장음표시 사용
11쪽
4 Duplicis generis admittendus ese aeν, impurus se
Iieet, qui in vaporum congerie puro aeri permixta commiti, o terrae circumfusus atmosphaera, seu vaporum sphaera dieitur ; purus alius, quem pro ' terram num quam respiramus ; sed supra vaporum sphaeram uvise me distenditur a vaporibus terrestribus minime per- rurbatus 2 verbo dicam: aer est corpus ab omnibus aliis corporibus specifice diversum ,per quod vapoνes e teli re ascendunt, in eoque sustinentur.
e Gravesande sdin,& alii aerem a congerie vaporum non distinguebant , contra quos probatur propositio. Terrestrium corporum particulae, vapores, exhalationes sunt omnium consessio se gra ves; neque alia ratione, nisi quia a iluido graviore, cui sunt immersae, sursum urgentur, impelluntur, di detruduntur I fluidi enim actione ., & g. vitati ne cessante, aut fluido ipso destructo, vapores illi eo in terram relaberentur o vapores igitur universi ab aliquo fluido graviore impelluntur, sustinentur rid autem fluidum terrae circumfusum, & vaporibusi piis permixtum nuncupamus aerem .s Iocundo. Quamprimum aer e machina pneumatica expellitur, illico fumus,& quicumque vapores in recipientis summo extabant, aut intra illius capacitatem in aere natabant , ad fundum cadunt ;neque jam ultellus ascendere possunt , licet in tra recipientem disponamur prunae, aqua calida die. ideo igitur ascendunt Vapores , quia aliquod fluidum a vaporibus distinctum eos ad ascensum
6 Tertio. Plurimas in aera proprietates agnoscio mus adeo invariabiles, ut eamdem semper,& num. quam alteratam naturam, eκ qua deicendant, sus- Λ a Pon
12쪽
ponere videantur: hoe autem fieri non posset, si aer in vaporum congerie consisteret; eum haec in eodem statu fere numquam permaneat, sed continuam semper variationem Patiatur, ex qua proprieta tum etiam, & effecti um varietas consequi deberet. suarto. Aeris et allicitas illius densitati est propor rionalis; densitas prementium ponderum rationem sequitur : ut numque autem in vaporum congerie
fallit, ut experimentis Mulcbembror ji edocemur ta): ergo aer est aliquid a vaporibus diversum. 7 suinto. Λer Quoeumque in statu existat , ela licitatem suam servat; vel enim frigescat, vel Ca. Iore assiciatur, humiditatem, aut siccitatem ser v et , elastici talem semper sism habet: neque etiam, quam tum vis frigidus, aut humidas evadat , in limquorem sensibilem, aut in glaciem vertitur, ut v a poribus fere semper accidit: sunt igitur duo corporum genera longe inter te diversa. i
8 Est etiam aer eorpus maxime fuidum, di ba-num , subtile, sonorum, elasticum. Omnia haec ratione, experimentis , & sensuum aliam j idicio constati t. Maxima atris fluiditas e κEo luculenter pri batur, quia veἰ minima aeris particula quorumque loco , dc tempore, magno licet
frigori, humiditati , S abis id genus qualitatibus,
cuicumque etiam pressioni subjiceretur, in firmum corpus evadere numquam potuit: dum interea flui. da alia corpora fere omnia, aliquintulum saltem ,& sentibiliteis deerescunt, &. magna frigoris copia accedente, in glaciem etiam Vertuntur. Nulla etiam sunt corpora solida, aut fluida, in quibus parem , necdum majorem, transparentiam agnoscamus.
