Iusti Lipsi Saturnalium sermonum libri duo : qui de gladiatoribus

11쪽

num quidem , cuius coloris sis, scio. prius aut alter perstricti mihi, fateor sedario non tecta aut obliqua petitione , ut nominauerim uiam, percusserim, quod dici

tur, manu recta. Jnte si cespa similis: bene in enue, quod agnoscis . tamen quid e possum, si telo quod in ali

rum ieci tu occurris,s induis te tuastomet At enim Principum ius imminutum tui. Cedo si Z quian posm -- nare negaui ab Augusto fonte Z Idem nunc nego. honores , titulos , quas alia fortunasunt, tribui posse a Principi fauo inmerium doctrinamque non ciripi ton dari. En crimen, quod dignum sit timica mDlesta. Alec enimal die diculis expresserint ex omnii eo scripto. Itaque tilluc redeam , mi Plantine , s a me svoci in turbidam

hanc arenam diuerti in aliam , cum voluptate magis,

siue noxa. Ad ludosinquam,me dedi ectacula prisca. qua desita ignota nostro mo retraxi, proposui Usu uri aesosium sed oculis ; neque mi legi , sed paene dicam

flectari poseint. Hoc ipsum erit fori se qui fleruet , ut

ique se remet, non culpabit. Mihi autem satis, ut hanc quis am manum anops acumen stili consimam ius ora magna mae,at non malae. Nulliin intererit quid de Secutore aut Hormillone delirem s ridebit aliquis in his nugis, non ringetis. Denique extra Iud Ium cri' scriptionem fuero. I scribensa Sa ra Apollinari alicui Velinquam , qui UPPrincipe impetrabit. J,, Uir amice, , DUO Satura Saturnal hoc habe ; pro Gnere Miumrar

meam causam ages.., si olus eris, apud eos qu, s

12쪽

SATURNALIUM

LIBER L

C A P. Occasis origo horum sermonum. E N S I S December erat, & per febriculam valetudo mihi non bona. Itaque visendi caus- Sa ad me venerunt Victor Giselinus & Ianus Lernutius familiares mei. Et post: salutem, Lemutius: Iamne melius Θ ait. Huius quidem opera,inquam ego.Certe, Victor,hanc noctem Clementem & cum quiete habui: & omnino commodior esse mihi visus suin post hesternam medicinam. Ita facile cens bam,ait Victor. sed cedo venam,sodes, ut tangam. Cum teti-

isset, hilariore vultu, Bene habet,inquit: respexit nos Hygeta Sed duo etiam sunt, a quibus procul habendus es, Lipsi, libri S curae. quae nisi vitas, serio dico, teipse euitas. Ego cum risu, Ab altera quidem caussa immortalis su m, Victor. Nam libros, per haec taedia temporum,summis digitis Vix tango.Curarum, fateor,largiter est: & publica siue priuata respiciam , bona earum ubique seges. Atqui scito, ait Victor, non ab alio quam curarum igne magis interfici vitalem illum in nobis fontem. At enim patria Sc nos periclitamur. Scio. sed tu egoque habenas scilicet temperabimus publici fati Θ Curae sint hae curae illi, qui supra nos curat. Tu Anaxagoram cogita, qui increpanti

cuidam' της simul caelum ostendebat. Haec enim reuera pa- tria 3 Bona

tria nobis. & ut radij solis per terram sparsi,a Celo & in caelo ta- 4 men sunt: sic noster animus quanquam in terris, humilia ista spernat, verseturque apud Originem sui. Dicebat haec Victor;&ecce puer nuntians duos de via, uti apparebat, aduenisse, quibus

13쪽

da oratulatione collum HS inuasi,Et VOS estis Θ inquam. o spera ti mihi optatique salvete. Vnde autem & quo per hanc anni hiemem Θ nec enim temerarium est,credo.Ego quidem e Bata- uis ait Dura: tua unius caussa. Pighius h1c a Veteribus suis: iunxiique nos in vir bonus aliquis deus. M1h1 certe bonus, 113- uuam iam vivo Valeoque, tam vos teneo Sed 1ntremus,

ouaeso: & date duobus istis pariter quod gaudeant. Simul , ctot & Lernutius ad limen facti obvia, atque Inter se amic11li-mὰ complexi sunt. Sed diuelli ego, Et heuS, heus, inqUam, se deamus: neu diutius ignem inuidete istis, qui stupent certe a curru. Nam hercle strictum hodie frigus,&,ut ille ait, Iino lam calemus, ait DuZa, apud te quidem nostrum ignem. Sed quid morbi saerat, sodes Z Nam de inualetudine tua Ant uerniae accepimus i nostro Platatino. & mehercules etiam pa les. Non nutac quidem , itaquam ego. Iam Vin me hoc gaudio dedistiς in ruborem. Tamen febricula fuerat, In qua Oppugnacla noster hic verὸ victor. Sed sedete, agite, mr hospite: vetus mam nostis, Romanus sedendo vincit. Cum sedissemu ,

