Breviarium ad urbe condita

91쪽

I 24-27 BREVIARIUM

dimicasset admodum enim parva manu cum copiosissimo hoste commisit Pulsus igitur si ad Diocleti num profectus cum ei in itinere occurrisset, tanta imsolentia a Diocletiano sertur exceptus, ut per aliquot passuum milia purpuratus tradatur ad vehiaculum mcurrisse mox tamen per Illyricum Moesiamquo com XXV tractis copiis rursus cum Narseo, Hormisdae et Sapori avo, in Armenia maiore pugnavit successu ingenti nec minoro consilio, simul fortitudine, quippe qui 10 etiam speculatoris munus cum altero aut tertio equite susceperit. ulso Narseo castra eius diripuit uxores, sorores, liberos cepit, infinitam extrinsecus ersarum nobilitatem, agam ersicam copiosissimam. Ipsum in ultimas regni solitudines egit. Quare a Diocletiano 1 in Mesopotamia eum praesidiis tum morante vana regressus ingenti honore susceptus est Varia dein a

Bastem subactis, Sarmati victis, quarum nationum ingentes captivorum copias in Romanis finibus loc

2 Verunt.

Diocletianus moratus callide fuit, sagax praeterea XXVI et admodum subtilis ingenii, et qui severitatem suam aliena invidia vellet explere. Diligentissimus tamen et sollertissimus princeps et qui imperi Romano 2 primus regiae consuetudinis formam magis quam Romanae libertatis invexerit adorarique se iusserit, cum ante eum cuncti salutarentur ornamenta gemmarum vestibus calciamentisque indidit. Nam prius imperii insigne in chlamyde purpurea tantum erat, resquas communia. Herculius autem propalam serus et incivbXXVII lis ingenii, asperitatem suam etiam vultus horror Ebgnificans. Hic naturae suae indulgens Diocletiano in omnibus est severioribus consiliis obsecutus. Cum t me ingravescente Revo parum se idoneum Diocleti 35 nus moderando imperio esse sentiret, auctor Herculio fuit, ut in vitam privatam concederent et stationem tuendae rei publieae viridioribus iunioribusque mam

92쪽

2 darent. Cui aegre collega obtemperavit. Tamen ute quo uno dis privato habitu imperii insigne mutavit, Nicomedias Diocletianus, Herculius Mediolani, post triumphum inclitum, quem Romae ex numerosi gemtibus egerant, pompa ferculorum inlustri, qua Narsei 5 coniuges sororesque et liberi ante currum ducti sunt. Concesserunt tamen Salonas unus, alter in Lucaniam. XXV Diocletianus privatus in villa, quae haud procul a Salonis est, praeclaro otio consenuit, inusitata virtute usus, ut solus omnium post conditum Romanum impe 10rium ex tanto fastigio sponto ad privatae vitae statum civilitatemque remearet. Contigit igitur ei, quod nulli post natos homines, ut cum privatus obisset, inter

Divos tamen referretur.

LIBER DECIMUS.

His igitur absuntibus administratione rei publicae Constantius et Galerius Augusti creati sunt divisus- quo inter eos ita Romanus orbis, ut Galliam, taliam, Africam Constantius, Illyricum, Asiam, Orientem Gale- rius obtineret, sumptis duobus Caesaribus. Constam 20tius tamen contentus dignitate Augusti Italiae atque Africae administrandae sollicitudinem recusavit, vir egregius et praestantissimae civilitatis, divitiis provincialium ac privatorum studens, fisci commoda non assimodum adfectans, dicensque melius publicas opes a b privatis haberi quam intra unum claustrum reserVari, adeo autem cultus modici, ut festis diebus, si amicis numerosioribus esset epulandum, privatorum ei argento ostiatim petito triclinia sternerentur. Hic non modo amabilis, sed etiam venerabilis Gallis fuit, praecipue 30 quod Diocletiani suspectam prudentiam et Maximiani Sanguinariam temeritatem imperio eius evaserant Obiit

93쪽

BREVIARI .

