장음표시 사용
731쪽
MENfI8 DECEMBRIS A. MDCCXLVIII. 7or
quod loquitur textus sacer Ibi XXVI, G. Cui ponderi simventi esse aequalem, nemo dubitabit. 6. Quo ista vis dis melius pateret, revocanda fuit ad glo-hum, in quo sese exerebat. Istius diameter erat 8 linearum Paris n. seu 9, ου Gedanen fium. Inde reperitur area circuli diametralis m so aera lin Paris quadratis, dc superficies hemisphaerii vento oppositi m Ioo Quia fluida in hemi- splicerium agunt pro circuli diametralia ratione, vis venti hujus aequipollebat 38 granis in p. lineas quadratas Parisinas. Ide que unaquaeque linea quadrata, omissa fractione, feriebatur vii . granum fere valente λ pollex Parisinus quadratus vi I 44 Φ, seu 366 grana paululum superante; & pes quadratus vi
excedente parumper 23, 9o4 grana, seu 3 libras Ged. ct 13
. Facillima haec calcud applicatio ess ad corpora eujusvis generis, quorum haberi potest diinensio. Prouti senestram emanibus mihi eripiebat vi ar libras Gedanenses propemodum aequante, oujus vitra ad parietem allidendo comminuebat. Si agificiuin igo pedes longum, q3 altum, impetus venti in illudaa, 994 libras trahentes referet, quibus si per compagis sine
naturam vincendis impar sit, evertetur. ' , 8. R priori plura consecuturus, revocavi in mentem moadum derminandi vim aquae in obstaculum. Sit ista vis ejusque impetus in corpus m V; altitudo, ex qua labitiir aqina, m a 3 motus celeritas ct n m celeritati cadentis per duo secunda jam aequis tae; sit sinus incidentiae αα i,& planum corporis i p; denique densitas fluidi α d. Ex notis regulis erit a ας ' ; n vi K S c an. Porro v m i cydp ; et α
i' pd γ . Τ c pd ν' s. Transferens ista ad aerem, veluti fluidum multo minus densum, posui densitatem aqua: - l. Unde densitas aeris, quae ex gravitate illius specifica recte aestimatur, erit m Thr. vel circiter, pro divors. casibus. .ia anguli incidentiae.
732쪽
in licini sphaerio circumquaque aequalem reddunt vim venti ei casui, quo ad perpendiculum rueret ventus in circulum diametralem : omittimus i', & habemus v - cydp. Erat v s8 granis medicis, quorum rationem ad Parisina dc Londinensia
3a Y t. Si o m πτου, obtinemus c 3iI . Unde media quasi celeritas rotunde aequiparabitur 3a pedibus Parisinis, quos ventus intra secundum pervasit. En celeritatem procellae quaesita mi Liquet simul, quod habendum de celeritate flatus fortiter protrusi ex ore.
io. Aliam procellam observavit Derbam, quae 66 pedes Londinenses unico secundo transiit. Philosophical Transact. N. sis. Cui procellae ipse assignat gradum ia, vel I tum. Non perspicio satis, quomodo ipse gradus suos aestimarit. Si
enim certa est aestimatio, is ventus, qui est gradus iami, non erit gradus I ii, & vice versa. Fieri ergo posset certior aestimatio, seu pro celeritate venti, set in pro vi ejusdem. Nam multo plures dari gradus, extra controversam est positum. I i. Vis venti respondet quadrato celeritatis, si cetera sint paria. Quare gradus virium primus esse posset, qua ventus intra secundum emetitur unum pedem; secundus, qua εἰ tertius, qua noVem; quartus, qua sedecim; quintus, qua as; sextus, qua 36, & sic ulterius, percurrit. Foret igitur ventus di mis intra sextum gradum, quod non multum ab ea aestimatioue abludit, qua ulus sum adhuc, & qua Tira uiri procellae gradum tribui ante hunc calculturi subdiachim. Au aeque
commode gradus virium, aut celeritatis ad aequalem numerum revocarentur, aliis disceptandum relinquo. Ir. Posita hac quadratorum celeritatis progressione, dc seposito diserimine corporis immobilis ac liis pens e filo plumbi, foret vis venti gradu primo in pedem quadratum m 23 T-gran. pharin.; gradu secundo m368 granis; tertio m i 866 granis; gradu quarto sit 86; gradu quinto l44O; sex
ticis, vel 33 libris Gedanensibus, deitatis i38 granis pharmacev
733쪽
tieis. Experieiuiae relinquendum, num unquam prooelia e usque assurgat.
