Itinerarium hierosolymitanum et syriacum : in quo variarum gentium mores et instituta insularum, regionum, urbium situs, una ex prisci recentiorisq[ue] saeculi usu... accesit synopsis Reipublicae Veneto

31쪽

pente vento, progredi Vlterius prohibemur. Obluctantur nautae acuetinuitis ventis pergere,ac iter coeptum perficere conantur. V bi vero iam

nimium intum eicenti bes undis frustra desudare se vident , nec quicquam proficere;cedere tandem, Mauersa prora portum repetere, non sine sum mo discrimine sunt coacti. Terrebat nonnihil infaustum adeo principium : ne Cue tamen despondebam animum; quin imo meliorai perans diuinoque confisius numini,quaerebam occasionem maioris

nauigij, quo rursu me mari committerern, ne incasTurn eo die tererem tempus. Cogebar tamen per horam Vnam atqUeat coram , CUm Ventorum interim fremitus furiosus augeretur,nec esset qui se aduersiantibus venti S committere auderet,in portu subsistere. Tandem lembo (Peo. tam dicunt Veneti octo instructo res nis,atque ad onerariam properanti, me credidi: de naulo cu Nauarcho Coueni; rebusque metis et cymba in nauigium transpositis ,remis iterum portu egredimur. Vix autem miliario a portu peracto, dum furibundo obnitii in Ur Eolo, tumente&que sulcamus undas, in nouum discrimen incidimus: rupto namque prae nimio ventorum fremitu ferro temonis, fluctibus pq ne obruimur :tantumque haurimus aquae , deficiente gubernaculo, ut vix euadendi naufragium superesse spes videretur; ac nisi summa industria & dilige-tia temonem iam quassi amissum nautar recupera flent, actum erat de nobis. Perterriti idcirco nautae de reditu cogitant, ferri in primis reficiendi causa. temonem interim funibus ligant, & firmant, aquam ex . hauri une;Ventoque in puppim capro,portum secundo repetimus: Vbito to eo die ventis interim furetibus,& impedientibus abitum, harien- dum fuit, Media vero nocte subsequenti, cum iam ventus aliquantulum Conquiesceret, tranquillurn quae se redderet mare, rursum iter suscipi-mUS, ac remi S mari ingredimur, fcliciori quidem eventu: sub ipsum namque diei crepusculum ad onerariam peruenimuS. Erat Nauarchus quem Patronum Veneti nominat Baptista Tagie rus: tabellio autem seu scriba Alphon us Zilius, uterque Venetus. Scribae quidem apud Venetos merces omnes assignantur, qui eas in codicem redigit; te naulo mercium,ac nauigantium respondet, estque secundus a Nauarcho, eoque in Viro nemo in nauem recipitur Hic igitur statina ubi nati em c inscendi, de naulo quaerit; ut soluam eripe Lit: ego quantum alis sedaturos promiserant, soluturum polliceor. Il e vero nil mihi cum cc teris, velle se decem Cechinos aureos, quos nisi pendam, naui exire iubet: putabae etenim, quod alien Igena essem, me merU COn-Cu lsum, iniquae suae obtemperaturum exactioni; sua tamen ipsum fefellit opinioesyngraphum siquidem,quod a Clarissimo viro IOANNE NA-

naui S a uetore seu domino aceeperam, quo cum antea de naulo seXm Venetorum conueneram, ipsi obtuli rid ubi vidit, ob sipuit si eam vilipretio me pepigisse alivdominu quide donare

suum

32쪽

uumeuilibet posse : sibi autem hoc non licere. Ego vero e re meas . rum ratus,si me homini insinuarem,verbis eum demulcendum sta

