Duo Gallicarum rerum scriptores nobilissimi, Frossardus In breuem historiarum memorabilium epitomen contractus Philippus Cominaeus De reb. gestis a Ludouico 11., & Carolo 8., Francorum regibus. Ambo à Ioan. Sleidano è Gallico in Latinum sermonem conu

521쪽

die Carolus abitionem parat. maeres magnopere contra opinionem Anglisaccidit eo quod author ipsis fuerat, rimare traiice rent. Cogitabat autem ad exercitum suum qui Lotharingiam vastabat, proficisci. mul ta se facturum esse promittens, quae sint ex ipsorum sit. Verum Angli quem alioqui suspicionibus indulgeat, & quod essent plare hospites in ea regione, grauiter admodum tulerunt hunc illius discessum: neque persuadere sibi poterant, ipsum habere vl-ium coactum eaercitum. Prieterea factum iillud Connestabili impatientissime serebar, α Caroli satisfactionem, qui multis de causis illud accidisse diceret, Oullo modo aces riebant: & quoniam hyems suberat. pacena Potius quam bellum spectabat. In hoc ips, xemporis vestigio, dum Carolus abitionem Parat, adolescens quidam Gallus capitur ab Anglis. Adductus ad Eduardum &ad Caro sum, custodiae mandatur. Carolus illine di gressus, Brabantiam petit, ubi partem aliquam habebat copiarum. Adolesc&em, quod primus erat, quem ex hostibus cepis iear, F duardus dimitti iubet.ls.cuius antea

meminimus. Hauartus .abeunti dat aureum 'uummum,simul mandat, ut suo nomiire re

522쪽

co MMENT. LIB. ' detur, saluteti ille celeriter profectus, regi

qui tum erat Compendii, mandatum exponit. Rex initio veritus exploratorem aliquem esse, quod ipsius heri fratrem intelliseret apud Britannum esse in authoritate, iubet arcte custodiri:sed tamen ipsius mandato multi compellebant eum, vicerti aliquid cognoscerent. Iis omnibus videbatur,.

nihil subesse doli. 3c audiendum esse. Postridie mane rex ei denuo loquitur, & vinculis quidem expediri, sed tamen seruari praecipit. QAum ventu est ad prandium. diu multumque secum deliberat, num si in Angli rum castra quempiam missarus: & antequat assideret, secreto mihi quaedam dicebat.Venit ei in mentem, quod Angliae scecialis nuper dixerat, ut simulatque mare traiecisset Eduardus, illico mitteret aliquem eo, quit per Haliartum sit habiturus aditum . Vbi consedit , x aliquandiu pro tuo more cogi rasset: iubet, ut surgam sic enim serebat eius consuetudo, ut semper ali quos mensa sua dignaretur) & in cubiculo prandeam: simul

ad Iescentem quendam nominat: huic vi- quacunque ratione persuadeam , iubet, uti publicus nuncius Anglorum exercitum ad-.cat. Eo accersito adolescente, mirabar quid

523쪽

nec animo mihi Idebatur ad eam rem idoneus: sed fallebar. Nec enim ingenio car bat. & erat in eius sermone blanda quaedam suauitas, i postea cognoui. Rex, cum semel tantum ei loquutus est et, hoc statim in eo deprchenderat. ubi quid vellem, exposuis. sem, ita fuit attonitus, ut ad pedes projectus deprecaretur, non secus ac si in praesenti vibrat discrimine positus esset. Confirmabam eum, qui b. potui rationibus, sc magna pol licebar : & ut magis auderet , dicebam ab Anglis hoc emana ite, ut mitteretur aliquis: eramus omnino soli. x inter prandendum, quid fieri oporteret edoceo. Paulo post euo .cor a rege: quid egissem, expono: simul alios, qui mihi videbantur magis idone profero: sed ipse hunc unum praeferebat omni-.bus. Tandem in coenaculum meum venit, comitatus uno solum famulo, &loquutus adolescenti, paucis verbis magis eum excitabat quam ego sermone prolixo. Cumque

pavorem omnem & dubitationem ab illo expulisset. iubet illico vestem consul, cuiusmodi faeciales uti solent. Eius enim generis nulla tum erat parata, quod rex in iis rebus minime erat ambitiosus. Ea veste secreto confecta. clam adducitur equus, in manticam imponitur vestis.& propinquior factus Anglo-

