Quaestiones physicae

521쪽

3M DE GEOGRAPHIA,' dimidium disserentiae latitudinis adde ad Iaeritudinem minorem uel subduc a maiore dc efficies latitudinem utrim loco communem. Hinc considera quot milliaria uni gradui longitudinis respodeant: per haec multiplica differentiam longitudinis: deinde numerum s ctum ex multiplicatione milliarium & disse rentiae longitudinis: item numerum factum ex comutatione differentis latitudinis in ti illiaria, utrum seorsim multiplica in se & facto inuicem adde: ex quorum toto extrahe radi cem:quae erit dissantia quaesita.

quaesint in diuersiishmiodiis

terrae.

e. Si disserunt sola latitudineἰtum utrius loci latitudines addantur δc totus multiplicaseus peris in laeto ostendet distantiam. a. Si longitudine dc latitudine simul diffvirunt latitudines locorum additas in milliaria conuerte: longitudinem minorem subduede maiori reliquus ostendet disserentiam. Si latitudines sunt aequales, iam habetur media latitudo sin minus,eam efficies ut prius si dumidium differentiae latitudinis uel subducas maiore latitudine uel minori addas. Deinde cum latitudine comuni, quaere quot milli via uni gradui longitudinis respondeant,

522쪽

LIBER x x D I. 23 per ea multiplica differentiam Iongitudinis: ac uirum . numerum milliarium , scilicet differentiae latitudinis S longitudinis multipliaca in se,& quydrata adde ; ex his additis extrahe radicem,quae ostendet distantiam.

LIBER XXIII. DE

CHOROGRAPHIA.

T Cosmographia totius mundii Geographia totius terrae:ita Cho- -rographia singularum regionum&partiu terrae descriptio est . Homerus ut autor est Strab.lib.1. omnium prismus fuit, qui hoc studium attigit: quem secusti sunt Anaximander lytilesius,Hecatesius ciuis ei*s. Democritus, Dicaearchus, Ephorus.

Post hqρ uenerunt Eratosthenes, Polybius, Posidonius, Sitrabo,Plinius, Pomponiua me a, Dionysius, Ptolemaeus, qui habetur primus inter Geographos: quem nos etiam sesquemur. Sicut aute orbes coelestes manibus contrectare non possumus: nee oculis uidere, sed tantum imaginatione comprehendere: sc in hac parte physicae, terrestris machinae Partes, partium. regiones, Prouincias, maria,montes,isumina,vines & multa aliq, quae

propter nimiam distantiam nostros sensus fit, giunt

523쪽

s q. DE CHOROGRAPHIA, giunt tantum imaginando apprehendere oportet. Itaq; sicut in coelestibus plurimum refert quomodo quis instrumenta ad prospectum suum ordinet,appliceim: sic in Geograaphia primiim tabulae, seu mappae, ut uocant, diligenter ad 4 mundi plagas ordinadae sunt,

ut ortus ortum, occasus occasum exprimat.

Non incosultum est in contemplandis tabus iis faciem ad austru uerrere, mappasq; inue tere& imaginari se eκ Europa mediterraneumare& ultra id Africam quae incipie Id tro dc porrigitur in sinistrum; intueri:in taba. ia igitur seu mappula post generales ccinsiderationes , particulatim sunt animaduertenda:

Primo 4 plagae mundi i deinde longitudo &latitudo circuli principalis cui fiant aequator, eropici, paralleli. meridiani gradus longit dinis εc latitudinis, Zonae, climata, 4 qua

drates,uenti, miniaria in parallelis 8c maioribus circulis: tres mundi partes, Africa, Asia, Europa. Ptolemaeus cum uellet longitudinis terrae etiam ponere aliquod immobile principium, Alexadriam patriam suam elegit, ad

quam omnes omnium ciuitatum differentias in horis referret quantum scilicet aliae adoreum, aliae ad occasum tenderent, ut habetu

lib. p. Geographiae. Constituit ita*ad occarium post Hispaniam ad insulas Fortunatas meridianum qui per polos trafiens, altera di midiata,

