장음표시 사용
271쪽
. DE VACUO. necessario aer aut aqua circumstans
irruere debet, quia premuntur ab aere incumbente, & possunt cedere. Et tanto quidem impetu irrumpit aer, inquit , ut nisi paulatim laxe tur aditus, vitrum ob impetum i
rumpentis aeris dissiliat : Quod ait non semel sibi contigisse ita ut vitri
. stagntenta ad laqueare usquo salierint, non sine oculorum periculo. Ε P I C R I S I S CC c.
O Uamvis tota aeris moles graVitet respectu aetheris, in quo movetur, atque ad comm une gravitatis centrum commvn, nisii contendens, omne spatium aere alioru ecorpore crassiore vacuum expleat , quod idem de aqua communi quodam gravitatis nisii ad centrum nitente, atque spatia quaevis non nisi, aere vel aethere plena explente censendum .; perperam tamen statuitur a Autore, Ajrem Vel quam circumstantem irruere in vitrum Aere & Aqua evacuatum, ideo , quia premuntur ab Aere incumbente sane Aer Aerem gravitate sua non premit, multoque minus premit Aquam: de qua re
egi Dis qui . praeced scit. I. ac speciatim quC-que quoad hoc negotium superius Epicrisi
272쪽
Aer ad centrum vergit, sicque spatia non nisecorpore seipsis tenuiore plena, gravitate sua implet, apse interim Aer, vitro evacuato circumstans, suatenus constipatior redditus
est, elasticasia virtute, qua naturalem sta tum recuperare adnimur, sic. se expandens, Ultra communem gravitatis nisum irrumpendo vim exerit, atque ita imietu vehementiore irrumpit. Utiquo, li ob Aeris proxime circumstantis gravitatem , quod isse ab incumbente aere prematur, tanto cum impetu in vitrum evacuatum fit irruptio, aut si ob gravitatem vicini aeris pistillum post exantiationem sectam repellitur
in antliam, mirum prosecto lub tanta circumstantis acris gravitate, a tam vasta incumbentis aeris mole pressi , vas totum de loco in locum transferri posse ; quin imo , mirum videlitat test,uas aere evacuatum non per aeris incumbentis gravitatem ianius deis orsum premi, sicque gravius non levius censendum cite: Praeterea, si aeris circumstantis gravitati tribuendam, quod pistillum ad . interiora repellatur, utique cum gravitas illa deorsum premat, nequaquam a latere vel ab inferiore parte histillum adigeretur. Et, si
pravitas circumstantis aeris urgere credenda, nitrum, quod Vas evacuatum non nitatur
iursum .pra aera, veluti bullae in aqua gravitate aquae undiquaque press, sursum m-tuntur. Ut ergo solidior ratio reddatur: dico , aetherem sua sponte non vergere alior-
273쪽
Venire, seu cum nullum eo us sit ips5 t nutus, nullius respectu gravitare unquam , nec levitare seu sursum emergere aut M. latera moveri, ) nisi ab aliis eorporibus quis buscunque cedet e cogatur et adeoque quam diu non patet aliis corporibus a mibus aditus in spatium . solo aethere resertum quale in evacuam Recipiente statuimus, nullus versus idipsum comingit eonfluxus , ac saltem majorem hiatum conatur naturani vitare , dum violentam condensitionem difficulter admittit, unde pistillum non ni- si eum difficultate extrorsum m Vetur; at x- simul atque conceditur ambientibus corp-ribus, v. g. aeri circumstanti, inpressus in*atium evacuatum , sta solo aethere et num, ipsa ambientia corpora, tanta aetneris parte, quanta in vase colle est, ossi
in , adeoque compactiora stadita praeter naturam suam, ceu elatere quodam sese explicare atqm diffundere denuo conantur satque adeo, connitente communi gravitate aeris universi non solius proxime cir cumstantis , ceu ab incumbente pressi, majori impetu irrumpunt in otium evacu
6. Ad quaesitum , Experimento deprehendi queat quod asseruerat, quamgramis, Velpotius quam for ris, ct in premendo vehemens sit aer
274쪽
DA VAeuo et snos circumstans ' Respondet, Der hendi id posse aeeuratissime mediante
aqua certo instrumento inelusa: Nena pe, Si tubus vitreus, aut mixtim ex vitreo se cupreo tubo cagmentum ca-- natis fiat 3o,qo, o. aut plurium uxnarum altitudinis, edi ex illo aem arte
supradicta extrahatur, faetis conjici posse, si deinde aperiatur, aquam '
ne mora loco extracti aeris inire ιμ-ram : Imponatur igitur dietus tu-bm aut canalis erectis perpendicular tem aquae, o intra aquam aperiatur j apparebit clare, qua ratione cum impetu aqua ascendat, semper tamen usque ad eandem certam .mensuram seu altitudinem tantum, & non amplius Ε Ρ Ι C R PSIS D Dd.
