장음표시 사용
2쪽
Ee MID-.OBALIs . quae etiam dicitur Ethiea . a verbo graeco id in significante ac mores, habet pro objecto actus humanos ad bonum dirigendos. Nemo non videt quanti sit momenti ; philosophia cnim vocatur amor sapientiae ; sed in actibus praesertim relucero debet philosophorum sapientia : regulas igitur , quibus informandi sunt actus humani, diligentissime scrutuntur, et ediscant juniores alumni, ut ab eis in agendo nunquam discedo ro
Moralis definitur : Scientia practica actus humanos ad honestatem dirigens. s.' Dicitur scientia , quia ex principiis aliquas deducit conclusiones . v. g. ex illo principio: Alιeri ne seceris quod tibi fieri non ris . colligit non essu surandum . maledicendum , occidendum , etc. 2.' Dicitur praetica . quia tu mera objecti sui contemplatione non sistit , sed tradit regulas ad mores dirigendos. 3. ' Dicitur actus humanos ad honestatem dirigens rhaec verba obiectum hujus sciuutiae ejusque disserentiam a logica constituti t. Aetus humani ii dieiantur qui fiunt n nobis humano modo agentibus , id est , cum advertentia intellectus , et deliberationis voluntatis; actus vero qui fiunt citra cognitionum intellectus aut voluntatis arbitrium . dicuntur actus hominis. De hujusmodi actibus indeliberatis philosophia non tractat, sed de solis actibus humanis Plurima hic notanda sunt 21:' Duplex existit ordo in mundo , physicus , scilicet, et moralis : prior spectat corpora , ut posterior respicit intelligentias.
i uter partes ejusdem entis compositi, W g. inter Partes eorpus organicum constituentes.
.ignavit . ea inter se, per individua , species, et genera concate navit , ct Omnia ad finem commvnom . simplicissimum . et Uni- eum . nem po gloriam suam . destinavit, ita ut nihil extra hunc ordinem existat , nec existere P0sbit.
3쪽
Εntia libertato destiluta ordinem a Croa loro sibi assignatum necessario sequuntur; aut si quaedam in eis perturbatio nos accidant, hoc ipsis volui causis tribui non potest : nec laudo igitur , nec Vituperio digna osso possunt. 5.' Contra vero entia libora actuum suorum dominium habent: ex propria electione ordinem sibi praescriptum servant , vol ab illo recollunt. ΙΙinc primuili actuum humanorum principium. Duplici modo considerari possunt actus humani , scilicet , in genero , ut in specio : praesentem igitur philosophiae partem in duas dissertationes partiemur.
Aetus humani spectantur in genero , quando a speetali hominis statu abstrahitur. Quaerendum est primum an revera sint retiones honae. alia quo malae , unde procedant , et qua ratione discerni queant ;tria orgo hujus dissertationis erunt capita : primum do bonarum malarum quo actionum disseruntia. ἰ secundum, de ea ruin principiis ; et tertium . de regulis ad eas discernendas statuundis. DE BONARCH MALAREMQUE ACTiONDU DIFFERENTIA. Si nullum existeret discrimen inter bonum , et malum mora- Io , in vanum tradu roritur agendi regulae. Igitur sedulo invostigandum cst an aliquod existat discrimen inter bonum , et malum . ita ut quaedam actiones hominum essentialiter sint bonao alia equo malae , ut naturalis existat obligatio a Deo nobis imposita bonas faciendi . ut malas devitandi : hace obligatio . si existat . vocanda est Iea naturialis. Idcirco in sex articulos hoc caput dividemus ; agemus in primo de discrimine inter honum . et malum moratu ; in secundo do obligationo saciendi bonum . et sugiendi malum ; in tertio . de legis naturalis existentia ἰ in quarto , do illius promulgatione ; in quinto , do ejus immutab litato ; et in sexto , de ejusdem sancti ne.
