Cunradi Rittershusii jc. Dodecadeltos, sive In duodecim tabularum leges commentarius novus ..

241쪽

IN XII. An B. LIGI s. ala ruenssam reddiderunt. Item ista, Eo consilio tanta miramia poenae rivistiata fiame ad eam unquam perveniretur. Sic etiam apud Calictitanos hodieqiae legem Nigere accepimiis , tua creditor, posteaquam sibi deberi probavit apud principem facerdotum, ab hoc accipit frondem viridem rex qua circulii facit in te Ia tio circillo inclaidit debitorem vocatum cui nefas est ex eo circulo frondeo exire sed is datur statim dilaniandus, non soliis, creditoribus, sed etiam quibuscunque ab is,tanquam hostis Reipublicae. Ita aut solvit debitum, aut fame ibi moritur exosus, omnibus tanquam catharma quoddam, ut ex Ludovico patricio Romano triuerario rerum indicarum Libr. I. capit. . refert Antonius Tellau-zus d s. sos. m. r. Vbi etiam de Hispanorum Saxonum Iure mentionem

facit. Quo Iure ob aerati debitores suis creditoribus dedi solent in servitutem, de ad Opera praestandas, donec per taxationem operarum plene sitis secerint. Quadere praeter Iohannem Schneide uvinum ad . ultim nimier ultiva lusimilon. de

Actionib. Videatur etiam Ludovicus Facti sim in libr. disserentiarum uru Cmluo Saxonici capitulo decimo. Bene dies usine in kardus in disserentiis sua parte 4 capitulo u decimo. item Matthias Colerus in proc execut pari. I. cap. 3. IUN. ε8. Apud Romanos autem ea lex in desuetudinem abiit, ut ex locis supra allegatis liquet. Enis in locum successit&inusii remansit sectio, id est, proscriptio dedetractio bonorum quippe quae infinitis partibus tolerabilior sit sectione memborum corporis humani. Omnia enim dabit homo pro pelle sua, ut diciturni historia Iobi. Videatur de hac sectione bonorum Culacius inparat. C. ad i. qtu bonis cedere possunt. Motomannus ad Institui tit de accesitonibus sublatis q sebant per bon vend. qui etiam usu commentariorum ad Aode ιιm tabulas tacito concensu populi adi cribri. Habemus ergo hic exemplum nobile, quo docemur, quo pacto interdum per consuetudinem&abrogentur leges contraria in statuta subrogentur' introducantur. Si ceciam abso ita illa potestas vitae necisque quam olim heri in servos suos habebant, postea valde refrenata ac propemodum sit blata est, ut do. cetur. g. sed hoc tempore, esse o ma or D sit ae his quasvi dict. l. a. deest.

eod. tit. Notandum quoque est, interdum legislatorem solere asperiorest atroci

res pamas comminari, nona,m eo consit Eo quod cogitet eas unquam exequi vel exigere quam ut metu earum homines a malescio absterriti in ostici contineantur qua tamen in re illa pro cautione tenenda est regula Poenas pro modo delicti esse contemperanda. quae regula fundata est etiam inaure Molaico Deutero Ac .as ubi scriptum est pro Mensura peccati erito plagaru in rodus.

Atque haec ad nobilissimarum illam legem duodeci mTabularum, quae peteticebat ad exemptionem rerum judicatarum paulo plenius commentari voliti. Et si estim maxima ex parte illa absolevit tamen muli complectitur memorabilia&scitu digna. De eadem quoque videri polliunt praeter Interpretes supra adductos Di lacus Couarruvius libro secundo , variarum resolistionum capital LItem Casparus Beatus in Irrilata dedebitore inve creditori a dicendo capisul prinio.

242쪽

aeri CuNRADI RIT TERs Hus. COMMENT. . de Iacobus Mera ochius de arb:tr. judicum librosecundo, casi 83. Denique Asinia βpraxi, subi librica de executione pari. secunda capitulo secundo ct aliquot seq*cης - Q uid autem hodierno Iure Minoribus nostris receptum sit circa excusationem rei ludicatae peti potesta recentioribus scriptoribus e quibus duo potaiHImum nunc Occurrunt nominandi,qui instar multorum esse possunt: nempe a tinus Colerus in dictu Tractatu, de Ludovicus Gilhusius ut nunc taceam Interpretes qui scripserunt adiit. . dere judic ita, in quo tit excessit . A Dipo Pio f. Item ad tit. C. de execut rei Iudicatae.

