Cunradi Rittershusii jc. Dodecadeltos, sive In duodecim tabularum leges commentarius novus ..

231쪽

I XII TAB3. LEcgs. Eoi non posse. Ita Vlpianus in I. . ,.si quu condemnatus.j de refudic. Sie etiam prorogationis fit mentioin I.3i debitoribus J.eod tit Exceptio est in l. r. 1 eod. it de re udi c. Vbi idem Vlpianus ait: Perrard intra statutum tempus sententia exequi ab eo, qta pro tribunali cognoscit, id est, a Praetore, pro causae scilicet qualitate

quantitate, item properionarii obsequio vel contumacia, item si causa sit alimentorum vel restitutionis minorum: quod ideo fit,quia periculum est in mora:&quia hoc suadet favor alimentoriam aut minoris aetatis. Credibile est autem, illa verba salutum tempus , item legitimum temptu item constituta tempora, quae

extant in da. I. 2 . 9 7 inserta esse a Triboniano verbis Vlpiani de Calici quod ii quis omnia contendat, eis haec verba ipsorum auctorum tamen illud nobis largiatur oportet aliter ea verba hodie intelligenda esse est mente Iustiniani,quam quo sensu erant ab Vlpiano aut Cato prolatari quod quidem non est novum in Iure nostro. Certum est enim , Vlpiani tempore ccati aliud fuisse legitimum dc statutum live constitutum tempus iudicati, de aliud postea tempore Iustiniani succesiille ut mox.dicam in sequenti ob eγνatione. Si e etiam legitimum tempus in

hoc eodem argumento nominatur ab Imp. Antonino,inu. I.C de usuris eiradicata,

quod etiam aliter hodie accipiendum est ex mente Iustiniani, quam quo ignificatu id positum erat ab Antonino.

Tertio sciendum est horum triginta dierum tempus primo quidem fuisse

duplicatum, ita ut judicato faciendo duo menses darentur, eorumque fit mentio a Gratiano eiusque collegis in I. un inor C. Th. de usur reiIudic quod laxamentum duorum mensi vocat Iustinianus in Lult.f. r. C. de usuru rei Iudic. Non satis autem constat, quis duos istos menses pro illis triginta diebus constituerit. Deinde bimestre hoetempus iterum duplicando produxit Iustinianus, atque ita quadrimestres inducias condem mitis dedit, ut est in J.pen. inuit. C. de ur.rei ud eoque jure tanquam novissimo hodie uti debemus excepto eo , si quid aliter legibus municipalibus aut consiletudine locorum circa judicati tempora constitutum sit Plerisque autem locis longe minores sunt induciae, quam quadiimestres.

Postremo etiam hoc notandum inducias illas quadrimestres nihil pertinere ad rerum alienarum polles res sive detentores. His enim posteaquam condemnati sunt ad restitutionem, possunt ea res vel statim auferri. quidem etiam manu militari. Nam quatuor mensium spatium tantum illis est indultum, qui ex actione aliqua personali, cum essent debitores, condemnati sunt. Videatur Cui acius in paratui. C. de executione rei judicata: qui tamen etiam in personalibus actionibus quibusdam idem esse monet, quod in realibus it scilicet nullaedentur induciae condemnatis; sed statim cogantur restituere nempe in iis, quibus rei nostrae possessionem avocamus, veluti in actione commodati, depositi, dc si quae sunt similes,

Porri, quod dixi circa hanc rem, id est, tempus judicati sectensa, interdum aliud esse receptum vel legibus municipalibus, vel consuetudine ei us rei exemplum nobile habemus in Iure Saxonico quo tempus judicati ad spati tum brevissi-

anu abrestringitur , nempe quatuordecim dierum , quibus elapsis possunt Rei

232쪽

ro eu NI AB RITTInsulis. COM M pNT. condemnati ad solvendum cogi. Videatur anes ecbi lib. r. art. f. seb. r. ait item ara ct constitutio Eliatoris Augusti partia i num. 32. Consuetudine autem locorum aliquando pro roratur ille terminus, ut proquatuordecim diei Uscon cedantur debitoribus sex septimanae de triduum,quae vocari soletΘacblibl)c risi: qua de re videatur Chilianus Montgaui, ocessu cap. io3. Sc arturiis olei, part de proces ibin ex cui. num. 2. 7. 8. Ecliber primus differentiaruna Iuris Civilis

Hachelaus de Tempore judicati faciendi ,lsive de dilatione&induciisci quas

diximus in favorem S gratiam iudicatorum sive condemnatorum mille introductas primo quidem triginta dicium sive unius mensis: Deinde duorum mensum Et tandem quatuor mensium, ex Constitutione Iustiniani: qu5m tamen, ut immodicum tempus tribuentem, non ite in usu,testatur Cui M. in . C.d.t. de .Xec. rei iud. tametsi quadrimestris huius temporis etiam fiat mentio in. c.quod ad consul tutionem. Extr de sentent dire Iudic.