13. Amplissimam procellam, qualis suit, de qua loquimur. vitae minimum 36Oo milliaria quadrata replevit, sextum gradum assequi posse, pro comperto jam habemus. Videntur. majores gradus minori plerumque spatio includi, excepta illa.
quae Λ. ιγοῖ desaeviit. SuperpH, ut ista connexio celeritatis cum vi plurium observatis experimentisque confirmetur. Fiet illud in aere inferiori ope corporum, in aere natantium, fumi. plumularum, &C. . I 4. In se periore vero aere id ipsinn fiat ope nubium in tarum, & ad eorpora notae distantiae relatarum. ta nubes cirisca Zenit moveantur. eommoditane aesti inatio instituetur. Nain, si dissautia turrium, seu aedium. M. non sit major ea, qua observater unus alterum videre, & audire, po
est, numerata re per o sellabas in quartas partes diuisa neu da, ope aecurati horologii. deprehenditur via nubium vix sibiliter differre a distantia aedium. Computo inito, deprehendi. si vel a milliaribus a superscie terrae abessent nubes. tamen in distantia illa earum viam vix pede differre ab mdiiun distantia. Dum ergo numerantur secunda, eorumque partes quartae, intra quas nubes a vertice unius Observatoris adverticem alterius perveniunt. constabit de nubium illarum ve. locitate.
13. Si sib tecto fuerit observator. vel desnt nubes vertieales, aliis uti poterit principiis trigonometricis, pro detegenda nubium velocitate. Quemadmodum ex distantia turrium inter se & a me, una cum tuterposito tecto coenobii, & angulis mensuratis, secundum quos nubes retuli ad cuspides turis rium, deprehendo, nubes circifer 34 pedea pereurrisse tuin temporis. Acuti observatores facile reperient modos, quibus pro casibus emergentibus facillime certissuneque nanciscam tur scopulia, dc determiuent, quantillus error solum locum habere possit, quibus enodandis hic ideo non immorabor. i6. Ut vero vis venti, celeritati observatae respondens, albiaude etiam certa evadat, ac vel sola observata reliquis dete-. xx xx sen-
734쪽
gendis inserviat, opus erit anemometro, usibus suis optime accommodato. Exiguus ejusmodi globulus plumbeus, quotum usus sum, ad minores gradus aeque non sufficit, ac a Amaximos. Nempe gradu primo non moveretur, nisi ad iri minuti. Quod vix observes, nisi sat longum filum, & arcus inferioris pars in minuta singula divisa. Pariter in gradu a tantum 9 minuta habentur pro declinatione summa illi gradus a verticali. Gradu tertio haberentur 47 minuta, gradu quarto duo gradus sere cum semissi; gradu quinto itur usque ad 6 gradus circuli; gradu sexto usque aci 12-; gradu septimo usque ad a3'; gradu octavo usque ad 37λ; nono denique usque
ad 6: . Ad integrum decimum gradum, di si qui sunt in
jores eo, indicandos, globus ille non amplius sufficit, utpote qui ad gradum 96 auscenderet,& vi sua gravitatem plumbi superaret. Unde ad decimuin dc undecimum indicandum opus esse globo majori, seu aureo, si is unquam determi
17. Innumeris igitur modis sormari poterunt anemonaeistra certiora solitis, vel ιχ solita emendari & revocari ad haec principia semel perspecta, ct perfectius exculta. Ponamus, observationes este secundum observatorum in hemicyclo graduum numerum notandas: quia hoc videtur sacillimum factu. Opus erit sustentaculo apto, eui affrmetur centrum is arcus semicirculi saliena quadratilis in gradus & fere minuta divisus; tum globo quodam, si placet, intus cavo. Filum, ex quo suspendatur globus. quo indigemus, uncinu lo erit instructum, ut pro re nostra appendi is possit dc auferri iterum. Aderit ima fulcimento alaemometri a latere pendulum, seeunda vibrans integra, aut dimidia, ct tutum a vento. Cetera ostendet scala gradibus adhibita. 18. Resistit vento, globum motum, gravitas globi, renia ens vi centripeta ad verticalem situm. Λppelletur illa, ex pondere aestimanda, r, dc apertum erit, globum graviorem
plus resistere globo leviori. Illam enim resistentiam, qua aer pone globum resistit globo, tanquam leviculam negligere potauius. Poterit autem in gradibus inferioribus ves-
735쪽
oa sphaeriea. pilave lanea, aut lignea excavata, aut ex subere facta, adhiberi. Pro gradibus mediis lignea solida ex lignoe duriori & graviori, vel ιχ eburnea. Pro maximis gradibus lapidea, metallicave, v. c. ex auro, plumbo, Sc. Ut duo sesa-ficiant, calculi ope determinandi erunt globi.