9 Aeris lubralitas a nemine in dubium vertitur rex corporum siquidem analysi constat, in intimis eorum receptaculis. & angustissimis sinu bus, ac poris aerem inveniri. Eii tamen aer & lumine, α
13쪽
igne, & calore crassior; nam per vitri peros penetrat lux, caloris, & ignis materia , & radii , non
tamen aer, ut vasitur in vitreo recipiente vacuo , intra quod posita corpora a luminoso exterius adimoto & illuminantur, & calefiunt , & ignescunt , quin tamen asr per vitri poros traduci ulla arte possit. 1o Unde tamen haee aeris fluiditas proveniat, non facile dixerim. Hermannus Eoerbaave a ) id seris particularum tenuitati, & subtilitati refert . Verum ex plurimis experimentis a D. Avis ibin,&Reatimur eὶ institutis deducitur , aeris particulas, aquae, & aliorum liquorum particulis non parum subtilitate cedere. Papyrum siquidem permeat, &transgreditur aqua, non aer: papyrus etiam aqua jsm madida, & lota aerem adhuc excludit , licet aliqui liquores illam hinc inde penetrent: igitur papyri soramina a queas, non aereas particulas excipiunt: aqua proinde aerem subtilitate vincit.
II opponit tamen hoc loco P. Rhesi d . Quod
aqua, non aer per chartam traducatur, non majori aquae prae aere subtilitati reserendum est, sed in de fit , quia aqua chartam madefaciendo, illius poros laxat i in eosque ita ampliatos ingreditur a Resp. Ut aqua chartam madefaciat', illius porcs ingredi necesse est rideo igitur poros dilatat, & m de facit , quia ingreditur; non e contrario, ideo in greditur, quia dilatat.' ta At , iterum reponis , aer per chartae etiam poros traducitur: ergo ex hoe capite non est cras sor, quam aqua. Si enim, recipientis ΑΒ Fit. x utrimque aperii pars superior Λ charta solummodo obducatur, extrahaturque deinde aer, ut Mercurius a B ad C usque v. g. alaenaat; Mercurius paula tim deseendit; aer igitur in recipiens . & in Mercurii locum suecedit , & ingrediture cum igitur per vitri poros traduci non possit ; unum super-
14쪽
est, ut per chartam in tubum ingrediatur . Resp. Ab experimento id tantum sequitur, aliquas solumodo di tenuiores aeris partieulas non nisi difficulter perpaucos tantum chartae poros traduci eum paullatim solum , & longo tempore interjecto, Μercurius deisseendat; ex adverso autem aqua promptissime per
Melius fortasse aeris fluiditatem psti sectae illius elastieitati tribuendam censeas: licet enim aer pluri mum comprimatur , ut postea expendemus , attamen cum primum a premente potentia liberatur, in pri- sinum statum , & eκtensionem restituitur. 13 Ex modo dictis inseres, aeri competere Omnes eas proprietates , quae sunt fluidis corporibus communest imprimis vero insensibilium particula- 'rum divisio, in qua fluiditatis rationem supra posuimus . Aerem esse corpus elasticum, Ic inde etiam sonorum, certum omnino est , & infra luculenter probabitur.