Nunc proximum est, ut dicamus de ipsa Executione rei judicatae lioc est , de eo, quod sequitur lapsum illarum induciarum. Si quis igitur cil estet condemnatus,non feciste judicatum, sive si non paruisset sententia Iudicrs, vel etiam id, quod se debere consessus esset, non ivisset intra illas inducias , vel certe ipso tricesimo die post latam sententiam aut confessionem emissam , sequebatur ex cutio rei judicatae, vel confessieri qua quidem Executio longe diversa fuit es, ea, quae est in Iure Iustinianeo δί nosa is moribus , sicut ea iversitas ex sequen-

tibus apparebit. De veteri illa exequendi ratione Decemviri nostri sic aiunt po Tmst Ni Em Amus INIECTIO Es To id est, si triginta illos dies condemnatus sine solutione elabi passus fuerit: tum vero vidi or poterit eum capere sive prae hendere Marcilius hic per archaismum rescribit MANus ENDO IAcriosi s Ti. Veteres enim pro in dixisi endo nottim est ut alias quoque monui.

Idemque Marcilius conjicit, Decemvirale verbum Lic fuisse, Pi sed nihil opus est mutatione. Est autem elegans&frequens bonis auctoribus ista geminatio duarum particularum idem significantium, Polu, deinde, vel viceversiiDeinde postea quia etiam Iurisconsulti nostri sepe sunt usi, quod in Pandectarum lectione licet hine inde observare. Hic notandum est, sicut in vocatione in lus Decemviri promiserunt etiam privato cuilibet actori manus injectione in reum, de qua supra dixi c. i. in hoc pol irem cla=u3.numbro sita etiam in executione ipsos eandem privatam manus injectionem seu praehensionem indulsile victori litis invicium ea damnatum Repetantur hic ea,quae supra dixi ex Iure nostro de mamis injectione, exu ait praetor. i. si debitorem.=. qua infraudem cred de ex observationibus Andr. Ceilii, quibus addantur hare duo loca,in .se i hoc.f.prostitutast. de injus

νη cando. O. Titius.ss. de servis export. Sequetur in lege nostra: IN Ius Duci To sciendum vero est. hanc in Ius

ductionen longe diverso fine fieri solere ab illa,de qua supra dixi cap. i. Nam prior illa ad io iebat ut causa cogitos ceretur de 'dicaretur: haec autem non ide fiebat, ut

233쪽

I. XII. 4 Α'ap. . LEcvs. ros' bat,ut iterum judicaret tiri Non enim debet ex litis primae materia lis nova restir-gere, ut legata ter aiunt Imperatores . 3. termistiuo C. defluctib. o litium expensi, 1ed ut victor impetraret a Praetore,ut victum ibi addiceret ut recte monuit H

Sequitur porro: Ni Iu DICAT uM Axi T, Au TQ aiis no Eo P Lui um D in i Ti. His verbis dabatur victori facultas victam abducendi secum domum,quas quendam servum jam si bi a Prae 1 ore addictum. Hanc ductionem debitorum Addictorum mutuati sunt Romam ab Atheniensibus. Nam apud hos quoque ante Solonis tempora idem sere Ius receptum fuit, ut debitores creditoribus et lento γ μοι, id est, duci possent, unde apparet, Decemviros non per omnia secutos este leges Solonis; sed aliquando illis repudiatis ea retiiruits instituta, tua ille anti itiaverat ut hoc ipsum Solon Ath Dis sustulit de quo est apud Diodor Sicut ii, a Bibliothecae histor Quod ex Plu

tarcho in Solone erudite observavit Balduinus cap. εs.ad XII. Tabb. pag. 237. videazui etiam Marcilius cap. l8 pag. O.

