장음표시 사용
11쪽
Ouidam praestantissimi philosophi graves docuerunt errores circa morum principia ; sed vel dicendum est eos a communi instinctu desecisso , et pro nihilo reputandi sunt, sicut monstra in ordine physico ; vel , ut probabilius est , erraverunt tantum in principiorum applicatione : Drgo etc. Inst. Perpetua conflictatione inter se decertant philosophi
morales . nec sibi consentire possunt: ergo apud eos eadem non sunt morum principia nitam quoad substantiam. R. Dist. ant. Perpetua connictatione decertant: etc. quoad r motas primorum principiorum conclusiones , eo M. quoad ipsa principia. et proximas corum conclusiones, nego anι. Itaque sateor saeps inter se disputare philosophos quoad conclusiones primorum principiorum remotas , et id non mirum est; in mora-Ii enim , sicut in scientiis speculativis , conclusiones ex prin-eipiis ope discursus inseruntur . at saepo nonnulli occurrunt easus ita specialibus circumstantiis implicati . ut bonitas a ma-
Iitia dissicile secerni queat: porro in solvendis hujusmodi dissicultatibus tam facile est erraro . quam in scientiis speculativis. Ergo de natura ost hominis , in praesenti vita tenebrarum ἰ ut circa dictas conclusiones frequenter existant opini nes contradictoriae. Verum circa prima principia , et proximas conclusiones ex iis deductas , moralis semper extitit, et persecta adhuc existit uniformitas: ergo etc. Inst. 5.' Saltem, praeter prima principia, et proximas eorum conclusiones . Omnia sunt dubia , et incerta in morali: ergo praeter paucissimos casus , nulla est morum regula rationu sundala. R. 1.' Nego ant. Quamvis enim circa remotas primorum pri eipiorum conclusiones saepe sibi contradicant philosophi , multa nihilominus constant. 1.' quia multa ab Omnibus moralitur et ab iis qui sanioris sunt mentis admittuntur ; 2.' quia in opini
nibus controversis multa adversus contradicentes evidenter demonstrantur : ergo Ela.
R. 2.' Nego eonseq. In dubiis enim recta ratio dictat partem tutiorem semper eligendam esse ; ut infra demonstrabimus : Ε
Obj. 2. ' Homo felicitatem suam necessario quaerit: ergo licito lacero potest quidquid sibi utile esse videtur, ac proinde SO Ia utilitas personalis est boni, et mali regula. R. Nego eon seq. Licet enim homo propriam felicitatem in genere necessario quaerat , nihilominus est liber in eligendis mediis quibus selicitatem sibi propositam assequatur , ut OSlendimus in tertia parte Metaphysicae , ubi de libertate humana : si sit liber . examinare debet an media quas assumit sint bona . vel mala : ergo falsum cst illum licite sacere posse quidquid sibi is praesenti vita utile esse videtur.
12쪽
Inst. Determinatio voluntatis sempm supponit judicium inte
Io.ctus: ergo quod judicamus ad solicitatem nostram conducere .licite possumus lacere. R. Dist. eonsequens. Quod recto judicamus ad felicitatem n Miram conducero , licito possumus eligere . eoncedo οῦ quod immerito judicamus i etc. nego conseq. Libenter enim latemur homin m licito lacere posse quidquid recto iudicat ad felicitatem suam conducere, quia id unum utile est homini, videlicet, quod Torto ordini consentaneum est : porro licito lacero potest homo si idquid recto ordini consentaneum est. Sed salsum est hominem icite lacero possi quidquid felicitati silao ultio osso simplicitur. Ot ad sensum Heli etii judicat ; nec enim Dei oxistentiam , n 'cri Premam ejus Voluntatoria . noc essentialem rerum moralium ordinem advertebat miretius . sed solam uniuscujusque praesentem utilitatum; at si unusquisque propriam tanquam unicam morum regulam Sequeretur, ingens malorum caterva inde oriretur, ut jamjam Ostendimus. . Insuper detosionda est doctrina, quae omnom virtutem tollerotdo mundo : atqui doctrina Helvetii omnem virtutem tolleret domundo , ut patet ἰ siquidem neque propter Deum, ne tuu Pro I=um alios homines . neque propter boni honesta tona. ut mali horrorem ageremus, Sed nosmetipsos in praesenti vita jugitur qua u
Obj. a.' lit persecto noscamus an bonum a malo essentialiter disserat , homo considerandus est in flatu naturae purae, et auto quamlibet conventionem : atqui in eo statu nulla erat disiiDelio inter honum , et malum : ergo clc. I la Hobbes. R. 1.' Nego snuj. Homo enim considerari non debui in statu ad quem non fuit destinatus: atqui homo non fuit destinatus ad statum naturae purae , ut ex insta dicendis patebit : ergo ole. R. 2.' Nego min. Tam claro enim pureipimus honum a malo natura sua dissurro , quam verum a salso : at certo , Iulentibus omnibus , in Statu naturae purae vcruin essentialiter disserebata salso : ergo. etc.