Concludo hoc caput praeclaro elogio Romanorum ob fidei observantiam: quod ex ore Sexti Caecilii ICti tribuit ipsis Gellius dict. cap. primo ibro vigesimo. Omnibus quidem virtutum Peneribus exeriendis colendus populin Romanus e pra: πιυμ ne ad tota amplitudinis in aremιcuit sed omnium maxime atque praecipia idem 'Iuit, sanctamque habuit tam riparim quam publice. Probat ici exemplis, in verbis sequentibus i Sic Consulti Clarisiimos viros hostibus confirmanda publicae de causa dedit Si cluentem in idem acceptum cariorem haberi quam propin uos tuendumque etiam contra cognatos cιnsuit neque pGus ustum facinus aestimatum est, quam 'quis probaretur client derisui habuisse. Hanc autemsdem majores nostri non solum in clorum ricibus, sed in negotiorum quoque contractibus sanxerint, maximeque ni cuniae mutuatitiae usu atque commercio. Adimi enim putaverunt hoc subsidium inopia remporariae, quo communis hominum vita indiget, si persilia debitorum negrari poena

cluderet.

Addatur ergo ad caeteras causas magnitudinis Romanae, de quibus proprio tractatu egit Iustus Lipsius haec quoque quae posita est in cultu observatione relig cisa fidei tam in rebus contrahendis,quam in ossiciorum vicissitudine quam fidem etiam pro Dea coluerunt, eique templum extruxerunt. Hura de fide colanda alias attuli, maxime in crammentaria ad restit. rit. de cepi ubi insigneni locum Arriani

243쪽

rem dicendam Posset inter leges ad rem judicariam pertinentes non incommode explicari et iam illa quae poenam capitalem irrogavit judici δυροίκω, sive judici nummario de quo etiam apud eundem Gellium .Lao. cap. i. Sed quia de hac jam occupavi mus dicere supra es 92. c. s. inde quod huc faciat, repeti potest

III. DE POENA FALSI TESTIS Poena falsi testis ex XII Tabb erat capitalis quoques quidem praecipitatio et rupe Tarpeia, teste Gellio dicto loco. Verum de hac quoque lege jam iupra diximus ad Clas. a. q.

A P. XIV.

DE ACTIONE DEPOSITI IN DUPLUM

BI iam de actione depositi cavisse Decemviros docet nos Paulus Ilib. 2. sentent. titul de deposito, quem retulit Licinius Russim in comparatione legi Vc aiacae cum Iure vili Romanorum ris Io Ex causa, inquit, sit Legeat Laabb iuduplum actio datur, edicto prHoris in simplum. Vbi Clariis Vir Petrus Pithoeus in notissuu pag. D. putat eam esse depositi actionem in cluplum ex inficiatione dolo malo, cujus etiam Iustinianus noster meminerit in .se furti Institui de act..ia Paulus idem i. I .sent tit. 9 in princip. ubi tam Cujacius quam Pithoeus pro eo quod vulgo legitur tepensi restituendum censet, depositi. Sed hos rect reprehendit Theodorus Marcilius Gi7an XIL Tabulas neque tamen satis explicat, quid sibi rectum videatur in eo autem manifeste hallucinatur, si quid ego judico,quod duphim, in Lege XII.Tabular. jubet accipiet, dum de duplis fructibus,si si praedium, vel duplis usuris, si sit pecunia deposita. Nam res mobilis, soli, sive praediai cite inter se opponuntur: non autem pecunia Sc praedium. Neque recte hue trahit eiusdem Pauli titulum i a lib. 2.sent. Nam quod ibi dicitur , In Iud. cio depositi ex D 3 Ora

244쪽

αμ CuNRAD RIT TIRsnus II COMMENT.gnora di fructus venire,&usuras praestari id longe diuersissimum est a duplione de quo praesens ex XII. Tabularum agit. Omntiao autem dupluna in hac actione

diatelligendum est non de usuris vel fructibus, sed de ipsi re deposita duplanda: hoc

est, ut etiam praeter ipsam rem depositam praestetur il lius aestimatio. In eo quoq; errat, quod depositum putat consistere etiam in praediis, hoc est, in rebus soli, hoc est, immobilibus cum tamen rerum mobilium tantum sit depositum, quaea solae poni possunt, sicut etiam furto auferri S sirripi. Videatur Iohan Oidendorpius classe. . acLa3 Illud reetius observat idem Marcilius actionem depositi sterivulum quendam ex ure Attico cum etiam Atheriis fuerit λκη - ,- ει, testi Ad extremum obiter hic noto dari etiam ex edicto praetoris aliquando acti

nem depositi ira duplum nempe sexta ille necessitate res deponantur, ut fit, tu multus incendii, ruinae navifragii causia. a. f. p=ator ait. st depositi ubivi rationem

reddit Vlpianus quia scili terescat his casibus perfidiae crimen quod proinde publicae utilitatis causa gravius coerceri debet. In qua lege simul observetur gans figura quae vocatur λιθίτης in hisce Ulpiani verbis enim inutiis in ca shumnis isdemstangere hoc vult dicere, perniciosi mum et t.

