Quaestio juris criminalis: Num crimen haud idoneis opibus attentatum ...

31쪽

ne in hoc loco argument e conirari utaremur, ni Paullus ipse principium objectivum secundum quod consummata ianium crimina punienda sint, saepius proclamasset, ac deinde Saturninus quoque, ut docuimus, hau esse exceptionem declarasset: quamquam lex non minus eum etc. Vix igitur si,

quod in alio legis ejusdem articulo se de falsis ac deinde in Se Liboniano Africanum alterum quidem Iesum, qui alterius fuisse factionis videtur, crucem inierpretationis, ut ita dicam, nobis afferentem miremur Fragmentum illud Ahioani M. io, lege Corn. de falsis l. 6 r. poenam hujus legis ium locum

habere pronuntiat, quom in aliquo hestamenio, prius enim oportet esse aliquod festamentum vel non jure factum, ut Senatusconsuli locus sis ut ipse vult, perfeci i. e. X-trinsecus quod vitiis careat, ita ut interdicium de fabulis exhibondis locum habeat, fuerit adscriptum; nec referre, num jure effectum habeas necne, seu quia nullum si ab initio seu ruptum postea. Testamenti enim nomen obtinere in illis quoque casibus, confra quod ver conferamus necesse est S.

Paullus L 221, deinde d3 5. Ulpianus fabul. exhib. l. I, et

ac praesertim eundem 2s 3 iesiam quemad aper. l. 2. I. In promptu est, hic dici, tu adscribentem, quamvis legatum inutile sit, commodumque ex adscriptione non poBSi parare, poenae amen legis Corneliae locum fore. Quod quidem, etsi minime cum aliis, quae in hoc titulo inveniuntur, decisionibus eοngruit, per speciem fantummodo in subjeciivum incidi prin-eipium, animum adscribendi sufficere, nec considerandum esse effectum, qui casibus opportunis facillime prohibeatur, per speciem dico, ille locus alierum loquitur principium. Nam testamentum perfectum ne Ulpianus quidem abusive nominatam tegimentum esse profiteretur, cui subditum aliquid, quod a vera hesiaioris voluntate abhorreat, sufficere in crimine salsi ex natura ejusdem delicii satis apparet. - Verum in lege l. 38,

8. 1s poenis Paullus inprimis l. 22, o lege Corn.

de falsis d8. io idem, parens adscriptor in compendium filii- familias, qui apud hostes captivus est, punitur, dummodo illei e est, ut commoda possis capere. Alioquin pater innocens habetur. Eodemmodo ex is l. c., qui bona fide servienti dominus adseribit, solummodo quoad cogitationem nocens vide-

32쪽

iur. Criminis igitur adscriptionis nondum arguitur, quia effectus criminis, quom bonae fidei hominis possessor per eundem neque legatum, neque hereditatam adipiscitur, adesse nequii, dum in L etiam indirecta adscriptio, animo quidem adscribendi exstante, locum dat poenae, et omnino, quae in illo fragmento Paullus ex professo de hοe crimine disserens exponi io M., satis demonstrant non iam inieresae, qualis si actio secundum logicam Senatus consuIii interpretalionem, quam ni dolo malo scribendo sibi quis in festamento commodum paraverit Inexplicabilis videtur mihi cum multis aliis haec jurisconsuliorum dissensio Uirius autem sententiam quis sequetur, non aberratum esse contende a principio objectivo, quod alias obtinere in jure Romano invenitur, quum de hoc mihi fanium inter Africanum ac Paullum discrepare videatur, quid in lege Comelia ac Senatusconsuli Libonniano festamenium significes Objectivae enim criminis parti quam ium momentum in jure Romano infueris, si arguendus ac puniendus quis sit, non modo salis dilucide loci, quos coni limus supra demonstrant, sed etiam aliis rebus dinoscitur:

Non solum, quod vix necessarium si commemorare, ex modo

et amplitudine admissi poena dabatur, quod in loco illo dicium est, quo systema juris criminalis Romani expοnitur:

haec quatuor genera consideranda sunt septem modis causa, persona, loco, empore, qualitate, quantitata, eventu; sed etiam laetum proprie in processu respiciebant, ut in actionibus exfrinsecus justis res T. Io inj. Ulpianus l. 13, n, N:

qui jure publico utitur, non videtur injuriae faciendae causa hο facere, juris enim executio non habet injuriam ita in actionibus exirinsecus injussis 8 8 ad leg. Corn. Marcianus

l. I, ex re constituendum hoc. e Ergo exposuisse nobis videmur, Romanos in puniendiscriminibus non solum improbam ac manifestam voluntatem spectavisse, sed effectum actionis consummationemque criminis nec certe principiunt mere subjectivum secutas esse, sed principium quodammodo objectivum.