524쪽

COMMENT. LIB. V. sor Anglorum castris, iubetur eam circumferre palam. Cum eo peruenit, sistitur, & ad Ed-uardi tabernaculum adducitur. interroga' tus, quid vellet: a Galliarum rege se missum esse dicebat ad Eduardum, & inuinctiim tibi, ut per Haliartum adiret. Pransus, ad L. duardum reducitur. mandatis expositis, ait Principe suum cupere modis omia bus. firmam & perpetuam inter Anglos & Gallos amicitiam in tetcedere. id facile ex eo

posse intelligi, quod interea, dum apud Gallos imperium obtineat , nihil unquam aduersus Angliam sit molitus. Quod a Comite Beruicensi fuerit non alienus , illud odio Caroli tantum fuisse factum: a quo nunc sit accersitus & impulsus Eduardus ad hoc bentum, non alia de cauia, quam vi ipse adiutus opinione foederis & societatis Angi icae, maiora consequatur in Galliis, & ampliori tuo comodo paciscatur. Si qui alii bellum se deant, eos hoc istum spectare, ut priuatis suis rationibus consulant: de salute Angliae nihil magnopere sollieitos esse: iani impendere hyemem, non dubium esse, quin magnos in hoc bellu sumptus fecerit: & quaa' quam in Anglia complures bellum cupiant

tamen si pacis mentionem non excludat, Ludovicum regem non esse defuturum OL

525쪽

MLIO 'uI G Iegatos ad ipsum ea de re sit missurus,modo i d sine periculo liceat: au t si malit aliquem locum medium utriusque legatorum colloquio deligere . futurum id regi non ingratum. Iis eognitis postulatis, Ed uardus,eiusq; familiares,re deliberata, conprobant eam sentetram:& dato viatico, liateris de periculo cauent venturis legatis, simul nuncium in Galliam mittunt, qui tuis idem impetret. Data utrinque side, rex inter alios Ammirallium mittit. Anglicae legati vis princeps erat Hauartus. Hi postridie apud Ambianu conueniunt. Videatur alicui fortasse,regem nimium se demisisse:verum. qui iudicio praediti sunt,ex iis quae supra demonstrauimus,uident in quanto fuerit tum Gallia discrimine nisi Deus illam eripuisset: qui & regi author fuit haud dubie optimi consilii, & Caroli mentem ita conturbauis.

ut ea sequeretur consilia, quae summum ei detrimentum attulerunt. Sparsa tum erant per Galliam multa dissensio nu semina, quae tametsi tegebantur adhue,erant tamen eruptura breui post tempore, nisi rex in herbis illa necasset. Ex Britannia potissimum ingens quaedam tempestas nobis impende-Dat: quo magis credo, Deum singulariter M, E tuac re exiise Galliam.

526쪽

sextus.

Os τ son I a quam nostertiarium. Vbicoditiones aliquot nostri proposuissent, Angli pro sua perpetua cosuetu'dine, petebant omnem Galliam, aut salieni Normaniam & Aquitaniae partem sibi reddi. Id vero nostri obstinate negabant: Scquanquam in eo conuenire inter ipsos noth

poterat et tamen quoniam pacis erant virin

que cupidi, persectum aliquid fuit. ipsorum haec tandem fuerunt postulata. Primum, ut rex Eduardo statim dependeret septuaginta duo aureorum millia. Deinde. ut ipsius filius Carolus, qui nunc rerum potitur Del- . phinum Galli vocant in uxorem duceret natu maiorem Eduardi filiam: ad haec, ut in educationem filiae rex aut certam Aquitaniae partem daret: aut per annos nouem quin- quaginta aureorum millia quotanis perial-

527쪽

ueret Londini. Quibus annis elapsis,illi perfecto mat. imonio, fluctibus omnibus Aquitaniae, sine contentione utantur , fruantur. ' lia quaedam humiliora, quae ad mercatorum negocia pertinent, de quibus etiam agitatum ib: fuit, nihil attinet commemorare. Postremo, ut per annos nouem firmast pacificatio, & ut socios quisque suos in ea comprehcndat, & in his Carolum etiam ataque Britannum. modo velint ascribi. Ex altera parte, Eduardus vltro deserebat quod in primis mirum videri potest se patefactutum esse legi quosdam Galliae proditores. Quum ex legatis quid illi peterent, rex cognouit: conuocato concilio . cui&ipse inter eram, deliberat. Nonnulli putabant eos agere insidiose: Rex autem longe aliter sentiebat, his ponsimum de cauilis, quod immiticnte iam hyeme, no possent quicquam magni cfficere: quod receptaculum nullum haberent: quod a Carolo male essent accepti, & iustissimas haberent in eum offensionis caussas : quod Conne stabitus non esset ipsis locum ullum munitum, in quem se recipiant . daturus: idq; sibi constare dicebat, quod frequentes ad eum mitteret nuncios. Deinde non nesciebat, Edualdum deliciis di octo deditu esse. Quocirca decreuit eam recu-