O uam salue autem Omnia in Batauia inquam, mI DUZa. PII -

ita,m urci Nam de rep. quid dicam, nisii maria lorum 3Melius ominare, Inquam. &Donne per banc pAcem sedauit illa tempestas ξCaput mouens leuiter Dia Za, Vereor,m-Q t ut paucorum modo dierum Alcedonia ista sitiat, non fimma tranuuillitas . Facem existiGctam siI Inal admoueas, Velie- mentiet ccenditur: siae possitum hoc bellum metuo ut insur- at M acri is recrudesicati Heu is ulum: in quam ego. ' sin uero Hquasi mas nos homines habeut, it Comicus: ita pace & bello alternis per lusiam. Sed inittamus haec scaeua. Prinius notarum qM ADNesPIV, inquit, nescio quid

fuit cum nummario tricone: quas detessum

bati in hoc Sole. Ego vero detergebo, quam lubpinyse

14쪽

te faciam, quam ipsa Lubentia est. Conuersusque ad reliquos, Vos amici,aio,caenabitis apud me una cum is hoc hodie. Vultu renuit solus Dura, &, Non potest: Lipsi, inquit. nam vocata opera est. Quid vocata Θ inquam. nonne Adventicia hodie de

bita vobis e Iure communi peregrinantium impetrabo hoc cer-tC : si minus,vel ' αννο α ω,ut dicunt Graeci. Et simul iiiiiciebam manum. Cum subrisu Duga, Haec quidem vis est, inquit Caesar videor: ita iugulum mihi petit iste Brutus. Tamen,amz-ci, relictas Omnes res habeo prae quod vos vultis . PUer moao adiit, qui ad Canterum renuntiet. Eii adest, inquam. abi puer, S redi citius quam Asparagi coquantur. Nos interea ambia

C A P v Τ I I. Salini restis in mensa. Arnobius explicati: Liui lectis vulgata defensa. Saturnalia ,seruorum dies. Seneca correctin exphcat inque. Saturnus deus. Festus in Cicero emendati. Mutalso Nesu. Cana toria. Disbesis. Flautus explicatus. Petronius Dio correcti.

PV E R redire mihi tarde visus. Itaque spatiis aliquot con sectis , Sedeamus, inquam: puer hic Dugae interea ministrauerit. Age tu, Vasum cum aqua. Laulmus. &cum trepida

rent de loco, Etiam inter vos hae deliciae Θ inquam. Amicitia aut pares omnes accipit, aut facit. Sede tu DuZa, tu Pighi, vos reliqui. Ego adsed1 in imo. & cum oculos circumtulissem, Heus puer, inquam , profana nobis haec mensa est. salinum oblinus Lernutius me adspexit, velut caussam requirens eius dicti. Ita, inquam, Lernuti. Profanam sine salino mensam esse veterum eruet opinio fuit, sed & nostra. Arnobius: Sacrin facitis mensas salino sisorii. rum appositis, em simulacris deo γ um. Qii in & salinum ipsum inter vasa sacra. Bene notat interpres vetus ad illud Horath, splendet in mensa tenuet salinum. Salinum proprie est pate a n quά diis primitiae cumsile esserebantur. Et Statius ad hanc mentem:

- ω exiguo placuerunt sarra salino. Itaque in Liuio libro XXVI serre iam possum, Ut almum tedamque deorum causia babeant. etsi non pessime rescripsi 'olim, culignum. Sed affirmat vulgatam etiam Valerius, qui de pau- in pertate '

15쪽

pertate Fabrich & 2Zmilh: Vterque, inqui patellam deorum es sannum habuit. Et Plinius : Fabrici, betaoyos Imperatores plus quam pateram silinum ex argento habere vetabat. At de simulacris deorum', quod addit Arnobius: verum est, collocasse eos in mensa statuam dei cuiuspiam velut tutelam geniumque

menta. Ita Herculem Epitrapezium lego in Silvis Stath: qui Vindici fuit

Castae Genius tutelaque meus.

