Breviarium ad urbe condita

71쪽

VII 12 14 BREVIARIUM.gressus Sueviam nihil strenue fecit Stupra sororibus intulit, ex una etiam filiam agnovit. Cum adversum cunctos ingenti avaritia, libidine, crudelitate saeviret, interfectus in alatio est anno aetatis vicesimo nono, imperii tertio, mense decimo dieque Octavo.

Ρost hunc Claudius fuit, patruus Caligulae Drusi, mqui apud Mogontiacum monumentum habet, filius, cuius et Caligula nepos eratJ in medio imperavit,

multa gerens tranquille atque moderate, quaedam cru- 10 dolitor sit insulso. Brittanis intulit bellum, quam nullus Romanorum post C. Caesarem attigerat, eaque devicta per Cn. Sentium et A. Plautium, inlustres ac nobiles viros, triumphum celebrem egit. Quasdam im sulas etiam ultra Brittanias in Oceano positas in 1 perio Romano addidit, quae appellantur Orchades, filio autem suo Brittanici nomen inposuit. am civilis autem circa quosdam amicos extitit, ut etiam Plautium, nobilem virum, qui expedition Brittanica multa egregie fecerat, triumphantem ipse prosequeretur et OnScen-20 denti Capitolium laevus incederet Is vixit annos IV et LX, imperavit XIV. iost mortem consecratus est Divusque appellatus. Successit huic ero, Caligulae, avunculo suo, simit MVlimus, qui Romanum imperium et deformavit et mi-25 nuit, inusitatae luxuriae sumptuumque, ut qui exemplo

C. Caligulas in calidis et frigidis lavaret unguentis,

retibus aureis piscaretur, quae blattinis funibus exis hebat. Infinitam senatus partem interfecit, bonis omnibus hostis fuit. Ad postremum se tanto dedecores prostituit, ut et saltaret et cantaret in scaena cith roedico habitu se tragico Ρarricidia multa commisit fratre uxore, sorore matre interfectis Urbem Romam incendit, ut spectaculi eius imaginem cerneret, quali olim rota capta arserat. In re militari nihil omnino 35 ausus Brittaniam paene amisit. Nam duo sub eo nobilissima oppida capta illic atque eversa sunt. Α meniam artes sustulerunt legionesque Romana sub

72쪽

5 iugum miserunt. Duae tamen sub eo provinciae sactae sunt, ontus Polemoniacus concedent rege olemon et Alpes Cottia Cottio rege defuncto. XV or haec Romano orbi execrabilis ab omnibus simul destitutus est et a senatu hostis iudicatus cum quaereretur ad poenam, quae poena erat talis, ut nudus per publicum ductus furca capiti eius inserta vi os usque ad mortem caederetur atque ita praecipit retur a saxo, o Palatio fugit et in suburbano soliborti sui, quod inter Salariam et Nomentanam viam 10 2 ad quartum urbis miliarium est, interfecit. Is aedificavit Roma thermas, quae ante Neronianae dictae nunc Alexandrianae appellantur. Obiit tricesimo et altero aetatis anno, imperii quarto decimo, atque in eo omnis Augusti familia consumpta est. 15XVI Huic Serv. Galba successit, antiquissimae nobilitati senator, cum septuagesimum et tertium annum

ageret aetatis, ab Hispanis et Gallis imperator electus,

mox ab universo exercitu libenter acceptus. Nam

privata eius vita insignis fuerat militaribus et civilibus 20 rebus. Saepe consul, saepe pro consule, irequenter dux in gravissimis bellis Huius breve imporium fuito quod bona haberet exordia, nisi ad severitatem pro pensior videretur Insidiis tamen Othonis occisus est imperii mense septimo. Iugulatus in foro Romae se 25 pultusque in hortis suis, qui sunt Aurelia via non longe ab urbe Roma.XHI Otho occiso Galba invasit imperium, at Ogenere nobilior quam paterno, neutro tamen Obscuro.