Dxceptio in hac lege additur duplex nisi debitor aut judicatum D e etaioc est, sententi ae pareret, repraesentata solii tioneri aut nisis quu pro damnato intervem reri :ndex,qui ipsum liberaret, facta vel solutione vel expromissione De vindice dixi supr. cap. s. ubi exposui,quis in XII. Tabb ellet vindex duus Monui etiam, illud eaput legis de assiduo vindice ab aliis itidem collocari S exl hcari statim post legem de in Ius vocando ab aliis vero sublici lezi nostrae de judicato aciendo quod fit etiam a Th. Marcilio Caeterum pro illis vernis: Au Qtiis PRO EO IN I un ViNDEx Si T legitur apud Gellium vulgo lib. ao cap. ta vitiosed nullo fere sensu, hoc modo: AuTQui Ps Eta D, E IN Iu RE Vi Naarci T. Haec verba corrupta Manutius prim b, deinde&Balduinus eum secutus, ita restatuit Auet Quis no EO IN Iust ViNDE Si T. Quomodo etiam Hoton/annus legit, neque Manutio tamen, neq; Balduino nominato, nisi quod ipse pro verbis IN Iure verum elle censet ENDO Iung alii doctillimi viri quos is Marcilius sequitur non procul recedentes a vestigiis illis depravatae scripturae, pro Au Qui Ps EuDO EO IN Iu Rr , reponunt: Aut uir ENDO Iu RE Retinendum etiam putarat UiNDici T, antique scilicet dictum, pro, vindicet, vel indicaret: sicut diceta urerberit, prope ut, vel xenberarit Item occisitive accirit, pro occiderit sive mi at de similia. Qui ps veteres dicebant pro Qtiis sive aliquis . quomodo in alia quoque lege XII. Tabs de fure nocturno impune occidendo: Si Ox FURiuM FAXιT, SI IM ALIQUID Occisi et Iuli Casusis T quam supra retuli exposui, Sequitur in lege nostra : ViNCi To Au NERVO COMPEDanus. Hieni mirum erat finis illius ductionis, de qua proxime praecedente legis membro dictum est, incluso scilicet judicati in pii vatia carcerem ac vincula. Huius auten imoris vestigia sive allusiones ad eum extant etiam apud Comicos, ut apud Plautii sacchidib.scen .ult. ubi senex inator Philoxenus ad Bacchides Ducite nos,inquit,

quo lubet,tas quam quidem adductos liena in Menae musca ubi Parasitus inquit de seipso DNam ego Metrachmum nancto, q*ρjam diusum judicatus ultro eo ut me vim Ce a ciat.

234쪽

2 CuN RABI RITTr suus. COMM T. aut Item apud Terentium in Phorm sct. r. Scen. r. Videatur etiam Cicero liba Dde Orat. Livius lib. s. item Caius Manlius apud Sallustium in Epistola quadam

Sicut autem Decemviri hoc locolaoris unxerunt nervum de compede . ita etiam Marcus Cato apud Gellium lib. M. cap.ult fures privatorum furtorum dicens, in nervo in compedibus aetatem agere, fures publicos in auro, neque in purpura Porrd,qui in nervo aut compedibus erant, ij proprie Nex dicebantur. Item Nexu νincti. Notetur hic quid intersit inter nervum de compedes Nervus proprie est Vinculum,quo collunt vincitur compedem,quibus pedes includuntur Itaque in nervovinciri, durius erat: in compedibus habere levius: Quod si quis simul tervo &compedibus vinctus haberetur, is velut quadrupes fiebat ut apud Terentium est

videre in Andr. ai t.s.sc. 2. Interdumtamen nervus etiam communiter lateq, iam itur pro vinculis, non tantum colli seu cervicum, sed etiam pedum Sc crurum ut est apud Issidorum lib. s. Et mi. cap. 27 Nervus, inquit, vinculumferreunt, quo pedes cervices impediunturi videaturetiam Festus Pompeius. Atque hinc eleganter Tertullianus lib. ad Martyres Nihil russentit in nervo, cum animus in caelo e l. Et idem docilis Timus scriptoris lib.de cultufoeminar scripsit : in nervo oc. Ecce utrobique nervum etiani crur aptat ibi alioquin proprie locus est compedibus. tu autem dc Festus asi sorias nervum dicunt vinculum ferreum etamen nervi materia non tantum ferrum fuit, sed etiam lignum unde in glossis

veteribus nervus vertitur ξυλοπέδη. Descriptio eius videatur apud Prudent.bmn.s:

Persephan. Quid autem proprie sit nervus in animalibus, notum est ab eius.