ibtute id circo beneuolentiam,addere ossicia,& praedicare ipsiusfid in coepi:quippe quem stio functum munere nec humanitatis prae- emisisse ossicium ac sui heri, Non alis cum inuigilare com modis opo sse dicerem. Hisce ali sque blandis verbis hominem adeo devinxi, ut henignum deinceps re beniuolum omnino se mihi toto itinere exhibuerit latimque loco sarii commodo capsam, measque res omnes a Primum atque fluxit dies, qui terrius Nonarum Sextilium erat, Pereotini,ut ex habitu me itineris comi rem futurum cognorunt (tum caetratam cinerea ad talos usque Pendente indutus eram gratulati adu tiam salutarunt hutnaniter. Pra: Per Franciscanos nUmero decem , duo diderant Pereetrini, viri religiosi alter Lusi ranus prati byter, alter Italus, ex Marc Anconitana, ordinis Eremitarum Diui Hieronymi monachus Cum Lusicano ante aliquot dies torre for ruria v cnetbs in i Iarciano foro mihi obuio amicitiam contraXeram : CCteri ig Oti P usub, excepto Vicario Hierosolymitano, Minoritarum duce : qui ut ei at vir summae humanitatis, de rebus in itinere necesum S paulo ante benigne admodum me instruxerat. Aderan P quoque mi am P at' talos & Dalmatas , ac nautarum cateruam numerosiam , gentium mercatores plurimi,Turcae Persae, Syra, Armenei Indi Gi ac oue:dixisses te urbem non nauem viderei tanta quippe acietat hom' multitudo,tanta gentiu diuersitas. Videre ibi erat & viros,& fodin in .ri nobiles,& plebeios,senes Sc pueros, sua queratque lita gua tetrinocri L ,-tes in varias classes & cubicula diuisos, . Plaesimus autem ea in statione toto biduo, Venetos quos iam parita, iij ordinis in Cretam magistratus incundi causa a Senatu ab lcgato S,

expectantes. His tertio demum die in nauem recepti&-nt ata Iu I ita iacmox habita recensione,cum sol iam ad occasum vergeret, Vel a pid Parari iussitNauarchus: ventus siquidem se nostro itineri non alienum cxhibere videbatur. Hora itaque prima antelucana insequeta tis diei, i pus nempe nonis Sextilibus,anchoras eruimus, vela ventis damustac spunia; salis naue secan tes, i ter aggredi m v r, flateque Vulturno at eum petimuS. Ata qui Itam ramen inde . horam tanta repente malacia extitit quam Daut .et fanactam vocant ut in alterum nos usque diem retineret lictolos; vix enim quicquam proficitur, placidum ventis cum sici mal c.. Ue

ridie rursus Euro austera proia insurgit: unde non sine ingere im icti iaobliqua iocursium, reliquum diei, noctemque proximam trant crumini U. Orto iam sole, Pyranum Ithria: oppidum c minuq ses no is conlpi cndum prebet. Nautae se nihil aduersantibus ventis polle prolici te ni

33쪽

viderent, Istriam ver sv s iter capiunt; haud procul a Pyrano anchoras

iaciunt: ibidemque per noctem scum Ventus magis ac magi S intumesceret subsistimus. Interim ex Franciscanis quida febre correptus,scapha in Continentem traficitur, &ne aliis impedimento sit, ac su ae ma gis saluti consulat, in proximum istri se monasterium, ut se conferat, a Vicario,literis additis, iubetur. Primo diluculo sublatis anchoris velo rum iterum pandimus alas fac Zephyro leniter spirante, Istriae littus legimus; ventoque licet exiguo,secundo tamen,velificamus. Sexto Id, Sextil. Ciuitatem Novam,& Parentium striae urbes maritimas , itemque Orsarium Oppidum, vento Victa nque placido praeteragredimur. Media nocte subsequenci horrida procClla oboritur . erumpunt nimbi,tonitrua, fulmina:aberamus autem a Continenti non plus undecim millibus passuum: unde &maius instare periculum videbatur. Verebamur enim, ne vis procellae ex improuiso si abortae in vada caeca, scopulosque propinqxios impelleret nauem : & nisi summa celeritate usi fuissent nautae,vix vela collegi sient. Squiebant ab alto rabidi tactus, i m uolebat a profundo pelagus,undarum cumuli spondas interdum sua perabam; modo a puppi, modo a prora tumidi illina procellarum rabie