Docebant Epicurei nihil ex natura sua justum vel injustum
4쪽
ι Ago . ged omnia pariter homini licita . atque jus naturno eqsobias sortioris. Monstruosam hanc doctrinam amplexus auxit, et in operibus suis propugnavit IIobbes si in praesertim in libro le Cire , quo magnum in so horrorem excitavit , limi in fiallia , tum in Λnglia. Aiebat uni ui 1.' h0minum laculla les inutiles a natura non occepisse , proindequo omnia ipsi possibilia esse licita, V. g. sur- a , adulteria . homicidia , etc. 2.' homines cum viderent se in tali rerum ordine nullam habituros securitatem , pactum iniisso quo aliquid do jure suo cesserunt , ut illud in communi posAidn-rent : hinc , juxta ipsum , prima ut unica boni malique inoralis
Eidem doetrinao subscripserunt Spinosa , atheus , et plures rccentiores duistae. Alii ossirmarunt totam boni, et mali moralis distinctionem a publica utilitatu. vul a propria, ut personali uti-.Iitato repetundam esso. Ita imprimis miretius in libro luin . ule. Caeteri vero contundunt bonum, et mulum morale natura sua ossentia litor disserro, sicut verum, ut sitsmia. Illud dicitur l, num quod ordini consentaneum est, et quod ab illo ordino r odit mulum est; v. g. in horologio rota ad horas stricte indicatidas aptissime disposita , est horia ἰ si Vero ad hunc sinum dos linata , illum obtinuro nequeat, est mala : sic pariter in ordine morali, actio libera , legitimo fini agentis consentanea , est hGna : cidem livi dissonianua, est IIIala.
Bonum, eι malum morale essentialiιer disserunt. Prob. t.' Seriptura sacra. Ubi tuu enim in sacra Scriptura b num ut malum repraesuli tantur ut natura suntlata , acturna olimmutabilia : Lignum scientiae boni eι mali: eritis si ut dii. seMentes bonum et mutum 3j. Vae qui d' illa re alti nι bonum . el b num malum, ponentes ι encbrua lucem, et lucem tenebras I l.). Εrgo 1.' etc. Prob. 2.' constanti et unirersa traditione judaica et christiana,quao ne ullam quidem admittit cxceptionum. Ergo 2.' etc. Proh. 3. ' Verum ut salsum ossentialiter disserunt . ita ui ipso
Deus cis cero non possit , v. g. bis duo daro quinque , totum n Thomas ΙIobbes, eae ministro Anglicano anno 1588 Natus.
ei utino Isim vita Duelus , et ut eruallus , sed moribuβ cor tus , incredulus . impius . et atheus.
5쪽
sua partu esse minus, triaugulum esse quadratum, olla. at bonum, et malum morale non minus inter fio dissorunt et in nulla ori imhvpothesi ens rationale a sine suo libero deflectens bene sucit . aut ad illum recte tundens malum agit. Imo propositiones Practicae sicut , ut speculativa o , essenii aliter sunt verae aut sulsae : V. g. iam Verum est Deum esse diligendum , parentes osse honorandos, unicuique suum tribuendum esse . quam bis duo dare quatuor, tolum esse sua parto majus , etc. Ergo et c. Prob. λ' Confiensus populorum unanimis , constans. Ot Uni formis firmissimum est veritalis argumentum: atqui unanimiter, constanter , et uniformiter admisurunt populi bonum. et malum morale a se dissurro ; ubique enim , et omni tempore quaedam actiones habitae sunt . ut bonae , aliae vero ut malae . Semper creditum est existere virtutum, ut vitium, noeentes, et innocentes ; scin per judicatum est bonum esse . V. g. Pauperi , Et infirmo succurrere , malum autem euin opprimere , Verberare , spoliare , trucidare , etc. Non solum sapientes logislatores , et excultae gontes , Verum
sitiam populi barbari , ipsi quo scelerati homines, idem sentiunt; nullus est enim qui sibi persuadeat adulteria, surta, latrocinia,
homicidia , parricidia . etc. ex natura sua esse licita ; qui haec perpetrant crimina , factum , quantum possunt , negant , diSSimulant ; occultant , aut sub aliquo praetextu , Vindiciae , V. g. defensionis , etc. So excusaro volunt . aut simpliciter salentur Se reos esse ; nec unquam dicunt talia facinora osse Virtutes :
Iline Cicero lj : K Quae natio non comitatem , non benigni-n tatem , non gratum animum, ct beneficii memorem diligit D quae superbos , quae maleficos , quae crudeles , quae ingran tos non aspernatur , non odit nEt I. -I. Rousseau 2ὶ: In omnes universi gentes oculos eonjiciate : omnes evolvite historias : inter tot inusitatos , inhumanosquacultus, inter hunc ingeniorum, morumque prodictiosam rarietatem, easdem tibique invenietis ideas justi , atque honesti ἰ tibique ea dem notiones boni atque mali. Veιus ethnica religio Deos peperit detestabiles , a quibus apud nos poenae repeterentur tanquam a
εeelcstis , quique pro suprema beatitudine nihil olberebant aliud ,
6쪽
quam 'einora perpetranda . eupiditatesque explendas: at ritium saera auctoritate armatum ex aeterna sede frustria descendebat nam moralis insιinetus illud hominum eorde depellebat. Dum δε- .is intemperantias eelebrabant homines . Xenocratis continentiamne mirabantur; casta Lucretia, impudicam Venerem eolebat; impu- Qidus Romanus Metui sacrifieabat, Numen inrocubui. quod patrem
suum mutilavit, diemque obibat supremum haud murmurans sui manti Divinitutibus maxime contemnendis gerriebanι praestantissimi viri. nela vox naturae , voce Deorum validior, sui venerationem edicebat , atque e coelo expellere videbatur Scelus una cum sontibus ....
