Institutionum medicinae practicae

11쪽

Seire autem oportev , eam , cum diem excedit, non semper continentis in modum , necs emper una dumtaxat accessione decurrere , s ed romittens. quandoque remittentium more alias , atque alias successive minores habere accessiones , donec ex toto finiatur ; uti pluries a nobis compertum est. Sed, quando id evenit, plerumque ephemera iplomatica est, non primoria , dc tunc potius ad remittentes febres referenda videtur . Si vero pri- Eaepheme- maria fuerit, di tamen pluribus , ut dixi , acces sionibus ad finem perducatur, quod interdum eve- inplicato. nire etiam concedimus, tunc ea fortasse non inepte dupli ata , aut triplicata , ephemera dici posse

set.

CC. Pura , ct simplex ephemera fere semper a cauia causia Osis movetur evidentibus , vigilia . mentis com in tentione , curis , moerore , ira , aestu solis , calore balnei , exercitatione , labore , lailitudine , temulentia , repletione , inedia , nimia evacua tione , subito frigore , fumo carbonum , similibusque . Quod tarnen , GALENO a) judice, etsi ab ephemera inseparabile sit , aliis quoque fribribus, quarum non paucae a caussa quadam evidenti saepe incipiunt ; commune observatur . Iuvenes , ut plurimum, sanguineaque temperie praeditos , dc ceterum sanos , dc bene ante habentes in primis adoriri solet . Non eam , inquit LΟΜ- Mius ba cibi antecedit fastidium , non spontanea corporis Iassitudo , sed nissus gravior fomn s , mul-rave oscitario , neque horror , aut frigus : Usrum

12쪽

repent tota accedit , neque graviore incommodo ,

ubi jam esse carpit , molesta es ; dot rem intelligis

capitis, atqAd ventriculi, itemque nauseam, resium, corporis inquietudinem, buti mo, i. Totum vero corpus iii avi calore perfunditur, qualis in ira percitis , aut mino farctis percipi selet: suavitas enim

Caloris perpetuum, & proprium hujusce febris si-gmina e) existit. Cutia mollis, atque humida est.

Arteriarum autem motus protinus magnus est, 1ed modice celer, & frequens, nec Vehemens, aequalior tamen, liberior cum mollitudine, & justioris ordinis, quam in prima statim reliquas uua febritilio

accessione esse consuevit. a) De diser. febr. lib. I. cap. 7. teXt. b) Medicin. observ. l. sebri diaria. ο) GALEN. l. C.

gienti Celeritas autem pulsus magis ita diastole, quam Kμή μ' systole se prodit; quod minus arteriae vellican- φῆ ' , ideoque minus celeriter contrahuntur. Parssa enim caussa a) est y quas arteriarum fibras irri tat , atque ad contractionem allicit . Urinam nihil , aut parum certe mutari in hac febre ajunt , excepta ea, quae in ejus fine prodit, quae aliqua . to saturatior, ct concocta es te perhibetur. At aliis inseparabile, dc proprium videtur primo statim die eam concoqui . Non solvitur profusis sudoribus , ut febres intermittentes, sed saepe aucta solum in sensibili perspirations; interdum copioso halitu, α humido vapore, aut madore; interdum etiam sv dore, sed minime multo. Hoc tamen nequaquam serpetuum est non raro enim vidi febrim hujus Diodi largis suduribus , haemorrhagia narium , v

13쪽

mitu . aut alvi fluxu itemque pustulis circa labiae natis soluta ID. a) Sc ARDON. de cognosc. & curand. morb. lib. q. cap. a. p. in coinment. b) GALEN. l. c.

CCII.

Neque perpetuum est; eam sine ho prore, &fri Quia r gore repente, inopinatoque invadere : nam colN- pertistrinum habeo, non raro ab horrore, aut fri gore ipsam exordiri; imo etiam cum dorsi, capitisque dolore, nausea, aut vomitu conjungi, quod praecipue evenit ephemer.e extensae , sive plurium dierum , eique potissimum , quae aestivo tempore,& in quibusda in anni constitutionibus quasi populariter increbrescit . Id etiam constantissimum , ocpene 1blemne est in illa , quae erysipelas exterius erupturum antecedit, quaeque ideo ephemera er=pi latosa a quibusdam sa) appellatur. Quamquam , ut tib e dicam , febris haec neque semper ephe merae modum servat, ideoque in te a non nullis ad ephemeras b) refertur, neque ad febres puras, ct solitarias spectat , sed potius ad morbos exau- thematicos febriles, de quibus singillatim, &seo sum alibi disserendum erit.