Quali ex principi non admittitur Menuralis conaminum madversio; sed consummata juris violatione pus est Vρ-

33쪽

rum si in nonnullis criminibus ea quoque facta, quae conatuimeriminis nos quidem hoc empore et appellare et animadve fere consuevimus, subjecta animadversioni apud Romanos bdemus haec omnimod stas sententia, jus illud esse singulare

nec posse tam ex communi omnium rerum ratione, quam ex

formia ac siricia ratione legum apud Romanos A serendarum in alia crimina, ubi non uni similia saucita exiendi. Ut in XII haebulis in duobus haud dubie casibus, deinde, quod vere- simile est, in us judiciorum publicorum jam obtinet, conatus

pari poena ac cοnsummatum crimen sancitur. Jam ex hac re ad veritatem prope accedit, Romanos, quum suscepta tantum crimina animadverterent, non tam justitiam observasse eamque secutos esse, quam alias rationes. Quis enim est, qui nunc

quoque infitietur, rationem juris ac justitiae prohibere, quin

conamina ei crimina consummata sine ullo discrimine aestimem fur ac puniantur Attamen hoc utique in promptu ponendum est, si Romanos aliis, quam justitiae, rationibus iuducios in singulis funium criminibus in conatum animadversisse constat, donatum inutilibus instrumentis susceptum, nullo quidem, aliter rem se habere, exstante festimonio, impunem esse. Quae in jure eriminali antiquissimo generaliter observam batur ratio, eadem videlice valebat ac manebat in iis deliciis, quorum poenam postulare in voltintate ejus, qui acceperat damnum, positum erat. Nec enim conatus, ui supra vidimus, punitar in deliciis privatis. In criminibus vero extraordinariis ales actiones, quas nos conamina appellare solemuB, punitas esse animadvertimus: sollicitationem alienarum nuptiarum itemque matrimoniorum interpellaiores, ui explicatur, propter voluntatem perniciosae libidinis, e stuprum imperfectum, conjurationes of l. 6 pr Saturninus de poenis d8. I si

latronumque conscientiam; et animadversio horum criminum modo eadem secundum regulam, modo minor, ui in stupro est, quam quae de consummai crimine infligitur.

34쪽

In criminibus publicis invenimus consilium initum, solam utique voluntatem ac cogit iοnem je lex quisquis ex lege Iulia majestatis punitam in lege Iulia de vi publica habere, cogere

arma, fel domi suae agrove in villa, praeter usum venationis commercii, praeter rem hereditariam, deinde consilium turbaee seditionisve faciendae initum, armatos homines habere pariter lege poenali observata ac erimen vis publicae consuminium; deinde in lege Cornelia , occidendi furtive faciendi causa cum felo ambulare, e quod Saturninus derogationem principii declarasse nobis visus est, deinde in eadem sanctione venenum vendere vel emere, si Ciceronis' in oratione pro Cluenti c. 5. auctoritatem sequimur, vel habere e conficere, dare hominis necandi causa, pecuniam accipere, quo quis reus fiat criminis captialis, cui legi adrogatur e Prisco et Annio Vero Cas. , familiam domino Sciente arma sumere modo recuperandae, adipiscendae

possessionis deinde in lege Pompria emere venenum, ui patri daret, quamvis non potuerit; in lege Iulia ambitus similia: in c. Liboniano, quod additur lege Corneliae de falsis societatem ad defraudationem innocentium, pecuniam accipere ob dicenda falsa, corrumper judicem et caetera. - Neglecta illa, quae jam communi doctorum opinione rejicitur, distin

fione criminum atrocium, atrociorum, atrocissimarum ac levium,

duas invenimus de animadversione conatus in jure Romano sententias. rug'i, deinde Zachariae' Romanos dicunt conseium ac consummationem criminum in legibus non separasse,

quaeque facta velut in legibus judiciorum publicorum animadversantur, ea ex notione nimirum conamina aliorum facinorum esse, ex rationibus iamen Romanorum propria delicia per ae

