장음표시 사용
91쪽
anImaduertimus,cum maxime cruda a pueris & pregnantibus, calidis praeeIpue in re gionibusestur,admixto tamen aceti exiguo, nec frigidae hae regiones in eorum obsonus,eam despiciunt mmo si maXime pro condiendis iusculis atq; condimentis, ea inatur,unde in usu coquorum est,quare non immerito prisci illi OXilapathum post Ga leni saltem tempora venientes,inter cibaria oleracp reponunt,quod tamen de acuto ex ossicinis Lapatho,minime dicere credendum est,Gum insipidum δύ Palato inepta herhaint nemo ipsam unquam culins deputauerit,immo porcis Sc scrophis cum maxime eam elitant & pinguescunt,dictis fidem faciunt,qus Galenus eae Lapatho pricipue euenire assirma Serapio ea omnia acetose tribuit.Quare consultius saniusq; esset quotiescunque Oxipalathi vis opus est,acetosa potius uti,c, insipida illa Rumice, cu in omni tiores vires possidet. Usterum secuncta& tertia Dioscoridis rumeXPriori congera sunt, nullita non nota,in suum praesertim utilitate euenientia.
Hippψε ππποχα 1 op,Hippolapathus,id est,grandis rumex,in Palustribus eueniens,ldi alapathus i norum romaca est.
Lapsam . An sia,Lapsana agreste holus Brassicae generis Pedali altitudine oIio sinapis hirsuto tamen,quod familiare nostro horto est. Eius tamen nomen apud Samia L x gos incompertum est.
Bilium. II λπτολBlitum Blitus,inanum invidissimum Sc fatuum omnium olus estiv
de inutiles &rudes appellamus Blitos,quare communiter in omnium ore est,BIiteum te merito dixerim,qui Blitum ignoras. Huius vero folium Spinachiis non absimile est,semen soliaceum habet.Atriplici saltem simile,apud Italos Hispanos4 h Iusfrequens est,at auidisi1me eum comedunt.
GRaece-λα -- Latine malua, Gallice des Halaes, Theuthonice Halume, Germanice BappeIem, Hispanice malua.
J J Aluae duplex genus est,hortensis stera,siluestris & incultis locis nasces II Aalter est 3 hortensis magis si siluestris edendo.
ΜRIua a moliendo dicta,vel ut Varro molua quod aluum molliat nulli non nota omnia eius multa genera, tiua tamen prisci olim in acetarias cum lactuca ad oluendum aluum utebantur. Vnde martialis utere Lactucihaut mollibus utere ma Iuis,decimo vero libro idem inquit. Exoneraturas ventrem mihi vilicas maluas attulient varias quas habet hortus opes,hodie simul multi eisdem aceto de guarro conditis iaσ
et utuntur,nos vero hodie eat a decocto uti solemus in Enematibus ad alvu porrix dum
92쪽
dum & urinas ciendas.De his Vero Theophrastum videre est lib.ix. Capite decimo nonoine Plinium libro secundo Capite seeundo.
AT,Atriplex holus aureum,duplici differentia habetur trum4 tamen fiaso . tiuum hortense apud Lusitanos saltem habetur,quorum unum Spinachia dicitur p ηδ . omnibus nota,quam Gallici Elpinartes,Hispani vero Spinasees Hesipinatas.Germa- ς 3δMx ni Spenet appellant,solici allatae sagiciae periimile emine soliaceo, quae Spinachia ho- p 'di eo quod ab Hispania,primum ad alias nationes exteras,Allata dicitur, reliquu vesro subaurei coloris est,quod nonnulli Crisolachanum, id est, aurei coloris appellant, D in . quod p rum ab Spinachia praeter in colore diss1net,atq; inde reliquit ei nome est,quod Hispani Iutata, Lusuam Armoles,Gallici vero Arrouchesi siue des honnes dammes ςhδημ' appellant,
KPBrasica Caules sunt, cuius multae sunt species, quas qui exacte persequi CauIes, vellet,Plinium &Theophrastum,siuis proprijs in locis lega saliua comunis est.
GRaece toruoxintia, Latine Brasica agrestis,siluestris caulis.
BRasi1ca agrestis siue rustica,maritimis N prsruptis Iocis serimq; nascitur
satiuae simil1s,candidior tantum,hirsutior ct amarii.
CRamhem agriam Romanisiiqest em se sic mdiu id quaevero illa fit,non dissis cile est inuenire Brasicani tamen mi chrimis Lichurgi natam fuisse,quida astita manr,Unde etiam ad ebrietatem Plurimum VRler nonnulli putant.