Ceterum ubi sine frigore , aut horrore aggre ditur , facile hoc ipso a febribus intermittenti z iii.

14쪽

DE FEBRIBU sbus, & remittentibus distingstitur ; quia hae seri

semper a frigore , aut horrore inchoare solent . Verum si frigus, aut horror ejus initi una iaciant, tunc sane non ita planum , atque expeditum est, eam ab inis , aut ab aliis continῖntibus certo in-,6 ternoscere. Tunc Vero ex ejus progres hi dilucidan- oclio pa-da res est . Nam si longior accessio fuerit, uti est, quando diem unum CX cedit, tum intei mittentis , aut remittentis accessionem suo circuitu stiperat . Synochos vero ob brevitatem non adaequat . Uerum haec omnia plurimum variantur . Hinc saepe

accidit, ut non nisi post ejus duces sum a reliquis discerni queat. Ouare diariam omnem curasse fa- ' citius interdum quam novisse. Prono sis.

Hinc fere sequitur , ut haec ipsa prius nocere possit, quam cogiaosci. Plerumque tamen, si purare benigna est , periculo Vacat ; non item eo Iicata , A maligna , de quibus infra verba fient Generatim bilibi os homines negotiis deditos facilius, ct gravius occupat. Quando in extensae mo-i dum transcurrit, timor est, ne in synochum imputrem, aut putrem vergat. Primum cognoscitur e et

majore aestu , majoreque faciei rubore ; alterum Quando vero fieri, docente Avicenna a) significant re-ὰ sudore aut madore, aut si cuim sudore pιi mru fiat , sine tamen apstrevia , atque inripilatio; pulse P t ς 4ς' siis inaequalis, celer, parvus , contractus ; calor acer, & siccu8 ; . dolor capitis , si non defuerit, Jἰς- ' perseverans ; & om ua demum intentiora sympto mala; quamquam tunc dubitari licet, ephemerane

initia fuerit, an ipsa jam synochus putris .

Quod

15쪽

CONTIN. REMITTANT. Inuod si caussae vehementuis carpus afficiant . atque homo siccissimo habitu sit , diutiusque febris,

quam ejus natura ferat, protrahatur, ita hecticari permutari eam posse , vetustissima opinio est . Id autem indicari dicunt a calore ad carptim, si manu tangatur, magno, a febri assidua, & continenter aequali, a caloris in 'mnibus membris post cibum incremento, a pulsu duro, parvo, sed aequa ii, atque a reliquis deinceps hecticae indiciis. Verum hinc quoque quaeri potest , utrum ephemeratunc transeat in hecticam , an vero ab initio jam heltica fuerit Z HIPpOCRATES omnes febres, quina bubonibus fiunt, malas appellavit, praeter eph maras . Rara autem febris a bubonibus ephernera initar occurrit . Suppuratoria enim esse solet, is per varios circuitus procedit, plus minus gravis oc longa, pro diversa tumoris natura, ex quo Oritur. Verum esto ephemera . An quia a bubone , non id)o absolute mala Z Bubo malignus & pesti, lens, si eam eκcitarit, quid erit ipsa lethalius 3 Limitanda ergo HIPPOCRATIS sente alia videtur. a) Lib. IX. Fen. I. Trael. L cap. 2. bὶ Aphori m. s s. sedi, IV

CCV,

Ephemera pura, dc primaria ab una, vel altera

Caussaruna evidentium, quarum frequentissimas supra s. CC J jam tetigi, sine ulla majori sanguinis humorum labe pr*cedente, ut monet LUD VI GIUS , procreatur. Per eas quippe vel sensibilitas solum , vel irritabilitas ita concitatur , ut se prilis perturbatio non ingens, neque diu per man riura consequatur ; vel aliquid acre in ipso sangui