524쪽

L I B E R x x II I. sas aridiata parte ad orientem ad igo gradum usique protenditur,totam que Ptolemaeo notae terrae longitudinem claudit: quae ut ipse m-uen in ex duobus quadrantibus constat, gradibus autem bis nonaginta: id est,iso. Latituadinem aute Austrinam ad is gradus dc unam tertiam,&unam duodecimam depinκit: borealem 63 graduum inuenit: qui additi faciungradus τs: unam tertiam dc unam duodecialmam, uel integros 8o,ut patet lib. . cap. s. Verum nostra aetate alteri quoque duo quadrantes,unus ad occasum, alter ad ortum, magna ex parte lustrati sunt. Sed notandum omne rotundum dimidiata duntaxat uideri parate. Ut igitur tota habitabilis sub unum aspectum ueniret, qui nostra aetate habitati orbis typum pinxerunt, globi superficiem aperuerunt, ueluti chlamyde magis pansa. Ptoleam aeusitam duos nobis quadrantes exhibuia

ab occidente in orientem: alteros duos rio stri utrinque marginibus adiecerunt. Casparvo pellius duos quadrantes Ptolemaeo notos in orientem conieci reliquos duos ab occidentali parte pinxit. Porro omnes lineae, quae a polo in mappa descendunt, uocantur meridiani: quae uerd ab ortu in occasum teria duri paralleli dicuntur. Diuisio omnium frequenter fit gradibus denis, quaquam dc quianis fieri porest,

525쪽

sio DE CHOROGRAPHIA,

graphisin Protagoras ut scribit Plato in Clats6 de

Theceto a dixit hominem esse τὸ κενάτον uisoν, omnium rerum mensuram,&Vitruvius lib. . cap. t. Herόque mechanicus docent mesuras rerum ex humanis membris

acceptas esse,digito,palmo,pede,cubito. Digitus est 4 granoru hordei in latum positoiarum: ut granu hordei minima mensura fit. Palmus minor 4 habet digitos seu etes potilices, Graece a nostris transuersa manus, emi mertabund. Alii in hanc rationem sili quam constituunt, quae est digitali longit dine.latitudine pollicari,ut autor est Plin. lib.

Palmus maior ii digito um seus pollicae

Graecὸ dari αμου, spum: Latine: do drans a st pollicibus. Pes quatuor palmorum minorum se6 ix Pollicum. In pede primum erant is digiti: id est, transuersae manus. Verum quia ea lamma in assis rationenti uenire nori poterat, 33 pollices inuenti sunt, ut terni pollices aequarent quaternos digitos: id est, manum transtuersam ridetiamnum manet apud operario, huius aetatis: polleκ igitur uulgd em soll)est pedis uncia: duo pollices,sextans: tres pollices, quadrans,

526쪽

pollices, triens: quin y,quincunx: sexsemiuseptem, septunx: octo, bes: nouem, dodrans, palmus maior: decem, dextans. Pes, inquit Vitruvius, es altitudinis corporis sexta, c itatus qua via. Ex pede fit perticato pedum, qua ocatur decempedat quam fi in longum miseris uicies quater 8c in latum duodecies. habebis uerum iugerum. Cubitus tradio ad extremum longissimia digitum est sesquipes. Ex his mensuris,oritur

itineris mensura.

Gressus est duoru pedum 8c semissis, Graecis Passiis,quin pedes:id est,duo gressus. Orgyia,sex pedes. Est mesura inter manus expassis,ut uertit ex Suida Budaeus, eis imiser.

Plinius ulnam uocat lib,et ε. cap. 4o Sc 33. Stadium iis passus. Plin.Iib. i. cap. 23. Graecorum est.

Plethruicio pedes: saepe capitur M iugero. Diaulos, duo stadia: id est, xso passus, dritaseesbhundentiasster. missiarium mille passuum est: taufent flassim

continet stadia octo:eml Laxinorum. Leuca,xo oo passuum. Est Dacorum Sc HL

spanorum.

Dolichos,sesquimilli arium,duodecim stadiorum, Schoenus,

527쪽

Schoetius 6o stadiorum: id est, septem milisliaria & semis. Est Aegyptiorum. Herodi lib.