U Rallica marina diuersia penitus a saliua est,selia habet longissima,tenui Uma rotundae aristolochiae similia,que singulR a ramulis leniter rubentibus,m imo pediculo Hederaceorum modo Prode minabet Brassica hcc candidum 1ncisa liquorem,non tamen copiosum,gustuquMmtenus salsio, cum amaritudine aliqua concretioneipingu - 1
93쪽
soldaa Ramhe Talepsia siluestris Brasica est,nostratum vero Soldanella, alias Sanguianella. naria dicta.
qui appellant,notissimum olus est,cuius hactenus de ea in historia aut medicina tradentes duo fecerunt genera,ceu Dioscorides in praesenti album scilicet He nigrum Album illud commune holus est,& dicitur,quia non multum herbaceu ac viridis cosioris est,quod aluum honum facit, at eam subducit, unde Martialis de pigro ventrimquit,non inu tiles hetas,huius Betae succus naribus instilatus,mirifice caput a flegmate mundat,non minus Q si Oxilaterium,aut Elahorus niger,aut huiusmodi caput purgi reliquum esset, quod non aDiostoride tantum,sed experient1a didicimus iam, Nigra Bela ni vero Betam tantum in praesent1 Dioscorides ut diuisionem faceret memorauit. Nam alim Lim hi per se caput de ea pr fixit,suh Limonio scilicet, ut de eo alibi videre est , alba tamen ΠQniu Sicta, Gallice de Iaporeside la Ioth, Hispanice Melga, Theutonice Beete appellatur.
Portes 'a δωχν Andrachne Graecorum,Portulaca nostra est, Bhrotunda, Sc crassa solia δ' habens,qualia in Almo,id est emper Viva maiore videmus,Cuius duo reperis Untur genera aius & minus,quae foliorum magnitudine tantum inter se diffisrunt, Gallice GPeirpeir,dela urcesine, Hispanice Nardolhagua, Lusitanice Baiadro inuas, Theuthonice Poiactine
GRaece οππο αγω, Latine Asparagus, Gallice des Asperges, Hispanice Sparagos, Lusitanice Sparraguos, Germanice Sparghen.
'autem luae rei rusticae libris,siativos Asp rragos a rusticis suis antiquis Corruda E'' vocari aibliorum vero stolones primis mentis pro acetarijs aceto et oleo condiditi edi
solem qui facillime Sc celeberrime concoquuntur, unde prouerbium de re cito permia dicimus,cuius a Asparagi coquuntur. huius radiκ perqua diuretica est, ut inter eas principatum habeat.
94쪽
G st κε Latine Arnoglosa rei gia,Coturnix Cinoglor I Heptapleura,Polyneuros,Lingua agni,Septineruia,Stelaphuros, Hispanice Lliamten, Lusitanice Tanachagem, Germanice Breiter muricli ..Theuthonice regebree hiaren. E Minoris Plantaginis Latina nomina. Lanciolata,Platago minor,Lingua arietis,Lingua agni,Lusitanice linguoa,doueli Hispanice tenguoa de Carnero.
PLantago duplex est,maior 8c minor,habet minor Plantago angustiora,minora molliora,tenuiora, oc maioris leuoris solia,coliculos angulosos in teraram inclinatos,flores pallescentes,ct in summis caulibus semen, maior contra crassior speciosior est latiore solio ec oletis figura, angulosus etiam Plantaginis huius caulis est,modice rubens,altitudine cubitali,ex medio usq; ad summucacumen paruo semine vestitus radices illi sunt tenerat,pilosae,colore candido, crassitudine digitali nascitur Plantago humentibus locis propelacus,sepes, oculiginosa loca.
Raecorum de voγλοσα,Plantago nostratum est M' Graeci agnii voc1Kγχωοουαρ-ε vero lingua,id est,tingua agni,cuius plura sunt genera,duo tamen praecipua,Ma LingVRiorscilicet& minor. minor angustioribus solds denigrioribus,tinguae peeo. si, R iςxi' milis,Caule anguloso interdu inclinato in pratis nastens, quam officinae quinq; nee Piδ0 ii iam ut agni siue arietis linguam Vocant.maior vero, tris laterii modo inclusa. quoe gQ imi quia septena fiunt Graeci or πλει op Vocauerunt.Nascitur in hortis,at vallibus,nec RQr' non 3e paludibusn: in pratis.Reliqua Vero huius multa sunt genera, quorum aliou
SIon nascitur Θc inuenitur in aquis,breuis,pinguis,& pusillus frutex latis talijs,olus atro similibus, minoribus tantum re odoratis.
