Alberici Gentilis I.C. Professoris Regii, Ad Tit. C. De maleficis et Math. & ceter. similibus, Commentarius. Item argumenti eiusdem. Commentatio ad 53. C. de professorib. & medic

101쪽

p8 At Tir. C DE MALEF.&MATII palinuro Velinos indigitatos fuisse. Sed hi mihi Vellei mentio reuocat in memoriam quod ad eum historiographum iurisconsul tus cur enim hoc non tribu ro merito iurisconsultusI ouaniensis scribit contraScaligeri iudiciuna, quod modo laudaui deVirgilio,&Homero, At nihil contra Virgilium. Quae autem pro Homero monet, Aristoteli, pr se tim testimonia, admittimus libentis si me. Sed neque desunt Virgilio laudes velulei de aliorum mox. Ipsa enim illa arim,quod: semper sit,&fastum duersu Homerum fila it inuidit suis. Martiaι lib. Enni tu est lectu aluo tibi, Roma, Maronepi Etsi a riserunscula Asonidem. . Nouimus longas Horatii querelas hac detre. Imo excelsa sic fuit Virgilii, virtus ut vixi . subo rien ii cecinerit alius; . Probλα.e' . Odite Romani sicriptores,cedite Graii;

sicis q/rad maius nascitur Itiade. l An passim quae obseruat Scaliger de vi , gilii virtutibus recito Artes pacis omnes,&belli uno in AEnea cognitas,exponit in Idaea.& h*c in sumni . . ullisproferilophiloseph

rumpraecepti aut melior, aut ciuilior euadere

tote quam ex Virgilialectio a ita Fulgentius olim librum praeceptionum moralium confecit ex uno Virgilio .quem poetam no- inine, re philosophum moralissimum esse, voluit. Apage Trithem quisquis es, qui,au .rpni in luto quaesitum a Fulgentio,au ςS. δε-

102쪽

prge Cai furiosissime, qui lumen hoc, sed&Homerum extinctum voluisti. Alexandro Seuero saddunt Augusto aliqui) non alius . . Marooc Macedoni Homerus fuit. Virgilio in theatrum venienti uniuersus populusRomanus assui rexi t, veneratus illum quasi Au- Tacit de opustum. Nec enim is suit honor quem aut fi. mi: π έ-Τεliis suis tribui passus Augustus sit.Ego autem

de facto illo,&deVirgilio ipso caperem,qua

de alio citius, quod in ecloga ultima alteri , c. scribere videtur: Inque viro Phoebi chorus assurrexerit

Apage imperitia, apagete grammatici. sed nec philosophi disceptarunt cori traVir- ξsilium melius.Etine quod ipseScaliferro prehendit dicentem, t 1 54 Igne quia nec fato erit a nec morte peribat. a Tisquoniam fatum imberat Didonem sic mori: til

luculenter a fratre meo defensus Virgilius in Sent.M. est:& me grammatice illud afferetur, Lati- denos ita loqui consueuisse, ut dicerent, quem obiisse fato,qui morte obiit non extrinsecus illata. Sic scilicet Paulus iurisconsultus ser- auum fataliter interemptum ait: & certius sic sentilla Taciti quartodecimo annali, no inops exilium tolerauit,&fato obiit. Omnes profecto, quae Virgilio fiunt accusationes, ego virin his rebus neq; admodum doctus

neque admodum acutus,aut exerci tus,lenes prorsus, & ridiculas deprehendi ilatim

103쪽

o AD TIT. C. DE MALEF,SMATH. auditas. In una expedienda aliquantisper l, i s. Ea autem erat,quod eius AEneis nec unius Eneae actionem,nec actionem unam continneat ed multorum sub Enea duce,& huius Manigationem in Italiam,simul' bellum cuLatinis gestum. Quae vitia maxima duo cre duntur:&ab Homero in utroque poemate vitata laudatores istius aduersus nostru obii