concutiebamur;omma plena metu, horrenda Omnia. Navis quoque, licet velis contractis &demissis,adeo vi ventorum in latus dextrum ferebatur in quam partem etiam malias procumbebat, ut nonnim quam a turne sc entibus undis superari Videretur: quapropter Nauarchus veritus ne ventorum rabie malus disrumperetur, atque in uerteretur nauis iecures praeparari a nautis iussiit,quo instanti periculo pristo essen & si opus foret, malum raeciderent. Quarta tandem hor a anguescente paulatim Venco, periculum euasinius: velis tamen demissis, tota ea nocte nauigauimus. Dura quidem haec nobis nauigandi visa initia: verum spes diuini auxili) nos pascens, ad haec de maiora ferenda ae subeunda accendebat animOS.

Pos ero die pleno sulcantes aequora velo, ventis ubique propith S, Ruignum, Polam &extremos i striae meridionales scopulos,vulgo Phanatica promontoria a tergo reliquimus: locoque t striae littore abraso, Phanaticum ingredimur sinum . Priusquam tamen institutum prosem quamur irer, paucula quae de Istriae situ, fertilitate,& conditione nobis

innocuere, cum allas eam perlustrauerimus, annotare non absonum duximus

CAPUT. II.

Istria Prouincia, Urbium in ea ct oppidorum dei . riptio. EST Istria Italia: Prouincia Plinio decima, a Neotericis decimanona & postrema habita, ab Istro duce, a Iano Italiae rege illuc uiatio

34쪽

HIEROSOLYMIT. ET SYRI A C. s. auctor est Caro, vel ut ali volunt, Plinium sequuti ab Istro flumine Lib.

hodie Danubio,no mensor ira. Incipit a Formione amne fisareum ho D, die uocant Itali, pertinetque usque ad Arsiam flumen,& tanquam peninsula,inter duos posita sinus, ergestinum,& Phanaticum,in Adria. tum excurrisi mare. Latitudo,a Uctore Plini Ogo Oo O. pasluum, ambiens iitooo. continet,a septentrione habet lapides, seu Alpes ; quae di '' dunt Carniam & Pannoniam ab Italia: ab occasu Firmio est, A pars

inritis Adriatici: a meridie finitur Adriatico, ab oriente lilyrico iungi rite iovo Arsia flumine dirimitur; qui in Phanaticum smum, hodie a multitudine cadauerum quod frequentibus ibi rempestatibus sit ut imi submergantur, Carnarium vel Quat uerium dicti im, labitur u enetae reipublicae maiori ex parre subdica est; Pars Austriatas Parer tiae Ve- ne i iuris est annuis magistratibus iam suo Coi si iocur appellani domissic administratur. Regio est fertilissima,iri Vbeces am L HOSQ; Cotta S,

Siluis auoque carduis, maxime apud Si vincensium,c Pita . . t Cl. .

ni &c ei, utriusque prae tantissimi praesertim oleis quoc cum naita' vel quocunque alio laudati ili imo conferri possir: pastaris uberi una.& armentis diues. Fructuum hic omnis generis maXima inii' Q -- iam piscibus abundat; cum maritimae orce sinuosissimae, to in pleraeque sint. Sal quoque magna quantitatem maritimis colligrim,

non modico reipublicae emolumento. Frumentum non omnino n.1- scitur multum,utrum soli narura,an hominum negligentia, atqUe H

curia, cerri quicquam quod asseram, non habeo; putauerim tamen nominu inertiat, vel infrequentiae potius, quam soli conditioni actic taben dum;vel eo magis, quod inculta pleraque & deserta Jaceant mai uim a praesertim loca,amoena licet & feracia. Incolae in aeris intempti redim, continuos morbos,& febres, quibus debilitari se aiunt, quo in inti Sa griculturae operam dare valeant, rejiciunt.Id quidem re ipsa C in Petil, cum illic agerem,omnes fere maxime maritim OS,lividos, Pallido S, a Cmacilentos breui tempore effici,ac subeunte morbo martitata S CX tan-gui. Accepi etiam a viris fide dignis, Senatum Venetum exteri, qui busque, Reipublicae tamen subditis, qui colendae telluris volii mateducantur, sedem in Istria, atque agros ad colendum conccdclc, S c Ocelluse iamdudum gratis: nullos tamen, quod aliorum Petta celii, ita ierentur, Praeter Cyprios, Grircos quo peti paucos , conditioni m .lc Ceptasse: maluiste enim his emolumetis carere, quam immat ara mta tis praesentissimo periculo se objicere Multa oppida ac ciuis it c, Comi

teris lustinopolis, totius Istrior primaria , S caput, a Formione disti squinque millibus palluum, quam Isita populi, Η vrico humili tu , s