Inst. l. ' in statu naturae purae ea omnia quao poterat ii mo , ipsi licita erant : ergo nulla erat distinctio , etc. R. Nego ant. Nam , in vana hac lix pothesi. homo ad finem aliquem destinatus suisset . nempe ad Deum naturaliter cognitum ; Verus ergo extitisset ordo: vel autem ipsius actiones huic ordini suissent conformes , vel non : si prius , bonao fuissent; si posterius , malae, ut evidens est: ergo utc. Inst. 2. ' Homo nullam accepit a natura potestatem inutilem ;at si omnia sibi possibilia vi naturas licita non ossunt , dicendum laret hominum accepisse a natura potestatem inutilem: cr-
13쪽
1. INSTITUTIONEA PHILOSOPHI ER. Nego min. Illa enim potestas dici non potest inutilis. qtiae est sons , et radix omnium virtutum , atqui potestas faciendi illicita , est fons, et radix omnium virtutum ; si enim ad bonum necessario detorminaremur , nullus relinqueretur lotus merito . ut patet. Aliunde haec facultas proprie non est potestas . Sed consectarium potestatis bonum ex electione agendi : ergo est.
DE OBLIGATIONE FACIENDi BONUM . ET iTANDI NALEN . SEU DELEG is NATURA Lis E ISTENTIA.Bayle , et plures alii philosophi , etiam melioris notae , dicunt naturalem Obligationem laciendi bonum, ut fugiendi malum
ex sola boni honestate , ct mali turpitudine oriri : alii vero 1,eno multi asserunt striciam hanc obligationem ex suprema Dei auctoritate deducendam esse. Non negamus quamdam ex istor obligationem faciendi bonum , et fugiendi malum ex ipsa utriusque natura fluentem : sunt enim propositiones praeticae in ossentiis rerum standatae, et ad O evidentes, ut omne dubium cir- ea illas sit impossibile , v. g. Suum unicuique tribuendum est pparentes sunt honorandi: atqui latos propositiones agnoscere non possumus, ut Veros , quin simul advertamus nos teneri ipsa natura ab eis non recedere in praxi. Haec sundamentalis ratio a Deo etiam ignoto procedit , seu est ipsemet Deus nobis aliquomodo manifestatus. Sit nihilominus sequens
Stristissime nobis praecipit Deus ut faciamus bonum , et fugiamus malum. Prob. 1.' Seriptura saera : Obserna , et audi omnia quue praeeipio tibi , ut bene sit tibi, et filiis tuis post te in sempite num, eum feeeris quod bonum est , eι placitum in eonspectu Domini Dei tui. Dirrete a malo , et sae bonum. Est conditio requisita ad obtinendam veram vitam , et videndos dies bonos. 3J Et proeedent qui bona seeerunt , in resurrectionem τλtae: qui rem maia ecterunt, in resurrectionem judicii. Ergo 1.' etc. Prob. 2.' In hac obligatione a Deo imposita iaciendi bonum et fugiendi malum tota nititur religionis praxis, et doctrina quoad
Prob. a.' Bonum morale est eonformitas actionum liberarum
14쪽
mi : at impossibilo est Deum talem instituisse ordinem . et non vello positivo, ut creatura libera illum sequatur: ergo qui a iiii Mihi praescripto libero recedit, contra voluntatem Dei agit, ma- Itim facit, et pUccat. Prob. 4.' Vol Deus jubet, ut moralem ordinem custodiamus , Nol cunctas actiones nostras indisserenti oculo cernit : atqui po-μtorius dici non potest ; nam tunc praecipua Dei attributa evicienter laederentur. Videlicet 1.' sapientia , cum sinum intendi Mot , et illum procurandum parum curaret ἰ 2.' ipsius sanctitas; illo quippe sanctus diei non potest , qui nullum reponit discrimen inter bonum , et malum , virtutem , et vitium ; 3.' ejus bonitas : in ea enim hypothesi curam creaturarum suarum in ordine morali omnino objiceret, et eo ipso providentia ejus tolleretur : ergo etc.
