Animadversiones de actione paranomon [microform]

31쪽

126 tuis. Hac igitur lege heophrastus et reliqui philosophi Athenis pulsi sunt. Sed anno insequenti redierunt, cum

Philo quidam, actione παγαυο co Sophocli intentata, id Onsecutus esset, ut lex Ophoclea antiquaretur. Ac primum quidem ilamowitZio clarum est, hanc, de qua agimuS, legem a nomothetis Xaminatam et acceptum SSe, quod n-tere censet e verbis quibusdam Alexidis Comici, apud Athen.

Ad quae apud Athenaeum haec adduntur: καὶ Σογοκ hς a

αυ tou. Iam loc posit atque concesso, Alexidis verbis Sophocleam dogona dic ii quod perspicuum non est: cortu verba illa καὶ . a dubitationem movere possunt sod fac id constare non video, cur hoc loco de Omothetarum collegio cogitandum sit. Mihi quidem praestat ex

plicatio, quam dederunt Meinehes et oeli , odio aetet legis datorem ipsum vel fortasse legislatores intelligentes.

Sed si hoc quoque concedam, nomothetarum collegium dici, illud probare non clueo quod dicit ilamowit statuendum esse Philonem intercessisse nec tamen dilationem legis esse-cisse. Nec enim hypomosi actionem ipsam ζαγανιμ o Sem per praecessit', nec id quod maximum est, ante populi vel nomothetarum suffragia lata hypomosiam interpositam esse constat. Equidem ita mihi rem informo, ut credam legem Sophocleam a populo et in comitiis acceptam esse statimque Iheophrastum reliquosque philosophos athenis profugisse. Verum non multo lOS - erat enim cum causa

Q. c. II p. 21. l. c. - . P. 16.

43 in iudicio ageretur Sophocles adhuc in culpa - Philo Sophocli diem dixit atque causa in iudicium deducta lex prorsus Sublata est. Et tum demum hilosophi Athenas reverti ausi sunt. In hac igitur causa nihil invenies, quod Madvigii commendet sententiam. Neque aliunde vestigium colligi potost discriminis ullius in hac re constituti. Immo vero contendi licet Is IF ii Tτ- γαυο:3. o ad omni generis rogatione impugnandus it re quidem aeque valuisse. Nihil enim exceptionis admissum esse patet iam verbis illis r. in Aristog Ι Getet etiς νη-

ε ναι κτλ. Quapropter ne tum quidem hanc actionem invalidam fuisse existimandum est, cum rogatori nominati vicibus collegium quoddam o aT γαρ εἰς oetpetet i70i fungeretur . Quae cum ita essent, fuit haec actio magnum praesidium

contra temerarias novationes ideo optimates anno 1 nihil pensi habuerunt hanc ut alias libertatis cautela e republica funditus tollere δ. Ceteroquin ad vim amplam huiusmodi intercessionis illustrandam idonea sit Xenophontis illa narratio Heli. c. 7. Erant enim animi vehementer commoti rogatione Callixeni, cui auctoritatem dederat senatus, de illis decem praetoribus, ut iam admonuimus, una Suffragium ferre iubentis. Cui rogationi Euryptolemus aliique intercedebant, ni tum ut osis populi clamoribus ab incepto territi esse ut επεθορυβ ηIευ Ἀχλ0 καὶ VIIκαἴθη Ιαυ taVαιτα κλησε ic Similiter apud Romanos lex erat sacrata du

32쪽

iuro tribunorum intercedendi in usu tamen Saepe intercessione desistere cogebantur. Praeterea conserendus est locus ille Dem. in Neaer g 4 sq. cuius supra mentionem fecimus ;quamvis enim bellum instaret et quam celerrime opem ferri interresset, tamen intercedente Stephano iussum populi irritum factum St. Iam ver quaeritur, mum haec Ruies de psephismatibus disputavimus etiam ad leges transferri possint ruod