In mens olim deoruima qua.' Martiat. de eodem Hercule Vindecis, Hoe habuit num Pelisi me

Et ante Vindicem, tim Tegeus habebat Regnator, iam numen ς venerabile menses.sa inani. QVinetiam deos ipsos initio menta inuocabant. Quintilianus Declamat. CCCI. Habuim honorem illa humile limen intrasti, in adisi mensem: adquam cum venire coepimus,deos inuocamus. In ter hos sermones puer regressas a Cantero Ego inclamavi,

Ades, inquam; testudo, non homo: & qui ignauiorem postisfacere ipsam ignaviam. Dic, ubi moratus 3 Parabat res ndere puer, sed Dura occupauit. &, Unam hanc noxiam amitte Lipsi,inquit. Semonum hic dies est. Quid tu iam Z inquam Ne επιμ' ii pe,inquit,hodie Saturnalia. Cum capite ego abnuissem, Ita ve-rd,inquit, hodie legitima veterum Saturnalia. aut Fasti omneς me fallunt, qui ea coniiciunt in diem xvi Kalendas. Atqui per Seruis i m id festum, velut usurariam quandam libertatem seruos habui βῆ ignoras . Imb ius iis datum quodam genere supra ipse dominos; Cum quibus commutabant etiam vestem. Dio lib.

αν.id est, Saturnalisu erui habitum herilem sumentes fessive Musirmo mi' Atque adeo sedebant ad dominicam mensam, domi sis prae-

e. id est, Saturnalium diebus, mos Romanis, praebere semM COUm-uium, sic ut ipsi ci eruorum obirent. Atth versus huic rei: Exercent epulastiti, amulo lueprocurant

Smς- - Et Senecae locutra ncminuitum huc traxerim, epistola XLVII.

16쪽

LIBRRI. II

sed quo itique honores idis in daemogerere, iis dicereperων, uni, domum pusissim re .esse iudicauerunt. Nam intellegit noc Saturnalium festum. Ego post ea DuZae verba placatior, imis vero iam hilarior, Abi puer,inquam,vicisti hoc patrono.conuersus que ad conuiuas, Amici, aio, comburamus hunc diem. Bona Saturnalia hodie.

uapropter edulcare conuenit vitam,

Curvipue acerbas sensibus gubernare. ut ait Matius. Id quidem in proclivi, avi ighius. Certe, ut hic apparatus est, nos hodie mollius apud te Cta rabimur, quam re gi Antiocho oculi solent. Non cibo, Pighi, inquam, subita enim haec caenula est, & velut condicta) sed voluntate cerre tu bentiaque. Sed doce nos, antiquamne hoc Saturni festumὶ Antiquissimum,ait Pighius. Nam Saturnus,uti scire te scio,in ter veterrimos Italiae deos. qui frugibus repertor, quique gentes eas pri nus docuisse creditur sationes. Itaque non dubie Latinis nomen inuenit a fatu. Vt eniIn a portu PortunUS, a nuptu Laim m. Neptunnus;sic diserte a satu, Satunnus. Nam ita primimS pronuntiabant Festus: Hic Saliaribus Satunnus nominatur, delicet a fationibuου. male ibi vulgo, Satirnus,vel Saturnus. Nam

Salij scilicet aliter indigetabant, quam vulgus. Sic Tertulli nus, Exceptus a Iano, vel ut Satir volunt, fano. Crebra autem & Rafἱιρὸν vetus ea terminatio in nominibus deorum . Sic Piliannus, Pi- .2Cunnus, Vertiannus, etiam hodie in antiquioribus libris: deni que, ut dixi, Neptunnus. Victor hic interfatus, De Neptuno , , IPighi,inquit,permitte ambigam: Cicero contra te, qui derivata nando. Eius Verba I Ia De natura deor. Vt a portu Portum

sic Neptunus a uando, prioribus litterispautam immutatis. Pighius excepit, Iino tu permitte de scriptura ista ambIgam. Neptunus ais a nando Θ quomodo potest Rem spectem, s1ue verba: infelix originatio tua Cicero, imb falsa. Varro melius, Neptunu inquit,quod mare tor π obnubis. Sed, mea fide,numquam fugit id verbum ab ore Marci. Corruptum locum adsero, scribet dumque, a nubendo, Vel nupinu Res auctor est, & Cicero ipse, qui comparat Neptuni etymon cum Portuniat. ineptissime,

vulgata quidem illa lectio sit vera sit quam ego planissime persuasus sum ab stolido aliquo Herinaesse, qui nubendi verbum

17쪽

in nisi in coniugiis nouerat. Vetus ergo in Italia ille deus: etiam festam, si1 Macrobh centonibus fides, quos vobis non