I9. Scilicet per se quidem quicunque globus aptari ad
nem metrum potest, eodem modo, quo supra plumbeum adhibui. Sed, cum per precedentia pateat, non esse quemlibet atque aptum ad omnes gradus indicandos, duplici globo commode utemur, altero levioris materiae pro gradibuaminoribus rite determinandis, altero gravioris materiae, vel
sane gravissimae. Qui simplici & eodem semper uti cupit,
umet materiam mediocrem, v. e. lamineam vitream, ligneam,
uucis elappae Indieae, Sc. Nam, si sat magna, levis S cava illa fuerit sphaera. vaeua sufficiet pro gradibus minoribus; referta per orificium apte claudendum, seu hydrargyro, seu plumbea grandine determinati ponderis, pro majoribus. ao. Posito, quemquam desiderare sphaeram cavam, quae primo grada venti moveatur per unum gradum semicirculi: quanta erit diameter. quanta gravitas illius Inserimus, uti
matur, pro lubitu v, quanta sussicere possit pro globo non nimis magno. Esto granis sex aequalia illa vis, ct habebitur pondus iobi cavi αα s o granis. Si lubet, eligatur quoque e pro arbitrio, & quaeratur u - A. Investigetur diameter pro obtinenda illa vi in gradu primo sussiciens, hunc in modum: si H, . p. Hoc est p sIOO, quod quoniam est circulus. oritur ex ducto in quadratum diam tri. Inde m quadrato quaesitae diametri m6ή96A, cujus radix 8o dat diametrum globi ici lineis, quae liuit opollices & 8 δ lin. Parisar. Similiter reperias cetera, si sumas pro lubitu diametrum globi cavi v. c. quatuor, quinque, sex, vel septem, pollicum,
ct reliqua comξutando emas. Eligenda tantuna est materia ejus gravitatis i pecificae in statu cavo, quae respondeat proposito; vel ad electam materiam attemperanda ope calcu- X x xx a li
736쪽
Ii sunt reliqua. Etenim, si resistentia, seu gravitas speeiGea minor, est ri majorR., pariter discernendop, P, uno casu preperto, habentur, quotquot restant, inserendo -: v mP vPR- R T : - . Quemadmodum in globo plumbeo erat celeris paribus ἔ: 38 H in globo ligneo: awλ granorum pharma utieorem. Unde nullo negotio reliqua eliciuntur
aa. Oculatiores sent illi, quibus haee scribuntur, quam ut multis monendi sint, admodum foecunda esse haec principia ad plurimos alios usus. Pandunt januam causis ventorum re procellarum detegendis, sue in aeris sursum protrus delapsu, sive in condensatione per ventorum antagonista Iulia compressionein ; sive in rarefacitione ex calore aliisque causs elasticitatem mutantibus consistant. Quid in re nautica, architectonica, in machinis pnevinaticis iisdem, praestari possit, dies docebit. De aliis, quibus viam ster. nunt, malo tacere, quam verba nunc facere.