528쪽

pecunia oportere persolui.& eius corrogat dae statim initae sunt rationes, de singuli con

ferebamus aliquid, pro suis quis'; facultatibus , ut absque ira ora dependeretur. Haec enim erat sententia regis, ut diceret, se nihil non esse Dei urum. quo domum illi rediret: non se passurum tamen ut possessiones vllas

in Galliis obtineant: & potius quam hoc ferat, extrema se omnia tentaturum. Conne-

stabitus interea, quod perpetuo metueret illam contra se fictam Bouilli conspirationem. in maxima erat sollicitudine, quae causa fuit, ut crebris nunciis regem interpellaret. Et dum haec agitantur, mittit Ludovi- cum Crevilium. honesto loco natum, & v num e scribis, Ioannem Richerium. Hi Bo-cagio &mibi, iussu regis, quid vellent.exponunt. Forte oderat eo die Contaeus, qui cum esset apud Atrebatum captus, ut supra diximus, fide militari subinde veniebat ad re- hem, α si pacem conficeret, pro sua qua va-ebat apud Caroluin autboritate, promittebat ei rex libertatem absque precio, & magnam praeterea vim pecuniae. Auditurus igitur Connestabili legatos Conixum intra cubiculi fores collocat,meque illi adiungit, ut legatorum orationem Carolo recitaret. Atq; v t plenius iZtelligetemus omnia, s

529쪽

lam suam iubet deserri proximE ad foret, intra quas eramus abditi. Illi incipiunt a Connestablio se misIos nuper fuisse ad Carolum. Hab Anglorii societate ipsium aue terent allum autem vehementim me tunc iratu fuisse Eduardo.& minimum abfuisse. quin ei persi aderetur, ut non modo deser ret, verumetiam ut cum exercitu distedentem inuaderet. Dum haec illi recitant, simul student,quo magis regi grati ficarentur,Caroli uocem & gestus repraesentare, quibus ille concitatus ad iram,uti consueuit: ac ii ter alia dicebant . eum nominasse Edua

dum, sagittarii cuiusdam filium, Mid genus

alia multa. Rex inrisum solutus, ait se grauius audire: rogat,ut ea quae diuissent repeterent. Crevilius magno quodam affecturursus omnia commemorat. Contanu qui una mecum post fores latebat, valde mir batur : 3c nisi eoram ipse audisset, nulli fi . dem habiturus erat. Mandatorum haec erat summa: suadere se regi,ut periculi vitandi gratia, in quo esset, pacisteretur cum An-stis inducias: Connestabitum in ea fore astutorem, neque dubitare quin sit perfecturus,& quo facili us persuadeatur Anglis, vita eri Connestabito, recte facturum esse roxem , si unum M uterum oreidum illis

530쪽

ἀet hiemandi causa. Sciebat Anglos inimico esse in se animo. propter acceptam con tumeliam apud Sanctoquintinum, x vi eos placaret. ideo ad hunc modum loquebatur. Rex , cui satis erat sustinuisse personam , α hoe perfecisse, ut Contaeus illorum orati nem intelligeret: hoc solum respondit, secu in Edu ardo acturum e sse, atque i ta di mi

sit legatos, E quibus alter fidem regi dabati

interposito iureiurando, si quid ullo tem p xe sentiret, quod ad ipsum pertineret, se patefacturum esse. Regi valde molestum erat ει graue, n5 respondere aliquid ad eam sermonis partem, qua illi suadebant, Anglos iaoppida recipiendos esse : verum quod metueret, ne Conestabitus aliquid grauius admitteret, ita resposum temperauit, ne quod offensionis signum illi deprehenderent: simul e suis aliquot ad illum crebro mittebat. Nam propter modicum interuallum saucis horis alter de altero cognoscebant. Contaeus impatientisiime tulit, Principem suum a legatis, qui tenuis essent conditionis homines , ad eum modum ludificar praesertim , quum in hoc tempore Conesta-i blius magnum simularet amorem, & cum Carolo de variis rebus agitaret, ei que spem