Prob. 5.' Legislatores , et populi universae terrae . si exeipiantur Epicursit , persuarum semper habu runt Deum o coeloros humanas prospicere , bonas actiones praemiis remunerari , malas vero suppliciis Ploclero : atqui unanimis haec persuasio a communi origine descendit, et in ipsa natura necessario standa mentum habet : ergo ulc. Soluuntur objeetiones. O j. 1.' Sola ratio homines sussicienter determinaro potest ad honum faciendum , et malum sugiendum : ergo inutile ost ad Deum recurrero , ut sundamentum praedietae obligationis assignetur.
R. 1. ' Nego ant. Homines enim ad bonum faciundum , et malum fugiendum susscientur non determinantur , nisi Vero pra cupio obstringantur: atqui sola ratio quid faciendum , vel omittendum sit sorte susscienter indicare poterit, sed praecipere n quit ; ipsa quippe legi est subjecta , non vero legislatrix ἰ nu iam habet auctoritalem in hominem, nec ipso superior est, cum nihil aliud sit quam homo rationes rerum investigans : ergo nihil ipsi praecipere polosi ; ergo etc. R. 2. Nego conseq. Etiamsi aliis moli vis suis cienter jam d terminaretur homo ad bonum faciendum , et malum fugiendum, nihilominus ad Deum recurrendum esset; constat enim Deum velle ut honum faciamus , et malum fugiamus : ergo etc. Inst. Virtus gratuita osse debet : atqui gratuita non esset si ad eam divina auctoritato deiurminaremur : ergo etc. R. Dist. viiij. Virtus gratuita esse debet. id est, a praesenti utilitate aliena , eone. a quavis utilitate aliena , nego maj. Etenim praesens utilitas regula proprie dictae virtutis esso non potest , ut ex iis quae diximus patet sed salsuin est veram virtutem a quavis utilitate nostra alienam, et omnino gratuitam esse
15쪽
doboro ; nati sumus Onim ad felicitatem : atqui vera selieitas in cultu virtutis . et in praemiis ejus necessario consistit, ut infra
Obj. 2.' Deus non jubet ut in ratiociniis nostris a vero non deflectamus ; ergo nec ut in actibus bonum semper faciamus. R. A ego a M. Deus enim jubet ut facultatilius nostris recto utamur ἰ ergo a recto voluntarie deflectentes, contra finem nostrum ot Dei voluntatem ageremus. Unde qui scientiis speculativis oncunditione sua studere tenetur , certissimo peccat si de recte ratiocinando sus scienter non cur t. Verum multo minus frequenter Pt universaliter sub hoc respectu peccatur, quam in materiis inorum . quia 1.' omnes principia morum sequi tenentur . noti pro scientias speculativas ediscere ; 2.' cupiditates ad salsa ratiocinia non inclinant, sicut ad malas actiones : ergo etc.