modi ligamentisae vinculis naturalibus Per metaphoram dicta sunt vincula artificialia. Illud etiam minime videtair negligendum,quod nervus a veteribus etiam appellatus sit canu iter catulas de calestus sicut Graecis σκυλα ut ex Plauto,Polybio, Polluce&Festo, item Nonio MarcelIo docet Marcilius cap. 8 pq 72. Qui etiam ibid.pag.Jeq.reprehendit Cuiachim,quasi qui in observationibus lib. H. c. ra. inconvenienter attulerit locum Giintheri lib. s. Ligurini, quo describitur vetus poena gestandi scapulis canem animantem. Hic notandum est,quod veteres Romani privatos habuerint carceres,quibus licebat includere debitores,qui non essent solvendo cuius uris illa videtur fuisseratio, ilia aliter absque vinculis texu,non potui sient acreditoribus debitores addicti eontineri atque coerceri, sed ab illis aufugillent. Posterius tam eo privati careeres si verissime sitiat prohibiti adeo, ut non tantum qui eos habuillet, judiearetur reus laesie maiestatis, ultimoque supplicio assiceretur verum etiam idem crimen incurrerent, Praesides,qui scelus hoc ab aliis commissiim non vindieas sent Mossietates, qui ad suo judices crimen compertum non retulissent , neque eos instruxissent: ut videre est in constitutione Imp.Zenonis in l. I.C. de privat. camcerib.inhibendu . pro qua tamen ultimi supplicii poena,aliam mitiorem Iustinianus substituit in l. a. eod. m. scilicet, ut qui privatum carcerem habere praesumpserit, primum notetur infamia deinde ut ipse totidem dies in carcere publico detineatur, quot diebus alterurn in privato habuerit quae est species quaedam talionis rta denique, ut perdat litem, cuius gratia adversarium privato carceri incluserit. Hodie

235쪽

IN XII TAE B LEGE s. os Hodie igitur ex Iure Iustinianeo debitores, qui ibivendo non sunt, in carcere publico habendi sunt. Cuius tamen molestias, ut etiam omnem alium cruciatum corporis, effligere possunt ex beneficio Legis Iuliae, si cedant bonis l. i. l.ult toto frit C. qui bonis cedereptus. Quam Legem Iuliam praecessit Lex Cornelii Syllae Dictatoris, qua licebat evadere nexum eiurandis bonam copiam, de qua lege videatur Varro extremo libaeeling. Lat. Hac de re explicatur etiam ad*.ult. V. de actionib. Et videri quoque potest l.Giphanius in n. de ordine udicior. cap.ult. Illud quoque notandum est , Saxonicom fere congruere eum Iure XII. Tabb. Nam debitor,

etiamsi liber homo sit, servire cogitur creditori suo pro debito pecuniario , qui

etiam in compedibus eum habere Motest. Se mird derctffiilbtigerbem Esaubigerata die indigeaelestii da exiit Eoul sokarbei te oberus 43: Lota Iuris

Saxonici allegat Iohannes Schneidevvein ad dict. f. ult num .ult de actionib. qui volet, apud eum videat.

Sed redeamus ad Legem nostram in qua postquam in genere dictum de ipsis

vinculis, ut ne tuo de compedibus,addunt Legumlatores nostri nonnihil etiam de modo Se pondere seu gravitate vinculorum, his verbis: XV. PON DO,NE MINORE, AC Si voLET. L io RE. Ita legitur apud Gellium lib. 2 . cap . l. Pro quota meta viri docti quos seqttitur etiam Marcilius inverso verborum ordine sic restituendum probabiliter lane putarunt a C. Pondo, ne maiore,acsi volet, minore. Quasi hoc

voliti sient Xviri non licere creditoribus adhibere vinctis ilexisque debitoribus gravibra vincula,quam quindecim pondo leviora autem licet e. Videbatur quippe absurdum dictu, Xviros prohibuiise, ne creditores humanitatem exercere pos.sent in sitios debitores quam certescrudelitatis plenam sententiam prae se fert illa vulgaris lectio. Sed Hoto mannus de hac mutatione lectionis assensum suum mavult suspendere, donec ea comprobetur vetusti alicuius codicis auctbritate: ita censet, mille hanc etiam partem quandam lupplicii legitimii, ut non liceret

creditoribus debitores suos, etiamsi maxime vellent, clementius tractare quandoquidem constet, hac lege poenam in perfidiam debitorum acerbe constitutam esse Mihi tamen prior illa, quam dixi, transpositio valde arridet, ac probabilior

videtur quae in mentem mihi venit etiam nondum visis aliorum hae de re coniecturis. Neque fane est credibile,X viros voluisse prohibere creditoribus omnem humanitatis atque clementiae usu in cum licuerit creditori proculdubio etiam

non ducere addidium debitorem suum in vincula sed vel omnind condonare aeremit rete ipsi debitum, vel saltem expectare, dum ad pinguiorem fortunam pervenisset. Qitare cui pei mittitur quod plus est,eidem non est utique denegandum id, quod est minus, ut est in Regula Iuris. Deinceps priusquam de addictorii ira vinctorum seu nexorum exhibitione, id est, victi elementis ex lege nostra explicemus, de quibus sequens membrum agit proximum est videre, an addicti ferent servi eorun),quibus addicti nexique essent sitam veterem quaestionem elle apparet ex Quintiliano lib.1. c.io. dilib. 7. c. M. Est autem negative respondendum, Addictos nimirum non fieri servos suorum creditorum. Erant illi quidem in servitute attamen verrae propriE

