장음표시 사용
5쪽
Eiusdem paraphrasis in psalmos Dauidis.& quaedam carmina .
, Pontificis Maximi, & Senatus Ueneti, in annos X U .
6쪽
7쪽
AD REGINALDUM POLUM, CARDINALEM
AMPLISSIMUM , IN LIBROS Q UINQUE
E T U S querela, ac fortasse non iniusta est; omnia uel quodam mundi senio, uel occulta sati uiolentia in peius semper ruere, atque in dies retro seni: hanc
enim esse naturae legem, ut paulatim sortia infirmem tur , dc magna minuantur, orta occidant, dc aucta senescant: sic metallorum uenas lapsu temporis exhaustas: sic largos olim fontes uix iam tenui humore diu stillare: sic poma, sc degenerare fimges, plantas denique ipsas fieri senectutis ariditate deformes . utinamq; in his modo, quae ad eorpus attinent, perniciosa ista lues constitisseti ac non in ea quoque, quibus sim tur antimi, multo seu ius impetum secisset. nam ut omittam, quam multa usui hominum utilia ab antiquis tum diligenter exquisita, tum feliciter inuemia. sibi subl.ita esse uita conqueratur: possim, si uelim, ostendere, nullam esse earum artium, quae circulum doctrinae constituunt, quae ab eo fastigio, in quo ueterum beneficio fuerat constituta, lapsu miserabili non deciderit, debilemq; se ac mancam esse ingemiscat. sed non libet mala n stra querelis nihil proficientibus augere . longe enim pretestat gaudere, quod iam dudum non Romani modo, & Itali, sed Hispani, Germani,
Galli, & Britanni illi toto orbe diuas, hanc tantam bonarum artium rutinam certathri fulcire contendunt, ac eo rem paulatim iam perduxerunt, ut non modo ad eloquentiam, sed ad omnium prorsus bonarum artium scientiam latior ac minus impedita uia patere uideatur. quod ego cum non sine iusto gaudio, de admiratione considerarem; mei nescio quo pacto memet poenitebat. dolebam enim, quod totam propemodum aer tem ita consumpsissem, ut nihil de posteritate cogitans, in solo eorum profectu, qui a me discere uoluissent, mei periculum fecissem, nec um
uam, si quid ingeni, dc eruditionis in me esset, aliter quam alios doce O probare tentassem. itaque mutato iii melius nisi me spes fallit pr posito, qui seculi nostri hominibus prodesse nunquam destitissem, coepi uelle posteris etiam prodesse, si possem. quod essemirum Ine putaui, si ex ijs, quae scripseram , aliquid , atque id non inutile publicassem. cum uero mecum ipse cogitarem, quid tandem zmultis, quae t Cebant contempta, deligerem: uenit in mentem ueteris illius sententiae,
qua monemur, ut in ea, quam nouimus, arte tempus conteramus: st
timq; an 'num conuerti ad libros quosdam de oratorio numero , seu rhythmo; quos amicorum suasu inchoatos, propemodum postea abie ceram; non inutiles quidem illos ratus; sed ueritus, ne male seriati homunes prius negligerent, quam intellexissent 3 de, inspecto tantum titulo,
8쪽
eonsilium meum statim reprehenderent; & clamarent, me, post tot draecos & Latinoi a stores, & illos quidem grauissimos, in re toties agi tata, toties scripta nihil aliud poste, quam, quod legibus uetamur, actum agere . Hac ego re, quam obbci polle mihi intelligebam, nihil deterritus, sed
magis magisq; incitatus, quoscunque uel antiquorum uel recentiorum tractatus ea de re potui inuenire, diligenter legi: & ut quosdam ex ijs artis rhythmicae peritos negare non ausim, ita illud, nihil reluctante conscientia, assirmauerim, ollines prorius peruerso nescio quo fastu ductos coniurasse, ne rudes & imperitos docerent: propterea credo, quod, quae de syllabis demetiendis, citiae de peditari inter se cognatione, amicitia, & iniamicitia atque ordine, aeq. sublationis ac positionis, quae in illis fit, diuer- state a metricis ac rhythmicis dicuntur, & eiusdein prope notae non pauca, quae rudibus &discendi cupidis ad huius rei cognitionem necessaria sunt, humiliora credebant, quam ut philosophos dc uiros graues de hs
Io qui deceret. Cicero certe, ut ab eo incipiamus, qui hanc artis rhetoricae partem multo diligentius, quam quisquam eorum, qui hodie leguntur , elaborauit icum L. Crassum, uirum consularem, de his rebus disputantem introduxisset, parum fore decorum iudicauit, si tanti uiri pers nam ad humilia ista praecepta demisisset . proinde illum ita loquentem finxit, ut ab ijs modo, qui rem ex parte magna tenerent, possct intelligi
Sed ne in Oratore quidem, in quo ipse loquatur, id satis honeste se polle
sacere est arbitratus . verebatur enim, ut ipse scribit, suturos esse aliquos, qui non censerent eius uiri cisse , de cuius tanta senatus iudicia secisset
