Breviarium ad urbe condita

61쪽

Luculli agebant, L. Lucullus et M. Lucullus. L. ergo Lucullus post pugnam Cygicenam, qua vicerat Mithridaten, et navalem, qua duces eius oppreSserat, perS cutus est eum et recepta aphlagonia atque Bithynia etiam regnum eius invasit, Sinopen et Amison, iub tates onti nobilissimas cepit. Secundo proeli apud Cabir civitatem, quo ingentes copias ex omni regno adduxerat Mithridates, cum xxx milia lectissima regis a quinque milibus Romanorum vastata essent, Mithri- 10 date fugatus est, castra eius direpta. Armenia quoque minor, quam tenuerat, eidem Eublata est Sus 4 coptus tamen est Mithridates post fugam a Tigrane, Armeniae rege, qui tum ingenti gloria imperabat, e Sas saepe Vicerat, Mesopotamiam occupaverat et Syriam 1 of hoenices partem. Ergo Lucullus repetens hostem fugatum etiam αregnum Tigranis qui Armeniis imperabat ingressus est. igranocertam civitatem Arganenae, nobilissimam regni cmeniaci, cepit, ipsum regem cum septem -- 20 libus quingentis clibanariis et centum milibus sagittariorum et armatorum venientem decem et octo milia militum habens ita vicit, ut magnam partem Armeniorum doloverit. Inde Nisibin profectus eam quoque civitatem cum regis fratre cepit. Sed hi, quos in et Ponto Lucullus reliquerat cum exercitu parte, ut regiones victas et iam Romanorum tuerentur, neglegenter se et avare agentes occasionem iterum Mithridati in Pontum inrumpendi dederunt, atque ita bellum renovatum est Lucullo paranti capta Nisibi contra 30 ersas expeditionem successor est missus. Alter autem Lucullus, qui Macedoniam administra Xbat Bessis primus Romanorum intulit bellum atque eos ingenti proelio in Haemo monte superavit Oppidum Uscudamam, quod Bessi habitabant, eodem die, 35 quo adgressus est, vicit, Cabylen cepit, usque ad D nubium penetravit. Inde multas sup a Pontum os, fas civitates adgressus est. Hllic Apolloniam evertit,

62쪽

EUTROPI

Callatim, arthenopolim, omos, Histrum Buraiaonem cepit belloque confecto Romam rediit. Ambo triumphaverunt, tamen Lucullus, qui contra Mithrid,

te pugnaverat, maiore gloria, cum tantorum regnorum victor redisset. 5M Confecto bello Macedonico, manente Mithridatico, quod reced0nte Lucullo rex collectis auxilii repar verat, bellum Creticum ortum est. Ad id missus Q. Caecilius Metellus ingretibus proeliis intra triemnium omnem provinciam cepit, appellatusque est Cre 10 2 ficus atque ex insula triumphavit. Quo tempore Libya quoque Romano imperio per testamentum Appionis, qui rex eius fuerat, accessit, in qua inclutas urbes erant Berenice, tolomais, Cyrene. XII Dum haec geruntur, piratae omnia maria infesta 15bant ita, ut Romanis toto orbo victoribus sola navigatio tuta non esset Quare id bellum Cn. Ompeio decretum est. Quod intra paucos menses ingenti et felicitate et coloritate confecit. Mox et delatum etiam bellum contra regem Mithridaten et igranen. Quo 20 suscepto Mithridaten in Armenia minore nocturno

proelio vicit, castra diripuit, quadraginta milia eius Occidit, viginti tantum de Oxercitu suo perdidit et duos

centuriones Mithridates cum uxore fugit et duobus comitibus. Neque multo post, cum in suo saeviret 25 Pharnacis, filii sui, apud milites seditione ad mortem coactus venenum hausit. Hunc finem habuit Mithridates Periit autem apud Bosphorum, vir ingentis industriae consiliique. Regnavit annis sexaginta, vixit septuaginta duobus, contra Romanos bellum habuit soannis quadraginta.