I Perperam omnino dieitur , aerem purum, Θ Hementarem esse humidum ealidum , ae fleeum , ex Denim neque humidus , neque ealidus , neque Heus, ne urfrigidus die otest; e is tamen qualitates omnys ab alio rum eorporum partieulis in aere ipso natantibus, im- parumque aerem eo onentibus, habet. Primo Enim nullum est experimentum, aut ratio, ex quibus aeris siecitas, humiditas, calor dc inferatur: aer utique, in quo vivimus , & experimenta instituimus ι est maxime impurust calidis modo, frigidis postea, aut humidis particulis abun dans. Nullum igitur experimentum instituere possumus, ex quo aerem purum ,& secundum suam propriam naturam praedictis habere qualitates evinca
Is secundo. Licet corpora aeri exposita plur; mas mutationes subeant; id tamen nequaquam aeri puro, & elementari, sed innatantibus , & permixtis cum aere aliorum corporum particulis reserri deinbet ἱ alias enim aer ec frigidus, ct calidus &humia
15쪽
sibi invicem contrariis praeditus essat. Μadida enim saepissime corpora, ut vestimenta & alia, & ipsa etiam terra, laeus paludes ad aerem eAposita ex sie- cantur. Sicea interdum humiditatem contrahunt , ad aerem aliquando calescimus , frigore interdum corripimur: plurima morborum genera a nocivo , quem respiramus, aere contrahimus; sanitatem aliquando ipsi met aeri reserimus acceptam; & plurima id genus alia passim vera esse experimur: at diei nequit, aerem de frigidum, & calidum, humiis dum, & siceum esse, & sanitatem, & morbos ab
16 Est igitur aer ad omnia haee penitus indivis Tens , neque ullam ex allatis qualitatibus ex sua habet natura: illas tamen ab extraneis eorporum Iarticulis , quibus impraegnatur, aecipit. Erit igitur umidus, si magnam terrestrium vaporum copiam contineat: Siccus, si & aqueis vaporibus privetur, di terrestribus exhalationibus, & calore In simul ab unis det; caloris enim beneficio madida eorpora inealeia
Cunt: eorum particulae aquear rarescunt, & raritate leviores factae sursum per aerem in vapores versae ais volant. Neque alia ratione aerem male sanum di cimus, nisi quia nocivis corporum ea in regione ex tantium particulis impraegnetur , easque secum in intima corporum animalium receptacula, venas, arterias , cor, pulmones &c. afferat, copiosam morbo-xum materiam
II Liquet igitur, aerem neque calidum, aut humidum esse, ut docuerat Aristoteles,& docent etiam pauet aliqui Peripatetici; neque siceum, ut aliqui' Recentiores tenent. Sed aer , inquis, corpora alia numquam humectat, aut lavat, ut caeteri liquores rigitur non est humidus, sed secus. Resp. fierem ex sua natura humidum non esse, fateorὲ perperam tamen inde secum esse contenderes: optime enim sat corporis fluiditas , quin vel humiditatem, vel secitatem habeat.
16쪽
b Est etiam aer peculiare quoddam corpus ab au ra , seu substantia a therea distinctum .
Prob. Αer ex machinae pneumaticae recipiente educitur, di ope Λnthliae pneumaticae extrahi trir, non autem aura aetherea; recipiens siquidem aere vaevisum adhuc est aura aetherea plenum. Hinc aliquod inter utrumque corpus digno te itur discrimen; aer vitri poros non ingreditur, maxime autem aura at therea: unde aere nostro longe subtilior est aura .aψ . Per aerem fumus, ct reliqui terrestrium corpo- tum vapores elevantur, & surium ascendunt ab aeris gravitate , ut statim explicabimus , impulit, de
detrusi ; hoe autem aurae aetherea: minime com petit; aere enim e recipiente extracto, fumus, flanisma dig. quae antea per aerem alcendebant, elevari
amplius non possunt, sed deorsum relabuntur.