ciunt. Nam Vlysiis unius una actio in Odyssea,domum redito. Vna Achillisi quae causs. malorum G aecis, dum fibstinet illum bpugnando.&malorum cauilaTeucris,dum ad pugnandum impellit eundem, in Iliade. . . Verum sic constituo, pronunciarum verisii, Misis,ueb; mea Viro nobili,&doctissimψ,mo Πω ο-χωι ν Lili ni gloria, ut vulgius laudibus resat nulliuι vituperatione minuatur.Quod namqued e v-nius actione tradunt, id inprimis recipi non potest,quin concludamus poets artem intra cancellos angustos nimium.&statuamus,n5 oportere, eum nisi priuati hominis actione , reserre, non etiam principis, aut imperato ris. Quod si potest&de his tractare,utiquς tractetscoportet,ut paretesque, militesque is adsignet,sine quibus nec principem, nec ducem quis aget. Et hoc ita mihi verum videtur, Ut mirer nunc non parum, Torquaxum Tassiim, poetam, quem feceris Homo . sin& Virgilio facile pare,&rei poeticae sum' iam hodie magistrum fuisse de eo solicitu, dubita ise vehementer,an recte constitu

104쪽

o M M E N T A v s. . si rit sic poema suum, in quo pluriu actio ce II nitur subino Gothifredo imperatore.Quid' i an Colus pugnat Achilles,&non etiam armari reliquos,& proficisci secu in aciem,ipse iubetὶ Ego putem , dc eius corporis imitatio- tio/υ μriem esse poetis,quod ex distantibus constare,ait Pomponius hirisconsultus; veluti populus est, & exercitus. Adeoque fuisset&poema legitimum illa Hierosolymorum receptio, etiam si unum reliquis ducibus Tassis non superimposuisset: & fuisset sortisse admirabilius. Sed haec hactenus. Sed est de actio Eneae una Virgilio: quod nempe ille in quaerendo regno Italiae egit , & passus est AE sub Iunonis ira. Sic de ira hac in propo-stione, in inuocatione, in ipso statim initio narrationis,in singulis libris passim. Vt mi- tum sit ipsis nec accusatorib.Virgilii,necpatronis isthaec vis , atque animaduersa fuisse. Monantea incipit actionemAtineς,quam ab hac ira, & non nisi cum eadem hac ira finiti placata eLimIunone, Ineas bello finem i

Ponit. ' umrit his Iuno, ta mentem Atara re- Lb. itator sit. Et ecce tibi imaginem principis, insignis virtutis, qualem nonvideris simile inHome- ro. Insignempietate virum , nulla sua culpa inuisuin reginae dearum,& huius quoquevi-

Ἱtioren i precibus tamen. Quod faciedum

105쪽

ιλμ Vnum illud tib nate dea, praeque omnibus

Iunonifer ritepreces ramDmi' blib.8.: Supplicibus 'pera votis. Et facit AEneas sic tu Saturnia Iunom melior iam diva precor. Quid ait noster ille iuriscosultu qui Sca ligero magno imperitiam, dcliuorem obie- at in iudicio facto deJVirgilio 3 At nos ista tractamui; fortassis latius,quam oportet. Et Γῆ p NU Ateiitu; tarnen 3Marone vel contra iuristo sultos tuendo no abstitiuit.Et a me dicta lige in eum finem stant omnia, ut intelligeremus . merita poetarum:poetisq; omnib', aut propter hos duos Virgilium, & Homerum, tribui immunitates opotuisse. Si quidem &medicis omnibuspropter unum Musam da vis lib. D ta ab Augusto immunitas memoratur. Et cum periisset in bello poeta Eupolis,cautum lege Athenis ' ne quis militaret poeta, tradunt. Quid cum posteris fiat ob unius olim meritum id mihi expositu est in libris de iure belli. Et hec de meritis poetarum.Si dialectici qui ine appellantur in libris loModes. La- gum, immunes sunt; cur non&poetae, qui me inpro- eodem nomine,&augustiori significationeu sapie