35쪽

Continenton ius uiam olim aegidam, postea Caprariam,vel ut alij vo-unt Puuariam nomine, fugientes,condidere,&in gratiam lustini secundi Imperatoris Iu stinopolim dixere. Cuius rei vel maxime fidemacic insigne vetustatis monumentum in memoriam Iustini impera. toris marmori, incitum, his verbis:

D. N. CAESAR Iv S T IN vs P .s A L. PIvs Fo XLIX v ICTOR AVTRIvMPHATOR SEMPER AVGYST . PONT. MAX FRANC. MAX. GOTH. MAX. COS. IIII TRIB. VII IMPERATOR V.CONSPICvAM HANC AEGIDIS INSULAM INTIMI.MARIS ADRIAT (CI COMM Dii S . INTERIECTAM ' EN ERANDAE PALUDIS SACRARIvM ZONDAM E T COLCHIDUM ARGONAUTARVM PER SE CYTORVM Q ULETEM OB GLORIAM PROPAGANDAM IMP. S. C. IN vRBEM SUI NOMINIS EXCELLENTI Ss . NVNCYPANDAM HONE; TI SS . PPP DESIGN&TIT FUNDAVIT C. R. P. Q. ET GENTE HONESTIS S. REFERTA M.

Hodie urbs Cappae Fris vulgo appellatur, & ligneo ponte Conti.

nenti iuncta,arce Leonnua nomine mediocriter munitur. In ea

magistratus Venetus titulo Praetoris,quem Potestatem Veneti appellanr, residet. estque ciuitas utcunque frequens, & episcopali sede insignis. IZost hanc Pola, dein Parentium, tum Civitas a Ioua, maritimae omneS,& episcopatu nobiles Harum vetustissima & nobilissima est Po- Italiae urbium postrema; a Colchis cui multi putant) condi ta Haec Romana facta colonia, re Pietas Iulia appellata, ut Plinius nu- . tat,in eum modum postea excreuit,ut inter primarias Italiae urbes annumeraretur: cuius rei testimonium facile etiamnum praebe nr prae clara multa &illustria antiquitatis monumenta; quae temporis iniuria haudquaquam consumi potuere. Extat omnium, quae in Italia sunt, pulcherrimum Amphiteatrum, integrum prope & illailum solis deficientibus gradibus, quos ligneos olim fuisse multorum opinio es P. Vetustissimi item Theatri ampla vestigia,epigraphae, Ss epitaphia frequetistima, ac peruetus Pa: e quibus unum atque alterum in studiosorurn antiquitatis gratiam hic assi icet e placui t. Prope Rattam urbis porrum arcus vissitur triumphalis,ordinis Corinthii;in cuius fronte supra absidem in ipso nempe Zophoro,cui A. pro signo dedi, haec legitur pedalibus literis inscriptio.

SALTIA POSTV MA SERGI DE SVA PECYNIA.

Singulis item pedes allis siue stilobatis superioribus sequentes in-

sciriptae sunt Inscriptiones,in deXtro nimirum B. litera notato.

L. SERGIVS et F. AED. II. VIR.

36쪽

HIEROSOLYMIT. ET SYRI A C. In medio Q litera signato,

L. SERGIUS L. F LEPIDVS A D. TRI. MI L. LEG. XXIX.

In sinistro, cui litera D. pro nota est,

C. SERGIUS C. F. AE D. II. VIR QUINQUE.

Iuxta Amphiteatrum sepulchrum visitur tali inscriptione.

