장음표시 사용
11쪽
AMPLISSIMI PHILOSOPHORUM ARBURGENSI
12쪽
Hominum sensiis, mores, cupiditates varias Simillima esse ceterorum animalium iam antii luissimis temporibus quoties ob Servat uni sit, carmin Omnium inpulorum lucent; quippe cumhni I rur a poetis et hominum cogitandi rati vel intellegendi facultates bestiis tribuantur et bestiarum OnSuetudine comparentur cum hominibus. animum adverto nil totum illud genus artis poeticae, quo bestia, haud in liter ratque ipsi homines agentes, cogitantes, loquentes inducuntur, dico bestiarum isto riam sabularem, quae cum apud alio populos tum apud Germanos olim vigebat Csr raucorum s linu olivoliuχιαν et sabulas, quae dicuntur Aesopeael. Ita Iumerus quoque Polyphemum alloquentem facit hircunt gregi et interrogantem, cur non primus ex antro egrediatur, utrantea solitus sit, sed Ostre mus Od. IX, 44TJ, ct chillem commemorat e tuos monentem,
ut laurigam in exercitum 4 Ospitem reducant 'l. XIX. 400. Cis. l. VIII, 184 XXlII, 4023 Quid quod clarissimus ille poeta bestiis tantum humanitatis dat, ut quos Achillis mortem Patrocli de sevisse singat Il. XVII, 426 si . etiam Verg. Aen.
II, 89 Verum haec quidem humanae naturae in bestias trans latio maxime antiquissimae illi aetati propria erat, qua homines cum iustiti frequentiore it propiore rasu coniuncti erant l, omnibus autem temporibus et apud Omnes gentes usitatum erat, hominum agendi rationem tum inimalibus comparare Iuae
t De hac poetarum dicendi ratione quid sit iudicandum rectissime explicatur ab . . Fried reicii in eo clibro, qui inscribitur. Die Realien de Iliade . Odyssee p. 258 sq. Cis. Jac Grimm Feseideraterfabel Einteilun et Reinhar Fucu
13쪽
mulierem transferta Men. I, 2. 49; et senum vocat leonem Vetulum, lentum, edentulum': Men. V l. all. Asinorumque patientia a Plauto ad ii iiiiiiii in stultitiam significandam adiit - betur Most III, 2 9l-95 llo murus autem non dubitat Aiacem virum illum constantissimum et sortissimum, hostibus quamvis urgentibus cum cedere noluerit, comparBre cum asino, luem Pueri ius libus ex rarvo audiicere mollii uniit est XI, 55ου laetiam lauti similitudines, quos contuli sub voce ver is et pril p. 35 eum Hom. l. XVI, 23; V, 253 Il. V, 783 VII, 256;Xαι, 146. Huiusmodi igitur exempla, piae facito augur possunt, Prde ceteris Idonea videntur esse, ex quibus scriptorum proprietates ingeniorum magna ex parte cognoscantur. Ex omnibus autem poetis et fraecorum Romanorum sero nullum saepius et maiore studio cum antinalibus homines comparavisse existimoiquam Plautum, cuius sis comica non minimam partem in hisicomparationibus posita esse mihi videtur Atilii profecto hac ipsa 'o Plautuin et Iolentii iiii, Mi uos citi cilleni larii. poeticae genus incubui Ss n,int, sutile inter se dili erre. χω planius omnibus apparebit, quo diligentius hac dissertatione imaginesia animalibus petitas ex Plauti et Terentii comoediis collestero et contemplatu Pro. Priusquam tamen ipsi plausti alii sieram dum iis, paucis proponendum est, quam notionum verbo imaginis sive comparationis subesse velim. Existit cilini coni puratio, si ad ciem riuandam Vel condicionem accuralius declarandam alii res satis nota apponitur et in licatur qua Matione altera alterius similis aut dissimilis sit. Nonnumquam aute in res, quam clariorem sacere studemus, tum similis est inius rei, quae comparandi causa assertur, ut nullo Verbo diuncto ab uti quoque, quis sit cardo comparationis, facile intellegatur; quod si sit, haud raro evenit, ut additament omniis misso pro ipsa re, quum intellegi vohimus, verbum somparandum iona uir Quae comparati, ad inum verbum contracta propter vocem alienam translatam ad pro prium Romanis translati in vocatur, in Graeci. μετασο ti, Traiissertur ergo', ut ali uinctilianus inst. orat VIII, 6, nomen aut Verbum ex e loco, in tuo troprium est, in cum, in qu aut proprium deest ut translutuli pio prio ni elius est. Id facimus, aut
14쪽
uia necesse est aut quia sigili sicantius est aut quin decen sIdem auctor paulo infla in totum auteni', inquit, met3phora brevior est intilitudo eoque distat, quod illa comparatur rei, quam volumus exprimere, haec tiro ipsa re dicitur Comparatio est cum dico, secisse quid Hiominem ut leone iit', translatio, cum dico do homino: leo is c. Qua ex re clucet, 'ran 'ationes quippe quae quasi consanguillitate cum Omparationibus sint
coniunctae, hac in commentatione nequaquam ii eglegendas esSe.