IVDITIUM NOSTRUMPHi LOLOGIA LAXI. I
95쪽
QIsymbrion Coronaria est herba quae locis incultis hortensi Mentae similis, d latiore tantum ec odoratiore solio nascitur.
'in' - iis fisi Balismita, Mentha aquatica dicta,quia in acetariis aquis potissime eu RFδ iς' N h ' Λ, Μ.utfasto persimilis est herha, nisi quod non eo modo hirsuta, nec ita odore
nrauifolia sunt mmo honum possident odorem Veneris incitatiuum, unde Veneris nomen et eueniens est,qua hodierni homines in coronis utuntur. Nonnulla tamen Soni si rii ea Nepetiis loco non sine errore Utuntur,quu Nepetha longe res alia eit,aquastiea Pero haec Mentha facillime in mentam degenerat culta, ut Theophrastus iidivi. de Plantarum causis refert.
ADerum Sisymbrium circinatum habet a primo ortu solium quum cie in me vi incisuras qualinia Erucae solus su diuiditur.
. a Issashic facto multorum sententias,quare Leoniceno adhaerentes veritati simul 1V1 Sisymbeium indorum Crisiones nostros esse credimus,cum aquatica haec herba cum fiodoro crescere inplurimum solet,at inde nomen sibi traxisse videtur,folio subrotundo id inclis,Nasturcio sapore similis, unde Cardaminen Graeci ea appellant, at magiicum Crisiones maSime sint calidi. Vtetiam Venerem is mensescisam,que Oia
GRaece κρi2-yκ ταμrii, Latine Crethmon rithmon,Crista marina,Batis reramus,Baticula,Petrocelinum marinu, Peniculumarinii, Lusitanice Perrexit domari Hispanice Perrexit det mar, Gallice de la creste marine,dela Bacille, Italicedet Fenochio marino, Geimani rimes marini.
BAtis herbula frutici similis,& induos statim solioses diuisa ramulos est,cubitali altitudine nascitur petrosis& maritimis locis soliis undis plena,pinguibus albescentibus Portulacae soliorum sigμra,latioribus tantum longiarihuin& in gustu salsis flores seri candidos fruetum Libanotidi similem , moi lem,odoratu rotundu is siccatus rumpitur,li et intus Tritici figura semeradices sunt illi crassitudine digitalitreaquatuorve, suaves gustu di odoratae.
96쪽
CRIthmum Crithmon,vel halis ossiciuarum Cretamusesrieni ulum marinu, lias p. me. Petrocelinum marinum dietiim,herba stilicet apud Lusitaniam iutata Hispaniam uio iap ope mare sponte nullo rei rustici opere facto eueniens, quam Hispanicoditam QNe' titium. lso δου sale ut caparres lucri gratia ad hanc praecipue septentrionalem regionem asserunt 'quae Empetri,hoc est,iaxi fragiae species est,calculos Rc lapillos vesicae δί renum franges apud Miropolas tamen eo modo Praeparata multa comperitur.
GOsino rous, Latine pes cornicis,herba Coro pus asiatrisinanguinaria,Galli crus,Capriola,Gramen aculeatum.
Oronopus oblonga herbula est,per terram sternitur, & folia inciseris diui , si habet,estur ec haec olerum modo cocta, radicem habet gracilem in cibo adstringentem.
IEminem esse credo qui Leonident viri cui deserant multum honarum artium stam diosi disceptationem illam non legerit in eo praesertim libro, quot de Plinη errastiis aliquot edidit, at inde neminem dubito lare', qui antiquorum Coronopu pedem cornicis siue pedem corvi herba a recentiorum Pede corvino differre non sciat,cu una praesens haec astringendi,reliqua vero mulcerandi axm cauterisendi vim possideat, veBathraciiij historiam legenti manifestum eri nam BarrachΟΠ,recentiorum pes corvita Pes eo nus est,Cuius genrra tri a quatuorVe comperiunxVr, n m Coronopus galli crus herba uinus reest, non vero crista gallinacea,vt Hermolaus Barba HS innuere Videtur, cum crista gabeentiora linacea herba apud Diostoridem manifeste Sideritis est, rus Vero galli potius gramis Graecoνnis genus,quod Plinius Naturae Iibro aculeatum gramen appellat ,atq; eum pueri nase batracho imponentes,mox languinem profluere faciunt.ReliqM Vero de hac re Leonicenu at in est, ut Ia uleium legito. eius Cap.