is Aer igitur erassus, quem respiramus, terram circumquaque cinpens ad certam altitudinem porrigitur, ultra quam per immenia firmamenti spatia ad Stellas usque fixas per plurimos leucarum milliones subtilior quidam aer, leu aura aetherea di- isenditur; cujus limites, naturam, & proprietates unus agnoscit Deus. Neque tamen credendum est, aerem a terra ad supremam usque illius superficiem. esse aeque crassum , dentum, & eadem terrestrium Vaporum copia refertum et aeris enim crastities, re densitas sursum ascendendo gradatim decrescit ad certum usque raritatis, & subtilitatis terminum, ultra quem aether extenditur; neque etiam vapores ad supremum usque aerem elevantur: sed pro diverso
raritatis, subtilitatis, de relativae levitatis gradu alii ad majorem, alii ad minorem altitudinem sublinunt ι quin ad supremum aerem, elevandis, & sustinendis
vaporibus imparem, ascendant ι Sed de his iterumiadibit sermo 4
17쪽
aci Aer etiam purus, Hementaris independenter omnino a Naporibus terroribus, in terrae centrum gra-
Aeris pondus, quod veteres Scholastici tantopere
negarunt, adeo e. identer hae temporibus experientia ; di ratione est demonstratum , ut nullus quem sciam, de illo jam dubitet. Supervacaneum igitur est et, magnum, ut fieri poterat, cb ervationum apparatum praemittere, ex quibus huj.sce rei veritas ad evidentiam deduceretur ἔ sed uno vel altero experimento, & ratione rem conficiam. Probatur igitur Iu . Si Neutonianos audias, omnia, quae universum Mundum componunt, corpora; ac proinde etiam aer, sunt in se mutuo gravia: sed a Peculiari systemate rem abstrahanus. Nullum e1h, 1ublunare ἡ & notum corpus, ad terret rem glcbum, proprie spectans , quod in tessuris centrum non gra vitet, ut suis in locis de singulis, quorum gravitail in dubium verti poterat, demonstrabimus: cur igitur aerem a lege omnibus corporibus communi ex
cludemus; cum nullum ad exclusionem fundamentum suppetat ax a . Nullum inter terrestria eorpus est, quod dilatari, ratesieri, dissipari, abire macis adnitatur, dissiciliusque in peculiare aliquod ceptrum tendat ἐquam aer et ipse etiam pulvis pyrius , ccrpus maxime dilatabile, dc quod facillime in auras dissipatur ἡab aere longe superatur , ut omnibus, qui pulverem , pyrium Physicorum more tractarunt , notum est , rein loco eqincimus. Nisi igitur aer peculiari aliquo vinculo circa tellurem circumfusus detineretur, in auras jam pridem evanuisset: hujusmodi autem vinculum est gravitas, qua ad telluris centrum urgetur. di perpetuo circa illam retinetur fa). Prob. 3 . Extra dubitationis aleam positum est , terrestrium corporum vapores, particulas , cor Puscula caloris ope rarefacta, di a suis corporibus
18쪽
avolsa, sursum per aerem asendere, & supra aerem diutissime sub nuolum spece sustentari : hujusmodi autem corpuices a sunt omnium consession ct gravia et ascendere igitur per medium fluidum alia ratione non pέ stunt, nisi quatenus med ιum i plumfluidum iisdem mei corpusculis specifice gravius, ea sursum impellit, dc urget , , ut ex Hydrostatica facile demonstiatur. a 3 4'. Innumeris experimentis eadem veritas o flenditur: e millibus unum te ligo. Si vas vitreum satis amplum majori, qua fieri poterit, diligentia ab aere evacuatum, exactissimes utrimque clausum, ad exactillimam bilancem eum alio pondere ad aequilibrium adducas, atque aperto deinde orificio, illud aere impleri pernaritas, iterumque appendas; sensi bile pondus ex alia bilancis parte adjungi necesscteli, ut aequil brium servetur ia r aer igitur in vistreo vase inclusus proprium habet pondus. Idem mei expetimentum pari temper eventu plures hujus aetatis Philosophi multoties insiluerunt tim primis vero D. Bombeta , quo teste aer in sphae-xa vitrea inclutus, cujus diameter erat at pollices longa, unciae pondus continebat b ὲ duabim verou ne iis constabat aer in sphaera vitrea ao pollicum
diametri inclutiis sc . fit, inquis , deprehensum illud ponderis discrimen non ab aere, sed a natantibus in aere vapori inhus provenite in dubium squidem est, aerem esse semper terrestrium corporum vaporibus, & particu- is, seu corpusculis impraegnatum: ea autem corpuscula sunt citra dubium gravia: quid igitur mirum, si vitii p ndus augeant λ Resp. Impossibile esset, ut modo dix mus, gravia corpuscula per fluidum non grave . ac proinde levius, ascendere contra Hydrosiaticae leges. Id tandem Nolleti, Ac aliorum dexteritate factum est, ut aer ipse corpusculis purgaretur , & extranea illa , quae in aera intra vas vitreum volitabant . in vase subsiderent.. in
19쪽
p Η Γ s I C A.', I in illoque, are dextracto , remanorent; n hilominus tamen idem ravitatis discrimen semper deprehenditur. 23 30. Denique eadem veritas ab experimentis in tubo Torri celliano institutis luculentissime demonstratur. Sit tub is vitreus C AB quem Torrisellius cogitavit,& aut horis nomen servat , cujus altitudo, crassities, & latitudo varia ad libitum esse potest ;tres tamen pedes semper excedat, ex parte B aper tus, ex parte C hermetice clausus: illi etiam non raro committitur sphaera vitrea Μ interius cava . Tubo erecto Mercurium ad summitatem usque infunde,
manu deinde ad orificium B Fig. a , ne Mercu
rius e iuuat, imposita, invertitur tubus, ita ut e R tremum B intra stagnantem in aperto vase Mercurium immittatur, ab eoque perpendiculariter e recto , & firmato subducitur manus, libereque Μereurius emuere permittitur.