ommentario Cai ad XII. Tabulas desumptaesunt, nec ta--n adhuc superios exposta. N hoc capite coacervari possunt leges quaedam ex Pandectis ad XILTabillarum expositionem pertinentes, de quibus tamen liquere nobis non potest , quo potissimum sint reserendae quocirca etiam superius omitia est illarum explicatio. Ex harum numero e um est primo lexet; β, I.j. de C. S. ubi aliis lib. i. ad leg. XII Tabb. ita scripsit. Pos CALENDAsIANuARIA Di TEI o PRO SAL u TE PRINCIPI VOTA SusCIPIuNTO. Sic idem Cajus lib. adlegem XII. Tabularum differentiam quae est inter haec tria verba: i, PORTA RI, AG i, quibus proculdubio iii aliqua lege si sunt Decemviri, sed incertum quanam. R Ra inquit proprie ditamus, quae quissu cor- re'. alas: POR ARG ea quae quis umentosecum ducit. dicuntur ea traanimalia sunt L Vs. Ferri. si de C. S. Sic idem Cajus lib. s. ad L XII. Tabb. de duabus negativis exposuit quam vim habeant in legibus. Duobus inquit neeativis

verbis quasi permittit lex magis quam prohibuit. l. 13 . duobis diges de T te

credibile est, aliquid in XII abulis futile Detestatum, inquit, Pisat de- nunciatum. plebs anta tum a pug o, quia res suariSηm a turmanus .uηικη unde etiam rideri potetit rerum esse quod quidam

245쪽

XII. ABn. gars ars putant pignus proprie rei mobilis constitui. d. l. 138. . r. Harum legum omnium expilaattio non est hujus loci, sed peti potest ab Alciato, Goeddeo, aliis qui de uerborum significatione scripserunt.

Xistimare quis pollet nonnihil etiali de plus petitionibus de quarum diversis modis sive speciebus ae jure explicatur ad si quis agens Instit. de acI. in XII. Tahialis cautiim fuisse si apud Ciceronem tilb. i. de Oratore ista legat siqui non defuit idis patroni eloquentia, ne dicendi ratio aut copia, sed Iuris Civilis prudentia quod alter plus lege agendo per bat, quam quantum lex in XII. Tabiau permiserat quod cum impetraset, a si caderet. c. Sed sciendum est illa verba quam quantum lex in XII. Tabulis permiserat, omnia esse spurii ab imperito aliquo tollatore perperam assuta , verius est, nihil quicquam de plus petitionibus in XII. Tabulis comprehensum suille. De quo admonuit me olim Doctor meus Cl. Dia Giphanius cui alias quoque non absimiles annotationes protuli in anxorattombus adsententia Pauli lib. in Ita

duodecimscripturum ire scrupulorum. It Cicero in uortensio quo Dialogo Philosophiae laudes persecutus est. eserente Nonio Marcello Itaque tibi concedo, quod in III. scriptis sol mus,ut calculum reducas i te alicum dati poenitet. Ex his verbis quidam alioqui non ineruditus , teste Fr Balduino cap. 69 conjicere voluitysii isse aliquid na XII. Tabulis de errore calculi de quo in Iure Iustiniano insignis extat lex Diocletiani&Maximiani Ex qua haec notetur sententia, errorem calculi veritati non afferre praejudicium idque saepe constitutum eis a junt Impera

tores,l. unlc. C. de errore calculi. Videatur 2 l. 8. calculi erroris. . de administratione rerum ad civιtates pertinentit .

Sed coniecturam illam anonymi nihil rationis habere docet Balduinus dicito loco, magnumque esse vix dignum venia errorem calculi sapud Ciceronem pro XII. scripti seu sim puluis umeremus aut intelligamus XII Tubu' . Fuit auatem lusus quidam apud veteres Romanos' ui vocabatur XII. Is itorum , sive seripiu

246쪽

ars CuNRADI RIT TER suus C o M MI, T. scriptaloruin, seuserupulorum, a Senim tria vocabula promiscue pro eodem usiit' i Pantur xcuius usus haec erat lex, ut liceret revocare vel retrahere quod quis se me male posuistet, si eum post poeniteret. Atque hie nostri ad lege XII. Tabularum Commentarii esto sinis, quem ita sors tulit ut in ipsum meum natalem quinquagesimum inciderit.Qtiidhic prQ- stare voluerina, egomet mihi conscius sum. Quid vero praestiterim, post tot eruditos&magnos commentatores hujus vetustissimi Romanorum Iuris, Alii aestima

bunt. dcc.