장음표시 사용
11쪽
tius quodam cosilio, quam humana industria praeter fi
dem eorum omnium, qui eam ciuitatem non videre, cum ab omni impetu terra marique tutissimus est, tum etiam aptissimus omniti ad cuiusq rei copiam, siue ex mari, siue ex continente ciuibus suggerendam, atq; ad commercia omnis generis mercium, cum omnibus pene nationibus habenda. Nam in recessu penetrali q. Adriatici pelagi est sita, unde qua mare attinet ad continentem, magna s-stuaria panduntur, miro artificio nature munita. Nam Xu. millibus passuum cotinente mare incipit esse vadosum: intra vadosa breuiaq. littus assurgit, veluti agger quidam. Haec fluctibus impetu i q. marino obsistentia, uniuersam cam stationem interiorem, longe lateq. fusam adeo tutam reddunt, ut non tantum mari impetus, quum assurgit, valida tempestate actus, fractis fluctibus retro cc dat, verum etiam neque nauibus aduentantibus liber aditus pateat. Quin potius opus est, nisi leues admodum fuerint, ut his in locis, ubi vadosum mare clia incipit, in anchoris consistant: nacis deinde tranquillam tempestatem, peritis q. gubernatoribus, seu potius vadorti exploratoribus circumacis, angusta quadam&implicata via, qua scilicet altior est unda, haec ver is sua gulis sere diebus estu ita ris mutatur&variat tandem ad urbem perueniant Lit-
tus illud, quod assurgit post vada, sexaginta serme milli
bus passitum extenditur, atque interiora aestuaria concludit. Non ita tamen continuum est, ut non septem locis diruptum mari aditum ad internam stationem praebeat. Di stat autem a continente sex millibus passuum. Hac ergo ratione Venete urbis aestuaria haec partim continente terra,
partim littore ac vadis conclusa sunt; in quibus mediis ea regione
12쪽
regione quae Riuoaltus dicta a maioribus, in hunc usque diem nomen seruauit.Condita urbs fuit Veneta quo tempore Hunni duce Attila totam oram Venetam, insignem Italiae prouincia, quae hisce aestuariis finitima est, igne accedibus devastabant. in qua calamitate Patauit, Aquilei Opitetgii, Concordia atque Altini, illustrium Venetiae urbium, ciues, qui&nobilitate, c diuitiis aliis praestitere, primum secum familiis recepere in nonnullas insulas, scupotius tumulos, qui in aestuariis hisce paululum e mari minebant: ibidemque oppida extruxere, in quibus arquam in tutissimo portu turbulenta timiam illa Attila tempestatem effugerent eodem aurem temporc in littore, de quo supra meminimus nonnulla oppida condita suere, e conuenientibus eiusdem orae incolis, qui patrias item sedes reliquerant, ab Hunnis direptas, ac dirutaS: tutumque locum quaesierant uxoribus, liberisq; atque ut ita dicam diis penatibus. Postmodum Caroli Pipinique
regum temporibus communi consilio omnes in Riuoaltum conuenere, ueluti in locum omnium tutis sinum,in maxime commodum ita e conuenientibus omnibus, quicunque uexationem deuastationem eam Italia ab immani illa barbarorum illuuia illatam, effugere potu runt, in eam magnitudinem, quam nunc cernimus, excreuerunt Venetiar. Vrbis igitur Veneta situm maxime tu
tum esse liquere omnibus potest, uel ex ipsa ratione eius urbis constituendae, quum sibi homines illam condiderint, qui eam Italiae cladem atrocissimam etfugere ibique incolumes cum familiis in tantis calamitatibus perstitere. quin post ea tempora quod nulli unquam ciuitati legimus contigisse a prima urbis origine ad haec usque tempora
13쪽
pora per mille sere ac centum annos integra semper ab hostili ut urbs cneta perseuerauit, qui tamen opulentissima ditissimaq; auri argentiq. ac rerum omnium ciuitas ab extremis etiam orbis regionibus barbaros ad praedam potuerit inuitare. Quo fit, ut non male sentire existimem eos, qui una hac ratione Venetias Caeteris ciuitatibus praestare censuere. Verum aliud quiddam est in hac ciuitate, quod longe omnium praestantissimu censuerim ego: mecumq; omnes, qui ciuitatem, non tantum moenia ac domos esse putant, sed ciuium conuentum, atque ordinem potissimum hoc sibi nomen vindicare existimant ea est Reipublicae scilicet ratio&sorma, ex qua beata vitali Ominibus contingit hoc ego reor esse eximium illud ac