Comparationum igitur notionem amplissimis inibus ita circum eludo, ut etiam translatione comprehenddi Iam ad ipsam rem accedamus quain ita distribuimus.'ntres partes, ut primum qui dein agamus de sortia illarum comparationum lautinarum et Terentianarum, deinde de ipsis imalibus ad comparandum adscitis sive de vi atque sententi Bini agi inim disseruilius, postrein videamus, quid e bis coni parationibus de utriusque politae proprio iligenio conclusi possit.
Perlustra iit muta phorarum usum facile apparebit aut in reula verba aut tota enuntiata metaphorice cxprimi Metaphorae aut in , quae id ilium vocaliutum pertinent vel potius lad naui notione in significandam adhibentur, aut uti non uias sui, stantiva aut adiectiva aut verba Aggredientes igitur odi
ipsam rem tractein uSa. Substantiva,
quae proprie ad mimalia appellanda adhibentur, translata de hominibus dicuntur Coniungere autem liceat bestiarum nomina, quae indicata ratione posita ludibrium pioddam 'eyi nominiam vel contemptionem exhibeant muc spectant:
In hac disputationis parte singulos locos omni interpretatione omissa assero, quoniam Omnia, quae ad Sententiam verborum pertinent,
in altera parte accuratius pertractanda Sunt.
oblatratrix: Mil. III l. T. asinus: Pseud. I, 2. 4; er. d. V 8. 12 Eun. III, 5 50;Haut IV, 8. 35. multis: Ost. IV, 1. 22. ovis: Bacch. V, 2 3 sqq. ib. V 2. 23 Merc. III, 1. 26 agnus Bacch. V, 2 26 sq.
Men. V, 2 85. haedus Merc. II l. 45. leo Men. V, 2. 1ll. cantherius Mil. I, 2. 62 si a g. p. Mai. Cist. 9.sus Stich. I, 2. T.
solus Pers. IV, 9. 14 Rud. II, 4. 43. volturius Capt. IV, 2 64 Trin. I, 2. 4.aecipiter Pers. III, 3. 5. cuculus I rin. II, 1. 19; Pors. II, 4. 1l; Pseud. , . 94; As V, 2. 3; s. V, 2 84. excetra Pseud. I, 2. 2 Cus. Ill 5, 19.
Adde nonnulla nomina propria, quae a meo consilio non plane aliena videntur esse. Etenim apud Plautum sere omnia nomina propria quasi loquentia sunt . . ita Sunt comparata, ut naturam, mores, iras, enium perSOn nrtim, quibus indita sunt, audientibus satis aperte indicent. Quae nomina, quibus certaris est, a Plauto haud raro de bestiis sunt petita, quarum consuetudines vel facultates Omnibus notae sunt, ut illarum natura
in hominibus facile cognoscatur vel potius hominum natura et dignitas ex nominibus illis primo obtutu perspiciatur. Quam ob ausam cum magna pars illorum nominum quasi loco translationum sit , accipienda, quae luc perlinunt iam enumerare
15쪽
placeti occurrunt ei lim in fabulis Plautinis haec nomina abestiis ducta: Saureas o utiq0 lacerta servus in Asinaria. Congrio rorreti cov co lus in ulularia.
