum infinitum exigit numerum paritum

infinitum; sed numerus corporum existentium repugnat esse infinitus sive in se, qua numerus sis etiam, quia corpora numero infinita replerent spatium etiam insin, tum motumque omnem impossibilem sacerent, quod est contra experiensiama ergo mundus iste non si infinitus, adeoque neci se seu necessario existit. 3 Quod necessario existit, est absolute immulabile lum ratisne substantiae, tum ratione modorum 3ὶ atqui mundus iste, qua compositus est mutabilis tum ratione esse iis suae tum ratione modorum ergo non necessario existit. Prob. Min per partes. Et quidem mundus iste est mu

tabilis

a in Ratione mentiae suae. Nam essentia mundi, ut pote substantiae compositae, constituitur in ceria ceri rumparitum compositione ei unione MDatqui haec coin

19쪽

parsibus dissolvi atque alio et alio modo conjungi et uniri potest ergo mundus ratione essentiae suae potest mulari. Sed mutari etiam potestb Ratione modorum. Nam nullum est corpus, quod non possit aliter atque aliter modificari, Mori et exi tere, ei quod de facto non aliter atque aliter modificetur,

moveatur et existat ergo ei tota cellectio corporum se mundus novas suscipit modificationes ex successione modorum et motuum, quos suscipiunt singula eius componentia, i. e. corpora

Vide ad hanc rem etiam Nonnes, thei Bergier M.

8. m. Mundus seu materia existi r atqui quoamisiti, semper exsilii ergo mundus existit necessario. B. C. Maj. D. Min. Quod existit neoessam et a M. semper exitii neque initium existendi habere potuit, C. Min. Θω existit hypothetis et eontingenter, uti existere necessario debent omnia sinita et mutabilia adeoque et mundus seu materia, . min. Secus et ille, qui hanc obiectionem facit, hoc ipso, quod existit, semper et necessario existere adeoque sine patre et matre esse debuisset. Quod si dicat se non semper exitiisse talem, qualis nunc sit, sed talem se formatum esse ex materia praeeri tente respondeo inprimis, ergo ei mundum, qualis nunc mi ex actuali existensia inferri nequii semper uisso

l Nonnotte seu auctor operis Erreura de Volinire. In libro Di

20쪽

4alem. adeoqn Ohaallis eliam non liseessaris exsilii id

quod ad praesentem thesim sumeret. Dein materia prae risiens hoc ipso, quod aliquid ex ea formari possit.

non est immulabilis , ergo nec necessaria ergo nec a pergo nec aeterna ergo ab alio ei creata.

Inst. 1 Si mundus non existit necessario est a Deo: atqui Deus simplicissimus et spiritualis non potest mundo, utpote materiae, dare proprietates, quas ipse non habet; ergo non potest esse a Deo, adeoque existit necessario. B. c. Mas . Min. Deus non potest dare pro ei ies, quas ipse non habe sive sormaliter sivo virtualiter et eminenter, C. Min. Quas ipse solum formaliter non habet, N. Min. Nam certe ei anima producit c Mitationes, quas prius larmaliter non habuit secus nullas novas cogitationes habere posset et horologiarius con est horologia, quae cerie prius neque in ipso formalitererant. Haec tamen similitudo tantum sunt, nec cum operaiisne divina ex aequo comparari possunt. Homo enim modos tantum producit, Deus autem ipsas res, quae, cum prius ui formaliter possibiles nihil essent, per nutum voluntatis divinae iuxta exemplarem ideam Dei tanquam possibilitatem realiter spectatam fiunt enita realia 1 .

Inst. 2 At pii Deus non poterat habere ideam materiae: nam eam nec accipere potui extra se, utpote infinitus, nec intra se, uipoli spiritualis. R. M in subsumpi et rat addit. Nam Deus, Npole ex una parie infinite intelligens, et ex altera absolute independens ab omni alio a se distincto in operationibus auis necessario etiam debei simul sibi esse obiectum