- ia inculco. Dionysius Halicarnasseus originem Saturnal1um ad '''' reo em Tullum clare refert libro tertio. At Liuius polt reges eΣactos demum festum id constituit, lib. II. Sempronis,lnqUIs, , JM. inutio Cos. aedes Saturno dedicata Saturna insiluimJesus dies. Imo centenis aliqUot post annis agnoscere 1nstitutio nem eius videtur libro Vigesimo tertio: ea mense tamen, recio

quod aut paucis ad hos acer festusque esset is di i aut quod

tunc demam in Decembrem mensem reiectus, cham antea nabitus alio mense. Verba quidem Liui j clara haec: Fo fremo, ex libris vecembri iam mense ad aedem Saturni tum es, lectisterniumque imperat milutumpubticum. cper Ῥrbem Saturnalia die ac nocte clamatum: populs que eum itemfestum habere acseruare in perpetuum iussus. Nam haec narrat Gn. Seruilip & C. Flami nio Coss. bello Panico secundo. Ait Liuius, clamatum Saturnalia. Vellem voce addita,Ib Saturnalia. Certe is solemnis mor. Dio de militibus in Claudi j libertum iocantibus :δὴ Hο-es istumantesφ' sim iEud tritum, Ib Saturnalia. laacrobius tamen, x t Vulgataclectio Liui j: aeuosio die apud aedem Saturni 3muioboluto, Saturna iasa- clamabantur. Clamabant &, Bona Saturnalia. Arrianus in Dis sertationibus Epicteti: Tοῖς -

centes,Hodie bona Sattarnaba,ia Une, Nonsiunt haec bona ' nequaquam : sedi quoque applaudimus. Maitialis allusit, Dei ibi sciet Bona Saturnalia porcuae. Fortasse & Catullus, Saturnalibus optimo dierum. Caudin huic clamori, praeter resigionem, etiam laetitia. quia certe non alium diem priuatim publiceque habuerunt hilariorem Inde Iermo, Saturnum Pollucis filium esse ,- ait Fulgentius in Mytbologicis vela poLucibilitate, quam nos humanita tem Acim δά

COrUm conUiuiorumque. Inde ortum,ut praeter reliqui temporis morem Saturnalibus inane lauarent, quasi statim traniliusὶ

18쪽

LIBERI. I

ad mensam. Didici e solo Tertulliano: Non tiuor iaω-

cs o Saturnalibus,ne C noctem diem perdam: attamen lavor ho hora ω salvisi. Et ab eadem Caussa, Vt ego quidem coni cio, institura muratio vestis. Nam Imperatorum temporibus, Senatores Equitesque, Saturnalibus, in synthesi conspicieban-hbia is, tur. RCfero ad Imperatorum. tempora. quia vix est, ut id obtinuerit ante; Vel ex Seneca, epistola xvi I I. Si te his haberem, libenter conferrem quid existimares esse aciendum; virum nihil ex cottidiana confisetud ne mutandum,an , hilarius caenandum , exuem dum togam. Nam quod fieri nisi in tumultu imi tempore riuitatis non solet, Noluptatis caussa fessorum dierum C essem mutavimus. Ita enim narrat, ut videatur eam culpam impingere suo aevo Idque in parte veram . Nam olim quidem Togas ponebant domini, easque serui induebant: at synthesim sumpsisse eos non credo, non lego. Quae tamen Senecae & p6st aevo, rec piissima per eos dies. Martialis: .Dnthesibus dum gaudet Eques dominusque Senaim, umque decent nostrum pisi sita ta Iovem. Nec alterius sententiae illud epigramma: llasi,uimeri Chiri suo. Saturnalibus ambulat togatus. Causa recipiendi, quoniam caenatoria, Opinor, eὶ VestiS. Saturnalia, non aliud quam promiscuae epulis N velut continentes comissationes. Iure eryo, tanquam in publico quodam Civitatis conuiuio, si1mpta vestis quae ad conuiuia;eaque etiam

in publico usurpata laetitiae testandae. Finierat Pighius. sed ad eum Victor, Velim Pighi, inquit, paullis ista fusius. Tibi h1c

liquet, credo: sed nobis in priscis iis ritibus adhuc nubes. quam semaonis tui luce remoue. Parebo, inquit . etsi vobis eruditis rerum veterum, fatis censebam, utpedem modo Donerem in viam. Romanis in duplici discrimine vestis. Alia Domestica, alia Forenus. SuetoniUS, Ammianu8, m-Do-μις risconsulti Illa intra parietes scilicetvsui: haec in negotiis in que foro. Commutare eas ,& domi forensem, aut foris domesticam induisse ; probrum. Inter domesticas, Caenatoria. quam non fas videre publicam lucem. Martialis in lemmate, natoria:

19쪽

Aut fores etiam, sed S thesis,

Nec fora sunt nobis; ec sunt vadimonia notae

Hoc opus est, pictis accubuisse thoris. Itaque Vt rem nouam narrat Dio in Hadriano, quod Fronto nobilis orator Turbonis tribunal adierit υσῆ δε πνιπιδι, in conuiuiali veste. Et ab hac mente idem Hadrianus Imp. Senatores , Equitessemper in publico togatos esse iussis a caena reuem, ait Spartianus in eius vita. Et bene iuuat Spartianus. Fas enim mosque, Vt apparet, cum natorijs Conspici in publico , sub caenae tempus. Cur non igitur Saturnalibus diebus Permissum, per vos continuae, ut dixi , caenae Z Hercules non aliam caussam video Synthesis sumptae. Nam quod probandum superest, Synthesim adfirmo dictam caenatoriam vestem: Vtique nominum lautiorum. Martialis satis clare: Undeetes Uurrexti Zoile,caenά:Et mutata tibi est 1 ntbesis undecies. Tranquillus valide adiuuat, qui in Nerone obseruat cum ΠΟ-ta,qubdplerumque Onthesinam induous, prodierit in publicum, sine cinctu disiadceatus. qui scilicet conuiuantium habitus. Iam ne Capitis Θ an etiam de Caenatorijs latius dico ξ Annuistis: di-Cam . Mos ille vetus Romae, ut domi haberent vestes ad cinnam. & si Eris caenarent, acciperent ab amicis, aut ipsi adferrent.Capitolinus in vita Maximini: cum ad caenam ab Alexandro esset vocatus,in patris honorem, quod ei deesset vestis caenatoria pD Alixandri accepit. Plautus pallium malacum id appellauit, me interprete, Bacchidibus:

Pro hod talus, pro lorica malacum capiam pallium. Nam destribit omnia, quae solita conuiuio. Et bene, Pallium. Credo enim fuisse ad eam formam.Martialis quidem sic appelia ubi de se cum uxore accumbente: mensam venies, sed sic diui a recumbes, Ut non tangantur pallia nosra tuis. Petronius de Trimalcione caenaeue Padio coccino adrasum im seser caput , circaque oneratis veste ceruices laticlauiam immiserat ri M. Recheetiam, Malacum Plautus . Reuera enim mes kDx pretiosiorque ea vestis,&e purpura saepe. Apud Horatium

20쪽

urisibus Tyria iteratae vessera lana Cui properabantur ζ tibi nempe. Ne foret aequales inter conuiua, magis quem Diligeret mulier sua,quam te. Nam ad conuiuia manifeste accommodat. Etiam Petronius: Vestimeta mea cubitoria egerim,accubitori retterula retracta)pe rdidit, quae mibi natali meo dorauerat cliens quidam, T ria sine dubio se iam sinatim negandi nota, sed haud ut dibapha significet)ria vegi- semel lota. Sed & Persius:

ecce inter pocula quaerunt Romulidae saturi, quid aeta poemata narraui. Heic aliquis, cui circum humeros acinthina lana est, incidulum quiddam, dcc. Nam laenam circum humeros &qaidein hyacinthinam , stem hanc dixit conuiuialem. Lautiorum videlicet hominum eurumque Caenatoria semper purpurea coccinave: quae fortassis proprie Synthesis dicta, & ideo tantum Equiti & Senatori adtributa a Martiale,exclusa plebe. Dio, ubi Suetonius de Nerone,synthesinam dixit, siue synthesim: vertit in eadem, re, I Θ -ον δε ον. id etsi,tumculam Moridam. Et scio floridam vestem in Apuleio aliis que legi: sed videte tamen ne verius Ma sit, iaνΘνον. a colore vi delicet, qui in synthesi violaceus, vel ut Plinius etiam appCllat, 'plimblio. Ianti inus. Haec de Carnatoriis. quem morem mansisse ad Si donij tempora disco ex libro primo, Epistolar. ubi de conuiuio mi

imperatorio,a quo Latris rexerat: Taulum apros pectu Imperator sprocesseramus atque etiaAnnum chlamydibure induebamur,ci mk possemra

hi consul, Scc. Ostendit clare positames se chlamydenae, & re

BEAs nos, PVbi; sermonibus illis, inquam. sed de nume

ro dierum Saturnalium , nilne addis ξ Neque enim liqui da valgis ea res: & MacrobiuS,qui conatur, puluerem ob oculos nobis spargit. ita concinnat nescio quid perplexi, de quud, peream, si umquam cepit ipse. Pighius,lta soluS ego qui consu-