Curculio parasitus in Curculione. CL p. 48. 49. Lyco λυκος trape Zita in Curculione. Pardalisca ancilla in Casina. Canthara ancilla in Epidico. Cylindrus coquus in Menaechmis de huius autem nominis origine dissentitur. Vide E KOenig nomina propria, quae Sunt apud Plautum et Terentium p. 24.
Milphidippa ancilla in Milite glor.
Λ canthio servus in Mercatore. Si in in i s cophanta in Pseudulo. L cus uno in Poenulo.
Labrax λάβραξ leno in Rudente.
Pithecium πιθrὶκιον serva in ruculento. Si in ilia nomina noui utilio musi in m Sur Puntur. Extant apud Plautum rarius is iidem animalia, quae blandiendi causa ad hominus transferuntur. S. III, 3. 10 Sq.:,Dic igitur med unaticulam, columbam vel catellum, irundinem, monerulam, passerculum, ut illum'; s. II, 3. 76 sq.: Dic igitur me passerculum, gallinam, coturnicem, gnellum, hae dillum me tuom dic esse vel vitulium' Cas. I l. 50: Meu Spullus passer, mea Ohimba, mi lepus'. duc accedunt nonnulla aliae bestiarum ad homines trans latione S:
Anguilhist, elabitur, Pseud. II, 4. 5T; pulmentum pridem ei cripuit milvus ut si liceret milvum vadarier: Aut II, 4. 3 et 40 Vide, ubi ludificatur una cornix Volturio duo e. q. .: Most. III, 3. Q 05. ipio in condiunt, mon condimentis condiunt, sed stricibus es Pseud. III, 2 3l; nam oves illius 'aud longe
in Ampliorem liuius rei explicationem hoc loco intermittendam esse puta i , quia nomina propria, quae sunt apud Plautum et erentium' acci irate tractata inveniuntur in ilis putatione illa, quam E. oenici lucem edidit in Progr. Gyn in Patsch Lauensis 1875-l876.
absunt a lupis Truc. I l. H Ter Eun. V l. 16: OVem lupo commisisti'. Metaphorice dicta sunt etiam pauca substnntiva, quae actiones animalium ut corporis partes significant: ,hic pipulo te disseram ante nudis Aul. III, 2 32; nunc Satis pipulo impio merui mali Mil. II, si 101 apud mei Sam plenam homo ni rostrum deliges Men. I l. t 3 calcibus insultare Ter Eun.' II, 2. 54 cis Phorm. 44 meae alae pennas non habent Poen. IV, 2 49. His commemoralis transeamus ad
quae de bestiarum nominibus derivata et metaphorice posita sunt. Senex hircosus Merc. HI, 3. l4 chirinum pecus: Truc. II, 2. 4: testudineum gradus: Aul. I. l. 10: formicinus gradus: Men. V, 3 12 colubrinum ingenium I ruc. IV, 3 6 hirtiuina barbas Pseud. IV, 2. 12 P caprigenum' et pantheriirum genus' hominum J: Epid. I l. 16; corpus aquilum, Poen V, 2. 151; subvolturium vel sub aquilum sc. corpus) Rud. m. A. 9; milvinis ut ni tui linis ungulis Pseud. III, 2. 63 nriclinum T SPOnsum es 4r. ip Guli Mil. 3. . noctuini oculis Cui c. l. 3. 35; volucrem vocem Amph. l l l 0 leonino cavo Men. I, 2. 49; colore mustelino Ter Eun. IV, 4. 22. Videamus iam C. Verba, quae propria quidem significatione bestiarum actiones exprimunt, translata ut de hominibus ut de rebus inanimis dicuntur: Epid. V l. 3 cuperat frons Merc. li 3, 2 Omnes sibilent Cas. I, 1. 10 in urbe reptas Amph. IV, 1. 3 omnes Plateas perreptavi Trin. IV, 1. 32 argute me obrepsisti; Trin. I, 2. 22 credo me imprudentem, Obrepseris Pseud H, 3. 20 mors obrepat Poen pro LQ4 te obrepet ames Pers. II, 2. T vola curriculo Mil. V l. T in hominem involo; Λmph. I l. 90 cum clamore involant; MOst. I, 3. 46 involem illi in oculos; er Eun. IV, 3 6 V, 2 20 involare Epid. , 1. 33; travolaverunt ad hostes; mph. V l. 6 devolant angues Amph. I l. l69 vox mi ad auris advolavit; sis nud Il, 3. 3, ubi eadem leguntur. Pseud. I, 2. 52 Odos in caelum