In privata vita mollis et Neroni familiaris, in imperio 303 documentum sui non potuit ostendere. Nam cum isdem temporibus, quibus Otho Galbam occiderat,stiam Vitollius factus esset a Germaniciani exercitibus imperator, bello contra eum suscepto cum apud Betriacum in Italia levi proelio victus esset, bingentes tamen copias ad bellum haberet, sponte A me occidit. ierantibus militibus, ne tam cito de

73쪽

belli desperaret eventu, cum tanti se non esse dixisset, ut propter eum bellum civile moveretur, Voluntariamoris obiit tricesimo et octavo aetatis anno, nonagesimo si quinto imperii die. moin Vitellius imperio potitus est, amilia hono XVIII

rata magis quam nobili. Nam pater eius non admodum clare natus tres tamen ordinarios gesserat consulatus. mi cum multo dedecoro imperavit et gravi saevitia notabilis, praecipue ingluvie et voracitate, i quippe cum de die saepe quarto vel quinto seratur epulatus Notissima certe cena memoriae mandata est, quam ei Vitellius frater exhibuit, in qua super ceteros sumptus duo milia piscium, septem avium adposita traduntur. mi cum Neroni similis esse vellet 15 atque id adeo prae se serret, ut etiam exequias Neronis, quae humiliter sepultae fuerant, honoraret, a Vespasiani ducibus occisus est interfecto prius in urbeJ Sabino Vespasiani imperatoris fratre, quem cum Capitolio incendit. Interfectus autem est magno de-20 decore tractus per urbem Romam publice, nudus, erecto coma capit et subiecto ad mentum gladio, ste cor in vultum et pectus ab omnibus obviis adpetitus, postremo iugulatus et in taberim deiectus etiam communi caruit sepultura. Perii autem aetatis anno 2 septim et quinquagesimo imperii mense octavo et

die uno.

Vespasianus huic successit, actus apud alaesti XIXnam imperator, princeps obscure quidem natus, sed optimis conparandus, privata vita inlustris, ut qui a s Claudio in Germaniam et deinde in Brittaniam missus tricies si bis eum host conflixerit, duas validissimas gentes, viginti oppida, insulam Vectam, Brittaniae proximam, imperio Romano adiecerit. Romae se in imperio moderatissime gessit. iecuniae tantum avi-35 dior fuit, ita tamen, ut eam nulli iniuste auferret. Quam cum omni diligentiae provisione colligeret, tamen studiosissime largiebatur, praecipue indigenti-

74쪽

bus. Nec facile ante eum cuiusquam principis vel maior est liberalitas comperta, vel iustior. lacidissimae lenitutis, ut qui maiestatis quoque contra se reos non facile puniret ultra exilii poenam. Sub hoc Iudaea Romano accessit imperi et Hierosolyma, quae 4 fuit urbs nobilissima Palaestinae Achaiam, Lyciam, Rhodum, Byzantium, Samum, quae libera anto id tempus fuerant, item Thraciam, Ciliciam, Commagenen, quae sub regibus amicis egerant, in provinciarum o mam redegit. 10XX Offensarum et inimicitiarum inmemor fuit, convicia a causidicis et philosophis in se dicta leniter tulit, diligens tamen coercitor disciplinae militaris. mio cum filio it domiorosolymis triumphavit. Ῥer haec cum Senatui, populo, postremo cunctis amabilis ac iucun 15dus esset, profluvio ventris extinctus est in villa propria circa Sabinos, annum agens aetatis sexageSimum nonum imperii nonum et diem septimum, atque inter Divos relatus est. Menituram filiorum ita cognitam habuit, ut, cum multae contra eum coniurationes fie 20 xent, quas patefactas ingenti dissimulatione contempsit, in sonatu dixerit aut filios sibi successuros, aut uin

minem.

XXI Huie itus filius successit, qui et ipse Vespasianus est dictus, vir omnium Virtutum genere mirabilis adeo 25 ut amor et deliciae humani generi diceretur, acum dissimus, bellicosissimus, moderatissimus. Causa8 Latine egit, poemata et tragoedias Graece conposuit. In oppugnatione Hierosolymorum sub patre militans duodecim propugnatores duodecim sagittarum confixit 30 ictibus. Romae tantas civilitatis in imperio fuit, ut nullum omnino punierit, convictos ad Versum Se eo iurationis dimiserit vel in eadem familiaritate, qua antea habuerit. Facilitatis et liboralitatis tantae fuit, ut, cum nulli quicquam negare et ab amicis repre 35 henderetur, responderit nullum tristem debere ab imperatore discedere, praeterea cum quadam dis in cena

