Cornelii van Bynkershoek, jurisconsulti, Ad L. lecta XL. dig. de reb. cred. si cert. pet. liber singularis & Dissertatio de pactis juris stricti contractibus incontinenti adjectis

51쪽

A D L. L, C. V. Ilus in . IJ . s. a. de M. Nondum satis est, audiamus quid ex lubrico hoc fundamento colligat Ulpianus ideoque ex stipulatu nascii bur actio. Illud qui colapereat non video; ve ba solemnia . non tantum pactum, sed stipulationem inserunt , ergo ex Ortim

scriptura dabitur ex stipulatu actio: utar non exceptio nomine pacti' utrilinque sane ex illa positione sequatur necessum est. tamen

id esse videtur Ap cetiar Si dixisset,

ideoque , ex stipulatu nascitur Stio, salva foret ratiocinatio, licet sorte non seque vera.

Subiungit Jurisconsultus exceptionem in vers. Nisi contrarium cluae regulam supradictam plane subvertit Regula erat istaec formula R. . . . certo certius pactionem inducit;

limitatio est , illud specialiter approbandum

esse, ne ex stipulatu agatur. Sunt haec sis o vos, inutilis namque erit probatio, si ipso ure ita constitutum sit. Sic ut hoc loco ferme escendendum cstet in sententiam Duarem in Comm. ad . . m. de pact qui Ulpianum, ut disputandi ignarum, traducere non erub ait. Legem turbatam e sibi contrariam si sui perior enarratio plus satis evincit. Igitur, ne semet ipsam , ne legem Lecta, ne alia juris decreta omnino destruat, nece sario erit restituenda, de ita forte digerenda, Rogavit Titius spospondit Maetitus, haec verba non etiam et pactio-

52쪽

36 Li AR SINGULARIS pactionis loco accipiuntur, sed tantum stipulationis c. Non urimus, non secamus, duntaxat locum mutamus si etiam uantum,

cujusmodi verborum litterarumque trajectiones in iure frequentes reperire licet vid. Ant. August IV . Emend. Ne autem delicatas aures offendat durities quaedam in vocula etiam, notandum est, eam, si quis retinere voluerit, eodem modo in principio pii tacoccurrere in I. O. D. u. procurat. Hoc si non placeat, alia a es si rei motu tamen paulo majori, ita legamus Rogatii Titius , spospondit Irae titus, haec verba tantum stipulationis loco accipiuntur , sed non etiam pactionis. Jam sensit totius paragraphi erit commodissimus. Agitur de praesumtione, quae militat pro instrumento, cui solemnia stipulationis inserta sunt: non dubitatur, nec unquam dubitatum fuisse legitur, quin ex syngrapha,

omnibus vocabulorum solemnium numeris absoluta, aes io stipulatoria nascatur, uti visum supra ad cam enim producendam sussicit gravi sim illa praesumtio, militans pro fide scripturae, quae reos stipulatos, non pactos fuisse arguebat ideoque ex stipulatu nascitur actio, ut recte Ulpianus concludit, si verba haec . T. S. M. tantum stipulationis loco accipienda sint, non etiam pastionis. Congrua iam se os- fert exceptio, ac regulae supra traditae contraria

53쪽

AD L. LECTA, C. V. 3 ris in sis nis contrarium. Si V. G. imperitus scriba in Cautionibus concipiendis consueta stipulationis verba instrumento inseruerit, ubi tamen Contrahentes tantum actos fuisse, probatione acta liquido constabat, eam scripturam repertam parere quidem iuris praesumtionem pro rogandi spondendique solemnitate, non autem adco sui valituram esse momento, ut aut rationem , aut probationem in contrarium vincat adeoque praesumtionem hanc

esse quidem iuris, sed non juris side jure ut

vulgo loquuntur quum rei veritas potius , quam scriptura perspici debeat . . . plus dat. quod et de error librarii non noceat, sicuti de transcribendis stipulationis verbis proditum est

in de . . Siquidem ergo speciali eradprobetur, quod stipulatio, loco pacti, per

errorem sit supposita, sive quod non animo m- putantium hoc factum sit , sed tantum paciscetitum, cessabit ex stipulatu actio eadem prorsus ratione, si exemplum petas, qua de stipulatione inter praesentes Justinianus constituit in I. l. C. d. contr. comm .sip. d. Item verborum 1 Ap. de inutii stipui. Cum hac interpretatione, emendatione bene convenit Banhiaeta mus praetre in L. XI. Tit. i. C. q. s. s. etenim illa ex stipulandi promittendique solemnibus non pactum aliquod procudit, at simpliciter ex stipulatio