MANILIA PAVL. DE PATRIMONIO SUO SIBI ET AM RELIO COMPATRI svo DOMUM AETERNAM POSviT.

Aliud ibidem.

Iuxta sedes Pontificias.

In cathedrali Ecclesia.

I. ARvius SPTER BAR. ASC LE P sADORAE FIL IAPIENTISSIME.

Apud S.Ioannem.

MARCO LTRIO Hi A Lisso PATRONO ET LYRIAE LIB. ET M. LYRIO EOS IMO M. LYRIVS EO SIMUS LIB. I.

In sacello Octaviani Augusti.

ROMAE ET A vG. CAES. INVIC. F. PAT. PAT

Apud S. Germanum. I. O. M.

C. IvLIvS CHRYSOGONUS EX VOTO FECIT.

37쪽

. COTO VICI. ITINERARIVM Apud S. Vitum

In horto apud S. Stephanum. AvID. MAXIMINA DOMvM AETER. V. S. P. s I Qv Is

In aede diui Matthaei POL E sET. P AL PE L Io P. F. v EL HISTRO LEGT 13. CLAvDII CAES. A v G. PROCON. Iuxta aedem diui Matthaei.

Apud S. Martinum,

I v L I IS CHRYSANTIDI A N N. xx x. M E N. II T. LvSIDIENVS NESTOR AUG. POL. CON. INCOMPARAB L C vM Qv A VIXIT AN N. xv I. SIN E ULLA UERELA B. M. Iuxta aedes Pontificias MAX. TRIB. P. v I. CON. II. P M. AVRELivs MENOPHI Lus

Apud Pratum magi, mi

His addidimus & faciem arcus triumphalis, ut inde eius format stori magis iunoeeic

39쪽

eo I. Eo TovICI ITINERARI v MLia pCeterea multa vetustatis indicia,inscriptiones varias, ac prisci seculi monumenta conspicias , pleraque vel vetustate co- si impia, vel confractasquae studio,ne taedio Lectori sim , praetereo. C terum urbS ipse Pola situ licet peramoena,promontorio,&sinuditata, qui portum essicie latitudinis nulle,longitudinis duorum millium passuum: ob coeli tame inclementiam infrequens est,sedes vacuae,

viae quoque publicae gramine passim obductae: quae desolationem faci

tacetis, ae testantur. sa: pius aurem direptipitem & excidium passa, ab Attila

funditus diruta,a Genuensibus aliquoties direpta, a Venetis incendio paene absumpta, ab usdem denique restituta in eam formam, qua nunc cernitur,redacta est. Parentium Vulgo Pareneto urbs antiquissima , hac aetate perexigua, portu gaudet statis amplo,& securo; ventis licet meridionalibus obiecto. Aquae ad hominis potum indigens, nec habitatoribus frequens est,ob aeris in rem periem. Civitas Nova vulgo Citta noua olim Emonia,prope quam Nauporti sunt ostia, nunc Quieti, in quem ex Alpibus exorientem, Argon nauim fuisse dimisiam narrat Plinius. ix s.ca IT, Vrbs est nequaquam rura, nec freque AS c onamq; subiacet iniquo& inclementi. Hinc incolae plerique morbosi. Inter oppida maritima Arupinum, hodie Ruignum, Ruiem & Vm gum caeteri S pr stant,cum clementiori coelo,tum hominum Eeque tia. In Arupino agro marmor exciditur, vulgo Istrianum dictum , in multo apud Italos, praesertim Venetos,pretio. Huius Oppidi foemin q, quod natura: arcanum arbitror, fere omnes claudicant. Accedit adhaec Piranum, cuius supra meminimus, itemque Orsiarium, unicum ea in prouincia Pontificii iuris oppidum,cum reliqua maritima Veneti S pareata Id exiguum admodum & angusturn habet territorium, coelo gaudet uatis benigno, & praesidio munitur, Pontificis magistratu Praefecti titulo in eo ius dicente, & rempublicam administrante. In mediterraneis sunt Buleae,&Montona,am cena & frequentia satis

loca, aeriS Clementia, nec non rerum omnium copia valde praestantia.