praeclarum, quo Venetiae maxime enitere, atque Omnem antiquitatem superare videantur nam etsi compertum
est, nonnullas Respublicas extitisse, quae imperio, ditio ne tum militiae disciplina ac bellorum gloria Reipublicaenetae longe praestiterint, nulla tamen fuit, usinstitutione ac legibus ad bene, beateq; vivendum idoneis, cu hac nostra conferri possit quo effectum esse perspicimus, ut neq; adeo diuturna ulla unquam perstiterit. Quam rem
cum mecu ipse considero, magnopere mirari soleo maiorum nostroru sapientiam, industriam, excellentem animi virtutem, atq; adeo incredibilem erga patriam charitatem. Fuere Athenis, Laced sinone, ac Romae nonnulli ciues vitae probitate, atque in rempublicam insignes pietate
viri sed adeo pauci, ut multitudine obruti non multu nire patria profuerint. At maiores nostri,a quibus tam prε claram Rempubli in accepimus, omnes ad unu consensere in studio patriae firmandae ac amplificandae, nulla. prope
14쪽
prope priuati commodi lonoris habita ratione. Huiusce rei coniecturam facere quiuis facile poterit, minimc inquam ambitiosos suisse Venetos homines , sed patriae commodo tantum studuisse quod nulla, aut admodum
pauca, antiquorum monumenta Venetiis extant, cum t
men domi forisque praeclare se gesserint, optimeq; de Republica meriti fuerint non sepulchra, non equestres aut pedestres statuae, non rostra nauium aut vexilla ab hostibus direpta, ingentibus proeliis superatis. Vnum ex innumeris gentilis mei Andrea Contarent Ducis exemplumasteram. Genuensi bello grauissimo, ac longe omnium periculosissimo, cum Dux hic nostra Reipublicae praeesset, incredibili sapientia, animiq; magnitudine singulari rem patria seruauit, hostesque iam victores maxima clade illata profligauit, omnesq. ad viati, aut trucidauit, aut capi uos secit conseruata patria re aucta Ofirmataq. Republica diem extremum clausit, ac testamento cauit, ne cius
sepulchro, quod ad hunc usq; die visitur iuxta templum
diuo Stephanodicatum, ulla Ducis insignia vllave gentis nostra affigerentur ne nomen quidem ibi tam magni Ducis inscriptum videas qua eius modestia effectum est, ut viri celeberrimi illustrissimi q. Principis monumentum plerique ignorent certissimum hoc reor argumentum esse, non ambitionis ventosae q. famae maiores nostros studiosos suisse, sed patriae tantum bono, communi q. utilitati consuluisse hac ergo incredibili virtute animi, maiores nostri hanc Rempublicam instituere, qualem post hominum memoriam nullam extitisse, si quis hanc nostram cum celeberrimis antiquorum conlatio facile animaduertat. quin asserere ausim, neq; monumentis insignium philos
15쪽
losophorti, qui pro animi voto formas Reipublicae emi)Xere, tam recte formatam atque essectam ullam contineri. Quamobrem putaui ego exteris hominibus reminini in ratam, atque inutilem me factu uia si tam praeclare Reipublicae institutionem literis mandarcm quum ptae sertim nullum his temporibus videam ex quam plurimis doctissimis viris, qui multum ingenio, eruditione rerum Omnium, accloquentia valent, hanc rem literis illustrauis . Cui licet nihil luminis ex oratione nostra afferri posse certo sciam, per se tamen est adeo illustris , ut non tantum sit bi, veru metiam orationi alioquin tenui multum splendoris dignitatis sit allatura. Quamobrem cum de hac nostra Republica scribere instituerim , ut quili bc facile di gnoscere queat, rectene, an perperam se habeat, hinc mi hi potissimum exordium sumendum reor. Hominem scilicet a natura ciuile animal effectum esse, tu vero nedum recte vivere, sed nec vivere posse id quod quotidianan cessitas, ac victus vestitu sq. ratio plane ostendit acob ea causam, Ma principio homines conuenisse in hanc ciuilem societatem, ac deinde perseuerasse, ut bene beateq. viverent hoc est, ut mutuo adiumento atque Opera summum hominis bonum assequerentur, quoad heri potest donec mortalem hanc vitam degimus. Quamobrem etiavniuersa ratio ciuilis institutionis eo pertinet, ut qua faciliori via id fieri queat, ciues faciat sic elicis Vitae compotes.