a ne,

54쪽

Li AR SINGULARI sne, quam untaxat eorum sermula infert

actionem concedit, ita quippe ibi: 'ec . et si , i . si is i c. Sic equidem dissicultas sublata est omnis

ope levissimae vocularum transpositionis, abs que qua sese expedire dissicile est . Attamen experiam ac, an non Ulpianus , cum dicat verba Rogavit, Spospondit, non pactionis an itum, sed&stipulationis loco accipienda esse, indicare voluerit, cam esse corum verborum naturalem significationem, ut pactum, imo imagis pactum, quam stipulationem denotare queant. Idem Ulpianus in l. s. s. d. Edil edi t. Promissum etiam ad nudam pro imissionem referri asserit, neque aliter, nisi lictum aetac, quum alioquin facta intelligatur istipulatio, siccundum a quae in superioribus idiximus. Quod magis est, ipsum sponsonis ivocabulum, tam promissionem, puta nudam, iquam stipulationem continere Paulus scripsi lii l. p. I iterum videlicet quod ad lin spe stionem illius verbi nudam simplicem, inon vero iuridicam, tunc enim omni modo lcontra Si a censetur stipulatio l. i. C. de Cont. i

o comm stipui Non secus nostrum illud, Aetavit Titius spospondit Medius , pictata l

55쪽

AD L. LECTA, C. V. tantum naturali earum vocum simplicitate, pactionem inducit undam , neque aliud quicquam verum exigente necessitate civili, per hanc adinventa stipulatione jura huic formulae tantam dederunt auctoritatem, ut factae stipulationis plenissimum credatur argumentum. Atque ita non solum etiam stipulationis loco accipitur, sed semper ibique ex stipulatu nascitur ad io, quemadmodum et A csubiungitur Sequuta ad ultimum exceptio, prout eam exposuimus, hisce non adversatur, modo , missa verborum proprietate umve, adessectum civilem, proxime praecedentem,

reseratur Unice.

Quid sit, salvo scripturae ordine, Vita tentemus. Verba haec R. T. S. I in pro pae o pro stipulatione accipiuntur, hoc est , utrius que effectum habent, dum tactionem, exceptionem producunt. De actione non est dubium De exceptione res est conspicua in acceptilatione inutili Propone : Centum quae tibi debeo ex mutum habesne acceptosa habeo. Heic, quia deest aquiliana novatio

constat, ipsi jure obligationem sublatam non esses quia tamen utile pactum habet ea stipulatio, ut inquit ipse Ulpianus in l. . . de

acceptil debitori competet exceptio de non petendo, idque jure optimo, quamvis contradicat. Ant. Fabi , hoc nomine nota- tus

56쪽

o Linui SiNGULARI stus a Bachovi ad Uptaret it de Pact in I. et T. s. et Dabit itaque stipulatio actionem, quandoque exceptionem, sensu am explicit , quomodo etiam hunc locum intellexis se putem Graecum Scholasten ad rem A. d. L. I. T. I. C. p. h. s. Quini utrumque es ectum in una eademque stipulatione si quis animadvertat , non erit dissicilior in amplectenda istac sententia Lx specie, quam de accepti latione proposuimus, utique nascitur de non petendo exceptio, sed cur non actio ex stipulatu ad apocham, ut me liberesa obst re videtur nihil . Atque adeo rogandi spondendi solemnia de paci ionis, instipulationis loco accipi videmus. Quid autem de reliquis verbis siet, ideoque ex stipulatu nascitur actio' Nimirum, licet stipulandi formula aliquando exceptionem pacti duntaxat producat, tamen, quia illa ad dandum vel faciendum tantum non

semper dirigitur, simpliciter ex stipulatu actio-

auem, utpote ex ea competentem, dicemus commemorari bis contrarium, baetera,

prout jam explicuimus. Ita habemus interpretationes huius s. ret, tres magis tamen est, ut primae, quae transpositionem suadet, standum sit reliquae enim, ut Accursi parcem iat lim , non aeque bino descen uni adulteram

Triumviris uris prudentiae constitutae, Dua- rei ius, Cui acius, .Holmanus, quique iis descri-

57쪽

AD L. LECTA, C. V. rdescribendis vacarunt, aliter instituunt. Primus in Comm. de Past ad h. s. in Praefat. ad Tit. d. V. O. omne rei momentum statuit in animo adstringendae obligationis, vel contra, ut inde vel pactum , vel stipulatio oriatur. Verum, praeter quod Verba illa R T. S.