ΙNgreditur Aqua in rubum Aere ante evacuatum non ob gravitatem aeris tubum proxime circumstantis ab incumbente aere pressi , ut juxta praecedentia supponit Autor;) sed partim ob communem aeris nia , sum, quem aetheris respectu, sine pressione parti.m suarum , Versus centrum vorticis sublu .
275쪽
sublunaris exercet 3 partim ob connisum ipsus aquae, quo naec, & alia corpora. fluida , quemvis hiatum non nisi aethere resertum communi ad centrum nisii explere conantur 3 partim ob aeriS tubo proximo ci cumstantis factam condensationem per aeris ex ipsis tuta educti accessum,adeoque ob aeris in praeternaturali statu constituti e pansivum conatum, ut ex ante expositis liquet ; cur autem aqua semper aci eandem Acertam mensuram seu altitudinem tantum ,& non amplius ascendat, colligi utcunque potest ex sis quae Dissust. praced. ad experimentum Pecquetianum 3. exposuimus;idemque mox ex Epicrisishq patebit apertius.7; Rogatus porro, num tubie Uacuati, intra quos se ad certam
per altitudinem scendit , omnes semper eiusdem fuerint capacitatis ,
hoc est , aeque ampli , aut aeque 'isti'
Cujus quaesiti sui hanc causam re dit D. Scottus, quod, si eXterioris aeris aquae incumbentis gravitas sursum pellit aquam intra tubum, idem aerseueadem aeris gravitas, non aeque
alte propellere possit aquam majoris& minoris ponderis , sed hanc alutius, illam minus alte propellet et am' qui
276쪽
DE VACUO. 237qu i aqua altitudinis quinque V. g. v narum in tubo amplo, major ac ponderosior videtur esse , quam aqua . altitudinis totidem ulnarum in tubis
angusto: Ergo si aeris gravitas sum sum pellitaquam in tubo angusto ad Ulnas V. g. quinque praecise , hi tubo ampliore non poterit eam pellere ad tantam altitudinem. ) Respondet Auctor, perinde esse in hoc negotio, quantumvis angustm a ui sit tubus , dummodo sit satis astus , ut
mus ascendens mensuram suam cem iam ac determinatam attingere possit: quo autem altior est tubus, eὸ melius esse; nnnquam tamem aquam mensu ram suam transmia Hujus autem Responsi sui rationem alio Experi mento declarat in hunc modum:E ponatur cuppa sequae plena in loco quocunque, V. g. in horto aliquo elevata 1 torra ulnis quinque V. g. Equa cuppa demittatur in terram us que tubus cujuscunque amplitudinis, indeque divaricetur in duos alioς
277쪽
tubos perpendiculariter ere nos , quorum unus amplus sit, alter strictus: aqua cuppae ad eandem altit , dinem propellet aquam in utroque tubo contentam, quia aequalem Vim habet aqua cuppae ad aquam utrila que elevandam; & ad tantam altitudinem in utroque ascendere debet, quanta est originis altitudo, nempe cuppae. Eodem proi sus modo aer in certo pondere terrae ineumbens, in quibusvis & cujuscunque amplit dinis tubis evacuatis, aquam sursum pellit ad aequalem altitudinem, tare tam nimirum , quantam permittit aeris gravitasterram & nos Lircumstans. Addit, graυitatem tam esse, ut ad 2o. circiter ulminum altitudinem elevare possit aquamintra tabum evacuatum se id Ratis nae olim hoc Experimen od
movet D. Scottus , quod eadem aeris circum
278쪽
circumstantis gravitas non possit in tubi amplitudine diametri differentibus, ad ed dem promiscue altitudinem aquam sursum propellere; ita enim aequiponderaret mnum: Memque amis ambientis pondus diversis quae , in tubis amplitudine disserentibus