At sed lix beataq. vita usu virtutis praecipue cotineri a summis philosophis perhibetur, quod etiam probant certissimis rationibus, Margumentis euidentissimis. Verum v-sus virtutis in muneribus bellicis elucet . iniunctionibus pacis. Atqui quamuis laus bellica, tota q. militaris ratio
16쪽
ratio tum neccssaria sit ciuitatibus pro conseruanda libertate, ac finibus tuendis, tum etiam dignitatis splendoris plurimum habeat; nihilominus respuit communis hominum sensiis ossicia bellica, quibus caedes ac mortalium
detrimenta in primis procurantur, esse per se expetenda, atque ad. ea caetera omnia ciuilia munera esse reserenda. ac crudelis quidem ingenii, vel potiis ab humanitate abhorrentis hominis esset, optare proelia, Cedes, incendia, hac luntaxat de causa, ut in re militari clarus sit .adde etiast beat, ut summi Imperatoris laudem consequatur. Quare omnes philosophi insignioris notae in hanc sententiam consensere, bellum propter pacem eX petendum si bonanem l . sunctionem virtutis militaris atque uniuersam laudem bellicam ad pacis o flacia csse reserendam. QuamobrCis rei publicae institutor, qui laude dignus haberi, Mut dici
solet, omne punctum tulisse videri vult eam moderationcm adhibeat, ac eum ordinem tueatur, ut ad uirtutem accommodata tota reipubli institutio videatur: atque
ad pacis stinctiones magis quam ad bellica munia specta re existimetur, bellicis interim militaribus non neotectis. Nam plerunque&hnibus tuendis&propagandis, dummodo id sine iniuria fiat necessaria est militaris uir rus, sterum iis estis diximus, constitutis, illud statim in controuersiam reuocari solet, gubernationi ciuitatis rectius ne unus, an pauci prςΩdeant, an potius uni hicrsa multitudo qualem plerique es angunt statum illius, quae proprie respublica uocari debeat mihi quidem egregie statutum , sapienterq dictum uideri solet, hominum tu bernationem perperam homini cuipiam demandari , sed diuinius aliquid esse oportere, cui ossicium istud incum
17쪽
3R EPVB. LIBER I. 6bat quod cognosse facile potest ex plerisque generibus
animantium a regem enim Ouium Ouis non regit, nec equorum aut boum armentum bos equus ve aliquis moderatur, sed animal quoddam longe magis eximium tuetur, ac regit bruta Sanimantes homo inquam, qui quantum brutis antecellat, est omnibus compertissimum Itaque non diuersa ratione hominem mO .lerari, ac regere
debet quippiam homine praestantius diuinius, si exanimi sententia res successura sit. Sed cum in mundanis re bus, quae sensu percipiuntur, inueniri minime possit melius ac prs stantius homine, ac homo uarium quoddam sit animal,& longe diuersis partibus constet in serioribus quippe animi uiribus cum bellu is communionem habet, at supremis quodammodo deos immortales attingit id recte uiter homines gubernatoris atque moderatoris io cum tenere debet , quod est in homine diuinum id uero omnium consensu est mens, diuini tanquam splendoris radius quidam a natura insitus hominum animis. Non ergo satis rei publicae consultum erit, si gubernatio homini
committatur, quem brutae illae uire Sia peperturbant, atque a recta semita reuocant rationis, sed menti purae ac
motionum animi experti, id munus deferendum est. Quamobrem diuino quodam consilio, cum alia ratione id fieri non posset, inuentis legibus hoc assequutum humanum genus uidetur, ut menti tantum ac rationi nullis perturbationibus obnoxiae , hoc regendi hominum coetatus officium demandatum sit. Quod sane deorum mutantis , nescio an nullo inserius existimari debeat, si quis accurate secum reputet legum commoda Primo nanque in sanciendis, plurimi apientes uiri conueniunt, qui mul-
18쪽
multarum rerum experientia docti, inuentis aliorum, exemplisque ueterum collatis , tandem post diuturnam consultationem decernunt id, quod optimum uisum sue rit neque Odio tunc, aut amicitia, aliave animi perturbatione a virtute deduci possunt, quum nullius priuati causa agatur in legibus constituendis, quod in forentibus iudicus semper accidere solet. Post vero leges sancitas, si1 quis contra eas fecisse deprehendatur, easq; poenas dederit, quas leges iusserint, iure nullum habere odio poterit.