106쪽

C o MM E N T A R I v s. sapient uni dicti iunt' Et cum dialecticae pars

poetica non minus,quarn rhetorica censea- 'tuticui &dialecticis,&rhetoribus datae in munitates, tion poetis' Poeticam esse diat sices, siue logicae partem censuerunt Tho- 'rans Aquinas, & Averroes, & hoc tempore zab lib., violi e sposuerunt.Haec scilicet ars,quq de scri- nat.lo Rice. bendo poemate prςcepta tradit,quia in con- in ecini stitutione exempli tradenda occupatur, pars ς ιγ' est dialecticae sicut& rhetorica eiusdem p ta est;quoniam de enthymematedocet.Et exe-plum, atque enthymema suntlnstrumentalogica. Ars poetica in eo est,ut doceat,quomodo conficienda exempla a poetis sint qui quid velit imitandum, aut fugiendum pro- λponere. Quomodo hominum mores, &

chiones,&affect iones spectatoribus exhil, re poeta debeat ad imitandum,vel euitanta. Verbi gratia,id vultViigilius,docere, principem optimum aliquadosane vexari insigniter voluntate maioris alicuius, scd superesse tamen,quasi aurum flaminis excoctum, pistantiorem,&illustriorem. Aditergo magistrum suum poetices ,quo tractare istud ads discat:&a quo didicit AEneida componere, ubi eiusmodi principis referuntur casiast les, ut propositus rectissime. ditatur prod

clamento eius, quod poeta voluit. Sic enim alius Iecum ratiocinabitur in casusAEnearii xuirus, nihil esse omittendum eorum , quae

gesseiit Eneas, si ipse con hi tus in sorte si- U

107쪽

mili exitum laboribus seis similem sperare

cum 2Enea velit. Sic est Tasiique Gothi se dus.Sic non estIosephusFracastorii.Non es, set Abrahamus,Moyses Iosue, David. Neq; . - enim libros sacrosaiactos colaminare cet. ' vrprqceptu est certissim v. quod tame magni quidam poetae nec seruant, nec cognoscunt in in suis IephteSaptista,Genesi.&turpiter e rant.Etiam,psalmos exprimi carmine,Scali- ger vituperauit. In quo ego illumno seqΠor.

Ceterum ad aliud pergo. Si philosophis sunt

immunitates,cur non&poetis, qui philosophi sunt instituendς civitati maxime idonei Est poetica, quemadmodum rhetorica, ii strumentum actiu philosophiae ciuilis. nam per poetas,& poemata mores ciuium bonos facit. Et sicut verbis per oratores hoc prae- stat rhetorica;ita poetica per poetas factis Gnaths ili ctis,& fictis actionibus.ut istaScaliger,&lu- p. t .a. culentius explicauit doctissimus Eabarella. zabar.lib. i. Hic videlicet verae poeticae finis est. Vt quae - - delectat tantum,eaadulatoriae non immeruto conseratur:& iudicetur pestifera,quq se dis exemplis mores corrumpit. A '. Dprodesse volunt,ta delectar oeta. - Ut inquit Horatius. Quς est poeticae com

dicio praestantior reliquis disciplinis, quod

prodest,&medetur cum voluptate,no quasi medicus inelegans, P o. Sed velutipueris assinthia tetra medemo γ. Cum dare conamur,pra oraspocula circa

108쪽

t C o M M E , Coningunt mellas dulci uoque liquore. Vt Lucretius cecinit. Poetae medici sunt. Medentur perturbation bus valde , dc vati αἶ Itaque id Aristoteles in definiendo

tragoediam notar et & Timocles comicus, ., Mi pluribus&exemplis,reversibus apud Athe natum ostend: t. Sic apud eundem Euri 1 des philosophus si enicus vocatur. Et sie Aristoteles non quasi otiosam rem docuit poeticam: at verus philosophus pro utilitate eam reipublicae, ut alia exposuit omnia. Et 'sic de epopoeia tantum, tragoedia egit, & comoedia. Reliqua enim poemata non si in cer* non sunt pro statu cinitatis. Instiuun- . Ur principes optimi ab epico, non mali an tragico, priuati autem homines a comico. Ergo si de aliis poetis praeter comicos, tragi- cos,epicos dixisset noster ille imperator,qui omnςm immuuitatis p rogatiuam poetis negauit; parata hinc fuisset ratio statim: quod illi alii scilicet ad ciuitate ninus pe tineant. Quid ergo dicimus' An leg fato.