35쪽

eonSummata ac consummanda esse. Quod uirumque a Waechiero negatur. - Vix est in proposito nostro, ui accedamus ad singula. o utique dubitandum ex Romani juris historia, nec de e cogitandum est, quod aestier notionem illam, quae nobis quidem in usu est et piissima videtur, apud Romanos quoque usitatam ruisse coniendis . Illam potissimum, quae optimo jure increbuit, opinionem sequimur, jus criminale Rο--

num in singulis fanium casibus facinora, quae ad alterum scelus perficiendum pertineant, consuesse punire nec illa punire qua criminum conamina, sed ut delicia, quae sua vi ac potestate constent ac per se judicanda sint. Simili modo leges recentiores in conjurationem animadvertere soleni ei in morem arma occulia gestandi. Quis enim si, qui ex hac sanctione si nulla generalis apud regula de conatu exstarei, nos conatum omnino puniisse inferpretetur Ac mulium abest, ut id, quod in factum, quod adhuc in effectum ipsum

tendat, aequo poenae genere atque effectum sit animadversum, nobis adversetur, quo Romani, ut opinor, non omnem illorum factorum utique logicum nexum neglexerin sed sancti ne illas nullo alio loco melius faciliusque collocandas esse putaverint, quam in illis criminibus. Denu non, quo nos systemate Mamur, Romanos potuisse uti systema quod apud illos in usu fuisse Saturninus referre videtur, sali superque οsiendii Minime gentium in generalem ferribilem conatus

cujuscunque animadversionem pervenisse, Romanos credimus.

Nulla alia nisi utilitatis causa, quae uri singulari omnino

36쪽

28 eausam praehet non ex rationibus juris communis ei aequi-ialis hoc receptum videtur. Ceterum hoc inter illas, quas retulimus, doctrinas non discrepat' probationes deesse con tam in universis criminibus legitimis punitum esse. Quae quandoquidem uos deficiunt, quia id quod veresimile ,

fauium si ac per speciem tantummodo generaliter loquentibus locis alarmatur, nobis non sufficiat, obtinemus ac contendimus conatum per se in jure Bomano non punitum fuisse. Id si verum est, jam appare cοnaium inutilibus instrumentis susceptum impunem fuisse. Quod ad rationes praeparationum quarundam itemque conaminum in qui-basdam sceleribus puniendorum speciales aestinet, partim periculum, quod ex talibus facinoribus principaliter emineat, partim omnino salutem societatis ac rei publicae praesertim Romanae illis temporibus causam fuisse putamus, cur haec sancirentur,

sicut de lege Cornelia inprimi Sanio' luculeni exposuit. Dum de singulis illis causis ejusdem Sanionis, Bynhersh kii, Leli urii, Ludent, Zachariae scripta suffcia mihi allegare, restat

adhuc iis, quae supra explicavimus, jus poenale Romanum fere objectivo tantum principi nixum non generaliter conatam puniisse, addicere, conatum, qui fiat inutilibus' instrumentis jamjam hac de causa non potuisse in jure Romano locum habere, quod ex legibus fere solummodo idonea, quibus susce- pium effici possii, instrumenta maleficiorum intelligantur.

Nec plane negligendum quidem est, quod per occasionem commemoratur, factum, quod ii susceptum, oportere idoneum eSBe, quo ad evenium perveniatur, sicuti non libenter

medio relinquerem Ulpianum l. io, o f. neg. gest. 3, 3

loquentem: ut enim eventum non spectemus, debet uiuifex esse coeptum quod mire generaliter dictam mirum in modum

37쪽

reduci in mentem sententiam Saturnini jurisque Romani principium: eventus spectatur te rid8, d leg. Iul. Modestinusi I, 8 festatur, quo loco judex, quae si laudabilis majestatis principalis veneratio, personam speciare jubetur an portueri facere; e tris, 2 leg Jul adult coerc. Ulpianus d8, 53.