M. tantum stipulationis propria esse probatum sit, praeter quod summa foret incertitudo, Emeta infinitus litium numerus, si quis ad animum provocare , suamque ipsius scientiam obtestari posset , etiam uoirmi, secundum Ulpianum, haec expositio Limitatio quidem tale quid suggerit, ubi probatio animi specialis concurrit, sed ita ipsius regulae, quae stipulatoriam actionem praescribit ex solemni scriptura, enormis fit excessio. Cujacius in Comment ad h. s Ouod iere, haec verba rogavit ille , pospondit ille, utrique conventioni, pacito scilicet, sistipulationi, congruenter aptari scribit. In haesitatione vero, qua re discernarii pactum ab stipulationi, destinguit , utrum in trastatu altarum

an interrogationes O responsiones, an in conclusione, id est, utrum in medio, an in fine instrumenti conventionis illa verborum conceptio res criaturri si in medio pactum si in fine, stipulationem censeri, nisi alia fuerit Contrahentium mens. Atqui nullibi, quod sciam exstat illa Cujacii destinctio inter verba R. c s S in

58쪽

. et Lin RISINGULA Ris A. in medio vel fine pactorum occurrentia sed contra urisconsulti generalis praefatio eam re

feri dec adeoque eam formulam, quanquam in extrema sit cautione , nihilominus etiam pactionis loco accipiendam videtur velle. Reliqua contra hanc opinionem habita verborum . . ia excussio suppeditabit. Superest Hotomasinus. Ille autem Lib. VII. Oberti C. existimat, ys nisi contrarium in s. o. interpolatum , sui inovo legis V. C. d. C istr. comm . p. accommodatum esse. Ubi haerent Interpretes,

misera esse solet Triboniani causa' quid emblemate conccsso , decodat dissicultati in principio s. quidem non video illic enim res agitur, illic committi dicitur stipulatio, quamvis illius formula magis pactum denotet. Non

laborare versiculum, quem Holman perverso, fere dixe ina, et adgreditur, evincunt satis praecedentia. Despiciendum tamen porro , an non sine ratione, quin imo contra rationem illud emblema fingatur. Plane etenim exceptio in hoc Ver . tradita, non minus aevo Ulpiani, quo illa solemnitum exae itudo adhuc florebat, convcnit, quam Triboniani, quo jam ab aula conces erat . . . ult. C. de recepi.ar . r. nam, si talia verba S. scripta in

59쪽

AD L. LECTA, C. V. 6s veniantur, ubi Contrahentes duntaxat pactos fuisse liquido constat, illa praesumtio , quae tantum juris est, sine dubio etiam ante diu lo clidetur contraria facti probatione , quidem facilius, quam jure novo Ipsa autena constitutio coniana in I. O. ad quam Hotomannus provocat, adversatur ipsi e diametrora probandum enim esset, antequam illa Triboniani in Ulpianum e M' β' ci vel speciem habeat, verba stipulationis solemnia post Leonem etiam pactum inferre , atque ideo, utrum stipulatio sit , an paelium, pendere canimo Contrahentium. Et tamen ipse in . . io. bustinianus in s. i. Inst. d. V. O. ex adverso constituunt, ut verba vaga, promiscua, holim respectu stipulationis dimidiata tantum, inducerent iustam verborum obligationem, juris veteris formidine amputat , uti loquitur idem Justinianus in . I. . C. d. recept arbitr. Non igitur post hasce Constitutiones magis, quam jure F F. verba stipulationis pactum inferunt; sed contra verba pacti stipulationem. Denique quae verisimilitudo interpolationis, quum Tribonianus in s by I . . inutii stipui summam huius s. r. reserat, ut clausulam illam praetermisisset, quam suis temporibus tantum locum habuisse Hotomannus putat, a iam ta

men sub persona Ulpiani hic protrusisset

60쪽

LIBRI SINGULARI sItaque nullum est hoc emblema, quemadmodum de plerisque aliis haud temere dixerim, suo sorte tempore probaVero.

Si die suprascripta fumma Publio

NaeCio, eice ad quem ea res pertine- hic data fbluta, satisve eo nomine falsum non erit , tunc eo amplius, quo post solvam, paenae nomine c.

PErgimus cum Paulo ad secundum Cauti

ni membrum, hoc est, ad usuras ex mora promissas.

Si die suprascripta summa : Illud suprascripta vel ivradicta ut Haloander utrum ad et die, an ad T summa reseratur , nihil attinet rectius tamen ad triamque referri dixeris. Quare , si quis sit conjecturae locus, suspicari licet , legendum esse , P R-

per excepi WAo Np, ut sensus sit Si die supra cristia , suprascripta summa. iae confectura ab omni temeritate aliena est, manet enim Taκκμενον, quale fuit, integrum; tantum major character supponitur ad conduplicationem illam , quae in Pandectis adcocteba est, constituendam. Quo posito, non erit