Est ergo funditus in animis ingenitum justiιiae, et virtutis princiarnium , quo duce . neglectis nostris propriis estpatis . nostrus acιi mes , atque alienas judicamus bonas , rei malas. . . . consensum hunc apertum atque universalem illi habiti sapientos in ruisere audent : et inviι is concordibus sententiis judicii hominiam, quaerere in tenebris cupiunt exemplum aliquod obscurum, et a seipsis solum cognitum . quasi Omnes naturae propensiones a depravatione unius populi delerentur . eoque inrento inferunt, humam iam speeiem nihili esse durendum. Sed quid sceptiro Monta igne prodest laborare , ut in orbis angulo morem deιegat justis iue notio. P on esit punir iei comme des secte ruis . et qui ri' osculant po urtubleuu du bonheur supreme que des forfuits 4 eommetire , et des passions 4 eontenter: mais le vice arme d'une autorite sacris de scenda it en ruin Eu s uour eternet, P instinet morat se repoussu iι tu e ur des humatris. En celebrant les de vehes de Iupiter . on admirati Ia eontine nee de Xenocrate ; la rhusto Luerere adoratil' impudique Venus : l' intrepide Rumuin sacrifuit is tu Peur , ilincoquuit te Dieu qui mutila son pἰre , et moumit sans murmurer de la main du sie n. Les plus meprisubles divinites furent semcies par les plus graniis homines. La suinte vota de tu nature , plus forte que celle des illeuae , se fuimit respecter sur la terre , μι sembluit releguer dans le eiel le erime aree les coupabies.... Ilest done au sonu des ames un prineipe in ne de justice, eι de re)liι , Sur laquet , malare nos propres maximes , nous jusseons nostictions , et stelles d' autrui comme bonnes ou mauruises... Cet areota evident , et universet de totis es les nations , iis les priuendus sages J ι' osent rejeter; et, eonire P eelatante uniformit/ilia jugement des homines, iis volat chercher dans les tenebres queique eaeemple Obscur, et connu d' euae sevis, comme Ri tous Ies peninehuns de la natura etaient a neuntis par Ia AOruration d' un pe ple , et que , sitot qu' u est des monstres . ι' evece ne fui plus rie n. Mais que ferrent au sceptique Montaigne Ies to urinens qu ilse donne pour dAerrer en un coin du monile tine eousu me προ-
see auae notions de la justice que lui fert de donner uuae plus
7쪽
nibus contrarium ' quorsum viatoribus valde suspeetis auctoritatem praestum, quum ille celeberrimis scriptoribus ne9αι ' Aliquae eo suetudines incertae atque inusitatae , innixae causis localibus, nobis ineognitis . anne destruant generalem inductionem , illatam a consensu populorum omnium , qui in reliquis dissentientes in hoe solum consentiunt' O MMntaiqne I qur ingenuitate , et veritate gloriaris , sis ingenuus , atque verus , si philosophus talis eradere possit, et dic mihi , utrum in orbe terrarum regio 8it, in qua n fus est , suum fidem defendere . esse clementem , beneficum , generosum p in qua vir bonus contemnatur, malus autem colatur 'Prob. 5. ' Vel bonum, et malum morale essentialiter dissurunt xol eorum discrimen repetendum est ab eo. quod nobis aut reiis
piiblieao judicamus utile . vel a conventione hominum, vel deniquo a libero Dei arbitrio : atqui quatuor posteriora dici no-
polost principium ex quo multa sequerentur abSurda , et horia renda : atqui ex praesenti boni malique discriminis principio multa seque rontur absurda , ut horrenda : Si enim tota boni , et mali distinctio ab eo, quod nobis utilo judicamus, deducenda sit
nulla cxistit constans . ct perpetua morum regula : unusquisquo potost . tuta conscientia , atrocissima perpetrare crimina , modo ea sibi utilia judicet. Nullum tunc erit discrimen reale inter pium , et impium , mansuetum . et crudelem , miSericordem , et homicidam , Ciceronem , et . Catilinam , Titum , Ut Neronem,S. Vincentium a Paulo et Robevierre , etc. Porro nemo non viruuot quam absurda, et horrcnda sint haec consectaria: ergo 1.'ote.