appetatione et ferrum et lassis et lapis et denique omne, quod nocendi causa habetur, significatur, deinde 8 6 leg. Jul. vi ubi Paullus i. s armatos non utique eos intelligere debemus, qui tela habuerint, sed etiam quid aliud, quod nocere potest, e commemoratur usus feli idemque definitur. - Telum secundum ea, qua l. 288 β 2. ajus V dicta sunt, figuratum si graeca voce: To ou Axo ideoque telum significas idem, ac graece 'eaeoc, c. ab initio ei ex usu tum temporis loquendi volgari: quod ab arcu mittitur, deinde ex ratione func temporis accurate loquendi, sicut 'eaeo quoquh, vomne, quod manu missiture significat. Cujus notionis Xenophon Anabas V. 2, id exempla proposuis X αt, o eui1ατα significat quod ab arcu mittitur, sicui telum communi nomine et pavξoveti, thoi, Mus vero lapidem, lignum, ferrum Dum supra l. c. Paullus hoc nomen in jure criminali proprium usurpare videtur, ipse aliis locis Rec Seni V, admones telorum appellatione omnia, ex quibus saluti hominis noceri possis, accipiuntur, in Collat Mos e Rom. legum I. Id. β 2. vieli autem appellatione non tantum ferrum continetur, sed omne, quod nocendi causa portatam est. e Deinde Otius i. c. admonere nos videtur, rudentiores jamjam ex lege XII fabularum non modo voce teli nocua quaedam instrumenta complecti, sed etiam, quomodo differat noti in jure criminali re servata a priori propriaque notione ceriam huic vocabulo uitribuisse notionem periculi, ita ui injustum armorum usum ea tantum conditione puniri voluerint, si instrumentum quodlibet adhibitam fueri noxium idemque periculosum, scilicet in vi publica, in furio armato, in homicidio, quo in crimine ex natura ac qualitate illius instrumenti periculosi veluti gladii aut vero claris uecumaeve indicium posse percipi, utrum dolo auculpa masuque homicidium sit admissum inadrianus rescripsis

38쪽

' 8 8 ad leg. Corn. sic. l. 1 grai, Mareianus rescripsisse illum refert. Sic in magno criminum numero, ut utilia ei habilia instrumenta sint, praeceptum videtur, adversus quod decisio illa, quam invenimus in altero legis Corneliae articulo contrariam, exceptionem tantam statuit. Nam qui hominis necandi causa veneno utebatur, ei poena legis Corneliae de veneficis irrogari debes. Venenum secundum l. 236 8stius ad legem XII fabularum, sicut graece φαρμακov, nomen est medium nec periculosum solum id esse opus est. Significa enim omne, quod adhibitum naturam ejus, cui adhibitum erat, mutat, comprehendi igitur venenum malum ad occidendum paratum vel medicamentum malum Marcianus Od8 8 lege Corn. sic. l. 8, LI), et venenum bonum vel medicamenium in sensu stricto ad sanandum paratum l. 236 VS, sed etiam illud, quod amatorium appellatur, quod lustramenti causa datur. - Neo Romanos ipsos triplici hac distinctione utentes, quid significes amatorium, sciisse pus cf. l. 8, β 2. l. c. - Iccirco si in lege Cornelia venenum conficere, sacere, vendere, habere, dare sancitur, missa adjectione, quam necessariam esse Gajus dicit instrumenium hoc casu inutile quoddam adhibitum ideoque conatus inutili veneno poena legis Corneliae, sicuti lege XII tabularum animadvertitur Neque hoc negare nοS POSS-uB, quae est curiosa ac diligens in hac lege loquendi ratio: hoc solum notatur in ea lege, quod hominis necandi caasa habet. el. 8, β 2 cii. oc vere est, quod Paullus pauli infra: in lege Cornelia dolus pro facto accipitur Quae vero quis habe cujusrei causae, non oportet ea esse etiam filia ob eandem causam In hac igitur lege, ne dolose venenum quanquam putativum tantummodo adhibeatur deinde in Senatusconsulto, quo illi adrogatur, minore quidem poena cavetur, ne culpa tantum medicamenium ad conceptionem periculosum

adhibeatur; quin etiam is, qui culpa, 8, is poenis l. 88,

Paullus, abortionis seu amatorium poculum dando nemini amen nocuerit, relegatione punitur Quae conjunctio, simillimam paula infra habebimus, una in lege casuum diversissimorum fere aeque puniendorum, Sati Superque monstrat, quantoperae praecavea vitae cunctis opibus lex operam dQt,