in Brittania Eboraci principatus anno tertio decimo atque inter Divos relatus est. Galerius, vir et probe moratus et egregius re mi Ulitari, cum Italiam quoque sinente Constanti admini strationi suae accessisse sentiret, Caesares duos re vit, aximinum, quem Orienti praefecit, et Severum, cui Italiam dedit. Ipse in Blyrico moratus est. Ve 2 rum Constantio mortuo Constantinus, ex obscuriore matrimonio ius filius, in Brittania creatus est impe- 1 rator et in locum patris exoptatissimus moderator accessit. Romae interea praetoriani excito tumultu Maxentium, Herculi filium, qui haud procul ab urbe in villa publica morabatur, Augustum nuncupaVerunt. Quo nuntio Maximianus Herculius ad spem arrectus 1 resumendi fastigii, quod invitus amiserat, Romam amvolavit o Lucania, quam sedem privatus elegerat in agris amoenissimis consenescens, Diocletianumque etiam per litteras adhortatus est, ut depositam resumeret potestatem, quas ille irrisas habuit Sed adversum

2 motum praetorianorum atque Maxenti Severus Caesar Romam missus a Galerio cum exercitu venit obsidensque urbem militum suorum celere desertus est. Auctae Maxenti opes confirmatumque imperium. Sin verus fugiens Ravennae interfectus est.25 Herculius tamen Maximianus post haec in contione mexercitus filium Maxentium nudare conatus seditionemo convicia militum tulit. Inde ad Gallias profectus

est dolo conposito, tamquam a filio esset expulsus, ut Constantino genero iungeretur, moliens tamen Com30 stantinum reperta occasione interficere, qui in Galliis et militum sit provincialium ingenti iam favore regnabat caesis Francis atque Alamannis captisque eorum regibus, quos etiam bestiis, cum magnificum spectaculum muneris parasset, obiecit Detectis igitur ima sidiis o Faustam filiam, quae dolum viro nuntiaverat, profugit Herculius assiliaeque oppressus ex ea enim navigare ad filium praeparabat poenas dedit

94쪽

iustissimo exitu, vir ad omnem acerbitatem saevitiamque proclivis, infidus, incommodus, civilitatis penitus

s lor hoc tempus a Galerio Licinius imperator est factus, Dacia oriundus, notus ei antiqua consuetudinscio in bello, quod adversus Narseum gesserat, strenuis laboribus et officiis acceptus. Mors Galeri confestim secuta. Ita res publica tum a novis quattuor imper toribus tenebatur, Constantino et Maxentio, filiis Amgustorum, Licinio et Maximino, novis hominibus 103 Quinto tamen Constantinus imperii sui anno bellum adversum Maxentium civile commovit, copias eius multis proeliis fudit, ipsum postremo Romae adversum nobiles omnibus exitiis saevientem apud pontem Mub vium vicit Italiaquo est potitus. Non multo deinceps 15 in Orient quoque adversum Licinium Maximinus res novas molitus vicinum exitium fortuita apud Tarsum

morte praevenit.

Constantinus tamen, vir ingens si omnia efficero nitens, quae animo praeparasset, simul principatum 20 totius orbis adsectans, Licinio bellum intulit, quamquam necessitudo et adfinita cum eo esset; nam soror Constantia nupta Licinio erat. Ac primo eum in Pannonia secunda ingenti apparatu belIum apud Cib las instruentem repentinus oppressit omniquo Darda 25nia, Moesia, Macedonia potitus numerosas provincias VI occupavit. Varia deinceps inter eos bella strata, et pax reconciliata ruptaque est. Postremo Licinius, vali sit terrestri proelio victus apud Nicomediam sodedidit sit contra religionem sacramenti hessalonicae 30 privatus occisus est. Eo tempore res Romana sub uno Augusto et tribus Caesaribus, quod numquam alias fuit, cum liberi Constantini Galliae Orienti It 3 liaeque praeessent. Verum insolentia rerum secundarum aliquantum Constantinus ex illa savorabili animi as docilitato mutavit. irimum necessitudine persecutus egregium virum filium et sororis filium, commodas

95쪽

BREVIARIUM

indolis iuvenem, interiecit, mox uxorem, post nume

rosos amicos.