ne evolvitur , vel in eumdein insertur , vel j i ' quod

16쪽

qηod eYcerni debitisset , retinetur in corpore , de tale est , iit alterutram, quam memoravi, Vimassiciat, sed facile, de brevi e corpore emitti posse sit. Neque eκ illis tantummodo caullis eam progi gni crediderim , verum etiam ex fanguini S copia, i congestione, dolore, Vulnere, contusione, fractu ra, luxatione, partu laborioso, dissicultate catam e niorum, lacte in mammis congesto, tumoremque dolorificum inferente, Catarrho, similibus ite aliis ;Sumpto- & ttim ephemera erit fecundaria 3 aut 1 3mptomati- ' ca, a pura illa , & legitima non parum diversa . Non ergo seria per ab inquinato fanguine proficisci tur, ut excrem ntita haberi queat, quemadmodum nimis praepropere QUESNAEO b) visa est. Nam que haud illico excrementitus febribus adnumeran da est, quod nulla coctione, ut loquuntur, puru lenta egeat; dc cito, facileque solvatui cum id potius caussae levitatem, & facilem emendationem aut ablationem significat, quam impuram, ex re. mrnthiamqus naturam. A) Instit. Med. Clinic: Ρ. r. cap. i. g. CCXxxIX.

Morborum spirituum ephemeram ex prAconcepta, opinio ne crediderMnt veteres. Hinc fortasse CEL. SCARDONA Decognosc. & Curand. morb. lib. IV. cap. a. p. y8. & seq.)αλ eos accint , cuni scri t , proximam ejus caussam esse spirituum concitationem . Id autem ostendσre putat an ἐρathemata , fumumque carbonum , aliasque hujusmodi rem ras cM Di , quibus ipsa excitatur , is nervi iis primis a fici viiantur . Verum non omnes caussa remotA in nervos agunt . Non immerito testis, ut o inamur, positum con- tutum a nobis est , sensibilitates 1, irritabilitatem, aut et tramque vim in ephemera commoveri, ita tamen, ut in

17쪽

Ephemeraruin disserentiae non paucae reperiun tur apud auctores. Usu non carent quaedam communes , quibus distinSuuntur in primarias, feeune durias , fmptomaticas , sporadicas , epidemicas , be nignas , puras , complicatas , maridnas . Nec valde

absuna, ut etiam in putridas distingui postuat ; nam

non video, cur cum stinguinis proclivitate quadam ad putrescendiam conjungi quandoque nequeant . Reliquae a caussis, quae eas moverint, ductae facile possunt omitti, cum cuilibet medico eas indaganti in mentem veniat . Sic pariter illae quae a tempore , quo periodice quasi, dc de more redire 1b- lene, menstruae, bimestres , trimestres , annuae dicim tur, notissime videntur. Nosologi a) inter ephe merae species collocant febrem Iacteam puerperarum; quae tamen raro ephemera est, &, cum plerumque remittentis typum habeaς , alibi a nobis seculiariter describetur.

' Inter veteres A UICENNAs , inter recentiores Fo sius ephemeras diυiserunt in tot species , quot auut ea n

caussae evidentes ; ideoque apud eosdem alia es ephemera exiriseitia maerore ; alia ex spe, timore; alia ex meriditatione , cogitAtione ; alia ex ira i ex vigiliis , ex somno , quietes ex gaudio; ex metu; ex labore; ex eυacuatione; ex dolore; ex Uncope; ex fame; ex sti; ex oppil tione; ex satietate nautealisa , repletione; ex vostemAre ; ex siccitate , ct asperitate ; ex calore vel aeris , vel balnei; ex constipatione a frigore: ex vino; ex cibis calidis aliisque smilibus causis. Hunc spe Zmi ephςmerae symptomaticae dolorum, vulnerum , fracturarum, luxationum , cst ΗOFrMANNI , menstruε , sive calamoniales RAΜψ--ΣINII, , FRE INDII, erysipelatosae SYDER HAMII , γ' SEN- ERII, Alιι rue SAU VAGE. IVM commemoratἀ, ΨΜηr ia

18쪽

curatio Eum a morbi p= smarii curatione or unino ρen ear idcirco satis erat eas indicas e .