O ANNIS MARTI NI CHLA DENU, S. S
Theologiae Din. O Professi PuM. Ordin. nee non AEdis Academ. Erlang. Pastoris, Cogitationes rationales de Probabiis, ejusque abusu. Strallandiae, Gryphismaidiae, dc Lipsae, si natibus Jo. Jac. mitis
brechtii, 1768, 8. Plag. 13. in gnissima quidem hominibus doctis vota sunt, quae ad u crςinenta artium atque scientiarum dirigunturi sed laudibus adhuc digniora studia, quibus pia illa vota implea tuta implentur autem, si non qualicunque propositionum congerie Diuitigoo by GOoste
737쪽
MENfIS DECEMBRIS A. MDCCXLVIII. 7i3
gerie vacuum illud, quod ante erat, tegitur, sed dum prae
cepta solida, ubi ante nulla erant, constituuntur. Quo ruin alterutrum in nova probabilitatis theoria, quam pri
dem doctissimus quisque desideravit, eontigerit, ex hoc se cile libro omnibus patescit. Non enim S. Rev. Autor in his meditationibus dogmaticam quandam exhibet ina ctationem, sed ea, quae recentiori aetate ab aliis in bac Logicae parte sunt tradita, .sub examen vocat, planumque se ' cit, varia novis praeceptis esse intermixta, quae cognitionem veri non soluto non adjuvent, sed etiam impediant, atque hinc inde non mediocriter corrumpant, ut, si usuin cum damno comparemus, plus adhuc damni, quam verae utilitatis, ex nova
probabilitatis theoria si metuendum. Sed haee disputatio,vvmquam unam saltem Philosophiae partem attingere videri possit, latissime tamen spargitur, Ec ad ipsa fundamenta multarum doctrinae partium tendit. nempe Historiam, Hermeneuticam, Physicam, Philosophiam denique practi
cam, quas omnes probabilitatis novi eultores amplificari putant, S. Rev. Atitor vindicandas, ct in tuto collocandas, stat nit. Prima nimirum meditatione conqueritur, ditionem probabilitatis nunc in iminensem extendi, ita ut certae cognitioni, cui tamen maxime opera danda sit, nihil sere maneat reliquum. Memorat igitur novas sententias, univertam Historiam, universam Interpretationem, Unive salia causarum cognitionem, universam prudentiam civi-- lena, ultra probabilem cognitionem non posse assiirgere. Qclarum sententiarum interpretem excitat Clariis Petrum
MAPardum, monili atque, sivς probabilitas nihil differat ab incerto ct dubitatione, sive saltem incertum S dubitationem sinu suo includat, male tamen eos de tot am plissimis artibus mereri, qui iis, exclusa certitudine, aeter Doc dubitationis opprobrium afferunt. Atque, quod ad I meneulicam attinet, ejus dignitatem eo diligentius tuendam ratus est S. Rev. Autor, quod istam artem primus peculiari libro, eaque methodo. eleganter est complexus, ut omnes interPretationum causas, ac cuncta genera, D
738쪽
seurorumque loeorum classes, veluti in tabula descripsi rit. Quo in systemate de ipsa certitudine, hinc regula. rum hermeneuticarum, hinc sensus singulorum loeiartim. se jamjain disputavit, ut dubitationi pariter ac probabilitati in re hermeneutica praescripti sint sui carceres.. Nimirum, cum probabilitatis defensores interpretationum, incertitudinem ex varia vocum fere omnium significatione deducant, quarum quaelibet variat verum sensum, ita tamen, ut alter altero sit verior, hi ficti gra.dus veritatis in sensu locorum et librorum dissipantur convulso principio: quamlibet vocis significationem aliquem sensum in quolibet loco praebere. Deinde as. 34, tertia meditatione Historiae incertitudinis et dubitationis macula abstergitur. Ostenditrir, ipsam experientiam declarare et probare quarundam, imo multarum, historia. 47 rum certitudinem; probatur, salsum esse, quod cuncta te-48, stimonia suspicione falsi laborent; assensum, rebus gestis et historiis praebendum, eo modo non gigni, quo aci ver ηθ' sariis videatur gigni; veritatem et certitudinem remm ge.. ς' starum ex ustimoniis per ratiocinia non cognosci; perpe-Is' ram in rebus historicis vocem, aut ipsam notionem, demon. strationis adhiberi. Quo loco simul reprehenduntur admi- ratores libri Distoniani de resurrectione Christi, alioqui laude dignissimi, dei nonstrationis vocem et laudem ubiquo crepare. cum in historia, tam profana, quam sacra, omnia testimoniis sint gerenda; nec quidquam ultra possit addi praeter vindicias ab obiectionibus et obtrectationibus, ea que vindiciar non sine damno cum demonstrationibus eo η4 fundi praesertim in Historia sacra. Ouarta meditationς opinio: Physicam universilia non nisi probabilem esse,