Vir primo imperii tempore optimis principibus VII

ultimo mediis conparandus. Innumerae in eo animi corporisque virtute claruerunt. Militaris gloria assipetentissimus, fortuna in bellis prospera fuit, verum ita ut non superaret industriam. Nam otiam Gothos post civile bellum varie profligavit paco his ad os, remum data, ingentemque apud barbara gente me- 10 moriae gratiam conlocavit. Civilibus artibus et tu 2 diis liboralibus oditus, adsectator iusti amoris, quem ab omnibus sibi et liberalitate et docilitato quaesivit, sicut in nonnullos amicos dubius, ita in reliquos egregius, nihil occasionum praetermittens, quo opulentio-

16 res eo clarioresque praestaret.

Multas leges rogavit, quasdam ex bono et aequo, Id

plerasque superfluas, nonnullas Severas, primusque urbem nominis sui ad tantum sastigium evehoro molitus est, ut Romae aemulam faceret Bellum adversus 20 arthos moliens, qui iam Mesopotamiam fatigabant, uno et tricesimo anno imperii, aetatis sexto et sex gesimo Nicomediae in villa publica obiit. Deniintiata mors eius est etiam per crinitam stellam, quae imusitatae magmtudinis aliquamdiu fulsit eam Graeci 2 cometen vocant. Atque inter Divos meruit referri. Is successores filios tres reliquit atque unum fratris X filium. Verum Dalmatius Caesar prosperrima indole neque patruo absimilis haud multo post oppressus est faetione militari et Constantio, patrueli suo, sinente 30 potius quam iubente. Constantinum porro bellum fratri inferentem si apud Aquileiam inconsultius proelium adgressum Constantis duces interemerunt. Ita 3 res publica ad duos Augustos redacta Constantis imperium strenuum aliquamdiu et iustum fuit. Mox 35 cum et valetudine inprospera et amicis pravioribus uteretur, ad gravia vitia conversus, eum intolerabilis provincialibus, militi iniucundus esset, factione ag-

96쪽

EUTROPI

nenti occisus est. Obiit haud longo ab Hispaniis in

castro, cui Helenae nomen est, anno imperii septimo decimo aetatis tricesimo, rebus tamen plurimis strenuo in militia gestis exercituique per omne vitae tempus sine gravi crudelitate terribilis. X Diversa Constanti fortuna fuit. Ἀ ersis enim multa et gravia perpessus saepe captis oppidis, obsessi urbibus, caesis exercitibus, nullumque ei contra Saporem prosperum proelium fuit, nisi quod apud Singara haud dubiam victoriam ferocia militum ais 10 sit, qui pugnam seditiose et stolide contra rationem belli die iam praecipiti poposcerunt. Post Constantis necem Magnenti Italiam, Africam, Gallias obtinento

etiam Illyricum res novas habuit, Vetranione ad imperium consensu militum electo. Quem grandaevum I5 iam et cunctis amabilem diuturnitate et selicitate militiae ad tuendum Illyricum principem cremerunt, Virum probum et morum veterum ac iucundae civilit his, o omnium liberalium artium expertem adeo ut ne elementa quidem prima litterarum nisi grandaevus 20 et iam imperator acceperit. XI Sed a Constantio, qui ad ultionem fraterna necis bellum civile commoverat, abrogatum est Vetranioni imperium novo inusitatoque more consensu militum deponere insigne conpulsus Romae quoque tumultus 25 fuit Nepotiano, Constantini sororis filio, per gladi toriam manum imperium Vindicante, qui saevis exo diis dignum exitum nanctus est Vicesimo enim atque octavo die a Magnentianis ducibus oppressus poenas dedit. Caput eius pilo per urbem circumlatum est ovissimaeque proscriptiones et nobilium caedes fuerunt. XII Non multo post Magnentius apud Mursam profligatus acie est ac paene captus. Ingentes Romani imperii vires ea dimicatione consumptae sunt, ad qua libet bolla externa idoneae, quae multum triumphorum 352 possent securitatisque conserae Orienti mox a Comstantio Caesar est datus patrui filius Gallus, Magnem