75쪽

recordatus fuisset nihil se illo die cuiquam praestitisse, dixerit: Amici, hodio diem perdidit'. mi Roma 4 amphitheatrum aedificavit et quinque milia ferarum in dedicatione eius occidit. ier haec inusitato favor di XXII lectus morbo periit in ea, qua pater, villa post biennium et menses octo, dies viginti, quam imperator

erat factus, aetatis anno alter et quadragesimo. amistus luctus eo mortuo publicus fuit, ut omnes tamquam in propria doluerint orbitato. Senatus obitu ipsius 10 circa vesperam nuntiato nocte inrupit in curiam et tantas ei mortuo laudes gratiasque congessit, quantas nec Vivo umquam egerat nec praesenti. Inter Divos

relatus est.

Domitianus mox accepit imperium, frater ipsius IIII 15 iunior Neroni aut Caligulae aut Πbori similior quam patri vel fratri suo. rimis tamen annis moderatus in imperi fuit, mox ad ingentia vitia progressus libidinis, iracundiae, crudelitatis, avaritiae tantum in socii concitavit, ut merita et patris et fratris aboleret. 20 Interfecit nobilissimos e sonatu Dominum se et deum primus appellari iussit. Nullam sibi nisi amream et argenteam statuam in Capitolio passus est poni. Consobrinos suos interfecit Superbia quoque in eo execrabilis fuit. Expeditiones quattuor habuit,

25 unam adversum Sarmatas, alteram adversum attos,

duas adversum Dacos De Dacis Cattisque duplicem triumphum egit, de Sarmatis solam lauream usurpavit. Multas tamen calamitates isdem bellis passus est; nam in Sarmatia legio eius cum duce interfectas est et a Dacis Oppius Sabinus consularis et Cornelius Fuscus, praefectus praetorio, cum magni exercitibus occisi sunt Romae quoque multa opera fecit, in his 5 Capitolium et Forum ransitorium, Divorum Orticus, Isium ac Serapium et Stadium. Verum cum ob

35 scelera universis exosus esse coepisset, intersectus est suorum coniuratione in Palatio anno aetatis quadragesimo quinto imperii quint decimo. Funus eius

76쪽

54 UTROPI V 23. VII 1 3 cum ingenti dedecore per vespillones exportatum et ignobiliter est sepultum.

LIBER OCTAVUS.

Anno octingentesim o quinquagesimo ab urbe condita, Vetere et Valente consulibus res publica ad 5 prosperrimum statum rediit bonis principibus ingenti felicitate commissa. Domitiano enim exitiabili tyranno, Nerva successit, vir in privata Vita moderatus o strenuus, nobilitatis mediae. Qui senex admodum operam dante etroni Secundo, praesecto prae 10 torio, item Parthenio intersectore Domitiani, imperator est factus aequissimum se et civilissimum praebuit. 246 publica divina provisione consuluit Traianum adoptando. Mortuus est Romae post annum et qua, tuo menses imperii sui ac dies octo, aetatis septua 15gesimo et altero anno, atque inter Divos relatus est.

11 Successit et Vlpius Crinitus Gaianus, natus Italicae in Hispania, familia antiqua magis quam clara. Nam pater eius primum consul fuit. Imperator autem apud Agrippinam in Galliis factus est Rem publi 20 cam ita administravit, ut omnibus principibus merito praeseratur, inusitata civilitatis et fortitudinis. ωmani imperii, quod post Augustum defensum magis fuerat quam nobiliter ampliatum, fines longe lateque diffudit Urbes trans Rhenum in Germania repararit. 25 Daciam Decibalo victo subegit provincia trans Danubium facta in his agris, quos nunc aifali, Victoalietaervino habent. Ea provincia decies centena milia passuum in circuitu tenuit. IH Armeniam, quam occupaverant arthi, recepit 30Ρarinomastri occiso, qui eam tenebat. Albanis regem

dedit. miberorum regem et Sauromatarum et Bosi

77쪽

phoranorum et Arabum et Osdroenorum et Colch rum in fidem accepit. Carduenos, Marcomedo occupavit et Anthemusiam magnam Persidis regionem, Seleuciam, Ctesiphontem Babylonem Messenios vicit ac tenuit Usque ad Indiae fines et mare Rubrum 2 accessit atque ibi tres provincias secit, Armeniam, Assyriam, Mesopotamiam, cum his gentibus, quae Madenam attingunt Arabiam postea in provinciae formam redegit. In mari Rubro lasso instituit, ut

10 per eam Indiae fines vastaret.