Relinquo Digranum, Gri signanum, Primontium, Portula,&Raspum seu Rasponum, non spernenda oppidula. Excellit ubertate soli, & nominis celebritate Rasipum; praesertim opimos ob prouentus magistratus Veneti, qui titulo Prouisoris singulis biennus a Veneto Senatu illuc mitti cur , & quotannis tria millia ducatorum aureorum lucrari dicitur. Hinc prouectae aetatis viris, ae senatoris ordinis patriths, atque opibme de Republica meritis, tenuioris tame fortunae, quo rem auctiorem reddant, magistratum hunc conferunt. Sdrigna quoque oppidum in interioribus habetur, quod multi Stridonem putant, Diui Hieronymi patriam: alij tamen negant, cum Stridonem non Istrice, sed Dalmatiae A l. iiivssr. oppidum fuisse velint: quorum opinionem Blondus acriter impugnat.

Ruigno paruae aliquot insulae adiacent, Brionides appellatae, lapidum fodi.

40쪽

HIEROSOLYMIT. ET S TRIAE resedinis percelebres: qui Istriani dicti, ingentes exciduntur, & Venetias delati, ad publica re priuaxa exstruenda aedificia, in maximum ciuium usum,& Reipublicae Commodum Cedunt. Ttes precipuos habet Istria fluuios,Formionem, Arsam &Nauporam Formio nunc RisanuS, iuxta Picanum, Nauportus, qui & Ister ho- es Quietus, prope Ciuitatem Nouam in Adriaticam excurrunt mare. Alsia vitimus Italiae terminus, in Fanaticum sinum se exonerat. Inter Istriae montes fama nominis claritate antecellit Mons ma--aior vulgo dictus, altitudine nubes scindens, & nauigantibus longe eonspicuus,rarisq; simplicibus,seu medica: virtutis herbis percelebris. Is totum ingenia mirum in modum miria, atque ad humanitatem maxime prona sunt, ad literas quasi a natura facta, & nisi ut plurimum naupertas obstaret, summi & Praediari viri inde prodirent: nam ad duodcunque literarum genus se conuerterint, summam in eo laudemta gloriam consequuntur. Veneris autem legibus vivunt; & a magi stratibus Venetis per urbes atque oppida dispersis reguntur. Crebraeorum apud historicos fit mentio. Liuius gentem feram appellat, cedurata laboribus corpora,eorundemque roterantissima. Lucius Florus eastris C Manlium exuisse tradit: sed dum pra opimae incubarent, vinoque sepulti in ludos verterentur, iam partam victoriam cunis anguine &vino reuomuisse. Strabo pugnaces vocat, & ab Augusto Ccla. re tandem expugnatos ad unum omnes scribit. Sabellicus multa olim cum aduersus Romanas legiones,tum Venetos forti & excelso animo Hessisse narrat. Sed iam satis de Istria: Iter nostrum prosequamur.

Phanalici es, Vsochagent sinsuarum, in Adriatico mari occurrem

tium, nec non es urbium maritimarum I lyricae ora ad

Veneto ectantium desicriptio.

P HA N T icus siue Phlanaticus sinus a Phlanatibus Illyrici popu

lis,ut Plinius autumat, nome habet,Melae Polaticia, hodie culphus barnerim vel Carnarius a cadauerum multitudine dictus: cui priscurri nomen respondere aliqui putant,quasi a tempestatum frequentia,atq;sut ita dixerim insania Fanaticis appellatus fuerit. Est siquidem procellis & tempestatibus valde obnoxius, ac nautis idcirco vel maxime formidabilis: longitudine sexaginta millia passuum, latitudine quadraginta Continens. Eum vix eramus ingressi: ecce aduerso murmure mox intonant venti : dumque renitimur, Caunc sursum, nunc deorsum iactamur gurgite vasto , vix tertio dei nam die periculosissimum illum

maris tractum non sine ingenti molestia ae taedio traiecimus. Interim

insulas Niam, & Sansegum, Chersum, item & Orsarum, aneiquis Creo B et Psam,