97쪽

tiusque diversis proeliis victus vim vitae suae apud Lugdunum attulit imperii anno tertio, mense septimo, frater quoque eius Decentius Senonibus, quem ad tuemdas Gallias Caesarem miserat. Per haec tempora etiam a Constantio multis in XIII civilibus gestis Gallus Caesar occisus est, Vir natura serus et ad tyrrannidem pronior, si suo iure imperare licuisset Silvanus quoque in Gallia res novas molitus ante diem tricesimum extinctus est, solusque imperio Rο- 10 mano eo tempore Constantius princeps et Augustus fuit. Mox Iulianum Caesarem ad Gallias misit, patrue MUlem suum, Galli fratrem, tradita ei in matrimonium sorore, cum multa oppida barbari expugnassent, alia obsiderent, ubique foeda vastitas esset Romanumque 1 imperium non dubia iam calamitate nutaret A quo modicis copiis apud Argentoratum, Galliae urbem,

ingentes Alamannorum copiae extinctae sunt, rex nobilissimus captus, Galliae restitutae. Multa postea per eundem Iulianum egregie adversum barbaros gesta 2 sunt summotique ultra Rhenum Germani et finibus suis Romanum imperium restitutum. Neque multo post, cum Germaniciani exercitus a XV Galliarum praesidio tollerentur, consensu militum Ιulianus factus Augustus est, interiectoque anno ad Bl325 ricum obtinendum profectus Constantio Parthicis proeliis occupato. Qui rebus cognitis ad bellum civile com versus in itinere obiit inter Ciliciam Cappadociamque anno imperii octavo et tricesimo aetatis quinto et quadragesimo, meruitque inter Divos referri, vir eo a giae tranquillitatis, placidus, nimium amicis et familiaribus credens, mox ertiam uxoribus deditior, qui tamen primis imperii annis ingenti se modestia egerit, familiarium etiam locupletator neque inhonores sinens, quorum laboriosa expertus fuisset ossicia, ad severita-35 tem tamen propensior, si suspicio imperii moveretur, mitis alias, et cuius in civilibus magis quam in e ternis bellis sit laudanda fortuna.

98쪽

XVI in Iulianus rerum potitus est ingentique apparatu arthis intulit bellum, cui expeditioni ego quoque interfui. Aliquot oppida et castella Persarum in deditionem accepit vel vi expugnarit Assyriamque populatus castra apud Ctesiphontem stativa aliquamdiu 52 habuit. Remeansque victor, dum ae inconsultius proeliis inserit, hostili manu intersectu est VI Kal. Iul , imperii anno septimo aetati altero et tricesimo ab que inter Divos relatus est, vir egregius et rem publicam insigniter moderaturus, si per fata licuisset. 10 Liberalibus disciplinis adprimo eruditus, Graecia doctior atque adeo, ut Latina eruditio nequaquam cum Graeca scientia conveniret, facundia ingenti et prompta, memoriae tenacissimae, in quibusdam philoSopho propior. In amicos liberalis, sed minus diligens quam tb tantum principem decuit. Fuerunt enim nonnulli, qui vulnera gloriae eiu inferrent. In provinciales iustissimus et tributorum, quatenus fieri posset, repressor. Civilis in cunctos, mediocrem habens aerarii curam, gloriata avidus ac per eam animi plerumque inmodici 20 religionis Christianae nimius insectator, perinde tamen, ut cruore abstineret, M. Antonino non absimilis, quem etiam aemulari studebat. XVII ost hunc Iovianus, qui tunc domesticus militabat, ad obtinendum imperium consensu exercitu lectus best, commendatione patri militibus quam sua notior. Qui iam turbatis rebus exercitu quoque inopia labinrante uno a Persis atque altero proelio victus pacem cum Sapore, necessariam quidem, sed ignobilem fecit multatus finibus ac nonnulla imperii Romani parte ast tradita. Quod ante sum annis mille contum et duinbus de viginti fere, ex quo Romanum imperium con