Gloriam tamen militarem civilitate si moderatio avsuperavit Romae et per provincia aequalem se omnibus exhibens, amicos salutandi causa frequentans vel aegrotantes Vel cum festos dies habuissent, com1 vivia cum isdem indiscreta vicissim habens, saepe invehiculis eorum sedens, nullum senatorum laedens, nihil iniustum ad augendum fiscum agens, liberalis in cunctos, publice privatimque ditans omnes et honor,bus augens, quos vel mediocri familiaritate cognovis-20 set, per orbem terrarum aedificans multa inmunitates

civitatibus tribuens, nihil non tranquillum et placidum

agens, adeo ut omni eius aetate unu senator damnatus sit atque is tamen or senatum ignorante Gaiano. Ob haec per orbem terrarum deo proximus nihil non 25 venerationis meruit et vivus et mortuus.

later alia dicta hoc ipsius sertur egregium. Ἀ-- cis enim culpantibus, quod nimium circa Omnes communis esset, respondit talem se imperatorem esse privatis, quales esse sibi imperatores privatus optas-30 et Ροst ingentem igitur gloriam belli domique

quaesitam e Perside essiens apud Seleuciam Isauriae profluvio ventris extinctus est Obiit autem aetatis anno sexagesimo tertio, mense nono die quarto, imperii non decimo mense sexto die quinto decimo. 35 later Divos relatus est solusquε omnium intra urbem sepultus est. Ossa conlata in urnam auream in foro,

quod aedificavit, sub columna posita sunt, cuius ait,

78쪽

3 tudo XLIV pedes habet. Huius tantum memoriactdelatum est, ut usque ad nostram aetatem non aliter in senatu principibus adclametur, nisi Felicior Augusto, melior resano'. deo in eo gloria bonitatis obtinuit, ut vel adsentantibus vel vere laudantibus occasionem 5 magnificentissimi praestet exempli. V Defuncto resano Aelius Hadrianus creatus est princeps, sine aliqua quidem voluntate resani, sodoperam dante lotina, Gaiani uxore nam eum raianus, quamquam consobrinae suae filium, iuva notu 10

erat adoptare. Natus et ipse Italicae in Hispania. Qui Gaiani gloriae invidens statim provincias tres reliquit, quas Traianus addiderat, et de Assyria, Mesopotamia, Armenia revocavit exercitus ac finum imporii esse voluit Euphraten. Idem de Dacia sacere cona 15 tum amici deterruerunt, ne multi cives Romani a baris traderentur, propterea quia Gaianus victa Dacias toto orbe Romano infinitas eo copias hominum transtulerat ad agros et urbes colendas Dacia enim diuturno bello Decibali viris fuerat exhausta. 20 VII acem tamen omni imperii sui tempore habuit, semel tantum per praesidem dimicavit Orbem Romanum circumiit; multa aedificavit. Facundissimus L lino sermone, Taec eruditissimus fuit. Non magnam

clementiae gloriam habuit, diligentissimus tamen circa 253 orarium et militum disciplinam. Obiit in Campania

maior sexagenario, imperii anno vicesimo primo mense decimo die vicesimo nono Senatus ei tribuere noluit divino honores, tamen cum successor ipatus . Aurelius Antoninus Fulvius hoc vehementer exigeret, etsi 30 universi senatore palam resisterent, tandem obtinuit.