X Tigrani deludo ompeius bellum intulit. Ille se ei dedidit et in castra ompei sexto decim miliario

ab Artaxata venit ac diadema suum, cum procubuisset

ad genua Pompei, in manibus ipsius conlocavit. Quod 35 ei Pompeius reposuit honorificeque eum habitum regni tamen parte multavit et grandi pecunia. dempta

63쪽

est ei Syria, Phoenice Sophanene sex milia praeterea talentorum argenti indictu, quae populo Romano daret, quia bellum sine causa Romanis commovisset. Pompeius mox etiam Albanis bellum intulit si XIV eorum regem Oroden te vicit, postremo per epistulas ac munera rogatus veniam ei ac pacem dedit. iboriae quoque regem Artacen vicit acie et in oditionem accepit. Armeniam minorem Deiotaro, Galatiae regi, donavit, quia socius olli Mithridatici morat. Attalo 10 et Pylaemeni aphlagoniam reddidit Aristarchum Colchis egom inposuit. Mox Ituraeos et Arabas vicit. Et cum venisse in Syriam, Seleuciam, vicinam Antiochia civitatem, libertate donavit, quod regem Tigranen non recepisset Antiochensibus obsides rem1 didit Aliquantum agrorum Daphnensibus dedit, quo lucus ibi spatiosior fieret, delectatus loci amoenitate et aquarum abundantia. Inde ad Iudaeam transgressus est, Hierosolyma caput gentis, tertio mense cepit XII milibus Iudaeorum occisis, ceteris in fidem accep-2 tis Us gestis in Asiam se recopi et finem antiquissimo bello dedit. M. Tullio Cicerone oratore et C. Antonio consuli XVbus, anno ab urbe condita sexcentesimo octogesimo nono, L. Sergius Catilina, nobilissimi generis vir, sed ingenii 2 pravissimi, ad delendam patriam coniuravit cum ubbusdam claris quidem, sed audacibus viris. Α Cicerone urbe expulsus est. Socii eius deprehensi in carcere strangulati sunt. Ab Antonio, altero consule, Catilina ipse victus proelio est interfectus. 30 Sexcentesimo nonagesim, anno urbis condita XVID. Iunio Silano et L. Murena consulibus Metellus de Creta triumphavit, ompeius do bello pirati eo et Mithridatico Nulla umquam pompa triumphi similis fuit. Ducti sunt anto eius currum filii Mithridatis, filius 35 riganis et Aristobulus, rex Iudaeorum praelata est imgens pecunia et auri atque argenti infinitum. Hoc tempore nullum per orbem terrarum grave bellum erat.

64쪽

XVII Anno urbis conditae sexcentesimo nonagesimo temti C. Iulius Caesar, qui postea imperavit, cum L. Bi- hulo consul est factus Decrota est ei Gallia et Illy- ricum cum legionibus decem. Is primus vicit Helvetios, qui nunc Sequani appellantur, deinde vincendo per bella gravissima usque ad Oceanum Brittanicum pro

cessit. Domuit autem annis novem fere Omnem Galliam, quae inter Alpes, flumen Rhodanum, Rhenum et Oceanum est et circuitu patet ad bis et tricies emtena milia passuum, uitanis mox bellum intulit 10 quibus ante eum ἀ nomen quidem Romanorum combtum erat, eosquo Ictos obsidibus acceptis stipendi rios fecit Galliae autem tributi nomine annuum imperavit stipendium quadringenties, Germanosque trans

Rhenum adgrossus inmanissimis proeliis vicit. Inter 15 tot successus ter male pugnavit, apud Arvernos semel praesens et absens in Germania bis. Nam legati eius duo, iturius et Aurunculeius per insidias caesi sunt. X J Circa eadem tempora, anno urbis conditae excem tesimo nonagesimo septimo M. Licinius Crassus, coi 20 lega Cn. ompei Magni in consulatu secundo, contra Parthos missus est et cum circa Carra contra omen et auspicia dimicasset, a Surena, Orodis regis duce, victus ad postremum interfectus est cum filio, claris simo et praestantissimo iuvene. Reliquiae exercitus 25 per C. Cassium quaestorem servatae sunt, qui singulari animo perditas res tanta virtute restituit, ut Persas rediens trans Euphraten crebris proeliis vim

ceret.