16쪽
Volat Cist. IV, 2 65 cistella inihi evolavit Truc. II, 2 l: nostra aedis arietat Pseud. IV, 3. 5: in Ob Vortat cornua Curc. III, 6l; iam uni vorat Ter Eun V, 4. 7 pane niatrum Orent Cui c. IV, 2, 22, Bacch. V l. 8, Merc. I, 41, A s. l, 2. 25, Sticti III, 1. 45, ib. IIIo. 36, Men. 152 lacerare idem occurrit: Ter. d. III, 2. 17; ec. I l. . Ter Ad. IV, 2. 7: anni re Ter Pliorm V, 9 4 ct Plaut. s. II, 4. 16: innire Curc. V, 2 6 nugas garris, cis Capt. III,
4. Aul. V 20 mordere Ter Ad V, 3. 22 Eun. III, 1. 2l; ib. III, 1. 3 ad mordere Ps. IV, 7. 24.
Ilis addenda sunt pauca verba, quae quamquam non bestiarum sed hominum actiones indicant, tamen ad bestias pertinent. Legitur enim Amph. I l. 170 alas intervelli sc vocit; Epid. IlI, 4. 5 ni eum exenteravit - marsupium ib. V 2. 7 exenteravit mihi opus argentarias Bacch. V l. 9 mo attondit dolis doctis; MOSt. 2 42 sermonem , qui aucupet, D. Mil.
Metaphorae, quae ad totum enuntiatum pertinent.
Rud. III, 4. 66: haec est Simia, quae ias hirundine ex nido volt eripere Truc. lI, 7. 53 iam ego tu hic agnum lacium et medium disti uncabo Bacch. II. 3 7 sq. quem quidem hodie faciam hic arietem Phrixi, ita detondebo auro usque ad vivam cutem; ut II, 2 2l: Ego istos novi polypos, qui sibi quidquid tetigerint, tenenti Bacch. IV, i. 22 nunc ab aransenna hic turdus umbricum lutit; - , 5. 13 sq.: malo egi metuo milVOS, ne iis erat pullum tuum; Merc. II, 3. PSq. muscaSt meus pater, nil potest clam illum haberi, Nec sacrum nec pro sanum etc. Mil. II, 3. 32 sq. insidias dabo, Quam mox horsum ad tabulum iuveni recipiat se a pabulo Tas II, 8. 40, uno in saltu lepide apros cupiam tuos: Ep. I, 2. iam ego me convertum hirudinem atque eorum exsugebo Sanguinem Poen. II, 3. 3 nos tibi palumbum ad aream usque adduximus Poen. II, 3. 1 illuc quidem, quorsum asinus caedit calcibus; Bacch. I l. 4 metuo, lusciniolae ne desuerit cantio Poen. III, 3. 35: Canes compellunt in plaga lepide Lycum Trin. I, 2. Γ33sq.: in
Lupus observavit, dum dormiret canes, regem universum voluit totum avortere Mil. IV. . T: ni huic Verri adsertur merces, non hic suo semini quemquam pol cellam inpertiturust Dag. ap. Mai. Cist. 39 sq. quamquam eius cantherius sum, mihi nunc, ut opinor, adhinnire equo iam pOSSum ego hanc. s. I l. 20: ubi vivos homines incursant Oves in Ortui Bacch. V, 2. 29: ariete truces nos erirnus, iam in vos incursabimus; Oen V, 4 64: etiam me mea latrant canes Bacch. l l l6-18 Viscus merus vostrast blanditia, - Duae unum petitis palumbem, si harundo alas Verberat . q. s. Epid. IV, 2, 9 n liter catuli longe olent, aliter suis Stich. I, 2. 82 stultiust, pater, venaliam ducere invitas canes As II, 4 90 lupus est homo homini Poen. HI, 5. 