V Ergo adriano successit T. Antoninus Fulvius Bolonius, idem etiam ius nominatus, genere claro, sed non admodum vetere, vir insignis et qui merito Numa Pompilio conseratur, ita ut Romulo raianus 352 aequetur. Vixit ingenti honestate privatus, maior in imperio, nulli acerbus, cunctis benignus, in re militari

79쪽

VIII 8 10 BREVIARIUM.

moderata gloria, defendere magis provincias quam amplificare studens, viros aequissimo ad administramdam rem publicam quaerens, bonis honorem habens, inprobos sine aliqua acerbitate detestans, regibus ami- cis venerabilis non minus quam terribilis, adeo ut barbarorum plurimae nationes depositis armis ad eum controversias suas litesque deferrent sententiaeque parerent. Hic ante imperium ditissimus opes quidem omnes suas stipendiis militum et circa amicos liber 10 litatibus minuit, verum aerarium opulentum reliquit ius propter clementiam dictus sist Obiit apud Lorium, villam suam, miliario ab urbe duodecimo, Vitae anno septuagesimo tertio, imperii vicesimo tertio, atque inter Divos relatus est et merito

15 consecratus.

Ρost hunc imperavit M. Antoninus Verus, haud αdubio nobilissimus, quippe cum eius origo paterna a

Numa Pompilio, materna a Solentino rege penderet, et cum eo L. Annius Antoninus Verus. umque primum 220 Romana res publica duobus aequo iure imperium administrantibus paruit, cum usque ad eos singulos semper habuisset Augustos. vii et genero inter se coniuncti fuerunt et adfinitate. Nam Verus Annius Antoninus M. Antonini filiam in matrimonium habuit, M. autem 25 Antoninus gener Antonini ii fuit per uxorem Galeriam Faustinam iuniorem, consobrinam suam. mi bellum contra arthos gesserunt, qui post victoriam Traiani tum primum rebellaverant. Verus Antoninus ad id profectus est Qui Antiochiae et circa Arme-30 niam agens multa per duces suos et ingentia patravit. Seleuciam, Assyriae urbem nobilissimam, cum quadrimgρntis milibus hominum cepit Parthicum triumphum revexit. Tum fratre eodemque socero triumphavit. Obiit tamen in Venetia, cum a Concordia civitatea Altinum proficisceretur et cum fratre in vehiculo sederet, subito sanguine ictus, casu morbi, quem Graeci Oplexin vocant. Vir ingenii parum civilis, reverentia

80쪽

tamen fratris nihil umquam atrox ausus. Mum obisset undecimo imperii anno, inter deos relatus est. XI Post eum M. Antoninus solus rem publicam tenuit, vir, quem mirari facilius quis quam laudare possit. principi vitae tranquillissimus, adeo ut ex infantiaci

quoque Vultum nec ex gaudi nec ex maerore mutaverit Philosophiae deditus Stoicae, ipse etiam non solum vitae moribus, sed etiam eruditione philosophus. Tanta admirationis adhuc iuvenis, ut eum SucceSSO- rem paraverit adrianus relinquere, adoptat tamen 10 Antoninoii generum et idcirco esse voluerit, ut hoc ordine ad imperium perveniret. XII Institutus est ad philosophiam per pollonium Chalcedonium, ad scientiam litterarum Graecarum per Sertum Chaeronensem, lutarchi nepotem Latinas a. 15tom eum litteras Fronto, orator nobilissimus, docuit. Hic cum omnibus Roma aequo iure egit, ad nullam insolentiam elatus est imperii fastigio liberalitatis 2prompt issimae. Provincias ingenti benignitate et moderatione tractavit. Contra Germanos eo principe res 20 feliciter gesta sunt Bellum ipso unum gessit Madicomannicum, sed quantum nulla memoria fuit, adeo ut unicis conseratur. Nam e gravius est factum, quod universi exercitus Romani perierant. Sub hoc enim tantus casus pestilentiae fuit, ut post victoriam 25 Persicam Romae ac per Italiam provinciasque maxima hominum pars militum omnes sere copiae languore desecerint. XI Ingenti ergo laboro et moderatione, cum apud Cadinuntum iugi triennio perseverasset, bellum Marcomam 30nicum confecit, quod cum his Quadi, Vandali, a malae Suevi atque omnis barbaria commoverat, multa hominum milia interfecit, ac Pannoniis servitio liberatis Romae rursus cum Commodo Antonino, filio suo, quem iam Caesarem fecerat, triumphavit. Ad huius 35 belli sumptum cum aerario exhausto largitiones nubia haberet neque indicere provincialibus aut senatui