DE LEGIS NATLRALis Exl STENTIA.Lex . a verbo Iisare sic dicta , desinitur: Praeceptum commu-vo . justum , a Superiore latum . Sullicienter promulgatum. οι convenienti sanetione inunitum. Dicitur, 1.' praeceptum , si sic dissert a consilio: 2.' commu- μ', ut distinguatur a mandato quibusdam individuis facto ; 3. juglvm , quia injustum, seu malum a nemine praescribi potest; .' sussieienter promulctatum , quia praeceptum innotescere debet, I er promulgationem autem innotescit ; 5.' a superiore latum, s his quippe superior praecipere, et Obligato potest; s.' eonvenis ti sanctione munitum ἰ nisi enim lex convenienter sanciretur, sco rum a se intentum superior attingere non posset. Nullus est superior quin sint insertorcs , ut patet ; similiterius serendi legum, seu praecipiendi supponit obligationem parendi: Vlix autem obligatio, seu ligatio Ob , oritur a verbo ligare sicut et lux . et significat ligationem ob aliquam causam. Curium est Deum ex natura sua jus habere quidquid voluerit nobis praecipiendi; totum enim ens nostrum morale, et phFsicum ab eo accepimus : ergo sub omni respec in ipsius inseriores su mus , et subjectionem ci debemus. Deus ab aeterno noscit supremum ordinem in essentiali distinctione boni , et mali standatum , eumque vult observari ; summa haec ratio in Deo existens qua immutabiliter continentur quae-ctunque facienda sunt, aut vitanda, dicitur lex aeterna. Unde S. Aug. lib. 22 , conira Faustum sit , K Lex aetorna est ratio di-n Vina , vel voluntas Dei ordinem naturalem conservari jubens,
16쪽
m perturbari vetans. n Lex naturalis est participatio legis aetemmae in creatura rationali 1l: recto definiri potest: Αctus divinao voluntatis , ex ipsa creatione manans , id praecipiens quod est intrinseco bonum, et id vetans quod est intrinseco malum. Dicitur naturalis , quia in essentiis rerum landatur , et aliquo modo in nobis impressa est ; sed praecipua vis rius a voluntate Dei rei' tonda est ἰ ipsius transgressio voluntati Dei ndvorsatur . et dicitur peeeatum. Existentia autem hujusmodi legis in mentibus humanis impressae probatur in tractatu do Lugibus , Scriptura sacra , testimonio SS. Patrum. consensu populorum, et doctorum. Nola expositione modo facta tam evidentur constat, ut rationabilitor negari non possit.
DE LEGIS NATDRALis PROMULGATIONE.
Quoddam in nobis existit dictamen quo bonum a malo seco Dimus, et actiones nobis licitas, aut illicitas esso advertimus. Di tamen istud ab ipso naturae humanac Conditore provenit , est velut supremae voluntatis ejus manifestatio, nobis datum est. Quatenus est in nobis vocatur eonscientia . suu sciuntia nobiscum ,
et definitur: Iudicium practieum dictans quid nobis agendum, Vel omittendum sit, aut quid agi vel omitti debuisset: hinc a sp Eulaliva boni . et mali cognitionc dissert. Quaerendum e-t igitur i.' an et quomodo lex naturalis sus eienter promulgetur ; 2.' an ignorari possit ; 3.' qubtuplox sit
conscientiae divisio. S. I. - An et quomodo leae naturalis susticienter promulgetur. Quamvis lex naturalis in omnium montibus sit impressa, non tamen susticienter noscitur sine externo adminiculo. Ignoramus quid homo in statu purae naturae omni gratia destitutus potui set ; scimus per revelationem illum in gratia sanctificante fuisse ereatum, et persecta legis naturalis cognitione imbutum: at simul noscimus illum peccando o lumine in tenebras decidisse. Quaestio est igitur an , et quomodo lex naturalis in praesenti rerum flatu promulgetur, seu innotescat. Variis modis lex naturalis certissimo nobis innotescit , videlicet. 1.' per revolationis documenta, et totam divinarum Script rarum serium: 2.' per Ecclesiae traditiones, et desinitioncs - 3.' per doctorum sententias constantes , et sibi concordes , quia ita sibi consontire non possunt , nisi veritas immutabilis ipsis assulgeat, eosque dirigat; . .' per conseientiae dicat non: dantur enim
17쪽
nolio nos boni, et mali moralis adeo evidentes, et smnibus intelligentiis proportionatae . ut nullus Sit usu rationis pollons , qHi
