Sancto Aloysio Gonzagae studiosae juventutis patrono se suasque philosophicas theses publice propugnandas Joannes Paulus Maggi Pratensis collegii Ciconinii convictor d. d. d. Data post tertium pro arbitrio venia opponendi

1쪽

Dat post tertium pro arbitrio venia opponendi.

3쪽

suro die possit Logica , Ars Nisandi,

fὶ - qui Aibet eogitationi species dirigenda h

ei est , ne aliud habebit objectum . nisi recta operitiones mentis , quac ad ve- 2 eum investigandum hoc pacto dirigit, ae

II. Prima a tirem cogitationi speetes apprehensio dicitur Haec autem sive sensuum ope in nobi sit, sive per me- illa propriori vocabulo sensatio dicitur , seu tiam dexdireet , haec dea reflexari illa utpote necessaria dirigi nullaetenus potest, hae dirigibilis est , dirigitur a Logica III. Id ea reflexae, quae a Logica prae r liquis diriguntur, sunt Idea praecis vae quibus per abstractionem mentis a multiplicitate praescin mus, vel ab tinitate, cum nempe per partes, quod immodo per gradus ad objecti eognitionem ascendimus, donec ad ipsius essentialem, meta- physicam definitionem deveniamus

4쪽

IV. Huiusmodi autem Ideas consormes non esse cum obse dii sui affirmamus, saltem secundum modo , quos illae in obiecto exercite repraesentant per eas enim objectum

indistinctum in se, omnino unum menti sistitur, ac si distinctum esset, di multiplex. V. Disthimitas autem hujusmodi dearum ab Objectis uix itin ullum nos inducet errorem , si , ut oculorum fallacias

per leges Opticae, sic mentis nostrae imbecillitatem per

praecepta Logicae eorrigere noverimu . VI. uine, ut nostra sert opinio , cavendum omnino , ne inter gradus Metaphysicos, ut a junt, juxdem individui ereati, ullam judicemus adesse distii id ionem , via forma ialem ex natura rei, vel virtualem intrinsecam, sola contenti formali per intellectum quae licet perutilis sit ad

se lenitarum comparationem, est tamen propria intellectu imbre illis, finiti. Hi ne in intollectu Divino nullae sunt abstractiones, nullae hujusmodi distinctione. . VII. Alterae ogitationi species appellatur Iudicium, seu Propositio, estque actus, quo Ideas, vel adfirmando conjunia gim , vel negando sejungimus qui quidem actus sim- plox es ad Intellectum pertinet, non ad volunta

tem ut censent artesiani

VIII. Cum rerum deas ita afirmando Conjungimux, ut obiectis ii , quibus conveniunt, aptem ab iis, quihut repugnant, negando separemus, iudicia vera sunt. Hine Ueritatem formalem judiciorum instrorum in ipsorum conformit,te consistere eum suo Objefici assirmamus IX. Veritati proprietas, quae potissimum hic consideranda occurrit, est certitudor quae alia immediata est, alia me diata Certitudo immediata est illorum propositionum. propria, quae per se ipsas notae nobis sunt Mediata vero illarum, quae non per se ipsas, sed per alias proposit-tiones cognoscuntur

X. Ut habeatur certitudo mediata , ratiocinio opus est Ratiocinium autem ad tertiam referri potest cogitatiolaum speciem. Id si fiat juxta Aristoteli formam , quam dicunt Syllogisticam; quoties prae si, sint certae, certa i- IM' odi Socrat

5쪽

tem erit conclusio, atque ita certa , ut certae sunt pracis missae XI Hine si praemissae sunt metaplxysce certae, vel physice, vel moraliter, conclusio item erit certa metaphysice, vel phylice, vel moraliter. XII mujusmodi praemissae appellari commode possunt setoniatiarum principia , quatenus his uti solemus, ad veritatem in te qualibet detegendam dicuntur etiam eritati cri-ieria sunt enim veluti norma quaedam, seu mensura ad conclusiionis veritatem aestimandam, a quodammodo dimetiendam

XIII. Principia Conclusionis metaphysice certae sunt vel propositiones per se notae, quae dicuntur Axiomata, vel proopositiones revelatae, quibus Theologi potissimum niti Bo

lent

XIV. Principia eo ne lusionis physi et certae sunt , quae sensuum milii sterio adipiscimur. . um veluti sensuum ipso

tum attestatiotic s. seu renuntiationes et tu Iul modi alit statio ius, ieci umma in eoidlam iam , quae cognitionis in initivae propria est non attingant, sunt tamen interdum certae nec de iis dubitare ulla totius potest Intelle eius docilis is minime pervicax. XV. Quod sensu nostri ii primi nobis r nunciant, est Corporum existe tulit Itaqlle primo contra Ma ebranchium Bet eleyum , recentissimosque Idea lista propugnamus ita nobi constat de huju renunciationis veritate , ut nomiis per summam dementiam, mentis pervicacita

tem assensum c gare pol smus huic cognitioni per sensus habita di Corpora existunt XVI Renunciant secundo sensu nostri alia plura circa haec ipsa Corpora, magnitudines nempe motus, tus, Ἀ-guras. Quoad hanc renunciationem , licet ultro sate

mur, quandoque decipi nos facile posse, tam n si eadem, uti par est, utamur, veritatem certis assequi in pleri iaque licebit XVII. Pr ecipuis Ue recensitis tr Grum causi , in quos senseum occassione incidimus, legibusque ad eos evitandos a