pothesi quidquid publica societatis utilitas postulare videretur , eo ipso fieret bonum, ut justum: sic quandoque liceret mentiri , calumniari, plura ro, per fraudo in decipere, occidere, etc. in privatis actibus nihil ad utilitatem publicam conserentibus , nul
8쪽
r cur malum Di nocuro curio hujus discriminis nulla assignatur ratio. Ergo 2.' etc
mali limites noxa conventione mutare possunt, quod evidenterro pugnat. Aliundo vel essentialiter bonum est staro pactis semeli Ditis ot malum ea infringero . vel non : si prius , bonum et ni tum essentialiter disserunt: si posterius. Praedicta hominum con-vontione posita, nihil adhuc est bonum. vel malum. Ergo 3.' ete
pondere dicitur , quod sine ulla repugnantia aliter esse posset; sic a libero Dei arbitrio pendet quod terra circa solem volvatur. Quod homo duo potius quam tria , quatuor aut plura habeat
Drachia : verum prima morum principia aliter essθ non posSunt in praesenti rerum statu ; tam enim repugnat bonum osse Deum ouendere , parentes eo nivmnere, innocentes Opprimere , etc. quam verum fieri salsum , aut salsum converti in verum ; Deus igitur potuisset homines non creare, aut aliter eos constituero. acd ellicere non potuit, ut bonum, et malum a so non disserrent;
si apud Isaiam ill dieatur 'eiens parem et creans malum. id inlu ligendum est de mal o phrsieo. vel de malo morali, quod permittit
ut bonum ex illo de ducat; non vero eo sensu, quod malum ereet et constituat. Ergo ..' etc. Soleuntur objeetionest. Obj. t.' Esaentialis distinctio inter bonum. et malum supponitiduas innatas : at opinio quao tonet dari ideas innatas nune r lieitur : ergo Ptc. R. Nego maj. Ut enim bonum et malum essentiali discrimine inter so disserant . necesso ost quidem utriusquo distinctionem inessentiis rerum sui ari : sed minime requiritur ut sint ideao i natae ; hanc quippe distinctionum ignoraro possumus , nou Verolliam aliter , quam usi percipere : ergo etc. Inst. 1.' Si boni, et mali distinctio essent iis rerum landetur, ipsius perceptio naturalis nobis esse debet: atqui haec perceptio nobis naturalis Psse non potest quin sit innata : ergo eae. R. 1.' Disι. maj. Ipsius perceptio naturalis esso debet, id est, ex natura rerum deducenda , eone. de lacta educta , nego m6. Minime enim repugnat hanc distinctionem existero et a nobis ignorari : ergo et . R. 2.' Nego min. Illa enim perceptio merito dicitur naturalis quae ex natura nostra fluit: atqui perceptio distinctionis interi, 'num , et malum ex natura nostra fluere potest, quamvis non sit innata. Sic naturale est homini ambulare , videre, et tamen
9쪽
non sirin per ambulat. et vidui: natura in est artior iliuA scilia . ot fructus surro . et nihilominus arbores solia et fructus jugiter nitri habent , etc. Inst. 2. si boni nia liquo perceptio ab ipga natura nostra uucrot , eadPm essent morum principia apud omnes homines: atqui
tamen eadOm non sunt morum , Elc. ergo cit'.