non percipiat has actiones esse bonas. et illas malas . ac cons quonter quid hic . el nunc agere , vel omitteru teneatur. Falendum est tamen gravissimos olim cxtilisqU. et etiam tauricapud diversos populos existero errores circa legem naturalom . ubi supremum revelationis lumen non assulget. Unde morito conciu-ditur logem naturalem. in praesenti rerum statu, per consci Mn iam omni ex torno adminiculo destitutam non sufficienter promulgari. Ideo cunctoκ videmus philosophos, tam recentes. quam antiquos. auxilia revelationis, et traditionis abnegantes, in innumera abiresistemata circa sero omnia hominum ossicia. Ergo eic. S. II. - An in praesenti rerum statu leae reatωralia
inuine ibiliter ignorari possit. Illa ignorantia dieitur invineibilis quae communibus naturan . ot gratiae anxiliis vinei non potest: illa vero est vineibilis, quao
iisdem auxiliis superari putest. Quidam rigidiores doctores , praesertim ex facultate Lovanion- si . tenebant nullam dari ignorantiam logis naturalis invincibilem etiam quoad remotissimas ejus consequentias : nam , inqui Phant. ianusquisque sedulo attendens , reflectens, Studens, et orans, eam se in per expellere potest. Coeleri vero contendunt dari ignorantiam invincibilom circa conclusiones legis naturalis remolas ; haec enim ignorantia est invi ucibilis, quae a sanctissimis, et docli simis Viris superari non potuit: atqui datur ignorantia circa conclusiones remota A legis naturalis, quae a sanctissimis, et doctissimis viris superari non potuit : sanctissimi quippe, et doctissimi viri frequenter propugnaverunt sententias sibi contradictorias, etiam in iis, quae lege naturali suntlantur: v. g. S. Thomas docet judicem damnare posse reum juridico convictum , quem scientia privata Scit esse innocentem , quod S. Bonaventura negat ' ergo etc. Communius tamen ut certum habetur non dari ignorantiam. ita- vincibilem circa prima legis naturalis praecepta . v. g. Mn Occiades . Non surtum facies , nec circa proximas conclusiones ex iis deductas; persecto enim usu rationis adepto , si error circa hujusmodi veritates existeret , data seria attentione , facile detegi
posset : ergo Pte. Dico perfecto usu rationis adepto , nam absolute fieri potest
ut in idiotis , quibusdam rusticis aliisque huminibus stolidis , et plumbatis , invincibilis per aliquod tempus il lur error circa prima legis naturalis praecepta , et proximas conclusicines ex iis
18쪽
S. III. - Dε eonaesentias diuisionibus. Congeientia praecipuo dividitur in veram . et salsam . iu o in in . ct dubiam. Conscientia vera ea est quae tradit ut lieitum . vel illi ellum Quod tale est in se ; et conscientia falsa seu erronea tradit . a Contra , ut bonuin quod est malum , vel ut malum quod b
Conscientia eerta illa ost, qua quis prudenter. seu absque prο- habili errandi formidino judicat aliquid in particulari esse bonum . vel malum: unde patet conscientiam certam non necessR-rio esse veram . talis est conscientia invincibilitor erronea. Conscientia dubia ea est. quae propter rationes hinc . et indo Oppositas manet susponsa inter bonitatem , et malitiam alicujus actionis tu particulari. Plures sunt aliae divisiones conscientiae, quas, velut in Phil sopbia minus utiles , omittimus.
ro: non licet enim haboro voluntatem peccandi: porro qui contra conscientiam otiam erroneam agorut , haberet voluntatem. v candi dum modo enim intus assectus csset, ac homo qui Sciens . et volens quod praeceptum est omittit, vel quod prolib. bitum est facit: orgo etc. Caetera ad conscientiam spectantia remittuntur ad Theologi tun i ubi in speciali do Conscientia tractatu evolvuntur.
Τriplici modo lex aliqua dici potest mulari, nempo per abro galionum , per derogationem. ot per dispensationum. Mutatur per abrogutionem , cum omnino tollitur , ut per derogationem . quando ex Parte tantum cessat ; mutatur voro per dispensatio nem . quando ViS ejus a superiora in gratiam alicujus individui
Leae naturalis Ruliam proprie distam admittit mutationem, Nequo' per abrogationem , neque per derogationem , neque per dispen
Prob. 1.' Non per abrossationem. Lex quippe naturalis nihil praecipit. aut prohibet nisi quod cx natura sua bonum. Vel ma' tum est: atqui lex hujusmodi abrogari non potest; tunc unim
19쪽
quod ex natura sua bonum est sterct malum, et quod ex natura sua malum est fieret bonum ἰ V. g. bonum esset pacta infringere , Deum inhonorare , blasphemaro, etc. porro illud ropugnat : ergo 1.' etc..