97쪽
TAmatamcx similia inaer se Intibi siue Ambubeiae generasium , Vt no faciIe est euis
propriu δί germanu situ tribuere nomen,SOnchus in cicerbita,onicinaruer Tarraxa ψμ' consiue rostrum mi est,ut Leonicenustaretur, genus scilicet Intibi siue Ambuleis, ain etia Lactucticu δί lacte habundat,quod antiquis esiui erat,& in hortis serebatur. Re stmia liqvsi vero huius genus huic propemodu simile est,spinosius in atQ inde animalibus in PQ in gratius ,tertium vero genus non vidimus nec cognouimus.
Theuthonice Cicorete, Germanice Megruart.
GRaeceo έris, Latine InlyM,Intubus sativus, Endiuia, Gallice de Lendiue, Lu sitanice Serrallia Enuide, Hispani Cerata Enuide,La endiuia, Theutonice Endiuie , Italice La scariola.
INWbi duplex genus est,agreste,& erraticu alterum, ab amatitudine Pictis 8c Chicoriu appellatu latioribus Blijs,steru satiuu 8c in cibis gratius, Satiui rurius duplex itide genus Lactucae similius,altera ec lati foliu,angusti solium, alterum S quadamenus amarum .
Issicilis admota ut diximus,& longa est controuersia de Inlybis,hreuiter tamen Hainardi ac reliquom sapientiu mentes sequendo explanabimus,quicquid intyρ his debetur,SerisGraecona herba ea est,qua Romani intubii,inlyhu siue inlyba ,postea Vero corrupta voce Endiuiam vocant,cuius genera multa sunt,omnia tamen magis ac minus in amaritudine conuenientia, Vnde prouerbium,Inlyhaiccesssit Ambrosis,at Vergilius Georgicoν lib.amaris inlyba fibris,praesentis tamen erraticum, siue agreste Cieho intubum,quod siub nulla OlitorisAut agricolae lege liberum vagatur,& errat, sic dictu, sitim. nostratu Cichorium,Velut ossicinae Cichorea est,quam ambuleia Celsius olim dixit, at solarem herbam,quia eius Cerulei flores solem semper comitantur at cum eo circum aguntur,qua ratione multi hanc Heliotrppium esse assirmabant,inter quos PliniuPIinii ct D miri re est, quanquam tamen illud falis opinantur,cum Heliotropium l5ge res alia roti Vxς J VS descriPrione iudicadum es Caeterum Cichorea satiua alia est, latioribus lys qua nullihi in Lusitania aut Germania vidi , in Italia in & Flandria ipsa freques es quae eradicata Se terra obruta amaritudinem perdit, at Hibernis mensibus ea arena sepultat,quae postea inter ompora celebrat Oxeleo staliis modico adhibito, ipsamin Theuthonici ac itali uno ore Endiuiam appellant, quanquam Lusitani ac Hispani ea hic non Endiuiam,sed potius Cichoream suo ideomate nominant, sequens vero subdi Endiu iussio Endiuiam communem monstrat, praesertim Int um illud lati folium Lactaicae, simitharii huius reliqua genera,quae plura foIijs longioribus, minoritas nonnunquam per interuallacircumcurrentibus atl asperis reperiuntur.
98쪽
ondrilla solia caulem & flores ambubese id est agresti Inlybo similia ha/' in ini
bet,ideo p agrestis Inlybi 'eciem aliqui esse eam dixerunt,tota tamen te nuior est,inuenitur in imis ramulis eius fabae magnitudine summi Mastichae simile,est &alterum Condrillae genus,folium habet veluti circumrosum, Oblogum,per terram stratum,caulem liquore lactis madentem,radicem tenuem, in mucronem desinentem 4nanem,rotundam,flauescentem,eodem liquore plena.
vero illorum iudicem lector te esse volturius. . u la.
Κολοκυν2αGraecisceminino genere iri secunda declinatione nostram monstrariit - . . Cucurbitam κολοκυνθι Vero diminutiva appellatione,agrestigilla Cucurbita est RςR 'quam in ossicinissuspensam Coloquyntidam monstrant,prssens tamen Gucum μ' vero in hortulano vinculo formantur Sc finguntur,ea parte qua strictiorem vult face Te,cum Cucurbite qua coguntur is λ crescunt vasorum gratia sic ornataekqui mosantiquis etiam solebat Cucumiras in Vasia fingetib Ne posteamaturis ae inaniriscis .ierentur. Vnde Plinius Naruri lib.Nuper enim inquit Cucumitarum ususveneia Te urceorum Uice iampridem etiam CadPIR ad vina condenda, Columella vero, de media inquitparte Cucurbitae. men in exin cacumine ponito, ut fiat inerem ei vastis oris an, sunt ad usum vasiora satis idone quod hodie in uiu bidemus, at pia prae cipue utuntur qui per aestatem Ri r res mataimos in agris negociantur. Caeterum oblongae qusdam alie Cucurbit e Loinperiuntur, v viis quando sint,vi refert Hermo Iaus Barbarus nouem pedum longixndinis, Rus ob id Anguinea qui sinam cticutur. ReIiqua vero admodu paruae,digit ii sir rudine,a Graecis Sommos cognominatae reperiuntur in petrosis ac saποῖ no nisi semper euenientes css, γέ nog nane autua haeli Cueuinita dicimus Itisculis doneR- sieru medici hodierni Cucurhita pro hona victus ratione aegrotantibuspmqventinis PrS PUC qui arsivissetiribus affliguntur, eum humide ac fristidae potestaris sir ese r men iudiciQ repurgam ventriculo edenda Cu-ςurbita Est cu facillime i n eouehumore. ςQuςmxur m stomacho detentos, ut Plamia de Obsentis libro assentire simul videtur.