6쪽

docti Philosophis stktutis, afferimus, idem certitudine, qua corporum existentiam , nos posse alia plura circa . Corporum affectiones, sensibus en utendo, certo scire, atque cognoscere XVIII. iiii ipia ConcIusioni moraliter certae sint, quae potissimum in hominum auctoritate versantur, quae quo major est , majorem etiam certitudinem parit ac proinde omnium validissima certitudo moralis illa est, quae sun datur in omnium hominum testimonio , juxta illud vulgate proloquium ab Aristotele primo prolatum: M omnibν videtur, veram est. XIX. Cum auic certitudo morali plute gradu suseipiat, hino, licet consensus desit universalis, qui sane in pluribus haberi non potest , poterit quandoque paucorus L. etiam testimonio liaberi certa cognitio. XX. Ne vero in his decipiamur, praesertim ubi e veterum seriptis elicienda veritas est , magna sagacitate , diligentiaque utendum 'd hae maximo prodesse pollunt eae

regulae Critices, quae passim circumseruntur a Recentio libus ris tamen , ut disputationibus minus accomodatas, hie praetermittimuS. XXI. Haec quoad veritatis riteri , seu Conclusioni cer tae principiaci quae tamen si desint , ut in pluribus sane contingit, non omni tamen deponenda est cura, seu studium inquirendae veritatis adsunt enim quandoque rationes graves, ac solidae , licet incertae , quae ad a-

tum scientitieum sternunt viam, ac saepe etiam perdu-XXII. Dum adsunt rationes graves, ac solidae, baberi potest opinio, quac commode definiri potest ramis -- videns 9 incertur, quo aliquid cog orcima eum formi iuis opposita saltem radicali, ut junt de aedenter a pri cipiis uenis, O invidentibus. XXIII. Opinionis proprietas maxime attendenda in Scholis, est probabilitas probabilitas vero opinionis est meritum, quo prudenter admittitur, uti vera, propositi opinabilis

XXIV. Quod

7쪽

XXIV. Quod

propositio deducitur ex principiis gravibus is solidi x, licet sallit,ilibus ac proinde ea tantum propositio dicetur probabilis, quae sit illat ab hujusmodi principiis XXV Cum autem vis rationum licet graυium, .solida rum si oppositis rationibus elidi possis, non dabitur proopositio probabili , lilae deducta ex gravioribus , ac solidi rationibuς, cum nimirum vi rationum pro una seniatentia olidatur a vi rationum pro eontraria sententia XXVI. in non censemus prohabilem propositionem deductam ex rationibus gravibus, ac solidis, si rationes coniatrariae sint aequali soliditatis, aravitatis. Tunc enim prudentiae est dubitare pro utraque parte, & pro neu

tra opinari.

XXVII. Ne censemus probabilem eam etiam propositionem ex rationibu gravibus, a solidis deductam , cujus ratio ne contrariae sint paulo minoris soliditatis, de qua su XXVIII. Haec autem probabilitas, quae speculativa dicitur, ae directa, diversa est a probabilitate reflexa, ad motare perti Ens, quaeque quandoque fundari potest in ips, incertitudine de existentia praecepti, quam incertitudinem faciata rationes hinc inde contra nitentes ab Aucto ribus gravibus diligenter examinatae hinc cavendum , ne probabilita una cum altera confundatur probabilitate XXIX. Ad veritati aequisition m Methodi ratio habenda est in timiς ipsius enim op ea habetur Idearum, ju- dieiorum, ac cujuslihel ratiocinii dispositio , quae Dor obscuram , aut implexam, sed omnino claram, ac certam XXX. Quod ergo ad Methodum pertinet, nos affirmamus, Analyticiam , quam dicunt, esse omnibus anteferendam Cum enim humani intelledius imbe illitas ferat, ut non nisi per gradus ad apicem cujusvis saeuitatis devenit

- mmmo rari emimam id nos esse asstacuturos sperabimus,

est per resolutionem in per parecta examinaverimus.

8쪽

gXXXI. Haec autem Methodus, si in aeteris , in Physeis

praecipue maximum usum habet, ac commodum cum experimentorum ope, observationum paulatim rerum materialium natura detegitur, ac tandem vires illae determinantur, quibus singula uadi hujus Phaenomena XXXI Ut ero re per Analysim dc tecta magis ac m. gi detegatur ac pateat maxime prodesse solet Meth

dus Synthe cicaci ine cavonianis an D lentes utra Iraque

complectimur, ita tamen , ut semper Analytica praece dat sub mquatur Sunt hetiza. XXXIII innuamus prolud Carre statio Syi, theticam Methodiam ad n bertcS nulla pris p r Analysim veritati exploratione praemisia. Crperam enim os philosopliariamrmamus, qui hypothese ita admittunt, ut caudam aliquam absolute existere a firm nt, praecis quia, a polita mechailio aliqua ratione possit, Phaenomen expli-XXXIV. Ad Methodum otiam referri possiunt eae philoseia

