Institutiones philosophiae auctore Josepho Aloisio Dmowski e Societate IJesu

5쪽

INSTITUTIONES . .

6쪽

Phaosophi autem qui Ooeantur, at qua forte rem restaei nostrae a Ommodiata diserunt, maxime Platonici, non solam form anaa non sunt, sed ab eis etiam in usum nostrum Di Parida. S Aocus reus, lib. a. de Doctrina eisistiana cap. 4 O n. so.

7쪽

INSTITUTIONES ETHICAE

PHILOSOPHIAE MORALIS

PROOEMIUM

Pars illa rationalis philosophiae, quae Hrea bonum morale Te satur, legesque eonsiderat a quibus publiea totius humanae s ei elatis, vel privata individuorum selieitas, morumque debita eo timatio pendet; Iuris naturalis pullici et pristisi scientia seu philoso hia moralia nuneupatus, simi solet innui in gen rati totius philosophiae adumbratione ii . Praejacta desnitioni eius

amplior descriptio , ostendit eam esse salis aptam, eaelerisque tradi solitis eonsentientem , eum et rei desolentiae naturam su seienter determinet, et totius iraetationis summam implieite pra ' contineat. Et sane, pars hare philosophiae rationalis ejusque si dium , sita non sunt in mera principiorum morali laus eontemplatione , sed diriguntur ad habitum seu facilitatem quamdam naturaliter et meto rationis usu comparandam; ex quo ad normam eorumdem moralium prinei piorem liberas hominum aetiones pro opportunitale exigamus, deque eorum bonitate vel malitia , honesiale vel iurpitudine eie. dijudieemus; quod eum fiat, ex un, versalibus, evidentibus et indubiis prinei piis , Onelusiones seu applieationes ad easus vel notiones minus universales eruendo, manifestum est: 1' ὁ eam esse veri nominis scientiam, licet

Q Vide vol. t. pag. t. nostrae Logicae et Metaphysicae. DesinitIo harenostra quamvis explieite non exprimat philosophiam moralem erae scientiam praelicani sicut aliae quaedam definii toties faciunt. e. g. ista. scientia Proetica quae circa actus Atimanos ad honestatem dirigendos Mersatur. vel haec alia. scientia principia inquirens et praecepta tradens. quibus liberae hominum actiones ad honestatem. et per consequens ad felicitatem diriguntur juxta regulam reetae rationis lumine manifestatam est lamen Sulliciens. Cum talis explicita mentio non sit necessaria. quando id

per se et ex rei natura jam paleii et aliunde hujusmodi definitio magia fit consentanea rationi illi sive meit o. qua a recentioribus auctoribus pars liare philosophiae rationalis tradi solet.

8쪽

aetiones quas instar materiae eonsiderat sint in se eontingeniosae variabiles; praesertim si addas , eamdem deliere esse gen Heam rationem pariis ae totius ii : r; eam esse scientiam practicam , nam et ratione principiorum, et applicationis ei riimilem , magis ad operationem , quam ad verila lis contemplationem respeetum habet: 3'; ejus finem et objectum remotum esse bonum praesertim nrorale, hoe namque tamquam terminumilis naturale pro complexu legum naturalium acceptum, diversaque ossaeia exinde manantia respiciunt; objectum vero Proximum e re ipsas liberas hominum ae liones elicitas, et i eratas, seu potius earumdem aerionum ad normam legum moralium infodimationem , et institutionem, id est, rectitudinem morum. Porro

proprie dicti hominum mores i2ὶ aliud non sunt quam habitus quidam eonflantes ex iteratis aetibus aequisiti, ae vetuli eum ipsa nainra identi soli, qui reddunt eos expeditos ad ponendas legibus morali latis consormes vel dissormes actiones, quae ipsoqexternos mores bonos, sellicet, vel pravos reserunt; atque hine ab elymologia voeis originem traxit ipsum uomen Ethicae seu moralis philosophiae. Aetionum humanarum ad normam legum moralium institutio seu morum informalio, quam sibi pro objecto moralis philosophia assumit, ejus in primis utilitatem sumetenter manifestat;

pluris namque interest, majoris lite emolumenti esse censetur ab omnibus recte sapientibus studium earum reriim, spiae moralis, quam quae physici ordinis ornamentum , persectionemqne constituunt. Evincit quoque ejusdem moralem necessitatem , quamvis enim omnes natura duce ae sponte experiamur di nobis sensum

quemdam moralem 3ὶ seu rationalis naturae ius linetum, i quod Aristoteli, Τullio , eae terisque etiam antiquioribus non erat ignotum cum animus, sicut videre est in pueris ac rudioribus adul-

i In comperto est apud omnes pii ilosophiam praesertim rationalem esse scientiam i philosopli iam vero moralem esse partem ejusdem rationalispi,ilosophiae nemo dubilat. Quomodo eo ni ingentia obiecti non Mimal veram

scientiae rationem et appellationem. vide si vacat. Vol. I. pag. 5. notam I. I Sunt et aliae narum vocum mos vel mores aeceptiones. scilicet.

dum ad indicandam quamlibet consuetudinem vel praxiin aliquid faciendi.

aut etiam modum se gerendi et operandi provenietatem a constantia legum physiearum vel instinetu quodam naturne animalis ad hi irentur: sic ii ore suo platilae nores et smelus producere. nues nidis care. canea latrare etc. dicuntur.