XIX Hinc iam bellum civile successit exsecrandum et 30 lacrimabile, quo praeter calamitates, quae in proeliis acciderunt, etiam populi Romani fortuna mutata est. Caesar enim rediens ex Gallia victor coepit poscere alterum consulatum atque ita, ut sine dubietate aliquae deferretur. Contradictum est a Marcello consule, 35 a Bibulo, a Pompeio, a Catone, iussusque dimissis exercitibus ad urbem redire Propter quam iniuriam

65쪽

ab Arimino, ubi milites congregatos habebat, adve sum patriam cum exercitu venit. Consules cum ompei senatusque omnis atque universa nobilitas ex urbs fugit et in Graeciam transiit. Apud Epirum, Maeedoniam, Achaiam ompeio duce senatus contra Caesarem bellum parariti fCaesar vacuam urbem ingressus dictatorem se fecit. XXInde Hispanias petiit. Ibi ompei exercitus validissi 2 mos et sortissimos cum tribus ducibua, L. Afranio, io M. etreio, M. Varrone superavit. Inde regressus in Graeciam transiit, adversumlompeium dimicavit. rimo proelio victus est et fugatus, evasit tamen, quia nocte interveniente Ompeius sequi noluit, dixitque Caesar nec ompeium scire vincere et illo tantum 1 die se potuisse superari. Deinde in hessalia apud ΡHMOpharsalum productis utrimque ingentibus copiis dimicaverunt. Pompei acies habuit XL milia peditum, equites in sinistro cornu sexcentos, in dextro iam gentos, praeterea totius Orientis auxilia, totam nobili-20 tatem, innumeros senatores, praetorios, consulares et qui magnorum iam bellorum victores fuissent. --sar in acie sua habuit peditum non integra XXX milia, equites mille.

Numquam adhuc Romanae copiae in unum neque XXI 25 maiores neque melioribus ducibus convenerant, totum terrarum orbem facile subacturae, si contra barbaros

ducerentur. iugnatum tum est ingenti contentione, victusque ad postremum ompeius et castra eius direpta sunt Ipse fugatus lexandriam petiit, ut a 30 rege Aegypti, cui tutor a senatu datus fuerat propter iuvenilem eius aetatem, acciperet auxilia. Qui fortunam magis quam amicitiam secutus occidit Ρompeium, caput eius et anulum Caesari misit. Quo conspecto Caesar etiam lacrimas fudisse dicitur, tanti viri intuensat, caput et generi quondam sui. Vox Caesar Alexandriam usinit. Ipsi quoque to XXII lomaeu pararo volui insidias, qua causa bellum regi

66쪽

2 inlatum est Victus in Nilo periit inventumque est eius corpus cum lorica aurea Caesar Alexandria potitus regnum Cleopatrae dedit, tolomaei sorori, cum qua consuetudinem stupri habuerat. Rediens inde Caesar Pharnacen Mithridatis Magni filium, quilom 5psi in auxilium apud Thessaliam fuerat, rebellantem in Onto si multas populi Romani provincia occupantem vicit acie, postea ad mortem coegit. XXII Inde Romam regressus tertio se consulem fecit eum M. Aemilio Lepido. qui ei magister equitum dic 10tatori ante annum fuerat. Inde in Africam profectus ost, ubi infinita nobilitas eum Iuba Mauritaniae rege, bellum reparaverat. Duces autem Roman erant P. Cornelius Scipio ex genere antiquissimo Scipionis Africani hic etiam socer Ompei Magni fuerat), ab M. etreius, Q. Varus, M. Porcius Cato, L. Cornelius Faustus, Sullae dictatoris filius. Contra hos commisso proeli post multas dimicationes victor fuit Caesar. Cato, Scipio, etreius Iuba ipsi se occiderunt. --stus, Sullae quondam dictatoris filius, Pompei gener 20 Caesare intersectus est. XXIV os annum Caesar Romam regressus quarto se consulem fecit et statim ad Hispanias est prosectus, ubi Ompei filii, Cn. Ρο eius et Sex. Pompeius, ingens bellum praeparaverant. Multa proelia fuerunt 25 ultimum apud Mundam civitatem, in quo adeo Caesar paene victus est, ut fugientibus suis se voluerit occidere, ne post tantam rei militaris gloriam in potest tem adulescentium natus anno sex et quinquaginta Veniret. Denique revocatis suis vicit. Ex ompei 30 filiis maior occisus est, minor fugit. XXV Indo Caesar bellis civilibus toto orbe conpositis Romam rediit. Agere insolentius coepit et contra

consuetudinem Romanae libertatis. Cum ergo et honores e Sua Voluntate praestaret, qui a populo antea 35 deserebantur, nec senatui ad se venienti adsurgeret aliaque regia ac paene tyrannica faceret, coniuratum