Schoellius prorsus negat affirmando, ut audivimus, Omothesis, sollemnem ordinen dirimi non potuisse. Verum mihi quidem argumenta eius non satisfaciunt. ac primum quidem in iam sententiam deduci me non sino ut cum Schoellio credam verba illa, quae exstant in lege de actione

cere mentem 'am apud nomothetas leges re era Ossebantur, quod tamen non impedit, luominus qui novam pro-ΡOSuisSet legem veterem pro virili parte sustulisse dici possit, licet nomothetae suffragium nondunt dedissent. Quod porro Schoellius negat ante Omothetarum consessum decerni in iudicio soluisse. utrum lex prave rogata vel bono publico contraria Sset necne, priuSquam vetuS, cui qui obrogaVisset, lex sublata esset, non nimiam ad probandun vim habet. Nam dicet omnis ordo legitimus nomOthesiae ObServaretur, nihili)minus e loco antet δε o lex postulari poterat, i. e. in ipso legis argumento inesse poterat, quod iniustum, inutile, reipublicae inlienum videretur Deinde erant quidem syn- diei, tuorun erat Officium veterum legum patrocinium suscipere, quibus tamen si prorsus confisi essent Athenienses, Omnem, credo. in momothesia intercessionem Sustulissent.

. 45 Et ne quis in eo haereat, quod dicunt hanc singuloruri

potestatem Omnem legislationem usque deque habituram fuiSSe, poena, qua Si causa ceciderant afficiebantur, sine dubio ne licentius intercederent terrebantur L CD praeterea quae p. 8 adn. 2 disputavimus. Ceterum quod Schoet anfirmat in nomothetarum iudicio legis adversariis copiam dicendi datam non esse nihil est nisi coniectura, cuius nullum, quod sciam, antiquum testimonium proferre potest. Atqui Schoellius ad sententiam suam quodammodo

confirmandam ad psephismata de civitate danda confugit; statuit enim ut in legibus sciscendis, sic etiam in pSephismatibus de civitatis datione latis non ante hanc intercessionem adhiberi potuisse quam suffragia lata essent . In quo apparet Schoellium locum illum Dem. Orat in Neaer. 88 sqq. cuius supra mentionem iniecimus R, in animo habuisse, ubi ratio ritusque civitate donandi describitur. Iam si illo loco Schoet ita uteretur, ut ab eo profectus contenderet ne bina quidem populi suffragia lata τραφης

παρανογ. o periculum avertere potuiSSe libenter ei assentiror; nunc ver Sententiam suam mihi haud probat. Nam mihi quidem est persuasum, rationis scriptorem non tam ordinem legitimum, quo quasi momentum aliud aliud exciperet, notare voluisse quam Ostendere et illustrare, quantam in civitate danda diligentiam observari legislatores voluissent. Extremo autem loco huius intercessionis telum collocatum ab eo esse, profecto non Si quod miremur, praeSertim cum huiusmodi ordo sine dubio in usu frequentissimus fuerit. Iam vero videamus, liceatne Vestigium quod intercessionis ante dimissum nomothetarum collegium interpositae colligi necne Colligemus, credo, Si reputaverimus, quae intercesserit ratio inter hypomosiam et actionem ipsam παγαυον. Ου. Nec enim haec duo inter Se confundenda sunt, ut vulgo faciunt recentiores, qui testimonio ossucis nisi ,

33쪽

46 promiscue utroque vocabulo utuntur. Etenim huiusmodi hypomosi nihil aliud est quam iusiurandum quo quis denuntiat se aliquem male rogatae legis psephismatisve postulaturum isse, it iam Schoemann octo definivit Quam

queretur, factum est, ut hypomosi idem atque acti παγα-υ63 6 intellegeretur at Demosthenis aetate primigeniam vim vocabulum illud 4etinet et creberrime etiam de aliis

iusiurandis usurpatur. quibus illati cuius eL petitur . Distinguunt igitur iratores inter hypomosiam et actionem ipsam παρανομων. Ita cum de intercessione post comitiorum diem isset nomothetarum collegium dimissum facta mentiOnem aciunt, huiusmodi intercessionem 7ρα Sit Tαγανομων, non artio:1GI I appellant. Nempe tum non erat Opus iusiurando, sed tantummodo γα Fu Qui autem in comitiis aderant nec statim accusatorium libellum deferre poterant, unco LOGi interim usi sint. Iam quaeritur, num quod exemplum hypomostis in legibus ferendis factae reperiri possit. Unum saltem . ni fallor, invenies exemplum Ait enim Demosthenes de cor g 103 κα tot 0Iα χρ μαῖα 0u UsEμοναοῦ - Dp.

r=α7M instituros esse iurassent Quodsi recte convertitur,

Codd. καetαἶαλουet et καταpta . .O TM. Sic sero Platne l. c. p. 54, Obraeus, oemel, alii Blasa, Die Bede vom range uatin'oa α eodem Sensu accipit, sed verba μη δεῆυαι vertit: das Goselgi nichi ei de Nomothetenkommission durchbringen. Sic orsitan verba illa accipi possint, sed ita solum, si in ipso nomothetarum consessu liberum advorsariis intercedere suiSS Statuimus. - usu verbi et dirip. iam Reishe animadvertit Ind. graecit Demosth. U.θευαι

legem dicitur is, qui eius sciscundae auctor populo Sit, etiamsi haud perserat'. Ad quod illustrandum delego ad Dem. Timocr. V. Supra p. 8 adn. 13 Lept g 100 L 137 v. Supra P. 1 adn. 3 .