comprobante populo, quanta de nullo , ad haec, quae grammatici potius, aut sophistae eitent, se demittere . itaque, ut in eo loco, qui de tropis, ea, quae speciose dici poterant, diligenter ornauit: sc, cum tractandum esset de numero, si quid in ea re suit ornatus & eloquentiae capax, id haud cun--ctanter expoliuit , ea uero, quae magnificentius fiunt, quam docentur, uniuersa contempsit. quod ipsum multo etiam manifestius in utrisque
schematibus secit. quae licet uideret esse plurima; & ijs ipse unus omnium felicissime uteretur , ac sciret Demosthenis eloquentiam iccirco maxime laudabilem esse existimatam, quod ab eo nullus sere locus sine quadam conformatione sententiae dicitur: tamen, quia uidit rein non poste expliacari simul & ornari, totum eum locum deuitans, sine ullis definitionibus. sne exemplis, uix bene singula singulis appellationibus indicans, prae teruolauit. quod factum suum cum intelligeret latere non posse. Crassum fingit dicentem, admonitum se a Sole iam praecipitante properasse. In Oratore porro, cum eadem ipsa celeritate locum pertransisset, causatus est eius rei doctrinam esse uulgarem, ratus ea de causa facilius ueniam sibi debere concedi. Aristotelis bre uitatem uel personae philosophicae grauitas, uel numerus ac magnitudo rerum, quas conscripsit, excusat. Reliquis ueteribus ut ignoscamus, illud fortasse suadeat, quod horum principia a grammatico ita esse tradita putabant, ut accedenti ad rhetorem, .non tam institutione integra, quam leui admonitione opus esse uider
9쪽
tur Iimiores uero , & nostri seculi homines tantum absunt a culpa , ut non modo digni uenia , sed etiam laude sint. nam plerique eorum, cum aliud ageren t,&auctores, in quibus rhythmi mentio facta est, interpre tarentur, in commentarios suos multa contulerunt: quibus non nihil l bor hic noster adi uuatur. Sed in eo quoque nos eorum doctrina dei ctat; quod rhythmi huius cognitionem scriptoribus utilem sentiunt: sed hanc rhetoricae disciplinae partem uel interijsse , uel certe obscuram esse conqueruntur. quae ratio nos inouit, ut, cum alij pro se qui si querem literatam, qua parte possent, iuuare tentarent, idq; multis ac magnis in rebus iam praestitissenti nos quoque , quoniam maiora non postumus, experiremur, an hac in parte, ab aliis neflecta, ab alijs, quasi
percipi nullo pacto queat, deposita, ac desperata, ab alijs quasi minus excogitata, a militis desiderata, a paucis in testecta, aliquid opis asserre post simus. atque id maiore fiducia aggredimur; quod nunquam in magnis
ita suimus occupati, ut minora negligeremus: neque unquam sumus ita
speciosa sectati, ut non utilia praeserremus. Ad haec, nullus me successus aut filior unquam ita potuit inflare, ut artem puderet proloqui, quam factitem . Quainobrem nihil inuidiosum mihi sumo, si multa, quae, quamuis utilia. ac prope necessaria, caeteri contemnunt, collegisse me dico; &ea in communem eorum, qui nesciunt, usum proferre non erubesco.Quicquid igitur ad rhythmi oratorij, quem Aristoteles ex pedum o
dine nasci arbitratur, cognitionem pertinere sumus arbitrati , quanta potuimus cura undique conquisiuimus, &, quae non solum apud musicos, philosophos, rhetores, sophistas, ac grammaticos, sed uel a doctis hominibus audiui, uel ipse excogitaui, id totum in libros quatuor contuli, atque ita digessi, ut in primo libro a numeri ac rhythmi diffinitione orsus, non solum uersus, ac metra, sed omnia prorsus alia rhythmorum genera ab oratorio rhythmo seiunxerim, &, quibus tandem hic pedibus constitui possit, expersterim, ac mox , qui rhythmi sint a ueteribus improbati , & in oratione numerosa quae uitari uitia oporteat. In secundo tent uimus ostendere, quo modo a poetis oratores, metrum refugientes, ni merum potuerint mutuari . tum adiecimus, qui meliores ac frequenti res existimentur; quo modo ueteres, & quatenus a Cicerone reprehensi;
qui quibus locis pedes sint aptiores; ac denique quonam demum pacto
numerosae orationis laudem consequamur. In tertio, de commate, tum
quid sit, quantumq; commata poeticae ab oratorijs distent,& quae sit eorum mensura. tum de colo pari ratione disputauimus, quid esset, quantumq; ab oratorio colo disserret. ultimo loco de genere illius antiquae orationis, quam Aristoteles uocat, nos perpetuam ac iugem, uel, ut recentiores, pendentem nominamus. In ultimo libro de periodo, quid sit, & quot illius species; tum de oratione, quae est in periodis constituta, quam uersam nos, Graeci nuncupant: ut, quoniam principio
ac fine commatum, membrorum, atque ante omnia periodorum rhythmus spectari solet, orator, hac nostra obseruatione diligenter inspecta.