67쪽

V 25. VII 1 3 BREVI IUM. Gest in eum a sexaginta vel amplius senatoribus equitibusque Romanis. Praecipui fuerunt inter coniuratos duo Bruti ex eo genere Bruti, qui primus Romae comsul fuerat et reges expulerat, et C. Cassius et erub lius Casca. Ergo Caesar, cum senatus die inter ceteros venisset ad curiam, tribus et viginti oliueribus

consessus est.

LIBER SEPTIMUS.

no urbis septingentesimo fero a non inter Ii socio Caesare civilia bella reparata sunt. Percussoribus enim Caesaris senatus favebat. Antonius consul partium Caesaris civilibus bellis opprimere eos con batur. Ergo turbata re publica multa Antonius scolera committens a senatu hostis iudicatus est. Missi 15 ad eum persequendum duo consules, ansa et Hirtius, et Octavianus adulescens annos X et VIII natus, Caesaris nepos, quem ille testamento heredem reliquerat et nomen suum ferre iusserat. Hic est, qui postea

Augustus est dictus et rerum potitus. Qui profecti

2 contra Antonium tres duces vicerunt eum. Evenit tamen, ut Victore consules ambo morerentur. Quare

tres exercitus uni Caesari Augusto paruerunt. Fugatus Antonius amisso exercitu confugit ad II

Lepidum, qui Caesari magister equitum fuerat et tum

2 militum copias grandes habebat, a quo susceptus est. Mox Lepido peram dante Caesar pacem cum mtonio iacit si quasi vindicaturus patris sui mortem, a quo per testamentum fuerat adoptatus, Romam cum exercitu profectus extorsit, ut sibi vicesimo anno coma sulatus daretur Senatum proscripsit, cum Antonio ac Lepido rem publicam armis tenere coepit. ter hos etiam Cicero orator occisus est multique alii nobiles. Interea Brutus et Cassius, interfectores Caesaris, m

68쪽

46 EUTROPI VI 3 6 ingens bellum moverunt. Erant enim per acedoniam et Orientem multi exercitus, quos OccupaVerant. Prosecti sunt igitur contra eos Caesar Octavianus Augustus et M. Antonius remanserat enim ad desemdendam Italiam Lepidus. 'pud hilippos, Macedo 52 niae urbem, contra eos pugnaverunt. Primo proelio

victi sunt Antonius et Caesar, periit tamen dux nobilitatis Cassius, secundo Brutum et infinitam nobilit tem quae cum illis bellum gesserat, victam interk- corunt Ac sic inter eos divisa est res publica, ut 10 Augustus ispanias, Gallias et Italiam teneret, Anto- nius Asiam, ontum Orientem. Sed in Italia L. Amtonius consul bellum civile commovit, frater eius, qui cum Caesare contra Brutum et Cassium dimicaverat. Is apud Perusiam risciae civitatem, victus et captus 15

est, neque occiSuS.

IV Intorim a Sex. Pompeio, Cn. Pompei agni filio, ingens bellum in Sicilia commotum est his, qui superfuerant ex partibus Bruti Cassiique ad eum confluem tibus. Bellatum per Caesarem Augustum Octavianum 20 et M. Antonium adversus Sex. Pompeium est. Pax

postremo conVenit.

Eo tempore M. Agrippa in Aquitania rem pro spere gessit et L. Ventidius Bassus inrumpentes in Syriam orsa tribus proeliis vicit. iacorum, regia 25 Orodis filium, interfecit eo ipso die, quo olim Orodes,

Persarum rex, per ducem Surenam Crassum occiderat. me primus d Parthis iustissimum triumphum Romae egit.

VI laterim Pompeius pacem rupit et navali proelio 30 victus fugiens ad stam interfectus est. Antonius, qui Asiam et Orientem tenebat, repudiata sorore Caesaris Augusti Octaviani Cleopatram, reginam Aegypti, duxit uxorem Contra ersas etiam ipse pugnarit. Primis eos proeliis vicit, regrediens tamen fame et opestilentia laboravit et, cum instarent Parthi fugienti, ipse pro victo recessit.

