De febris Ungaricae ejusque symptomatum curatione liber unus, in quo etiam affinium morborum selecta remedia pro methodi nonignaris exstant ... / germanica quondam editius lingua, ab Jacobo ver Sutero ... in latinam conversus

101쪽

UNDECIMUM. 'tempestates pituitis ac ventis semper aere tur bant se aegritudines istae nostra corpora: quado Deus poena nos affecturus procellas, terrae motus imbres concitat, quibus in discritamen vitam nostram adducit. Et quemadmodum hic sudor varius & mirus est ita etia mi rum capitis affectum procreat, quem Hippocrates Typhoinaniam appellat Ebullitionem enim efficit, quae cum calore dc frigore coluncta est qui sane affectus multum grassatur. In quo aegri magna ex parte delirant, apertis oculis dormiunt, mira&varia effutiunt, non admodum de dolore conqueruntur. Statim igitur atque circa initia post horrorem, talem sudorem percipis; calidus ne sit an frigidus, sc tidus, an minus, obserues neq; enim sine causa prouenit)Nam si frigidus est et foetens, magna aegri cura est habenda mi enim est moriturus,

aut certe morbo diu do nebitur teste Hippoc. Aphor. .aph. I. Talitum namque frigus, Sciam venenata putredo naturalem calorem ex

stinguit.Semper igitur frigidis sudor sit sius e ctus; praesertim si cum stridore dentium imiat, et cor simul angustia prematur. 4 porro hoc modo sudant, primo omnium in peduri a nutim extremis digitis dolore percipi ut quod& in Anglico sudore factum. Cum rigor in gruit, sudoriserum sitimi debet, sicut alias non

102쪽

Tni inquana. Egerin lecttim ponendus, non quiplunais suffartus, sed qui tapetibus, aut nateis tiratus sit non enim plumae huic sudori conueniunt; cum corpus magis accendant. Tamdiu permittendum aegris, ut sudent, quam si- nunt vires.Vt enim in Anglico sudore ad mor tem usque multi sudarunt; sic etiam hic sudare possunt. Natura quidem ad ui purgatione na promoueda est: sedit in his omnibus rebus: ita etiam hic seruandus est modus. Sufficiunt horae tres, aut, summum, quinque.Nec possum consuetudinem ad et . horas sudandi in An glico sudore obseruatam, probare. Postquam igitur iam aliquot horas sudado transmisit, per detergedus subinde mundis linteis est sit dor,&vires cordialibus aliisque confortanti bus roborandae sunt quantumque fieri potest, stude tu ut sudor eo, aut postea sequetur, mo-

do cohibeatur et coxi refrigeretur. Non est

etiam concedendus aegro somnus ne per illum

ad cor sese recipiat venenis, suffocet Adia

res crebro admoueatur acetum, cum aqua a

uendula permixtum: aut si pergatur aeger acet totos aceo aut epitem ex hoc fiat, impona- tur. Offerenda etiam quae sitim sedant refrigerant ceu stantiaccharurn rosatum viola tum, manus Christi. Interula lodices fraperenovanda: LXaciis et . horis permittatur

103쪽

VNDECIMUM. sinantis,in alia consequenter administrentur. Quod si calidus humidus udo tertio, quinto, aut septimo die sita peruenit, melior C se perandus es, nempe criticus fieri enim potest, ut ab hoc ad declinationem tendat morbus, teste Hipocrate . Aph. 36. Huius

generis proueniens stidor, nullo modo colit bendus, aut impediendus est: sed omnino promouendus qualitercunque cadat. Absiergendus autem ab aegro mollibus linteis diligenterque cauendum ne qua frigus ad illii mpertingat, quamdiu huic labori incumbit. Prospiciendum interea viribus odoriseris, &efficacibus aquis aliisque suauiter spirantibus rebus quin de aquis vitae spiritus vitales reii ciendivi fulciendi sunt: praesertim ubi iam suador nonnihil remisit Breui namque, aut re

missio morbi sequitur, aut mors. De his pluribus agi posset sed comitio doctis, quibus pro be notum est, Quod sudores saluberrimicen stantur in omnibus acutis morbis si in diebus decretoriis oriantur, febrimque finiant;& quae sequuntur Indoctis siuificit, si sciant non esse

in critico hoc sudore nudandu corpus; ac ne que aquam, neque vinum, neque ullum aliud potus genus interea bibendum, aut alia ratione illum impediendisi quod alioqui fieri vulgo consueuit; sic interitui causa praebetur.