236쪽

ao CuNRAD RiττrRRuus imo, MENT.ὶ ienter ait blintiliantis f. lib.y. cap. io pag. 11'. ubi etian eandem quaestionem de his ipsis addici is movet,is plenius tractat altero loco. Quatuor autem differentias intereOS notavit .I. Servus cum manumittitur, fit libertinus Addictus recepta aibertate est ingenuus. II. Servus invito domino libertatem non consequitur addictus solvendo etiam citra voluntatem domini eam consequitur III. Ad ser- um nussa lex pertinet : Addictus legem habet. IV. Propria liberi, quae nemo 'abet nisi liber, pronomen, n 'men, cognomen, tribum, habet addictus quasi circa cum servus eadem non habeat. Pota i , ad exhibitionem, hoc est,uictum di alimenta, quod attinetjudicatorum sive damnatorum&addidiorum, sic ait Lex nostra: SI VOLE Suo ius To, i Suo i, i , in ii velut Marcilius legit , VINCTu M HABEBIT, Livi A f ARRis limi E DATO: Si Vo1 ET, Pius DATO. Hinc datur intel bigi, vicitum leti alimenta addicto vel ex suis bonis solere suppetere quod t 'mei raro contigiste puto, clim plerunque parum aut nihil proprium habuerint addicti unde sibi victum compararent vel si ex suo vivere non posiet, tum ipsum ali debui ite ab eo , cui est et addictus, sive a creditore. tio etiam alludit Tere laus in P mione, bis verbis: Dices: ducent damnatum domum, alere nolunt hominem edacem sapiunt ne, tuidem sententia ro maleficiosi beneficium summum nolun eddere c. i in ergo hic Decemviri usi fueritat verbo vivere, quid eo comprehendatur exposuit Caius ti . a. ad Leg. XII. Tal Atit videre est l. 233. quos nos hses. 9 ult. f. de T. S. nempe id non tantum pertinere ad cibum , ut quidam putarunt, sed etiam vestimenta Sostrames ita, sine quibus vivere nemo possit, it Ovidius

scripsit. Quae sententia confirmatur etiam per . 3 .si victum. . de re judic. Vbi conjungitur victus stratum. Et alterutrum istorum non passus inferre judicato, tenetur injuriarum , vel utili actione poenali. Videatur quoque Ulpianusinu. 3 verse victus. l. s. in ratum, catus in L qq. st in perbor. igni c. Ratio, quare de victu addictorum aliquid sanciendum visum fuerit, est pn humanitas. Iemo enim in carcere inedia exhauriri, vel fame necari debet, ne quidem sim leseus ob crimen aliquod capitale in carcerem fuit conjectus, i. I. propesnem. C. de usodia eoruni. Multoque minus si vinctus sit ob causam civilem, ieeuniariam Vnde fit, ut mirari soleam, cur puella quae iam Romae matri suae in carcerem cibum inferre prohibita stri qua', cum postea dei te hensa esset matrem, quae inedia consumenda fuisset, suis uberibus in carcere laetare, insigni pietatis exemplo ita commovit Romanos ut non solum dimitterent matrem ex vinculis liberam atque impunitam: verum etiam illum carcerem converterent in aedem saeram, quam pietati dedicarent, utriqne vero fili ae pariter ac matri, perpetua ali a lenta ex publico decernerent. De quo memorabili exemplo videatur Plinius b. 7. cap. 6. Valer Maxim lib. f. cap. q.

Sequitur de modo S quantitate victus alimentorum breviter ut dicamus Quo pertinent ista legis nostra verba LIBRA FARRisIN Di s o. Quae verbi obscura sunt, inter Interpretes controversia Plerique omnes ita acceperunt, quasi diarium, seu diurnus, ieius addici: nexique definire turmis intefra libra farris, qui erat etiam servorum victus in diem, ut apud Ho

ratium

237쪽

IN XII TABB. LEGE . λυγtritium est lib. i. si1 m. r. s. lapsid Titinium , cuius verba laudantur a Nonio, uνerbis comesci Libyam Debant satis esse ambobio: Num pli comes sola uxor c. Etsi