47 sic statuo etiam ex hoc loco effici posse nomothesis sollemnem Ordinem ritumque per hypomosiam dirimi potuisse vel saltem unt nomothetarum collegium dimissum intercedere licuisse. Dicat quidem quispiam, et dictum est, cis latiae l. c. p. 39 - hanc Demosthenicam legem, per simplex populi8citum acceptam, nomothetarum iudicio omnino non Subiectam esse. Quippe interdum Demosthenis urtate sollemni de legibus serendis ritu neglecto id quod

in Leptinea et imocrate impugnatur, rogationeS, UC-toritate senatu cognita, a populo ipso accepta et comprobatas esse OnStat. Nec tamen verisimile est, Demosthenem in hac lege sese iactaturum fuisse, si ritum legitimum atque constitutum violasset. Nec rursus existimandum est, Aeschinem e laeso in lege Demosthenica ferenda ritu ansam ad Demosthenem ipsum reprehendum quaerere miSSurum fuisse.

Stotu igiti r ut in )sephismatibus, sic in legibus per I9α λη Παγανον. 0 et ante susti ragia lata rogationibus intercedi licuisse et post sust rustiorem lationem. Atque atosirmo in nodi intercessionem iure quidem ad dilationem omni steneri rogationum seque valui8se. Sed nunc ad alias res transeamus. Iam constituere conati Sumus, quae inter TU Et=0z0Viα et 79τ πη παρανομων

intercederet ratio Lotque apparuit in eodem genere Versutas esse neque a dissimili parte legislationem per eas

stabilitam esse. In utraque enim quaesitum Sse inveni-mUS, utrum SSet e nova reipublicae incommoda ratisquo legibus contraria necne. Ad quas addendam esse vidimus

tertiam illam cautionem, διορθωIt dico thesmothetarum, quae et ipsa ad antinomiam avertendam leges legumue partes inter se repugnantes vel supervacaneas Sectabatur, sed ita tamen, ut rutas tantummodo leges respiceret. Quae cum ita sint, vix cogitari Otos ab uno atque eodem tempore hie tria instituta repetenda esse. Neque enim est quod credamus tanta Athenienses diligentia fuisse, ut simul omnia

34쪽

haec cautionis visensera instituerent. Immo verisimile est prout crevit Atheniensium aespublica et populus in rerum civilium usum studiosius incubuit, eo magis neceSSitate O- actos esse statum reipublica contra temerarias novationes tuori Iam uisendatione thesmothetarum omissa paullo C-

citratius disputemus. quid statuendum sit de aliis illis institutis, utpote aliqua ex parte inter se connexis Namque inter eos, qui in re iudiciaria Atheniensium studia posuerunt, magna fuit de origine horum institutorum disceptatio.

Antiquioribus inim irat persuasum utriusque Originem Solone repetendam SSe quandoquidem Oratores illum legislatorem designarent. diam in orat adv. Lept habita Demosthene. Soloni nomothesis, ordinem ascribit quacum quia in lege in Iimocr. oratione servata actio παγαυομων est coniuncta, haec quoque ad eundem legislatorem reserebatur Neque tamen eos effugit, oratores saepe falso leges nomini Solonis . clarissimi nomothetae, adfixisse'. ceterum

erant in ipsa Hae epichirotonia lege, Rus, formam dum

taxat deos inpertes indicarent Solonis raelatae recentioremesso Quare nonnulli ita sibi rem informaverunt, ut Statuerent priscam et obsoletam legis formulam sub finem belli peloponnesiaci immutatam esse. Recentiorum vero alii nihil de tempore statuere audent, alii alia sentiunt Sed tamen haud scio an plurimi Grotium sequantur, qui quidem utrumque institutum Soloni abiudicat et ad phialtae reipublicae

status conversionem referbo.

Equidem quo diutius in hac re versor, eo ropenSiuS fio haec instituta a diversis repetere temporibuS.