104쪽

C Pauci enim has molestias deuorare sustinet ac proin labantibus viribus praecipites ruunt. Bibendum est inquiunt)etiamsi decies vita per denda foret. Tu verb, si vita amas,caue, ne ante finitum sudorem bibas, et prius, quam refrigeratus sis. Quado itaq; criticis his sudoribus vltro fractis imminutis aegrum iusculis effica cibus et aliis placet refrigerare cura, Vt ne quid nimis cibi potusq modus esto. At vero, si ni inium sese producerent sudores&vires deii cerent omnino coercendi forent non secus ac priores illi ne nimium exsiccaretur corpus. 1 a calida humiditate profluxerunt, minus quidem periculos: sed nimiitamen haud va cant noXa inaod superest, corpus cydoniord, aut myrtino oleo inungendo sudores inhibe bis,& poros cutis occludes, ut indicatum in libro de peste.

EN, M ERA I iam affectus phrenitis,i

thargus, foetidus sudor, putor&illuuies vermium, diras, summe periculosas & miseras conuulsiones, spasmos, disiectiones membro Tum, pulsationes, planctus ad haec deplorados

cordis asseclusi syncopen, lipothymias, s

De conuulsionibus:

Caput XII

miles

105쪽

Duo DECIMUM imiles sectim adferunt. Nec mirum esset, si quis tantam miseriam S calamitate humanae imbecillitatis adspicies, nullo unquam deinceps tempore latitia astici posset Equide libere fateor, me in horridis sima sylva immanium ferarum grassationibus expositum esse malle quam talium esse pectatorῆ.Extrema lis in la couulsiones dico dira immanitate aegrum adeo distendunt, convellunt, Xcruciant, Vt brachia et crura hinc inde magno impetu dis liciat, obuia quaeque impetatri pulset immo

tanquam crudelis carnifex neruos eius ita G- trahunt&m curuant, ita extendunt affligunt ut hac tristi exercitatione sipuma per os efferveat; membra magna vi iam retrorsum iaantrorsum, iam aliorsium flectatur et intendatur.Conuulsiones autem aliae uniuersales sint, quae totum corpus convellunt aliae particula res, quae num tantum, Vel etiam alterum cor

rapuit membrum; Velut oculum, nasim, mentum, maxillam collum quod contorquent aliquando solum brachium, aut blum crus. Sed utraecunque sint, nihil important boni te-

ς Hippocr. Aph. 7. s.cHuulso in vigilia et

desipientia malum. Item Aph. a. 26. conuullioni febrem superuenire melius est, quam se bri conuulsione. Hae igitur ubi inuaseritit, ante

omnia parata esse debet lignes palae. quas mox in

106쪽

C A in os aegri iniiciamus, prius, quam id occludatatur vel prius etiam quam lingua mordicus ab illo abripiatur aut alia is ratione laedatur vel

denique ut apertum os contineatur, ne statim

suffocetur ille.Tum vero firmiter ille ipse continendus comprimendusque brachia de cru- ra fasciis liganda, ne impetuose ab eo hinc in de disiciantur neue semet ipse grauiter,ubae- ret, aut periculose contrahat,&corpus sim de formet. In promtu etiam adesse calidiri sub tiles panni debent, quibus brachia crura, spi- adors lente deorsum fricentur. Mox insiti per suffitus excitandus, lud vitales spiritus moue- antur&excitentur ad quarem succinum album mire confert. Sunt qui scelida, ut galbanum, pennas, crines & similia accensa, praeserat. Sed uet ratio eos moueat me praeterit: silo, per me licet, si uantur sensi. Superius etiam significaui nihil mihi videri praestatius ad resti

tuendos hoc modo collapsias, quam succutiatqaceto permixtum naribus admotum et illitisi: qui, cum facile possit, adistina paretur.Vulgus radicem cartinae let accedere radicem item

ligustici angelicae mei Sisimiles. Et quando quidem ego vires de his excitati su missium ex pertus; potest earum usus retineri. Ego iis, qui meae se curae submiseriit a paroXysimo brachia crura aceto ac sale sortiter fricari iussi: quod

utile

107쪽

Dv ODECIM v M. avtila ac bonisi deprehendi nimirum non tam

vehementibus deinceps recurrentibus paro xysimis aliis. Quanqua vero omnes Ouulso ne periculo far ac timedae fiunt tamen, ut Hippocrates in Coacis pnedictionibus meminit, periculosissimae sunt turbulentaevi per somnia cum audacia suscitationes Sec. Q iam uis vero sint vehementes non est tame omnino desperandisi. Multi enim hoc assectu, vel grauissime conflictati, restiti iti sint. Cum Hippocrates dicat, Couulso pasMusue si cum, vel in febre fiat primo, vel secudo, vel tertio die febrem se dat Attamen phis mali semper exsipectandum quam boni. Nihilominus, quod cui a contra couulsolae ad mamn est, id viii pandii. Equi dem nullii certius si odi pol noui &quod facilius haberi possit, qua lac papaueris erratici statim a paroxysimo infusium aut aqua eceo stillatitia. Diuites varios penes se pulueres lia