phandi regulae, quae pasti adhibentur a viris doctis, quarum usu ad veritatis conquisitionem non raro deve-11erunt: a nos amplectenda eis in Physici judicamuς, quas me intoniani amplectuntur acceptas referunt a sapientissimo eorum Principe Newtono . Sunt autem haerogulae . . Causae rerum naturalium non plures sunt admittendae, quam quae verae sunt , earumque Phaenomenis explicandi sumerunt. r. ffectuum naturalium e jusdem generis eaedem sunt, quatenus fieri potest, causae assigilandae . . Qualitates corporum, quae utendi, Wremitti nequeunt, quae omnibus, in quibu experimenta instituere licet, pi' portim Ccimp tunt, pro Cor .porum universorum qualitatibus haberi possunt. XXXV mas regulas ' bonas esse, ad verum nos duretione ipς emeacissime comprobatur . Prima enim illi tiniaci pio inititur, quod communit omnes admiserunt Philosophici nihil Aristae misi Sccunda vero , ac tertia in

9쪽

inductione fundantu , quod argumenti genus in physi eis id o maximi est semper habitum , quod Naturam tendero ad uniformitatem passim videmus XXXVI. Suam Lemnitius regulam philosophandi tradidit principium nempe rationis suis cientis in eo situm ut ehe, semper haberi ratio lassiciens, cur aliquid o

tius sit, quam non sit. Quoad hoc duo hic firmamux, i. Si principium rationis lassicientis extendatur ad exeria citium etiam libertatis, requirendo aliqai praeter ipsum ibi trium , ipsamque liberam determinationem ad quemlibet voluntatis actum , ut fit a Leibnitio, a Leibnitia ni , esse omnino rejiciendum, utpote quod libertatem arbitrii tam humanam, quam Divinam penitu evertit 1 Si vero ad ipsum Iibertatis exercitium non exton aiatur, non eis Cur de eo principio tantopere se se actent Leibnitiani, vel nim nullius erit usus , vel ab eo non dissetet, quod superius commemoravimus: hi sit me XXXVII. Nec minu Cartesing regulam philosophandi tra didit estque celeberrima illa universalis dubitatio, quam

reprobamus omnino . Soria enim M universalis de omni bu dubitatio est e rit: tie ad Lo inimica , ut eam e medio penitus tollat. Volumus tamen moderatam dubitation m

Atque haec est optima veritatis detegendae regula sapientiis morum hominum usu probata, maximeque necessaria, ut nihil unquam tanquam certum admittamuς, nisi talen hi post accuratum examen appareat.

XXXVIII. Motuum legibu exordiendum putavimus Pi4ysicarum rerum tractationem , quod A I ex iis potissimum deri antur recentio

rum i ys eorum prae larissima inventa. Hinc primo a firmamus cum omnibus Newtonianis dari in materiae vim inertiae, qua corpora perseverant in eo statu quietis

10쪽

vel motu uniformis indirectum, in quo semel sant o.

XXXIX. Hanc autem inertiae vim contra uIerum a firma mus a priori demonistrari nullo modo posses quin imitio determination zm, quam Corpus habet ad quietem, vel motum uniformem in directum , in quo semel est positum, e eidemus esse non absoluta in id respectiva, . respectu nimirunt ejus spatii, in tuo continemur nos, omnia quae nostris observari se nubus possiant, corpor an uti fas est ad conciliaudam Neaetonio ravitatem cum Telluri quiete , tram cum moveri dicemus de motu alitum. relativo intelligendum erit, non absoluto. XL Haec aure in is est conditiis, irata. passiva quare in suo statu qui cti , vel motus corpue ob vim inertiae non perseverat, si cum nulla adsit diva vis , quae illud cogat mutaro statum: Cum autem adest altiva vis vel minima , a suo stiri quae cis . o motus uniformis in di-roetum perturbatur unde illud consequi necessi est , ut

ad altitia Pulleis, ut aiunt , moveatur Otu , orbis.

XLI. Dum Corpus a suo statu perturbatur, producitur siem par novae velocitas, quae semper est proportionalis vi a genti tempori, quo illa agit, quantitati materiae qu illud eoustat. Atque hinc profluit Corporum re si stentia quantitati materiae proportionalis , qua Corpus videtur resistere vi impressae licet revera illi semper o-XUL potentiae autem, quae agunt in Corpora, sempD a

gunt ita , ut binas aequale oppositas motuum summas producant in hinis corporibus, ac proinde vires quaecumque produeunt semper celoritates mastis reciproce proportionales totque hac est celeberrima illa lex actioni reactioni aequalium, quam perperam nonnulli confundunt cum Corporum resistentia.

XLIII. Vis inertiae , utpote passiva vis in tonditionalis componi optime potest cum alii quibuscumque activi viribus . in Corpus licet vi inertiae praeditum, habere

etiam potest activa vires, ciuitas se ipsum per sese ad