Αtque primum quidem per se perspicuum St TC St- ροτονια VO Lων, qualem im Timocrate descriptam esse vidimus, a Solone Originem ducere non potuisse. Nam et sermonem exhibet ad recentiora tempora pertinentem et mStitutorum, ut monuimus, meminit, quae non erant Solonis aetate. Neque usquam traditur a Solon ullam logislationis partem heliastis concessam esse immo vero testimoniis antiquis edocemur iudicandi potestatem initio perexiguam fuisse'. Et id quod maximum est, argumentis XtrinSecus vel potius e re ipsa sumptis prohibemur, quominu επιχειρο

In huiusmodi enim quaestionibus ante omnia nobis videndum est, ne temere illis antiquissimis temporibus instituta adfigamus, quae posteriora demum et a dissimillima studia opinionesque edere potuisse rem diligentius consideranti facile apparebit Nam aequalium Solonis de cy. o vi naturaque sententia, quantum equidem perSpicere OSSum, Prorsus prohibet, quominus cillum legislatorem de certa atque sollemni nomothesia cavisse credamus Divini enim quiddam vol10 intelligebant plurimi erant prisci mores a maioribus hereditate accepti longaque consuetudine conSecrati, quorum origo dein cuidani debebatur Quae autem leges illa vetustissimae sanctitatis quasi nota insignitae non erunt

quaeque legumlatorum fuerunt ad novos usos Ova, Si necessitas postulaverat, ingentium, eas necesse erat ad deorum ipsorum auctoritatem aevocari, si quidem vim ομων habiturae erant. prophetas igitur divinitum missos nomο- thetas agnoscebant. Quorum in numerum quin Solo ad-niissus sit admittique voluerit, dubitari non potest . In quo tamen favendum est, ne omnia Solonis instituta ad disciplinam et temperationem civitatis pertinentia illam sancti

35쪽

50tatis naturam habuisse nobis informemus. Nec enim contigit Soloni vel potius id non spectavit, ut Omnibus suis institutis inprimeret notam inviolatae religionis, quae sola ea diutius ab interitu servare potuit. Verum ita

cum νομοι cetera instituta coniuncta erant, ut his Se me perturbatis ne auctoritas illorum sensim Subverteretur ei metuendum esset. Quocirca prorsus verisimilitudinis

specie caret Atheniensium legislatorem καet ἐς0Hi ritum legum serendarum abrogarandumque statuendo sua ipsius atque patria iura in discrimen vocare voluisse. Immo nihil antiquius habuit quam ut leges suas inviolatas servaret et Omnis generis cautionibus circumsaepiret ' Et quod memoriae proditum est a Solone obstrictos esse Athenienses ad leges per certum temporis spatium observandas , minime in totam de annua epichirotonia statoque ritu OmOtheSide

sententiam quadrat β.

Ex iis quae dicta sunt apparet ordinariam epichirotoniam Omothesiamque a mente et consilio Solonis longe

abhorruisse. Nec novis Gytit Opus erat, nam SephiSmata

ad ius publicum et civile supplendum et rempublicam administrandam sufficere existimabantur. Horum igitur vis late patebat, ut omnia populi in comitiis congregati decreta, sive singularia et temporalia erant, sive generalia et infi-

V. p. 61 qq. . Nec ideo Solonem, virum excellenti rovidontia, tam ineΡtum suiSA Oxistimandum est, ut speraret in sempiternum tem Pu lege SURSman Sura esse potius credimus eum probe intellexisse fore, ut Paullatim abolerentur. t quidni credamus eum hoc quoque sibi orSVRSiSSe suturum Sse, ut alius existeret Propheta, qui leges ad novas reipublica conditiones accommodaret 8 Ar Ad πολ o. ID κατMκυρωσευ oh Ouς εἱλους Et εχ et OV ἔτη. - Plui. Ol. c. 25. merOd. I, 29 απε 'li' ag εκπλωπας,

rhetorum in modum.

nita, signis carent. Velut simplex sephisma, O V0γος conditionem Salaminiorum colonorum describit Quae autem psephismata ne νομους laederent, Solo peculiari μα'ρη παγα-υ6 1o, cavit ' Intra quem finem leges gravissimae illis temporibus sine dubio per simplex sephisma perlatae sunt β; ne minimum quidem vestigium νυ ou ullius a nomothetis dati deprelisendi potest. Atque hoc respicienteS, quamquam in Omnia quae ad formae reipublicae Atheniensium commutationes cognoscendas pertinet, exigua tantummodo hix cadit, Optimo iure statuere possumus legislationis arbitrium illis temporibus penes senatum populumque fuisse Solonis

quasi normae vigebant aut partim in Oblivionem venerunt; mutare vero eas aut plane abolere religiosum erat ε.