5ὶ De sensu morali citius multiplex est signifiealio. apposite inserius

9쪽

lis, an loquam exactam les lin alnim noli nem essormel, incipiat iam in quibusdam singularibus actionibus alias approbare improbare alias, veraeitatem e. g. bonam , naendacium turpe judieando , vel saltem de morali honitate gaudium, de turpitudine aversationem quamdam manifestando quin etiam usu quodam ac diu iurniori experientia, et perseellari rationis evo Iulione aeeedente plurium veritatum moralium experimentatem cognitionem ac tu rere valeat; hie tamen moralis sqnsus , seu primitiva quariis dam operationum approbatio vel improbatio, nequit per se esseat, soluta ac indubia nostrarum moralium actionum regula , nisi recto rationis usu ac institutione ad normam universalium principioriim primitiva illa iudicia vera, seeernantur a salsis quae ob ignurantiam, desidiam, aliasque pravas animi cupiditates, et morum eorruptionem saepissime illis sociantur. Quod prosecio innuit talis institutionis et studii necessitatem ad faciliorem iiiii rem lite moralium actionum directionem. Hine autem minime inseras velim moralem philosophiam ejusque studium esse per se sufficiens mediiiiii ad rectam in rum institutionem vel emendationem, persectionenique humani generis , et ejus sinis certam asseculionem. Neminem namque latere potest, hoc sibi munus potissimum vindieare, illoque set eius ae tutius seno Religionem superne revelatam , sane lissimam- qtie instituendae vitae rationem, ae morum praecepta e sacris litteris, sanctorii in lite patrii in coelesti doctrina praeeipue ii attriri, philosophos vero ei philosophiam etiam moralem superna revelatione non sussullam , utpote nec ab omni erroris labe immu-Mein, nec omni hominum statui, indoli, ae conditioni aeeom datam, id nuntiliam praestitisse, nec morali, ut voeant, pote

tia praestare potuisse ii . Quia purro homo in suis moralibus aetionibus, ex implicita saltem et interpreta liva sinis sui ultimi seu selicitatis inientione operatur , palet cur noster moralis plitiosopitiae 4 raelatus sumat necesse est initi uiti a quaestione de seliei late seu ultimo hominis sine, quam deinde exeipient quaesitones de aetibus humanis generi ce specialis, de regula seu norina naturali mi lim- deiii aciutina, de statu hominis sociali ae ei vili, et de officiis ab

iὶ Moralem hanc insussicientiam rationis ac pii ilosoplitae humanae circa ipsum prineipalissimum nati trale ollicium. quale est cuiliis Deo debilus. inserius in pari. 4. cap. l. art. 5. Ostendemus.

10쪽

eadem norma seu Iege mi ursi maminiitiis; postremo' demum loco de aetibus humanis in particulari , seu potius de eorum qualitatibus , ut iniit virtutes et motis asserius, loquemur, ne vim delicet graviores quaestiones, ad exitum scholastici anui dilatas , minori quam par est studio eι leviter dumtaxat instituere, vel etiam omittere conlingat. Haud me latet, pauca eaque iretissima , sacilique via , ei ratione, plutosophari ineipientibus esse proponenda , quare Tractatus hie nosten brevior et exilior erit quam ut iis istis sidere possit , qui paulo profundius sunt in hae seientia versati; si almae iis unquam in eorum manus deveniat, meminerint quaeso, nos adolescentes instituendos suscepisse, non doelos r eos autem salis iustititisse, arbitramur, uti primis ut lium rerum redimentis, imbuerimus. Quod autem spectat aueiores et progressin moralis phil sophiae , ex animadversione superius saeta facile eoisi uir, non esse indiseritanaliae asserendum eum de Bonaldio Ili, antiquos philosophos eorumque moralem doetrinam praeserendam esse reeentioribus, nisi mi litoritae philosophorum nomine veniant primi Christiani philosophi simulque Patres Ecclesiae , austinus, se lieet , Basilius , Chrysostomus , kii fluius, Gregoriux, S. Thomas alii ue; hi namque superno divinae revelationis lumine eo Iustrali non solum summorum ethnicorum, ut Senecae, Meratis, Platonis, Aristotelis, Epicleli, aliorumque moralem plui sophiam emendarunt, perfeceruntque , sed etiam quoad . eorum moralem doetrinam vel ex solis naturalibus principiis deduciam, parem haud agnoseunt inter ipsa sareuli elapsi helerodoxorum lumina, ut sunt Graiius, Pusendorsus, Diomasius , Buddeus, Buriamaqilius, et e. qui sibi impudeuter duris naturae instaurationem arrogant. Id vero vel ex ipsa seriptorum prolestantium dissensione eirea hane praeeminentiam sibi vindicandam lueule ter colligitur. Et sane, quis inter prolestantes aequius sibi vi dicti lauream tanto debitam Dei nori nisi unus Groitus p Grotius enim primus, si eis fides sit habenda, diseiplinam hane e tenebris eduxit, acerrimoque ingenio et omnigenae eruditionis suppeti e lite instruetus, quod mente conceperat opus eraeulioni mandavit. Ηaee aliaque oppido nobiliora de Grolio protestantes. Atqui iidem groiianum opus vellit imperfectum et maneum , quodque Meundis euris emendari nequeat , saepissime traducunt. Stat ergo