R. 1.' Distinguo visj. Apud omnes moralitur . eone. apud Om-nPs nbsolute . Nego ni ij. Fieri enim potest ut quaedam iriusit in speciei individua nonnullis raro ani attributis ad complomonium naturae necessariis, Pt tunc dicuntur monstra: sic in ordine physi eo , quamvis naturale sit homini duo habere brachia, duos oculos . etc. aliquando conligit nasci individuum mancum . aut caecum: ita pariter accidere potest in ordine morali, ut quidam nascuntur homines, qui mulius dicerentur monstro: Hrgo eis. R. 2.' Dist. min. Eadem apud om nos hominus non sunt mir-rum principia , id est . cognitio principiorum morum non ogi apud Omnes no suo persecta, eone. id est. Varia sunt morum prit ei pia circa idem 'Objectum , nego min. Equidem certum est cognitionem principiorum morum non esse persectam apud omnes homines, V. g. apud philosophum. ut rusticum, apud gentorii Da cultam et populum barbarum : haec quippi cognitio eodem tu do comparatur, ac cognitio veri, et salsi: porro cognitio veri, et
salsi multum variatur pro conditione , ct qualitato personarum ἰPrςο- ct cognitio principiorum morum simili lor, inio, et facilius variari potest: quia praejudiciis , cupiditatibus aliisquo causis
sappo obnubilatur. Sed ubi haec principia certo noscuntur . EO- dum modo percipiuntur Sicut Scientiarum axiomata . quae ignorari possunt . aliter vero quam sunt percipi nequirunt: ergo ele. Inst. 3. Plures visi sunt, et otiam nunc existunt populi, qui crudeliter dilacerant ci manducant homines ἰ ulli proprios parcnios occidunt: alii insanios malo constitutos destruunt, quemadmodum catellos occidimus. Furtum Olim licitum erat apud Lacednum nes . incestus apud Persas , humanarum victimarum sacrificia apud Carthaginenses, ut Gallos, etc. ergo apud hos, aliosque P0 pulos varia erant morum principia circa idem objectum. R. Dist. conseq. Diversa erant morum principia . quoad applicationem, cone. quoad ipsam principiorum substantiam , nego consequos. Itaque latendum est quamdam circa inorum principia cxtitissu it; versitatem apud diversos populos . ut ex historia, et Ex tortis monumentis constat : verum hace diversitas ipsam principiorum substantiam non laedebat: Omnes enim ex codem principio exordiuuius , plus minusve ab illo in applicatione recedebant,
Secundum varias erroris causas. quibus orant obnoxii: sic
1.' Inter populos anthropophages. plures adeo sunt barbari, ni agrestes ut nutura humanu penitus sit deiurpata in ipsis; nos igi-
10쪽
or quaerendum est apud illas quid naturato sit homini. Alii vero . ot multo plures . licet in sFlvis cum seris. et quasi moro se-
rariam vivant . plurima morum principia recte agnoscunt : v. g. nostimant honestum esse sibi invicem suceurrv re, conventionibus lictoliter stare , aliena non rapere . etc. contribulus , et amicos Dori manducant. sed extraneOS, et praesertim eos quos jure bellis Corunt captivos; cum enim persuasum habeant in eos tanquam ira imi eos licite oecidere posse . arbitrantur sibi pariter licitum QAso eos dilacerare , et manducare.
Dium honorandi parentes non ignorabant; illud o contra adim-vlore sibi proponebant: credebant enim so in his circumstantiis,
magnum eis praestare obsequium.
matres proprios occiderent, vel expon reui insantes, quando praevidebant eos in terris, vel apud se futuros esse miseros; non ergo amori materno erant plienae
tum juvenibus , rerum eomestibilium , et ita solerter puraclum ut non detegeretur: coneussione hac juniores ad artem bellicam excitare , et praeparare volebat: cives huic Iogi cunsentientes .
proprietatem honorum sin eroplorum eone debant. Aliunde conditioncs sub quibus tale surtum p irmittebatur, satis indicant La- edaemonios non eredidisse furtum in genere , et ex natuta sua esse licitum.
PerSas lege permissum , lego naturali stricio prolithori. Aliundo si qua udam hujus generis reperiantur exempla, quid inde concludi potest id unum , nempe naturam tui manani plus minusvo ignorantia , praejudiciis , cupiditatibus , utu Opravari possu , quod libenter concedimus. t.' Humana osse rebantur saerificia , sed in iis tantum circumstantiis in quibus judicabatur ea propter deorum auctoritatum osse licita, vel etiam imperata: in aliis vero eircumstantiiS tunebant ipsi met populi barbari homicidia esse crimina. Facia igitur nobis objecta, alia ius similia non probant diversa extilisse morum principia, sed tantum diversos errores circa eorum applicationem: ex variis autem sontibus oriri potuerunt huiusmodi errores , scilicet, ex educatione . praeiudiciis , cupiditatibus , etc. dum e contra . consensus omnium populorum et ea boni. et mali distinetionem ex sola natura ortum habere potuit; nam in sola natura homines constanter, et uniformiter sibi consentire possunt, prasesertim in iis quae cupiditatibus advorsantur: porro sententia quae tenet dari discrimen iuber bonum. et malum cupiditatibus adversatur : ergo etc.