enim aliis se tibia tristia meiebat in victum diurnum ut probatur ex Livio M.f. ubι de Mam ιο, c ex Plutare hi vitis in Camillo tamen addictis ideo videtur alte- rerum tantum, id est, totali bra assignata elle in diarium, quia opus facerent, pro indeque maioris cibi indigere iri. Ita Hotomannus ad hanc legem nostiam. Sed Gidielmus i Mneriti tib i. selectionum , cap. 6 suspicatur mendum hic latere in vulgata lectioiae, de pro reponendum censeta S. FAnnis I Di si Aui Vt intelligamus libram semis sive selibiam, qua iri plutarchus d. los vocat Mπον. Sic hodieque Medicorum filii per litteram S. denotantsemu Movetur Fornetlus his tribus rationinus i. quia infinitum sit, libras farris dare , cum non exprimatur in lectione vulgata, quo inam librae sint

dandae a. Quia illud, quod se luitur, P Lus DATO, non possis dijudicare ex lege

comparatorum, si nequeas taxare primum modum, ad quem refertur sive, quod

idem est, quia non possimus arbitrari, quid relictum sit in comparatione, ubi nescimus, quid quantumque sit in thes sive in praesupposito. 3. Q ita sit absurdum

tot libras prodim careeris dare hominibus inertibus de inclusis atq; otiosis corporibus, non tam alendis quam faginandis quas nautarum, militum, opificum, fabi orum, colonorum , opus rusticum facientium demensiim non capiat sive, cum homines taboriosi tantum non abiit mant. Et iane fateor ingeniosam ac verisimilem videri novam hanc Forneri scripturam δε vulgatae lectionis impugnationem. Verula tamen si quis contendat, retinendam potius eis lectionem usitatam ei ego malim assentiriri dicere, . non absurde dc infinite dici libras

νοῦ vindies, sed significare unam libram farris in unum diem dandam. Quψd si omnino locus eli et mutationi, poli et quis dicere pro libra. reponi debere libram elim dc facile permutentur scribendo. a. Quamvis addictus non totam libram Hrrisci urno rictu absumeret tamen vel ideo videntur Decemviri voluisse tantum ei dari, ut aliquid inde comparceret, quod tandem si parvum parvo ad-d; disset, in magnum acervum accresceret secundum Hesiodum: ac proficerer ipsi ad exolvendum paulatim debitum, de consequendam liberationem: quomodo servi frugales, qui ad libertatem aspirabant, indies aliquid de suo demenso comparcebant, etiam genium suum defraudantes quod pro capite suo darentheris de manum iis onem ab ipsis inpetrarent: teste Seneca di Terentio Confirmat me in hae sententia , quod sequitur VOLET, Lus DATO, scilicet is, cui quis addictus est. Neque enim Decemviri ita restricte ita parce

addictos ali voluerunt, ut nihil ultra id, quod in dies absumere possent, ipsis

dati vellent quasi etiam mensas absumere deberent, ut est apud Virgilium. Sed potius benignius ac liberalius cum ipsis agi voluerunt. Haec quoque legis particula, Argumentum praebere potest pro illa lectione alterius clausulae, quam supra indicavimus. NE Aio RE, AC S VOLET, Mi NORE. Nam si hie ih modo victus permisit lex, ut creditor erga addictum X nexum benignitate uti posset non est credibile, quod eandem in modo seu pondete vinculorum eidena prohibere voluerit.

Illud

238쪽

ro CuNRADIAE ITT E Ramma II Co M MENT. illud non omittendum, quod Imperatores Honorius A Theodosius praeceperunt Iudicibus, ut reis ciui sunt in ustodia substantiam victualem non habentibus, faciant ministiari libellis duabus aut tribus dii irnis, aut quod exist maverint. I.I. C. Theori de custodia reorum. Caeterum hic significat farinam, ex quo pultem farream conficiebant ut est apud Varronem &Columellam lib. .s. Hii Nam prisci Roniani diuPulte potius, id est, farina cocta eum aqua&siale, Si interdum etiam lacte, quam pane victitarunt, teste Plinio lib. i8. cap. e. de Valerio Maximo lib. 2. cap. s. dc Iavenali seu i . Grande, jumabant pultibis ora.