eonfutatur. Ante omnia demonstrationis notio consertur 7 eum explicsitione causarum, et, quam parum differant, ostenditur rationibus et exemplis; deinde, cur causarum 7s, investigatio sit difficilis, perspicuis praeceptis docetur, occonfusio duarum notionum tollitur, quae promiscue termi no explicationis causarum adhaerere solet. Quinta medi-
739쪽
tatione 'in y logismorum, quos ea ales vocant, naturam inquiritur, iisque, si pro peculiari argumentandi genere habeantur, nox commode carere posse ostenditur. Sexta et 'tima meditatio circa probabilitatem practicam versatur, illumque errorem confutat: omnem prudentiam proba-hilitate niti. quem sie solent defendere, ut, omnem prudentem actionuin dire 'ionem futurarum rerum exspectatione diti, sumant; deinde, omnia sutura esse incerta, contendant. Contra haec Cel. Vir defendit, non omnium, ac ne quidem plerarumque, sed paucarum si item, are num directionem a. futuri cognitione esse suspensam, squidem permultae ab instinctu naturali, aliae a voluntate superioris, aliae ab ossicii suscepti indole, aliae a legibus naturalibus et eivilibus, sic dependeant, ut suturarum rerum eognitione opus non sit; quodsi autem dubiae omnino actiones nobis et dispelliores ea r obtingant, iterum non semper ad futura recurrendum esse, sed regulat cognoscendas, ac praesentem flatum inquirendum, habitumque recte agendi comparandum esse. Septima autem meditatione figillatim demonstratur, non omnem suturi eognitionem esse dubiam; nasci enim eertitudinem partim ex ordine natum, partim ex interna fiducia, et quidem in nonnullis hominibus tantam, ut dissicile sit, eorum temeritatem securitatemqne emendare. Denique generatim ostenditur, in haesitatione practica, et ancipiti statu, ad probabilitatem tamen confugiendum non esse, neque prestantissimos prudentiae magistros tale quid unquam precepisse. Octava meditatione de gradibus probabilitatis agitur. Primum convellitur epinio, qua inprimis homines in pro babilitatis admirationem rapiantur, ae si magnus probabilitatis gradus propius ad veritatem aecederet. Iucundum est hic conspicere, quemadmodum tanta spes, tamque admirabilis, non nisi aequivocatione quadam nitatur, in vo- eo certitudinis haerente. Hanc in objectivam et suis-ctisam distinguere dudum consueverant Logiei; hine autem fit, ut, quia probabilitatis major gradus ad
740쪽
eertitudinem subjectivam propius aeredit, ' ideo ad certitudinem objectivam, quae veritatem includit, pariter propius accedere iudicetur. Mallet hinc Cel. Autor, e ruris vitandi causa terminum certitudinis o e livae non necessariuin & confusioni aptillimuin peuitus tolli. Por
ISO, m ostenditur, non quamlibet rem . quae . alterius Mou
stitutionςm ingredi potest, propterea per sese tamquam partem aliquantam, aut aliquot an hujus rei Declari postet e. g. ad matrimonium mas ct stemina requiritur, nec tamen coelebs per se l. aut ullam min rem, matrimonii partem habet: qua annotatione fundamenta calculi Probabilium subruuntur; denique omnimodo contradicitur illi conatui. quo ex praesentia multornm requisitorum ad veritalem reliquorum colligi solet
Iraesentia. Illud imaginationis siginentum doctrinis pliuosophicis stabilire, dc in principium ratiociniorum consuliorumque convertere, plane iniquum, & dignitati Philo, sephiae adversum, esse, monstrat Cel. Autor. Hic libellus, tot quaestiones, ante minus distincte expositas, comple-etens, primitin sub forma Programmatum, in ilhistri Gymnasio Cassiniriano Coburgensi editorum, prodiit; quae collecta in sermonem Germanicum transtulit Claris. Urbanust Gottis, Thorse fidius, passimque .breviuscule dicta, sch liis aucta. illuctravit. Ceterum laude omni dignum est S. Rev. Autoris studium, regulas. quibus intelle- eius dirigitur . in cognoscenda veritate, amplificandi, α formulis, quae sibi ieinper constent, complectendi: cuius rei egregia specimina eum jam pridem in Hermeneutica universali, in Logica Practica, atque Logica sacra, dedisse, in minimus. Doctissuuo autem Interpreti so opera, laudabiliter insumta, & ossicio hoc literis aeque, ac suis civibus, praes bios eas gratias decernimus, quas iis omnibus, qui literarum inis
stamenta juvare pro virili sua parte student, ab omnibus deberi, grati 'gnoscimus.