res nostros ex eorum numero , qui optimos poetas cum habeant sine pretio nunc Ho- , merum, atque Virgilium,ineptum putant, mercede ulla alios prouocare Z Inuectus in illosTheocritus est. Et non sane hec est ratio legis nostrae. An ergo est, quod bonos,&veros poetas reperies phoenicibus rariores, re

109쪽

mnae.

- . Vide,quid a poeta spectatur: ut versus multos perdere bonos debeat: ne simul malu admittat unu : cotra qua nostri costituunt iurisco sulti, satius esse nocete absoluere qua innocente codenare.quodScaliger extulit acute. Ex occasione viai'Mus ς data immunitas relique medicis quia hi esse mediocres plurimi possint. Et mediocres alibi extra poetica prodine possunt,& ferri,& honorari debet, ut de eodem Horatio notas. Non puto ,aut hanc esse rationem,quam quaerimuS.. Num igitur adiungemus legi satorem nostr*Pla-i. toni,qui de sita republica poetas eiectit Ho . nos certe alit artes.& qui alimonia denegat, eum afferre necem, scribit iurisconsultus Iblabi de ano sublatis studiorum pretiis,etiam studia peri- ω . tura ut minus decora, ait Tacitus.atque artes lisi ii μη si illuc confluunt, ubi ipsiarum pretium est. quod Platu in maiori Hippia acilirniau certe illinc eiiciuntur , ubi ipsarum pretium non est. atq; ita legislator noster eiecerit poetas,

. . . ' qui omnem immunitatem eis negauerit,eos re inhonoratos infra ceteros esse,iussit. An

hoc dicimus 3 itipendia liberalium artium, magistris olim constituta in omnibus urbibus, sustulisse Iustinianum,narrant. quid ni igitul aut illam Philippi legem aduersi poetas receperit'Verum neque hoc dici mus. Et cimus tamen cum Platone idem Heraesitu

110쪽

nem existimasse, ad perceptionem discipli- narum alienius poetica ninil esse. Et Solonei prohibuisse, Thesipim tragoedias agere,ac docere: quasi isthaec inutilis falsiloquentia is foret. Et Catonem Fulvio Nobiliori tanqua Cis. φMerimen obiecisse,quod consul poetas in pro- Arch. si uineia adduxisset. Et in Decreto esse sententa τε se tias veterum theologorum, quibus poetaru studium,lectioque minus probatur. Et haec, et & alia contra poetas afferri poste, non igno-ὶ ramus. Seg aut refutare ut recitare omniat, instituti nostri non est. Cato habuit & ipse Mae Vict- ii eundem Ennium praetor in Sardinia. Solon, s. cui Homerus in veneratione suit , mala po-i- tuit odiae poemata;odisserem poetarum Don potuit: Theologicum exceptione loquunt tur poetas simpliciter non condemnant. dc u nemo cum illis ia pira sentiet. Zenoni sic)a respondemus,non essepoeticam instrumendi tum philosophia contemplatiuosed actio ros itaque neciti ad poetas pro rerum scientiis a tegunt isti,quantum possunt omnem etiama, tenuem ostentationem scientiarum: quam ii. febriculosam in Lucano,si memini,is appelai sal,quem Lepius laudo, Iulius S I ger. Et ine- hoc Zenoni, Platoni aliis accedimus, qui idit dixerint,&verbita etiam intellexerint. Sed . ii ad ipsam Platonem acceOmus: ipse noma-P G