Proinde quem cluendum non erit, ne qua seditio aut simultas inter ciue contrahatur, maxima iericulos si marerum publicarum labes. Contra plerunque cum hominum iudiciis non uilegum quispiam plectitur, discordiae inimicitiaeq; graues proueniunt. Nam fieri vix potest, ut non male affecti in eum simus, qui nobis detri
mentum attulerit. quocirca haud scio, an hominum generi a natura omnium parente nihil hac legum inuentii O- ne maius concessum suerit, quae etiam iure diis immori,
libus fuit ab antiquitate consecrata quin quod magis mirum videatur, Aristoteles philosophorum facile Princeps in eo libello, quem De mundo ad Alexandrum Maced num regem scripsit, nil aliud reperit, cui similem Deum optimum faceret, praeter antiquam legem n ciuitate recte instituta ut id propemodum tam magni philosophi sententias Deus in hac reruini uersitate, quod antiqua lex in ciuili societate. Acin libris, in quibus de re publica tractat, legem inquit esse mentem sine pppetitu sperinde ac si diceret mentem puram, lucidam, nullis affectuum
morbis insectam, ex quibus effici illud, quod superius di ximus maxime opportunum atque Optimum esse, quilibet
19쪽
bet perspiciat homo etiam tardioris ingenii, ut scilicet diuuinius quippiam homine coetus hominum moderetur aereo at. Quod si huic gubernationis muneri praeficiatur homo, quum rari admodum sint Sprudentia&probitate praediti, iique plerunque ob affectuum animi vim cum in iudicando errent, tum maxime a recta animi sententia dimoueantur, non sine turbatione magna ingentique periculo res processiira est. qu od etiam si fieri posset, ut hominem inueniremus, adeo sapientem atque probum, atque adeo propositi tenacem, ut nulla animi peti urbatione ab ossicio reuocaretur utique neque hac conditione optandus esset pro legum principatu hominis domin tus, qui mortali fragili linatura priaeditus, diutius co munere fungi nequiret, quum leges aeternitatem ut ita dixerim)aequare possint. Ex hisia persuasum esse reor, summam imperii commendandam esse legibus, non homini: quam paucissima vero, quando legibus comprehendino possimo, hominis arbitrio permittenda. Verum necesse est, ut custos quispiam ac veluti vicarius minister legibus constituatur, qui pro legis imperiorem publicam regat: , quoniam neque legibus comprehendi possim tomnia, tum quae in iudicium veniunt, tum quae consultanda sunt, arbiter sit huiusmodi omnium. rursusq; eadecontrollersia redit, quae ex legum sanctione soluta esse alicui videri potuisset: an scilicet unus melius, an paucis an potius multitudo tuendis legibus, iis diiudicandis, ad quae satis esse leges non possunt, praeserenda sit. Ac, qua-uis multorum sententia regius dominatus aliis habeatur praestantior, crediderim tamen ego, tametsi unius principatus, quiuere regiam dignitatem ac iure sibi uindicaret, si reS
20쪽
si res per se consideretur, optimus omnium est, nihilo mi nus propter is pius in deteriorem partem labile ingeniuhominis, ac vita breuitatem , optimum omnium statum minime esse sub regio principatu, sed multitudinis gubernationem ciuili societati magis conuenire idq; experientia rerum Omnium magistra luculenter docet. Nam nul
lum regium principatum apud veteres extitisse unquam legimus, neque nostra tempestate conspeximus, qui non breui in tyrannidem lapsus sit. Contra plurimas respublicas multis seculis perdurasse, ac pace bello floruisse. Ac multitudo quidem omnis gubernationi per se inepta est, nisi in unum quodammodo coalescat quandoquide neque multitudo ulla esse queat, nisi unitate aliqua contineatur . Qua de re ciuilis quoque societas dissipabitur, quae unitate quadam constat, nisi quapiam ratione multitudo unum ciliciatur. Quo fit, ut praeclarissimi philosophi, qui de reipublicae institutione accurate scripserunt, temperandam rempublicam censeant ex optimatium
populari statu, coadhibit temperamcnto, ut incommoda uniuscuiusque gubernationis vitentur, commoda uero comparentur. Quocirca rempublicam Laced emonioru in summopere laudant, in qua Reges, Ephori,&Senatus effecerint mistionem quadam, ut bene dignosci nequeat, sub qua nam gubernationis specie suerit ea re spublica collocanda. Id tamen reprehendunt, quod du- taxat ad belli munera instituta fuerit, nulla interim habita ratione ossiciorum pacis, atque otii, ex quo effect tim esse, ut respublica illa multis clarisima is uirtutibus insignis, ubi primum in otio effecCepit, in deterius lapsast, ac de mum corruerit quod etiam Romanis accidisse eadem