99쪽
pepones o Eπωμπεποιus, Peponis Pepones,Helonum genus est,sicut Stapones Se Mesopopomelones A nes,cum enim rotundae figurae sint,& mali figuram reserunt,melopepones dicuntur quum autem magnitudine in longitudinem processerunt, Pepones vocantur.Nam Citrulus siue Citriolus,vulgo Citrion Hispanis Pepinus dictus, irae a Pepone dicto Cytrui' differt,nec forsan de eo apud Dioscoridemfacta mentio est.
rc RArt Tridax Lactuca nostratum est,sic dicta,ut Paladius in Ianuario,quod his aue3 L hundantia lactis exuperet,quod quide lae ventre leuiter mouere dicebatur,quare apud veteres in primis epulis veniebat, ut Martialis sequenti carmine monstrat. Prima tibi dabitur ventri Lactuca mouendo,Vtilis, i
R Grestis Lactuca Satiuae si lis est,ampliore tantum caule, eandidioribus Mausolijsaracilioribus,asperioribus,ecingustu amaris.
A Mot stri ci,nostra siluestris Lactuca est,quam semel hic Aniuerpiae, in horto nos .m bilis Uni Diodoci mendi vidi simile omnino Cichorio,albiore tamen ac amaram.multi t mendecipiuntur,credentesLactucam siluestrem herbam aliam quandam esse,in legetibusfamiliarem huic similem,quam Gallici du Letron, Lusitani vero Leis rugas appellant, quia simul lacte habundant.Na mea sententia ongeres alia est,cu hoc tamen credimus Endiuiae illam speciem esse,non vero huius Lactucae.
Ingidion herba est,agresti Pastinacae sinulis, tenuior ea tamen densior , , radicem habet exiguam,albescentem,& amaram, estur oleris modo coctu crudumi ec sale seruatum.
Gings- Ingidum bis acutum olus est,ati inter olera a Paulo Aegineta censetur euanquadium. Iillud non agreste Pastinac ut hic MPIinius ted Scandici simile secit. cuius causa quod vere illud sibin praesenti non assequi possumus.
100쪽
QCandix agreste esus est,amaritudinem 5c acrimoniam,siquam habe eden/i do herba est,esturi ceruda,& cocti.
Haec hodie ab Herbariis ignoratur quam enim illi scandicem modo appel/ Scandix lant,latiore & quasi Bete folio est, Antiquiores autem ut in re nota fit,nullas eius notas tradiderat, verum tamen ut ex multis coniicere licet,lenui dc D si capillato solio est,Plinius lib.xxi.cap. xv.inter sponte nascentes numerauit, coniunxit' illi,ut veresimile est,congeneres plures alias quae omnes tenui foliodi capitaceo sunt,praesertim quae Caucalim & Cragopogona quae a Capillametis quae pro foliis habet,Coma dicta a Graecis est, ob quam causam non abs re penitus fuerit,similem in foliorum figura illis credere.
pulli, pes galline,Lusitanice Bainagua.Hispanice ViXnaguas.
CAnealis Drodantalis Colicesus est,siquando etiam maior,&Ieniter hirsutus,solia Apio similia habet,in summo laeniculimodo pluribus incisuris diuisa, hirsuta re ipsa habet in cacumine praeter Vmbelam candidam ec odoγ
hellam adeo reserens est,ut a quibusdam Daucus credatur Verus, vere tamen illi: ok oeneris est quam siluestrem Daucum aPPellan licertamen Septatiarii Hybeiarie ut vidi ea pro vero Dauco Veuntur,Hic ramen F Rudriae minime haec prouenit hei, ha sed e H .heria magis aduehitur pro dentium tantum d1uitum mercatorum purifiea tone,ipsa tamen nephritice passioni a sy Vesice caIculaS miro modo confert.