39쪽

ut, si posset, omnia alia venena de rebus humanis ollat. Eandem fere decisionem ac duobus in casibus, quos commemoravimus, legimus apud Senecam ui in felο, inquit, latronis opposita veste elus ille non minus latro sit, si illum venenum, cujus vim remixti cibo perdidit, dando scelere se obligare, etiamsi non nocuit. Quum vero Seneca eodem loco pergat omnia scelera, etiam ante effectum operis, quanium culpae satis sit, perfecta sunt, Bynhershoe recte ad haec adnotasse mihi videtur: ita sorte philosophus, non ita jurisconsultus, cujus paries nunc quoque agimus, judicat. Admonendi sumus hoc loco, magnum nec paullo illis temporihus crebrum periculum esse, quod ex usu veneni oriatur, deinde esse malum exemplum, quod alioquin folles causa legum atrocissimarum reperitur, quodque legislatori nempe is praebuisse visus est, qui culpa tantummodo venenum nactu erus tertium, non iam rerum grandem, quae ad artem medicinam pertinent, periliam Romanorum fuisse, qui certe, quaenam venena Perbculosa in necne, nescierint, qui, veluti Marcianus, distinguunt hoc modo aut periculosa sunt venena, aui non periculosa aut quoddam nec unum nec alterum, qui tandem, aliud hoc est Senatusconsulium sigmentario illi, qui temere dederit, vendideri cicutam, salamandram, upressin, conuum quoque, Pityocampas, mandragoran legis Corneliae poenam minitabantur; non mirabimur haec omnia contemplantas, quod Romani distinctionem infer noxia ei innoxia venena seposuerint, praesertim, quum jam hic' superstitione coeperini animi perhorrescere, sicuti exempli gratia vulgo apud nos sulfuris, medicamenti plane innoxii non sunt amantissimi homines. Ηac enim in inscientia ac simul superstitione cessat illa distimctio, utrum noxium sit necne instrumentum, trid8 8 l. 13ModestinuS. Quae si omnia de jure apud Romanos criminali exposita comprehendimus, dicendum est, Romanos observando generaliter objectivum principium, conatum ut in singulis tantam ca-

40쪽

sibus, ita inutilibus susceptum instrumentis punivisse nusquam

excepta veneficio. CisD. XX.

Ius Germanicum.

Ius antiquum.

Iam progrediamur ad considerandum jus germanicum. Ius germanicum non ab legislatore, qui liber ipsius arbitrio hodilludve principium pluris aestimans alia principia alias rationes postponere potuisses, institutum esse ac compositum videtur, sed si natum genitumque ex consuetudine ac communibus nationis rationibus, ef pοstea jura singula collectu et in unum coacta sunt Quod in jure germanico tamen mechiavum invenitur principium, riginem duxit ex natura et indole juris privuli, cui ab initioe omnia maleficia inpud Germanos subdita erant ac diutissime manebant, quom is, qui damnum senserat, vel etiam dum gens ostendi viοlari putaretur: ideoque Neregilium vel compositi multa est, quam is qui vim intulerat, etiam in atrocissimis criminibus etiam in homicidio,

in corpore laeso solvere solebat. In uno ero celere, quod natura quidem sua non singulos, sed rempublicam offendit,

publica poena irrogata es et hic ali modo, ut qui infrenos infer jus privatum ac publicum vix intelligi possit Qui in salutem reipublicae deliqueris ac perduellionis arguitur ejus vita simul cum re familiari volunt L principis levolvi est, quasi ejus jus privatum fuisse violatum Tacitus Germ. c. I 2 lex Bajuv. i. 2, c. 2. - Ut ver jam ex natara Poenae, quiseium semporis sumi solebat, resultas, dia clarius ac dilucidius principium objectivum perspicitur hac re quod Germani non distinguebant inter culposum et dolosum homkidium; inprimis legem Saxonicam ii. 12 c. 5, praeterquam quο is, qui daemnum accepit, daidae jam expers compositionem fanium, Non sini satisfieret, habebas, quod vero posteriori quidem tempore demum, quum potestas publica major ac fortior facta fuisses,

obtinere videtur Quibus omnibus de causis consensanctum nec mirandum videtur, quod jus germanicum poenam nou in voluntatem referi neque ideo generalem conatus notionem ist