Vnde.&Plautus Romanos. vocat Pullogos, uno&altero loco, ut in Mostellaria act.3.s n. r. Vbi, qui Plautum ita aeceperunt, quasi de Carthaginensibus loqueretur, eosTeprehendit Marcilius hic cap. i8. cap.77 sicut idem etiam carpit Cui acium miti lib. ii. observ. cap. ar. LIBRA FARRis in hac lege pro libris panis accepit. Nec parcit eidem in totis ad Vlpianum tit. Io serreum panem accipietari

pro ab pave, quam pro mola falsia. Hucusque iliximus de modo victus, quam addicto nexoque debitori, qui de

suo vivere non posset,prabere debuitis,cui erat addictus Sequitur nunc porrλut videamus, quid circa addictos servatum fueritTa de re siciaribitGellius lib. 1o. cap. I. Erat autem m interea paciscend intellige cum creditoribus)ac se pactiforent, habebantur in vinculis diessexaginta. Inter eosdies tribus nundaviis continuis ad PM-rorm in comitium producebantur . quantaeque pecunia judicati essent, praedicabatura nempe per praeconem Tertiis iuem nundinis capite poenas dabant, aut trans T)berim

peregre venum ibant. In his verbis multa sunt i remorabilia, quae ordine notabo explicabo. Prim igitur observandum, quod ait Gellius de jure paciscendi, licuis se nimirum debitori addicto cum creditore suo pacis ei postrem iudicatam de post

addictionem Iraetore ipsi factam. Hae pactiones diversa erant ab illis, quae ante judicium interponebantur, de quibus supra dixi cap. 7. in principio, cum aliam legem explicarem. Et si autemmon licet transigere post rem iudicatam, nisi sappellatum sit, vel appellari potuerit, i. 7. potirem in princ. β. de transact. Cum transaci: o omnis sit quasi de re dubia dolite incerta neque finita. l. i. f. Od tit Persententiam vero seu rem judicatam res dubia esse desinit rinem controversiarum accepit pronunciatione judicis. l. i. de re iudic quae iterum fit dubia per interpolitam appellationem, vel dirua incertum est, an victus sit appellaturus. ciuia scilicet appellandi tempora, id est , decem dies nondum axierunt tamen pacis ei licet, tam post rem iudicatam; quam ante. d. l. i. de transact ubi ratio differentiae lolet explicarI.

Seeund notandum est, quod hie dicitur de diebus sexaginta, de trinis nundinas. De quibus te poribuMneri id quis subsistat, quom do sint intelli da, vel cohaereant. Quid enim est, quod cum sexaginta dies ad paciscendum dentur, tamen cavetur, ut Inter eos dies addicti per trinundinum p audi mitium sive in forum 'tertiis iiundinis capite multariatur Orte tertiae dinae

239쪽

IN XII. An s. rcss. 2 didinae finientur Ae viges moseptimo cum sim gutta nundinae novem constent dic bus ut supra quoque dixi cap. 6. Iam ouam longe a sexaginta diebus adhuc a Diuri XXVII dies, nemo est qui non videat. Hanc quaestionem δ ατ ε u ibitis, quodiciam, montii Hotomannus de ita explicavit Chim dicuntur addicti in comitia produci ad Praetorem primis, secundis&tertiis nundinis id non polle intelligi deipsis nundinarum di ius,quia nundinarum dies erat nefastus, id est, talis, quo non licebat cum populo agi, ut ex Festo Pompeio constat. Nun dii rue, inquit stus enatum diem esse volueri ni antiqui ut rustici conνenire t mercandi vendendique ausa, eumque nefasum 1 ne diceret cum populo agi, interpeliarentur, ndinatores. ed potius tri nundino intelligi debere dies te otio nos inter iundinas ternas in-erjectos. Proindeque hanc legem ita accipiendam,quasi addictus qui per triginta

.tres dies non esset pactus cum creditore, luberetur trigesimo quarto die produer: n comitium ad Praetorem idemque feri per continuos dies octo qui erant fasti, dest,quibus licebat cum populo agi nono vero, id est,die ipso nundinarum, qui erat, ut dixi, nefastus, palam in foro per praeconem proclamari, quantae pecuniae damnatus esse ut si quis ipsum emere velletiis die legitima veniret: idem per

otidem dies iterum ac tertio fieret tertiis autem nundinis, qui erat sexaginta in- uelarum capite poenas daret aut venundaretur peregre trans Tyberim.

Tertio notetur illud praeconium de addict o faetiam hilantae scilicet pecuniae viam natus esset, simul etiam pertinuisse ad ipsius ignominiam. Est eniti ignomitosum conflare magnum aes alienum quod non possis solvere. Vnde etiam apii dersas non minus erat infame aes alienum debere, quam mei uiri. Sic enim existi- ibant Persae, vix aliter fieri posse quam ut crebro mentiatur, qui aes alienum debet, nec servat promissa solutionis tempora. Qiiarib notetur, cur non simpliciter dicatur TRAN TYBE R M, sed ad tur insuper PER EG Re Cuius additamenti haec est ratio, quia jam tunc quaedam erant loca trans Tyberim,quae tamen non essent peiegrina ut ex Livio lib. 1.