His ita peractis, sponte emuit Mereurius, donec. ad punctum Λ, ad ducirum scilicet pedum altitudi. nem eum dimidio Sescendat, ibique sistit; vacua in
terim relicta superibri parte tubi, ct vitrea etiam sphaera Μ, quam tum vis magna statuatur: modo scrΜercurius ad a I pedum altitudinem semper iis tenueamque altitudinem constantissime servans ab aliqua externa perenni, & conlianti causa retinetur, sustentatur, & impeditur: nisi enim impediretur, nauetiva gravitate omnino destenderet Mercurius: haeo
autem causa alia esse nequit , quam aer extemus,
qui pondere suo deorsum nititur , ulteriorem quo Mercurii deseensum impedit. Si enim intra machinae pneumaticae recipiens immittatur tubus G Λ Reum Mercurio ad altitu inom B Λ fuspenso; quamdiu aer non extrahitur, ad eam altitudinem susti ne tur Mercurins; at aere sensim extracto, tensim e tiam Μercurius descendit; si penitus extrahatur a er, penitus et a m deseendit Μarcurius. Sed de his
Aliquam in aere gravitatem subodorati sunt v teres Philosophi; imprimis vero Aristoteles, eam tamen penitus oblitteratam nostris fera lem oribus bona
20쪽
as Aeris massa est maxime compressibilis, Θ elastica. Duplieem hane aeris proprietatem omnes populi
agnoscunt, dc admittunt: dc si quis negaret ad quotidianas, & obvias passim oμ servationes esset provo. cardus, ut innumeris ex erimen is de aeris compressibi tale, dc elaterio edoceretur. Probatur prima pars: In picibum aeresm aere plenum ope Antliae multo plus aeris immittitur, quam sphaera in se contimat a . Parum aeris CD in rein curvi barometri BDC s Fig. 3 inini re latere C Dinclusum , eo magis leuritiri ur, dc ad minus sp tium reducitur, quo plus Mercinii in alio tubi latere δε B infuder se adeo, ut magis contrahatur, quo alcior fuerit incumbentis Mercurii columna RA . Hujusmodi experimentum , quod D. Eorie, dc Mariolte taὶ debemus, curiose delcriptum leges a
pud Nol et bin . 17 Ex his & aliis experimentis, quibus plures
Philosophi aeris compressibilitatem curiose explora Tunt, constat, aeris pressiones ponderum , aut Virium prementium rationem sequi: cum vero volumina eo sint minora, quo majores fuerint pressio-n s; volumina, in quae successive ieadem mei aeris massa reducitur, sunt reciproce, ut premen ira Pon dera, aut vires prementes. Si v. g. pollex cubicus aeris a potentia duplo majori, atque antea, compri mitur , in spatium dc volumen prioris subduplumeonstringitur ; & ita sirniliter in alia quaci mque quantitate, Ac mensura: experimentis in eam rem institutis proportionem ha e latμ probat Marrotte,