Quod quidem in quinto quoque saeculo Valet. Nam quantum perspicere licet, quaevis reipublicae mutatio senatui quingentorum comitiisque populi debebatur. Velut lex illa Aristidis, qua cuilibet civi ad sun imos honores viam patefactam esse Plutarchus narrat, nihil nisi sephisma erat

Neque ullo pacto adduci possumus, ut Statuamus aliam le-

εξ αμ potv aetoi i I 2Iovo c. - Ceterum fieri potest, ut illud Aristidis psephisma eam vim non habuerit, ut legibus, quae dicuntur, adnumerandum ait Etenim Fabricius probare studuit Rh. us. 51 . 456 sqq. atque id quidem, ut mea sert opinio, rationibus admodum probabilibris ductus, hoc populiacito lege illa de archontibus creandis, quae anno Ol. 73l - 487 6 portata orat Ar Ἀθ. πολ. c. 22 in praesentia tantum

Athenienses soluto OSSE.

36쪽

52gum Ephialtae serendarum rationem fuisse nisi cuiuslibet psephismatis ferendi ordinem ac ritum. Quod tamen ita-mowit sibi persuasit, similitudino nomothesis quarti saeculi

ductu affirmans, annua legum censura επιχεt Oz0νια νομογν)iam his temporibus populum rogatum Sse, utrum iura mutanda essent necne L Negat tamen Domothetarum iudicio leges Subiectas esse populum enim ipsum ad suum urbitrium omnia in comitiis decrevisse contendit. Ego ero respiciens, quae Atheniensium illorum temporum de ὀla Olcopinio fuerit, omnem de huiusmodi epichirotonia cogitatiOnem abiicere Ogor.

Nec rursus mihi arridet illa sententia, quae ipsi Ephialtae eiusque factioni institutionem nomothesis epichirotoniaeque attribuit. Dubitari quidem non licet, quin cum

Ephialtae nomine nonnullae in republica novatione coniungendae sint tradunt enim uno consensu scriptoreS, eiuSaetate multa πιθετα Areopago erepta esse, quae Senatui quingentorum, populo, iudiciis mandarentur'. Sed alioquin prorSu Obscura conversio vidotur. Iam enim illud επιθεt valde virorum doctorum animos exercet num si Aristoteli credimus, ea rid εeto Areopagum custodem legum et veteris disciplinae effecerant, id quod iam ante Draconem illum senatum fuisse idem auctor alio loco asseverat' Apparet igitur diversis fontibus Aristotelem usum SSe. Quo autem modo haec discrepantia Orta sit, hoc fere modo explanandum esse suspicor. Cum enim capita popularium de omni ferme sanctissimi reopagi auctoritate frangenda molirentur, probe intellexerunt fieri non posse, quin simul patria iura laederentur. Verendum iis igitur erat, ne vehementissima tempestas in ipso tamquam sacrilego cooreretur, Ob eamque rem eorum interfuit ea animos Atheniensium

Opinione imbuere, ut πιθετα tantum, non patria iura eripi Areopago iis viderentur' Satis enim perspectum habebant non nisi aut fallaciis aut aperta vi ea plane abrogari POSSe.

Unde declaratur, cur in Atthides illud επSθεet irrepere potuerit atque indu in librum Aristotelis sibi parum se On-

Stare non unimadvertentis.

Iam dubitari non potest, quin reopagi auctoritas

fracta ad subruendam sanctitatem παλαιων 6μ o nonnihil

valuerit. Ac ortasse quispiam hinc praesidium sibi parare velit ad illorum sententiam fulciendam qui Ephialten ad

Areopagi diminutionem potestatis compensandam novum nomothesis epichirotoniaeque institutum creasse autumant. Sud si rem diligentius reputaverimus, aliter, credo eveniet. Ac primum quidem antiquis testimoniis in hac re plane destituimur nusquam enim menti ullarum in hoc genere partium phialtae occurrit in unico loco, quo remedium quoddam ad incommodas leges avertendus quaesivisse traditur, magna nunc suspici insidet . Deinde per se verisimile non est, capita popularium reopagi potestate fracta, epichirotonia atque nomothesia instituendis semet ipsos in summum discrimen et periculum Vocare ausos esse . Amr-

37쪽

m ut praeterea Cicero Athenienses quibusdam temporibus Areopago sublato nihil nisi populiscitis ac decretis egi8Se.