contentae atoue ad ea naem altitudinem evectae, ponderiDus. Nec vero eadem ratio est aquae in cupa detentae, atque ita ultra communem gravit tis aquarum superficiem evectae,adeoque re-Vera gravitantis seu deorsum nitentis, sicque aquam per tubulos diversae amplitudinis sum sum pellentis; cum aqua intra suae gravitatis spiuaeram comprehenta,e qua non ipsa aquae gravitate, sed gravitate incumbentis aeris- credatur pars aquae sursum, ultra communem aquae horizontem , ut Vocant, pr pelli Utique patet ex Legibus Staticae aquam in cupa a terra elerata contentam, per tubulos inde derivatos erectosque sive majores sive minores, profluentem aquam propellere gravitate sua , donec aqua in illis tubis promiscuὸ, si modo justam habeant altitudinem , adsurgat ad communem cum aqua quae in cupa continetur altitudinem ;atqui contra Staticae leges est, unum idemque corpus, v. g. aerem ambientem, diser- is ponaeribus, nempe aquae in tubis ampliatudine differenti is, ad handem altitudinem evectae, aequiponderare. Statuimus ergo potius: Veluti in Experimento Pecquetiano Tertio , de quo Disiuis
279쪽
praeia. ob praeseditum AEtheris affluximr uberiorem, suspenditur ac definetur intra tubum Hydrargyrum , per renitium aeris intus violenter expansit, extus violenter Condensati, ipsique gravitanti Hydrargyro comtranitentis , ut iridem a nobis expolitum Io. Ita in hoc Experimento, Aqua in tubum, ante aere evacuatum ascendit, donec aequilibrium sit inter ipsam aquae in tubum adstendentis gravitatem atque renisum aeris ambientis condensati,adeoque aetherem qui violenta extractione aeris in tubum ingrestus est, quasi elastica virtute seu expansivo conatu prolicientis. Cum vero ἡ tubis amplioribus plus aeris extractum sit,e minus amplis minus aeris, adeoque illic aer ambiens compactior fit redditus quam cirea tubos ampli tudine minores, illic major aeris contra gravitatem aquae renistis contingit, hic vero mi mr ue adeoque cum proportionaliter semper aeris renisas ad amplitudinees tuborum se habeat, mirum non est in amplioribus tubis ad eandem altitudinem aquam assurgere, ad quam in minoribus.
fice haec corsruere cum iis , quae multi & doctissimi Viri, ' intemque illos Emanuel tan agnan, Cur si Philosoph. cap. zo. prop. 9. &e euhior Cornatis in Diatriba peculiari,
280쪽
DE VACuo, 261 culiari, docent circa Experimentum
illud Hydrargyri cujus superius
mentionem fecimus) quando scilicet fistula utcumque supra tres palmos longa, hermetice clauia ex una siti parte , cum prius fuerit Μercurio seu Hydrargyro plena, min inverse ore patente in subjectum catinum ad quatuor, vel quinque , aut sex digitorum transverserum altitudinem Mercurio repletum disposita , d pletur quoad partem superiorem, in
inseriori vero retinet Μercurium altum circiter palmos tres supra extemni in catino positi Mercurii horizontem. Ajunt enim dicti Auctores, inquit Scottus, & experientia ipsa id probat , si plures ustulae diverse longitudinis & capacitatis dictoo m do adhibeantur, sive simul, sive su
cessive, Mercurium in omnibus consistere ad unam certam & cQmm nem altitudinem, seu hori Zontem,