10쪽
aptius in telligeret, ubi deberet numerum si ritare, & multo secilius sententias omnes posset uerbis apte comprehendere. Atque hos quatuor libros cum iam absoluissem, ab amicissimis admonitus putaui faciundum, ut etiam quintum attexerem. quo in libro satis, ut opinor, accurate scripta
sunt i me, quae recentiorum quorundam de oratorio numero inaneS opiniones refellant. Nec uero mihi taudi suturum putaui, quod huius siue artis, siue facultatis eam partem tractandam susceperim, quae multis quaestionibus obscura, non queat satis explicari; nisi illius, ut ita loquar, radices stirpesq; spectandas exhibuerim . quod quanquam sine iniucunda uadam tractatione fieri non posse intelligebam, & delicati lectoris fasti-ia pertimescebam: tamen mihi tentandum putaui 3 quia sne ijs, sicut neque in arboribus, ita neque in magnis artibus ad fiuctus , &ad ea, quae uini aspectu iucunda, perii enitur. & animi inulto liberalioris semper iudicaui, potius, quae utilia, quam quae speciosa sunt, in commune conse re. Quanquam uero rebus caeteroqui dissicilibus &obscuris non parum, ut arbitror, lucis intuli: tantum tamen mihi non arrogo, ut eius rei, in qua tot praeclara ingenia diu laborarunt, plenam omni ex parte disciplinam tradidi illa me praedicem. uerum ut hoc profiteri non auaeo, ita illud sp ro atque confido, nostris laboribus ac uigilijs ad harum rerum cogniti
nem iam nunc uiam adeo apertam esse, atque munitam, ut homines ingenios , dc abundantes otio, facile, si quid inuentis nostris deessse uiderint, ipsi possint addere; si quid contra superesse deprehenderint, resecare; si
quid erratum nouerint, in melius mutare. nos certe diligentia uel amicorum conflijs, uel etiam invidorum iusta reprehensione haec emendare, &in gratiam studiosae iuuentutis meliora redaere nunquam pigebit. Lect res interim obtestamur, ut haec, qualiacunque sint, boni considant; &, si scribentis eruditionem desiderant, animum saltem iuuandae rei literariae cupidum diligant; ac meminerint, honestos conatus, etiam cum male Cesserint, iure laudari. Quicquid autem laboris, quicquid est operis, id, Reginalde Pole, uir amplissime, cum ea paraphrasi, quam in aliquot D uidis psalmos fecimus, nomini tuo dicamus; non tam quidem aut regia ista nobilitate gentis tuae, aut sacerdoti, dignitate, & istius, in quo constitutus es, loci amplitudine inuitati, quam morum, & uitae tuae integritate Compuls. quamuis enim uel generis claritas, per tot aetates ad te usque deducta, uel ecclesiasticae maiestatis, & senatori, ordinis amplitudo neminem non ad obseruantiam tui nominis invitet: apud me tamen tantum potest animi tui candor, &celsitudo, ut reliqua omnia mihi tua ornamen-ra his longe inferiora uideantur. Quem enim in admirationem tui non rapiat uera illa uirtutum omnium parens religio ac pietas a qua nullae te desipientis tyranni minae, nulla tua incommoda, nulla tuorum uel damna uel mala potuerunt auellere: cuius seritandae atque augendae gratia,a summo Pontifice legatus inter hostiles insidias bonam Europae partem peragrasti; nec odijs solum, sed etiam telis impiorum caput innocens constanter obiecisti; te satis magnum, satis tutum arbitratus, s deo placere meruisses.