31: Lupo agnum eripere postulant Stich. IV, 1 Tl atque eccum Iupum in sermone Ter. d. V l. l lupus in sabula; Τer. Phorm. III, 2 2l: uribus lupum teneo Cupi. I, 2. 81 i modo venare leporem nunc ictim tenus Amph. I, 2. 5 inritabis crabrones Pers. I, 1. 2 sq. an habent quas gallinae manus Nam has quidem sc litteras gallina scripsit; er Phorm. III, 2. 16: non rete accipitri te ianitur neque milvo aer Euri. III, 1. 36 lepus tute es et pulmentum quaeris. - Uno loco apud Plautum metaphora de bestiis petita invenitur, quae accuratius explicat complures Versus continuos complectatur Aul. II, 2 49-58, ubi haec extant verba: Si siliam locassim meam tibi, in mentem venit, e bovem esse et me esse sellum ubi tecum coniunctus siem Ubi onus nequeam serre pariter, iaceam ego asinus in luto. Tu me bos magis haud respicias, gnatus quasi numquam siem. Et te utar iniquiore et meus med ordo inrideat. Neutrubi habeam stabile stabulum, si quid divortimat Asini mordicus me scindant, boves incursent cornibus. Hoc magirumst periclum ab sinis ad boves transcendere'. Λtque pertractatis metaphoris, quae ad animalia spectant, animum advertamus ad
B. Comparatione DPΟDTias. a. fouiparationes particulis institutae.
Particulae, quae adhibentur ad comparationem signi sicandam, inveniuntur
17쪽
u in enuntiatis contractis sive abbreviatis. Incipio ab ea particula, quae saepissime occurrit: quasi Capt. I l. 9: quasi mures semper edimus alienum cibum alia exempla invenies Pers. I. 2 6 As. I, 3. 57;
Rud. III, 6 4-5 Truc. II, 3. 6 sq. Stich. V. 4 42 Amph. I l. 163 Merc. I, 2 4 Stich. IV, 2 25 Mi indi 2. 13 sq.; Truc. II, 2. 13 Cas. I l. 52 Pocia prol. 3l Poen. I, 2. 86;Poen. II, 39 Poen V, 2. 3 sq. Cist. I, 1. 38 sq. Pseud. IV, l. 45 Ter Eun V, 6 23. . 'uidem quasi Rud. III, 2 46 proripite hominem pedibus
huc, itidem quasi occisam Suem.
quasi citidem: s. I, 3. 26 quasi piscis itidem est amator
lia quasi 'aud secus Trin. IV, 1. 16 ita iam quasi canes haud secus circumstabant navem turbines Venti. itidem ui ia: Curc. IlI, 79-8l quia enim in cavea si forent Conclusi illi itidem ut pulli gallinacei, Ita non potuere
item ui I ruc. I l. 40 sq. qui sc servus ubi quamque nostrum prope Videt, hasce edis adgrediri, Item ut de frumentoniaSere clum Oro bSterret. item - ui Curc. IV, 2. 13 sqq. item genus est lenoninum inter homines te quidem animo Ut muscae, culices, cimices pedesque pulicesque odio malo et molestiae. similiter iidem ui Pseud. I, 3. 48 exossabo ego illum similiter itidem ut muraenam Deus. liamquam Pers. I, 4. 28 tamquam proserpens bestiast bilinguis ci celeStuS. iam quani Τer. d. IV, 1. 18 tam placidum' quan , ovem reddo. aeque atque Merc. IV, 4. 20 Sq. uxor ruri est tua, quatit dudum dixeras disse te neque atque unguiS.IIaud plane diversae ab his comparationibus, qud modo attuli, ea videntur esse, quae loco particularum comparativalum substantivum ablativo positum praebent Men. II, 3. 44 haec mulier canthei in ritud i. e. quasi cantherius astans somniat;
18쪽
Λs. I l. 86sq. iubeas una Opera nae piscBri in aere . . .