ditum erat, numquam accidit. Quin etiam legiones nostrae ita et apud Caudium per ontium elesinum et in Hispania apud Numantiam si in Numidia subobiugum missae sunt, ut nihil tamen finium traderetur. Ea pacis condicio non penitus reprehendenda foret, si

99쪽

BREVIARIUM.

foederis necessitatem tum cum integrum fuit mutaro voluisset, sicut a Romanis omnibus his bellis, quae commemorari, factum est. Nam et Samnitibus et Numantinis et Numidis confestim bella inlata sunt neque pax rata fuit. Sed dum aemulum imperii vore 3tur, intra Orientem residens gloriae parum consuluit. Itaque iter ingressus atque Illyricum petens in Galatia finibus repentina morte obiit, vir alias neque iners

neque inprudenS.

10 Multi exanimatum opinantur nimia cruditate inter XVIII conandum enim epulis indulserat), alii odore cubiculi, quod ex recenti tectorio calcis grave quiescentibus erat, quidam nimietate prunarum, quas gravi frigore adoleri multas iusserat. Decessit imperii mense Aep 21 timo, tertio decimo Kal. Mart. aetatis, ut qui plurimum vel minimum tradunt, terti et tricesimo anno, ac benignitate principum, qui ei successerunt, inter Divos rotatus est. Nam et civilitati propior et natura admodum liberalis fuit. 20 Is status orat Romanae rei Ioviano eodem et Varroniano consulibus anno urbis conditas millesimo emtesimo et octavo decimo. Quia autem ad inclitos primcipes Venerandosque perventum est, interim operi modum dabimus Nam reliqua filo maiore dicenda 2 sunt. Quae nunc non tam praetermittimus, quam ad maiorem scribendi diligentiam reservamus.

100쪽

INDEX NOMINI M.

Achaia IV, 3 V, 4 6 L VI, 19. VII, 19 Asthillos II, 11 Achilleus IX, 22 23M. Acilius Glabrio IV, 3

Adiaboni VIII, 18 Adiabenicus VIII, 18 Aegyptus , L IV, 6. VI, 21. VII, 6 LR VIII, in IX,

22 23 Aelianus IX, 20 Aelius v. Hadrianus Aemilianus IX, 5 fi L Aemilius cos. a. 29). III, 1Μam. Aemilius dict. I, 19M Aomit in Lepidus cos. 676 VI, L m 23. VII, 2 3. L. Aemilius Paulus cos. a. 538)m 10 L. Aemilius Paulus cos. a. 586 IV, 6 7Μ. Aemilius Paulus cos. a. 49s

II, 22 Aequi II, 1 Aetoli IV,

L. Ahanius VI, 20 Afri II, 18-22. 24 25. LIII, 10 11 14 15. 20 22 Africa II, 21 22 23. 25. III,

20. 22 IV, 4 12. 14. Ista 21.

2 22, 23 X, L 10 Africanus v. Cornelius Agrigentum II, 14 M. Agrippa VII,

Agrippina urbs VIII, 2. IX,

Albinus v. Clodius et Postu

mius

Albis VII, 9

Alexander Macedo II, Alexander . Aurelius Alexandria ΙΙ, T VI, 21 22

IX, 23

Alexandrianae thermas VII, 15 Aloxandrini legati II, 16 Algidus , H in Allectus IX, 22 Allia I, 20. II, 2Alma mons IX, HAlpes II, 5. 8 VI, 17. Hiis Alpes Cottiae VII, 14 Altinum VIII, 10 Amandus IX, 20Αmbrones V, 1 Amisos VI, 8 Ancus Marcius Lis is Andriscus IV, 14 Anicius IV, si ra