Et etiam atque etiam premendum est, epichirotoniam O-mothesiamque institui non potuisse nisi valde conversiSomnium mentibus. Quo autem magis imperii fines promovebuntur et frequentiore cum aliis populis commercio Athenienses misceri coepti sunt e ad novationes populus pronior laetus est. Cum mercibus enim adventiciis peregrinae opiniones Athenas invectae sunt hinc rursus corruptela et demutatio O-

rum. Ac tum velut in fertili terra sophistae, qui appellan

tur, Semina illa Spargere coeperunt, e quibus exoriebatur Summa vulgi opinionum conversio, id quod vel maximum fuit ad illam de 61μων vi naturaque sententiam labefactandam.

Nam sophistae sententiam Heracliti aliorumque philosophorum amplexi ita, ut affirmarent nihil esse quod suo statu

Eumen usa. 690-710 videor audire quaSi repercussam vocem omnium, tui tale quid vererentur. Cum iis enim tacio, qui sibi persuaserunt Aeschylum in hac fabula suae aetatis contentionibu aluidere OluisSe. Iam uaquam quidem diserte indicat scelus ullium a popularibus in Areopagi potentia imminuenda commissum Sae Areopagum enim ρουικιῶ tantummodo iudicium exercentem describit. Verum cum verba saci do verecundia reverentiaquo civium, quae in colle Martio iniuatitiam prohibitura sit, dummodo cives ipse RVeant, ne vol1Oui mutent, Rique

de mali profluviis lutoque, quibus liquida aqua inquinetur, Cla v. 690 sqq.:

λαμπρου λια υωυ υποθ' Dp IS .i TOTOVJcum igitur harum rerum meminit Optime, opinor, verba eius intelliguntur, si es metu, ne amplius poteStas ctnatus minueretur, ducta esse tatuamus. Forsitan rumor quidam incertus in vulgus evaseiit, consilia inita

osso do iuro reopagi ροwὼκ iudicandi tollendo. Vol fortasse, ut vult Cauer, h. Mus 50 p. 348 sqq. iam tum de ritu archontos eligendi mutando moliri coeperunt Populares proximo enim anno, si Aristoteli credimns, lex illa perlata est, qua Zeugitis archontes eoque areopagitaου fiori licuit.

8emper maneret negarentque ultra speciem veritatis perveniri posset ii igitur illam sententiam amplexi in vulgus efferre, praesertim sub finem saeculi, et quae inde consequerentur eXponere Studuerunt. Iam si omnia legi vicissitudinis quasi addicta essent, inde continuo sequi statuerunt eandem παλαιων Vol .co rationem esse. Et quantam inter ομου differentiam apud diversos populos atque in uno eodemque Opul diversis temporibus fuisse γη Neque enim vol100 Semper Cum natura conSentire β; nomothesiam ergo ad hominum sollertiam revocandam esse et illam Opinionem, e qua di

vina esset ομων origo, diligentius in rem inquirenti meram superstitionem evadere ' Difficile igitur non est intellectu

quomodo inde concludere potuerint nec Singulo necessario ad O LOD: Observandos astrictos esse nec rempublicam

id quod ad propositum pertinet, ullo pacto prohiberi, quominus illa iura, quae sibi ipsa imposuisset, ad Suum ar

bitrium mutaret vel prorsus abrogaret . um demum despichirotonia et nomothesia sollemni instituenda agi poterat. Et re vera cum iis, quae hactenus Xplicata sunt, plane consentiunt quae ex monumentis antiquitatis de iis institutis edocemur. Ad quod illustrandum paullo altius rem repetamus. Imperio igitur attico aucto vehementer multiplicata sunt negotia, quae ad Senatum populumque deferebantur.

Difficito igitur fuit comitiorum turbae termixtae ipsi per-

Zollor, Dio Philosophi de Griecheno p. 49 sqq. p. 720 sqq.