spensare, nihil aliud csset, quam illi permittere, ut quod ex D tura sua malum est , licite saceret : alqui talis concussio otia in a Deo Vcniens repugnat ; non magis enim Deus es scuro potest ut quod malum est fiat bonum, quam salsum convertere in rum : ergo etc. Aliquando tamen contingere potest totam legis naturalis matoriam dominio I ei esse subjectam; in eo autem casu Deus hanc materiam mutare potest, et, ea mutata , obligatio , Vel prohibitio antea subsistens jam non existit ; tunc lex naturalis per quamdam dispensationem indirecto mutatur: v. g. lex naturalis prohibet homicidium auctoritate privata suseeptum , et furtum; quoniam Vero vita hominum , et euncta bona creata supremo Dei dominio subjiciuntur, Deo jubento , vel permittente , licet homines occidero . bona eorum diripere , etc. Abraham igitur contra legem naturalem non peccavit arripiemdo gladium ut silium suum immolaret, nec Israelitae vasa Ἐgyptiorum auferendo, et populos terrae Chanaan exterminando, eis.
Veteres Epicurei. ot hodierni Materialistae suturam negant vitam; Pythagorici eam quidem admittebant. sed post varias trali Emigrationes. Alii dicebant montes puriores stati in post morte in divinae substantiao uniri , impuras vero in alia transituras PSSUeorpora : judicabant enim suturam vitam necessario esse beatam. Alii vitam suturam exoptabant sed illius existentiam de monstrare non poterant: hujus sententiae fuisse videtur Cicero, qui variis in locis de immortalitato animae disertissime loqui
tur, praesertim in lib. do Amicitia iij, et in Quaest. Tusc. 2
apud me. Assirmabat Seneca opinionem magnorum virorum do immortalitato animarum gratam osse mu9is quam probatum. Attamen jam probavimus corporis dissolutionem mentis anni-hilationem non inducero : nunc quaerendum est 1.' an altera . post praesentem, extitura sit vita beata, Vel misera, pro uni u
20쪽
civi usquc eonditione . et 2.' an aliquando desitura sit , vel in aeternum sit mansura. His per sequentes propositiones satisfaciemus. PROPOSiTiO PRIMA Post praesentem . altera eaetitura est vita beata , vel misera . secundum uniuscujusque spera.
Prob. Ex fido citristiana , ex pluribus Dei attributis, et lacui.
tal thus a I eo nobis concessis, ex consensu omnium Populorum, et ec consectariis Aliunde secuturis.
respectu hominis . est vila sutura summe beata pro bonis, et summo misera pro malis : Fratres mei , inquiebat junior o septem fratribus , qui in persecutione Antiochi lana sortiter pro legibus suis mortui sunt iij modico nune dolone sustentato, Sub testamento aeternae vitae efecti sunt: tu vero judicio Dei justus superbiae tuae poenas eaesoli es. In libris Novi Testamenti pur multi sunt i alus eamdem veritatem claro enuntiantes: ergo 1.' etc.
tale , 8anctitate, et justitia ejus. Eae sapientia ejus. Deus enim per legem naturatam omnibus praecipit bonum, et prohibet malum; necessu est orgo ut proponat motivum universale , et constans quo omnes in singulis ciretim stantiis rationabiliter determinari debeant ad bonum faciendum, et malum vitandum; alioquin vel nullum sinem sibi proposuisset. vel sinum intendendo , de mediis ad eum assequendum idoneis non curasset : duo autem posteriora Sapientiae ejuΝ manifeste repugnant. Atqui tamen si ali ra non extitura si vita , dicendum est Deum, bonum praecipiundo. et malum prohibendo. aut nullum si nona Sihi proposuisse , aut de modiis ad asSequendum sinum sibi propositum idoneis non curasse . excluSa enim altera vita nullum remanet praemium bonis , nullaque pontia malis, siquidem in hac vita bona, et mala promiscue conceduntur sine ullo respectu ad virtutum : ergo 2.' etc. Eae bonitate ejus. Illo procul dubio ut optimus haberi non posset dominus , qui obsequiosissimos sui ipsius servos , post maximos MI nullatos labores . post inultas tribulationes , angustias , ct privationes, ex solo fidelitatis amore strenue perpessas, absquo ullis praemiis , et gratitudinis muneribus dimitteret : atqui ila Fe gereret Deus , si altera non ex iste rei vita ; exigit enim , ut homines malum morale fugiant , et virtutem Suetentur : pori saepe iucundum est vitium, et uberrima praestat commoda, dum