CC VIL

Non negjigenda tamen est caussaruim evidentiuiri consideratio, quia earum Varietati curatio accom- nam modari plane debet . Plaecipue vero sedulo quae est, an simplex epheniera sit, an eos a, an baenigna, an primaria, an fecundaria, aut syni promatica' Ubi simplex est, levique ex caussa oritur , curatio fere absolvitur sola abstinentia, aut tenuissimo victu, copioso potar, ,epido, temperan te, blandissime aperiente, dc diapnoico, interdum injecto cly1inate, quo alvus eluatur. Potui autem detur vel aqua purissma, vel succo limonum acidulata, vel decoctum hordei, vel foliorum Thee, vel floruin sanabuci, vel emulsa, ut vocantur, ex seminibus frigidis . Si aeger sanguine abundet aut febris ex plet hora orta sit, quam tum pisthoricam duo do nominant nostri id vero cognsscitur ex lauta vi 2itii ο ratione praecedente , ex liquorum vinosorurn .est. largiore usus vita deside, otio, terii peramento sali guineo, habitu corporis pleniore , consuetarunt eX- cretionum defectu faciei rubore , venarum plenitudine , calore totius corporis, vividiori arteriarum, temporalium in primis, pulsatione; spirandi aliqua dissicultate, membrorum torpore, & gravi-tyte , pullii magno, c& pleno) quam citissime sati guinis copiam minuere oportet venae sectione , tuncque praesertim, cum doleat caput, aut timeri possit, ne febris ultra producatur; quod maXim g uiuuenit, quando secunda jam die nullus su-

19쪽

C TI N. REMITTENT. ijdor prorumpit, nec febris mitescit. Quo in casu etiam iterari sanguinis missio debet. Simili ferme modo curanda quoque est ephemare extensis; item ite sym tomatica , metum i si tirmationis CCV.)afferens; non omissis in erea, quzz propius ad mor-hum primarium respi tulit.

s. CCVIII.

uec praetermitti possunt ea, quae saburram de

ventriculo, aut intestinis excutiunt, si febris at Crapula, a vino, a repletione, a s e ibus retentis ortum duaeerit, quemadmodum id ex an amnesi , t signisque conjunctis Tacile initotescet. GALE Nus abi eos, qui balneo assueti sunt ubi febris 1am desie irit, lavandos jubet; nam reliquias morbi, si quae supersunt, balneum dii cutit, corpus humectat , oci refrigerat. Hodie vero, cum rarior sit balnei usus: quiete, parciori victu, perspirationis cura, dc le- ni primarum viarum expiratione id praesta usi Atque haec de ephemera beni'na , & pura intelli lgantur. Complicatae enim, aut malignae alia omnino ratio est. Et quidem quod ad complicatam

attinet, prout cum ea complicantur alieni affectus, aut plures caussae eam excitant, Varia etiam, at-31ue aliena, insolitaque phaenomena exhibet, quae aliquantulum etiam ipsam curationem, atque exi reum. variare possunt, quod in symptomaticis eph an eris sy. CCV. n. quae ad complicatam ple tumque spectant, potissimum elucet. 'si De Art. curand. ad Glaucon. l. I. p. a I. edit/ vat. ira 3. Venet,

20쪽

DE FEBRI GUS

Malignam ephemeram voco eam, quae brevitata sui curius, & continuitate continenti ephemeras omnino aequat ; periculosis vero syntiptomatibus longe superat, ut potu quae caussam habet venenatam, animalibus vitalibus viribus infensiorem, dissi cillime iubigendam, & plerumque lethiferam . Prout vero caussa istHaec vel sponte in corpore gignitur, vel a communi aeris infectione dimanat, vel permiasma contagiosum communicatur, ssc quoque vel sporadisa est, vel epi emica, Vel a contagio. Ra rissimus quidem morbus est, cujus tamen non desiuit sunestissima exempla. De epidemica igitur primum verba faciam, & praesertina de ea vulgati sis ma specie, quae ephemira sudatoria a SAU VAGEssu a) nuncupatur

Ephemfra sudatoria, epidemica . f. CCX.

Morbus ab effusiis sudoribus, qui eum com stan . tur, nomen obtinuit. In Anglia primum observari coepit, quoad novimus, anno Iqῖ3. inter milites HENRICI SEPTIMI apud portum Milfordiensem. Eo dem quoque tempore Londini a die vigesima se cunda septembris, usque ad octobris finem caput extulit, ut narrat CAJUS ANGLUS . Denique quin quies aestiva semper tempestate Britanniam revisit: primum scilicet anno i 483, sive, ut alii volunt, Iq86,