38쪽

quoque populiScitin eventurum isset providere. Quare ut respublica uno et constanti consilio administrari posset, necessitate 'thenienses coacti sunt ad res maiores momenti interdum certos viros deligere, qui de iis rebus deliberarent legesque de iis conceptas comitiis proponerent. Quod quidem a medio altem Saeculo usu venisse e titulis edocemur, ut,

si necessitas postulavisset, vel uni vel pluribus hoc negotium daretur Sed monendum est illos DIIγα ρεας, ut vocabantur nihil ipsos sciscere potuisse. Deinde haud verisimituos eos collegium quotannis creatum intelligendum esse, ut vult auppe Praeterea existimandum est eos arcte munere Suo de re certa ac statuta rogationem proponendi circumscriptos fuisse, misi si separatim maiore eos potestate populus Ornaverat. Velut 4077ρατεις illi anno Ol. 92l 1 412lli, cum popularis status eversus est, creati libero arbitrio instructi sunt, quid sentirenti de universa ratione reipublicae ordinandae scriberent rogationesque de ea re populi

probationi subiicerent Qui tam si comitiorum dio nihil aliud suaserunt nisi ut cuivis civi quidvis rogare licorset. Quod quo facilius fieret, actionem quidem παρανόν. o aliaque eius generis instituti in praesentia sustulerunt Ἀρ-teroquin autem de vol10ti abrogandis Suffragia lata esse nihil est cur credamus. Ium seroe quadringentorum illum senatum Athenienses creaverunt Quorum imperio sublato crebris comitiis habitis cum multa tum nomothetas ad civitatem ordinandam Athenienses instituisse memoriae prodi-

una est'. Maec est prima illius instituti mentio. Thucy

dides, qua est brevitate, aena ibiter attingit, nec quibus finibus negotium eorum circumscriptum sit, definitu facile est Nihil autem eos fuisse nisi extraordinarios magistratuS

vel inde colligi potest, quod proximis annis thenienses udξυIIγατεας eligendo redierunt, qui cum Opulo, non cum homothetis egerunt Quin nescio an recte Schoellius coniecerit, O nomothetas ' πίμπροας quosdam intelligendos esse, sive hoc nomen ei magistratui fuerit, sive vocem quae est ξ' I-γμα ρεις simili vocabulo Thucydidi circumscriber placuerit'

Etenim re vera duo nomothetarum generum Andocides meminit, quorum alterum illorum DIIμα ρεων munere terminatum fuisse verisimillimum est, alterum autem quarti saeculi nomOthetarum collegio consimilo fuisse apparest. Irigintavirorum enim imperio sublato ad vulnera reipublicae sanandan Ova remedia reperiri necesse fuit Ac primum quidem certos viros Athenienses creaverunt, qui reipublicae consulerent, donec lege latae essent, et decreverunt, ut interim Solonis et Draconis legibus civitas uteretur Deinde senatums'rtiti nomothetas creaverunt: tum comitiis habitis huiusmodi isephisma perlatum est A: εδυξε rio γ μ ν ΤειIαμενος

statuendam 88 8uspicans LipS. Di 8δη fp. lacunam ante Ocab Orto- σω iudicare Studen8. Cum mendum Deaci quod sub codd. scriptura latere videretur, hanc in contextu acceΡtam emendationem maxime aptam iudicaVi.

39쪽

nis legibus Athenienses uterentur, nova autem, quae OPUS essent, leges Omothetae a Senatu creati ad ponymorum statuas in tabulis omnibus cognoscendas conscriberent n-gistratibusque traderent interim cuilibet liceret senatum adire et quod cuique bonum in legibus visum esSet Suadere tum leges senatus et nomothetae iurati a paganis electi eximinarent ratasque redderent te. Quin igitur e uIIγοupato instituto nomothetae paullatim profecti sint, ex iis quae sunt exposita in dubium VO- cari vix potest. Nec licet dubitare, quin in psephismate, tuo supra exscripsi, id Omothetarum institutum nascens agnoscendum sit, quod in Timocrate Oratione adultum etiam firmum videmus. Nam quisquis diligenter nomothesiam, qualis in imocrate describitur, cum hac OStra extraordinaria nomothesia, quae e Tisameni rogatione facta est, componere voluerit, ei fatendum credo, erit, hinc ad illius altiores gradus et quasi fastigium viam mon Stratam Sse. Primum enim nonnulla communia habent quae ferrentur leges, in tabuli proponi oportebat, quo meliu cognOSceret populus, deinde cuilibet sententiae dicendae locum fieri no-mothetas deni tu iuratos leges lata examinare ratuSque reddere oportebat. Sed sunt in imocrate nonnulla, quae dissimilia sunt et quae progressum certum indicent. Ad