69쪽

Hic quoque ingens bellum civile commovit cogent VII liebri optat etiam in urbe regnare. Victus est ab Augusto navali pugna clara et inlustri apud Actium, qui locus in Epiro est, ex qua fugit in Aegyptum et

desperatis rebus, cum omnes ad Augustum transirent, ipse se interemit Cleopatra sibi aspidem admisit et veneno eius extincta est. Aegyptus per Octavianum Augustum imperio Romano adiecta est praepositusque 10 ei e Cornelius Gallus. Hunc primum Aegyptus Romanum iudicem habuit. Ita bellis toto orbe confectis Octavianus Augustus mRomam rediit, duodecimo anno, quam Onaul fuerat. Ex eo rem publicam per quadraginta et quattuor an 21 nos solus obtinuit Ante enim duodecim annis cum Antoni o Lepido tenuerat. Ita ab initio principa 3 tus ius usque ad finem quinquaginta et sex anni fuerunt Obiit autem septuagesimo sexto anno morte communi in oppido Campaniae tella. Roma in 20 campo Martio sepultus est, vir, qui non inmerito ex maxima parte deo similis est putatus. Neque enim laciis ullus eo aut in bellis elicior fuit aut in aes moderatior. Quadraginta et quattuor annis, quibus solus gessit imperium, civilissime vixit, in cunctos et liberalissimus, in amicos fidissimus, quos tantis evexit honoribus, ut paene aequare fastigio suo. Nullo tempore ante eum magis res Romana o IX

ruit Nam exceptis civilibus bellis, in quibus invictus fuit, Romano adiecit imperi Aegyptum, Cantabriam,so Dalmatiam saepe ante victam, sed penitus tunc subactam, annoniam, Aquitaniam, Illyricum, Raetiam, Vindelicos et Salassos in Alpibus, omnes onti maritimas civitates, in his nobilissimas Bosphorum et Panticapaeum. Vicit autem multis proeliis Dacos. A Germanorum ingentes copias cecidit, ipsos quoque trans Albim fluvium summovit, qui in Barbarico longe ultra Rhenum est Hoc tamen bellum per Drusum,

70쪽

privignun suum, administravit, sicut per Tiberium, privignum alterum, annonicum, quo bello Lcaptivorum milia ex Germania transtulit et supra ripam Rheni in Gallia conlocavit. Armeniam alarthis recepit. Obsides, quod nulli antea, ergas ei dederunt Reddiderunt etiam signa Romana, quae Crasso Victo

ademerant.

Scythae et Indi, quibus antea Romanorum nomen incognitum fuerat, munera et legatos ad eum mise- runt Galatia quoque sub hoc provincia facta est, 10 cum antea regnum fuisset, primusque eam M. Lollius pro praetore administravit. Tanto autem amore etiam apud barbaros fuit, ut reges populi Romani amici in honorem eius conderent civitates, qua Caesarea n minarent, sicut in Mauritania a rege Iuba, et in 154 Palaestina, quae nunc urbs est clarissimaJ. Multi amtem reges ex rem sui Venerunt, ut ei obsequerentur, et habitu Romano, togati scilicet, ad vehiculum vel equum ipsius cucurrerunt. Moriens Divus appellatus Rem publicam beatissimam iberio successori 20 reliquit, qui privignus ei, mox gener, postrem adπ-tione filius fuerat. XI Sed Uberius ingenti socordia imperium gessit, gravi crudelitate, scelesta avaritia, turpi libidine. Nam nusquam ipse pugnavit, bella per legatos gessit suos. 252 Quosdam reges ad se per blanditias evocatos numquam remisit, in quibus Archelaum Cappadocem, cuius etiam regnum in provinciae formam redegit et maximam civitatem appellari nomine suo iussit, quae nunc Caesarea dicitur, cum Magaca antea vocaretur. mi 30 tertio et vicesimo imperii anno aetatis septuagesimo octavo, ingenti omnium gaudio mortuus est in Cam spania.

XII Successit ei C. Caesar, cognomento Caligula, Drusi, privigni Augusti, et ipsius Uberi nepos, sceleratissi 3bsmus ac funestissimus et qui etiam iberi dedecora purgaverit. Bellum contra Germanos suscepit et im