Pseud , 3. 85 una opera allige in canem fugitivam agninis lactibus Similiter accipiendum est Mil. IV, l. 42, Pithecium haec est prae illa et si inturnicium.
β in enuntiatis plenis. quasl cli in Cupl. I l. t 2Ais l. quia Νi Dium illi tur coctono in occulto latent, Suo sibi suco vivont, O si non cadit Item parasiti rebus prolatis latent In Occulto miseri, victitant suco Suo.
iii deni Cist. IV, 2 63 sq. imitatur in voti talum, quae in pampini solio intorto implicat se Itidem haec exorditur sibi
intortam rationem. iii doni ui Rud. II, 2. 45 iube oculos elidere, itidem ut sepiis faciunt coqui. . liam, quam Most. III l. 32 tam facile vinces, quam pirum volpe comeSt.
b. Comparatiotios essectae vocabuli Sittit littulino in aut contrarium indicantibus.
α Co inparationes gradu comparativo esse cive. Pers. III, 3. 30 sq. citius extempli n sciri Fugiunt, quam ex porta ludis quom emissus lupus; si . MOSt. III l. 9 sq.; Amph. II, 2 48 Pers. II, 2. 62 Truc. I l. 45 sq. Trin. II, 4. 8 sq. Quam particula mittitur et res nil comparandum allata ablativo ponitur Bacch. IV, 8 48; s. III, 3. 1l4. Et quani particula et comparatum substantivum deest Mil. IV, 2.53 nam volturi Plus humani credost; csr Ilucch. II, 3. 56; Cas. V, 4. 5. β mima a Llim eri iam clarica to ossi a me. malle. Pers. I, 1. 3 sqq. nam cum leone, cum excetra, cum cervo, cum pro Aetolico, Cum avibus Stymphalicis, cum Antaeo deluctari malila: Quam cum more cis Truc. I, 2.22 sq. Pseud. I, 2 8 sq. lini lari. Cas. II, 7 imitabor nullum; si . 3pt. III l. 25 sq. Cist. IV, 2 63.
20쪽
ll. de anilii a libit ad ulli parallellta illii bilis et h
Quoitiani capit' priore de orna comparationum ad ani mali spectantium dissorui ct cxemplis perspicuo Ordine coniunctis demonstravi, quo vario modo comparationes maxime a Plauto exprimantur. iam 'ad ipsa an inialia. quae positae ad comparandum attulerunt, et ad similitudinem ima inum explicandam animum advertamus. In distribuenda autem uteria idoneum 'idetur esse, significationibus quibusdam generalibus Praemi Ssis, ea metaphoras et comparationes, quae de homine primo animalium ordine ciunt petitae, hac dissertatione ix- terminare ne sines Materia nimis copiosa iust tutius produ- eantur; cetera autem animalia eo Ordine disponere constitui, quem ei, qui studium in rebus naturalibus perscrutandis colloeant, sequi solent ' Qua ratione adhibita non solum facile intellegetur, a Plauto quanio cum studio animalium proprietates et consuetudines cum hominibus conalia rata sint, sed etiam ex omnibus sero animalium ordinibus exempla in medium prolata esse apparebit Comparationes autem erentianas ad animalia Spectantes et inter xempla Plautina inserui et sub sino capitis Separatim contuli, ut eo magis eluceret, quantum OOtae nostri hac ratione discederent. Denique Opera pretium esse putavi singulis locis et Plautinis et Terentianis ex Aristophanis comoedus et ex fragmentis comicorum Graecorum et Romanorum te nostrae linguae proverbiorum numero Similia exempla, quae inveni, adicere. Tractandae igitur sunt primo loco eae imagines, quae, cum ad certa animalia referri non possint, supra generales a me
A Gonerales animalium imagines.
b Silia, . . animal ratione carens, quod translatum ad hominem in numero conviciorum habetur: Oen V, 5. 3 , mala illa bestia est . quae verba h. l. in hominum rapacem sunt dicta; sero eisdem significatur meretrix, cum iuvenem ait se allicero