quod illustrandum haec fere afferre liceat. In illa igitur quinti saeculi nomothosia tantummodo de iovis legibus rogandis et sanciendis igitur, non de reteritas abrogandis in hac 59 vero imocrate non magis de novis sciscendis quam de antiquis tollendis praescriptum esse audivimius quin institutum quoddam ad patrocinium veterum legum recipiendum creatum esse invenimus. Nempe paullatim ea Opinio populum pervaserat, quamlibet legem mutari ΡOSSe prout poStu lavissent rationes temporum. Porro in illa quarti saeculi nomothesia proedros comitiis praesedisse edocemur. Deinde quod in imocrate praescriptum esse vidimus, ut nulla lex acciperetur, nisi vetere ei contraria abrogata, demonstrui hunc nomothesiae ritum ultra Euclidis annum non esse re-Vocandum neque enim antea, quod sciam Athenienses in eo studia collocaverant, ut huiusmodi antinomiis legum corpus liberaretur. Ex hoc igitur summum ann επιχει=OzOυιτ ομων repetenda est, nisi forte negamus ratas iam leges

επιχειροτονια attigisse. Et cum in illa imocrate lege definite sancitum esse viderimus, ut qui novam tulisset legem, vetere ei contraria non sublata, μαγο παγανομων obnoxius fieret, inde necessario sequitur, huic actioni, antea ad Sephi8mata παραυ0p. avertenda usurpatae Euclidis domum anno vel post eum archontem in legibus, quae dicuntur,

locum factum eSSe.

At enim νομοι ericlis, Archestrati, annoni, aliorum

commemorantur; quin senatum nomothesis participem fuisse iam in illo libro inc auctor de republica Atheniensium composito, quem ante annum 413 Scriptum esse constat, memoriae proditum est Quod quidem primo Obtutu sentententiae ei, quam Supra protuli, refragari videtur. Quam tamen discrepantiam hoc fere modo solvere velim. Etenim iam Stendere conati sumus, quae in vo oti antiquitus notio inesset et quemadmodum in hoc genere opiniones sensim mutatae essent. Cum igitur 6:10 πατρtot ad artem hominum revocandi essent tollique, si populo placuisset, posse iderentur, nullum, Si quaeris, inter O OLM et φη*tGματα verum

discrimen statuere licuit' atque hoc perspectum esse verba

40쪽

Periclis declarant Alcibiadi quidnam esset o 10 interroganti haec respondentis αλλ' υδε et χαλεπ0 Tγαγμαz0ς επιθυμε et, o 'Aλκtἶtαδη ' παυzE Itis, o ettit 630 εtItυ, D et πληθος GDVEλ FI καὶ δοκιγ.αII SIμα ,ε φραζον α et δε πορει καὶ α μη ' Haec tamen in cogitatione nonnullorum et eorum quidem paucorum VerSabantur re vera autem inter νομους et ἔν pHματα etiamnunc discrimen quoddam Athenienses agnovisse constat. Quorum enim psephismatum universa et quasi infinita vis erat quaeque ab ea parte ad similitudinem παλαιων clxo, accedebant, ea peculiari 63.co titulo ornabantur, licet una eademque ratione atque cetera perlata eSSent. In quo tamen ne nimis offendat, quod huius quoque generis plebiscita saepe Vpto etet appellata esse monumentis litterarum edocemur, quod si fit inde explanatur, quod magis ritus a ratio psephismata ferendi quam argumentum et vis eorum respicitur .

61 Sed iam ad actionem παρανομων revertamur deque origine eius instituti, quid sit statuendum, quaeramus. ac primum quidem animadvertendum est, si hanc γραφη in lege in Timocrate oratione servat nomothesis adiunctam inuonimuS, non continuo eam ex eodem tempore atqu0 ilhad institutum repetendam esse. apud Scriptores quidem forte anno

4I5 demum occurrit, quin anno later Andocidis senatori cuidam 'anc action0 intendit'. Sed laucis annis post

optimates, ut iam admonuimus' hanc actionem sustulerunt, quo facilius statum reipublicae everti posset Atque docemur, iis temporibus γα ρυ παρανομco quaSi patronam et vindicem libortatis visam esse Quare haud est existimandum aut novum tum fuisse hoc institutum aut inusitatum. Immo vero quo diutius in huius 79αφη Vim atque naturam

inquiro, ein magis inclinat animus, ut statuam ad Solonomnostram actionem referendam Sse Nam, ut iam admonui

mus. 80lm id spectavit ut constituta respublica, quantum

fieri posset, immutata maneret Quod ut exemplis firmem, haec ferri afferre libet. Ac primum quidsem Athenienses iureiurando obstricti sunt ad leges Olonis inviolatas servandas tum lege sanxit Solo, ut infamia is notaretur, qui in