O . observat Theodorus Marcilius a Leges duodecim tabularum , capitulo 8. Quint,notetur locus insignis de venditione obaeratorum potuisse scilicet ebitores,qui non essent solvendo enundaria creditoribus suis, non aliter quandi ancipia quaedam. Cum quo jure congruit etiam quod in Parabola Evangelieaicitur, Dominum jussisse venundari servum cum uxore deliberis omnibus se.

ultatibus, feri solutionem. Si tiam apud Athenienses receptum fuit ante Solonem jus vendendi peregrὸ sve exportandi debitores ductos nexosque quod postea abrogavit Solon, teste Plutarcho in Solone. in libelro Quod non oporteatfue

'' ' s. id notandum, videri licuisse creditori vitam ipsam eripere debitor o

xtato&addicto: qud etiam allusis existimatur Plautus in Aulularia, cum artSc. 1 eg DEOS credo Polus, ut apud me, id est, domi meae te in nerro

enecem.Ho everti legis nostrae caput, ut etiam id quod sequitur, non atramento.

sed singuine scriptum verξ diaetis: Sic leges Draconis olim ob nimiam asperi u tatem

240쪽

necando debitore per creditorem quod mihi non videtur. Potest enim locus Plauti etiam de naturali morte in nervo contingente exaudiri, ut ad eam usque durent vincula. Sed priusquam rationem indicemus tam atrocisae severi turis:

illud etiam addamus de sectione corporis debitoris addicti. Si igitur plures quam' unus essent creditores, quibus addictio debitoris obaera facta esset, his promittebatur secare atque inter se partiri corpus eius. Sic enim erant verba legis J RTII NuNDINI PARTE SEcANTO. Si P Lus Mi Nus V SE-CuERINT SE FRAu DE Es To. 4 F, A via, id est, sine fraude. 1-deatur Gellius dici cap. i. libr. an. Qitie postrema verba legis hunc habent en- sum: Si sorte non pro modo seu quantitate crediti sui unusquisque creditor a 'quemagnam parvamve portionem corporis in frusta dissecti nactus fuerit, impita ne ipsi esse debere hanc inaequalitatem. Meminit hujus uiris de sectione debitorum etiam Quintilianus libr. 3. I; stituri orat capitulosexto. Sunt quaedam , inquit, non laudabalia natura, sed Iure concessa , ut duodecim tabuludebitori; corpus in

m creditores diridi licuit. Quam lege mos publicus repudiavis. Jactenus inita tilianus. Meminit quoque Tertullianus in pologetico cap. q. his verbio: Sedo udicatos in partessecari a creditoribus leges emit intellige lege Decemvirales spud Romanos consensu tamen publico crudelitas eras It i in pudo is notiim capitu poena conversa bonorum adbibita proscriptione Sust undere maluit hominu angu nem quam est undere. Hoc vult dicere Tertullianus poenaistillam capitalem sive dissectionem esse mutatam in poenam ignominiae, qua scilicet per ruborem in se

die hominis sanguis suffunditur. Atque hunc locum insignem laudant etianai Balduinus , si cap. 6. Antonius Contius lib. a. subsec te L. Proximum est ut indicemus rationem huius sectionis, de quo sic censet Theodorus Marcilius capitulo i8 circa nem, quod permiserint Decemviri illam

nexorum 1n partes sectionem tanquam in servos sed hoc non est satis rationia. Primo enim, ut ipse quoque dicto capitulo fatetur, nexi, tametsi in servi a te e sent, tamen proprie non erant servi. Quod etiam Quintiliani auctoritate pro batur lih. s. capitul Io. libr. 7. capit. 3. Deinde, quantumvis revera proprie per addi 'donem&nexum servi facit millent, tamen ne in servos quidem tali ceret hero argumento l. a. digestae his quisuntsui, o c. u. unica. C. de emendatio neservorum item l. i. Lo qui hominem digestar adleg. Corneliam des captu, ubi et iam in occidendo servo committitur crimen homicidii sive legis Cornelia de si cariis. Quare verior ratio tam severi de immanis juris erat ut illus sectionis

metu deterriti homines tant , magis caveret aes alienum, tantoque observatio

res essent sidet. Nam nimium arris alieni accumulationemra fidei violatio nem,quae cum illa fere conjuncta est solet, pro crimine prisci illi Romani habile runt. Huc pertinent illa Sexti Caecilii verba apudGellium dicto loco. Eam capiti, poenamsancienda dei gratia , horri cam atrocitatis ostentu novisque terroribus me