bent ex cornu monocerotis, auro et similibus: quos conuenit benevole pauperibus comuni care.Variae etiam siunt eis aquae ut hirundinis,

picae combustae florum tiliae, iiij convalliu &consimiles plures quibus plurimi adhuc resti tuti sunt.Cu ergo hac misera disiectione membra defatigata tumida a reddita fiunt nerui musculi crebra distensione obriguerunt anteola costitutio corporis obsieruetur, calida ne sit, et an

108쪽

dii, quo nempe vires etiam conseruentur re creentur, inquam, corroborentur. Vtinam

vero ad miserabile hoc& deplorandum symptoma rqstantiora consulere possem. Deus, oportet hic misericordiam suam euidenter declaret humana claudicant auXilia quatacunque etiam infirma sunt, ubi moriendum omnino esse diuina voluntate constitutum est.

De cis su vitium I repa ratione caput XIII.

S uviarum iam,vi delapsu virium et in firmitate quae periculosissima serme sunt in his febribus accidentia animalis, inquam,

vitalis senaturalis agatur. Virtutes enim&potentiae hic ingenti calore, putredineri aliis totae prosternutur et magnam patiuntur vim; dia spiritus accenduntur, dissipantur,& membrasuo destituuntur alimento.Qgin j ipsi spiritus tam venenata subeunte aeris prauitate,ta perni

109쪽

perniciosa putredine, et humoribus praeter naturam, alterantur, et in sua qualitate ac virtutelaon modo multis modis impediuntur, sede tiam, e X hauriunturri pereunt. Vbi ergo sic vires debilitantur ac dilabuntur, siue ex resblutione spirituum sue ab inutilibus, putridis ac foetidis humoribus Miam naturae nutritio deficit, eidemq quiddam vel accidit aduersi vel etiam subtractum est ibi, inquam, hoc euenit; confestim acceleriter laborandum est, ut sub stantia deperditari naturisublata restituatur; illaque initati retur et prouehatur. Ad quam recibi alimet requiruntur facilis digestionis, boni saporis 3 succi Sint aute hac munde paratari palato grata gallinarum saginatarum,

Caponum, aut aliarum tenerarum carnisi ius

cula vel contusae carnes succi expressi, aut arte stalactica extracti Tales tenerae carnes sunt attagenu, perdicum,pullorum columbinorit, haedorum, vitulorum &agnorum Ctterura prouidae ac sedulae matresfamilias variis modis has parare, ac iuscula et stillatitias aquas ex iis coquendo destillandoque producere noue runt Iintelligo ego de hisce iurulentis apho risin si Hippocr. r. apho,ti. Potu refici, quam cibo, facilius. Ita enim interpretadus mihi vi detur, qu bd no intelligat potum tantum .Quo

110쪽

bem petitum vitium muscatellinii aut aliud dulce mittunt, quo se reficiantri instauret vi res sed oleum addui camino, seq magis etiam inflammat. Qia a refectio licet ipsis causa mor tis exsistat tamen prohiberi nequit Puto autuHippocratem nomine potus cocta haec iucun datuscula; vel expressos succos carnium probe nutrientium, quae sorberi velit, intellexisse. Quemadmodulum ipse, tum Galenus Aphor.

a. comment. 14. latius eXplicant Quaecunq;

celerrima indigent adiectione his humidinalimentsi ad vires recuperandia est optimum: ubi celeriore egent, per odores reficiuntur.Nos etiasspe iam diximus ad manum semper esse odoriferas aquas de alias res habendas ut spiritus

fragranti earum odore recuperentur et conseruentur. Haec ergo prima est resectio quam domi quis i in promtu habere debet. Ad quam et hoc addendiu conuenienti tempore potum

seu simplicis aquae, seu stillatiliari, qui alteret,

nequaquam denegandu Secundus reficiendi modus est, ut obserues quae qualitas vires alte ret.Si enim nimius calor est in causa contraria huic adhibeatur, ut refrigeratio fiat si frigus: calida erunt ex usu: si humiditas; exsiccandit: si siccitas; humectandu & sic aliqqualitates con prariis retundendae. Quoniam vero in hac luesere