Parasanga io stadia Est Persarum. Pro uerta multis parasatagis. Stathmos tabellariorum seu veredariorum der posteri: id est, eoru qui dispositis equis itur

run t:in Cod. lib. tr. uocatur cursiis publicus diuersorium, mensurarum maxima, non ita certa omnino: apud quosdam milliaria 1s dc semis continet: alii spacium interpretantur

quod equus continuo cursu usi ad plenam defatigationem conficere possit. Vide coispiosius Herodot. libro quinto,ubi de Arist

Nec uerd mensurae solae sunt istae, sed mensurae sunt aut menseras in se cotinent, radius S dio pta Hipparchi,regulae,armillae, astrolas hium Ptolemaei, torquetum Regiomontani: sed umbrae etiam mensurae sunt, quibus ecllis pses dimensi sunt mathematici magnitudinem Solis, lunae, terrae, elementaris a terra re. gionis ad ipsa sydera&interualla ipsoru inter

se. mensurae ite sumunture iactu teli &bombardae: er uolatu autum, ut caponis: ἡ sonis Otiam 8c uocibus interualla iudicantur, quae is pia etiam ueIIongissima continuantur uoci .

bus. Sic Xerxes biduo per interpositos certis interuallis homines denunciauit e Graecia in Persidem

528쪽

LIBER XXIII. ast Persidem Susa us quae Athenis agerentur ut Cleomedes ait initio libri quale Cssar lib.ν belli Gallici de Gallis commemorat: ita uox humana hic tanqua decempeda saepius iterata mensura tam longi itineris accipi qu at. Subtilissima omnium mensura est Pert hulas subtensarum.

graphicH. Terra est continens aut insula. Continens genere foeminino est terra continua Insula est

terra mari circundata. Territor1um Iocus communis circa urbem relictus colonis. Einban:aut uniuersitas agroruintra fines cuius ciuitatis.

Regiones dictae quod olim sub regibus eis

rant atq; ab iis regebantum nunc regnum dicimus,quanquam dc regnum nunc dominatus dicitur. Prouincia a porro uincendo,eingemnneland. Gentiles qui ex eadem familia sunt aut e iusdem nationis : sed ad nationes quoque referuntur.

Populus continet omnes ciuitatis partes, omnest ordines: in plebe autem non sunt nobiles aut patrici . Urbs muro cincta. Ciuitas ciuium multitudo.

529쪽

3o DE CHOROGRA pHIA: Oppidum omnis urbs praeter Romam. Emporium locus in quo mercatus εc nundinae sunt. Castellum locus muris circumdatus. vicus 8c pagus idem sunt, plures rusticanae domus coniunctae,nec moenibus cinctae. Viacus item in urbe est, ringasti& pagus fluuii oratus:unde . dc pagi Helvetiorum apud Caesarem lib i ut Lim magusuersa, Arola. Villa & casa, domus in agro. Tugurium casa rusticana, quasi tugurium

vallis. Collis,exiguus monticulus. Clivus , praerupta montis pars . Rupes iadem ferῆ. Vertex,summa pars montis. Iugum, montis procliuitas, qualis est in monte clivus. Caesar tamen lib. 7. partemi

gi facit.

Cacumen,idem quod uertex. Conuallis,planicies ex omni parte coprae hensa montibus : cum uallis dutaxat duabus aut tribus partibus compraehendatur.

Fauces, pylae, nassen, angustiae inter duos

morites.

Campus planicies terrae ampla,ut campus martius,

Ager quod aliquid in eo agatur,& pro ter ritorio

530쪽

ritorio accspitur,ut ager Rom. Leontinustalia quando locus est in rure, sed is qui seritur fru

mentis.

Aruum ab arando. Pratum quasi paratum,ex quo scenum colligitur. Pascua. Sylva, est eardua: Lucus est sacer: Nemus uoluptatis. Saltus, non pervius est;ein fodi. virgulta.

In studio Chirographico maximopere nescessarium est tabulas orbis memoriae mandare, quas non piguit ediscere plusquam quinaquagenarium D. Erasmum Roterodamuiri cum in acta Apostolorum comentarium stria. heret. Orbis itaque duplex est: Antiquus seu Ptolemaeo cognitus 3c Nouus . Antiqui o his tres partes sunt, Europa, Africa, Asia. Europa minimaesticaput eius Roma. Media est Africa: in qua Carthago pertinax Rom. imperij aemula. maxima autem est Asia, cuius caput quondam Troia. Haec tres parteS uocantur Continens.

Europa diuiditur ab Asia mari Aegeo,Propontide , Ponto Euxino, maeotide palude. Ll x Tanai