장음표시 사용
221쪽
DE VINDICIA FALSA ET FRIICTUUM
restitutione Dominofacienda. SVperiori lagi, quae erat de vili licia, ut sic dicam, vera, recte jam atqtie ordine' ista subjicitur, cluae est de falsa. Sic enim dividere licet vindiciam, ut alia s:t vera, alia falla. Vera est, qua quis sibi vindicate et alteri possessionem rei suae. Fatasa, qua sibi rem alienam falso,quas suam vindieat in manuum consertione iujusta, in q la tamen superio evasit. me hac igitur ita sanxerunt Decemviri S
esiici Ti. Sufflpta est haec lex ex Festo Pompejo in verbo Vindiciae alluditur in eam etiam l. um ea Cod. h. eis uris rei Iudicat de qua plura dicam infra. Nunc videamus legissententiam quae ex singulorum verborum interpretatione dependet.
Ergo verba ista, Si vindiciamfalsa in tulit , hoe valent si quis in illa manuum consertione, de qua supra dies una, tulit, id est, abstulit, vindiciam falsam, hoc est, si rem alienam sibi vindicavit falso, esticiens ut ipse in possessione eius rei ellet potior,is relinqueretur, quem intelligimus esse praedonem seu malae fidei possessio . rem . tunc instante adversario, qui dominium rei ad se pertinere contendit, Praetor eriti rei velitis, hoc est, qui cognoscit de re qua de agitur, combinatio illa ei Vediti frequens est priscis Clis inde etiam Varro Lib. . de lingua Latin quam rem ire litem dicere oportet,stc. Eademq; duo conjunguntur etiam inl 9 i defunctus. C. destitio legitimis,ibi vel de re vel de lite competere actiones quam tamen loquendi sormulam dederit Cicero in Oratione pro Muraena , ubi foro suo serviens exagitatandus si sibi desinit fit Ctos Disterunt autem ita, . ut Resit ipsum illud de quo controvertunt litigantes; lis veros ipsum jurgium sive controversia de ali quare. 2. Vt res sit extra judici iam, iis verbiniudicio. l. 6 . in summae. I. I. st . de cond. in eb. Praetor, inquam,arbitros tres dato in tui c. indicent de proprietate u trius sit res, an eius,qui vindiciare abstulit, id est, qui in lite de possessione abii tui istor, an vero illius qui v:ctus est. Hic notandus est numerus solennis arbitrorum, qui est ternarius cuius ratio, cur inquam tres, id est, impar num erodentur vel uimantur arbitri redditur sub tit Pandet Iaram de receptis arbitris. Quod sequitur varie doctissimis interpretibus legitur. Nam Theodo tatus Marcibus ita rudi optione decidito. Hotomannos autem ita sta
liis item fluctuum duplione damni deciditor mihi sane magis arrider
222쪽
prior lectio ut antique dictum siti nucet pro fructu, sicut ad 'ssenati, trem uert, ornat i pro Senatus, tumulti, ornatus. Et fluctus collective, pro fructuμm,
posito numero singulari nihil aliud est, quam duplos Veduplice fructus praestare, ad hoe ut absoluaris, sive judicio libereris sita enim alibi
quoque in Iure nostro accipitur verbum lecidere, ut docet Cujacius in obici P. Videantur Lexi ea. Duplis nomen usitatum Decemviris nostris uod apparet etiam ex alia lege XII tabb relata apud Pli ilium lib. 18. . . Noxam re duplioli mre
decervi Agit ibi de frugibus excantatis, de quo crimine expositi supra classe a Vsitatius est dupla ut titul digestor de evictionibus o sipulatione dupla, inopia rubrica passim in legibus ejusdem tituli. Item ibi Lao Vri obligatus. 9Glt.ssa liberali alibi. Quod autem Theodorus Icilius cap. 10n ne , adia tabb. putat etiam
dupliciatii aliquando genere neu tr ita poni Libstantive ut significet dupilionem seu duplam idque Hobare nititur per d. l. intc.C.ih. e usuris rei Iudicatae Ignoscat mihi vir doctus, si negem hoc ei concedendum esse, sed contendam hoc nomen in Latina Lingua inauditum elle. Non enim animadvertit in ea lege aliqhroties fieri mentionem dupliictum centestiuarum Sc duplicium usurarum, ut duplifaenoris nusquam autem duphcj. Qtine videtur ipsi ista scribenti elucus fuisse mole stus: quomodo ipse loqui amat de Cujacii Casiau boni summorum virorum erratis quibusdam, quinterdum nimis cupide arripit de exagitat. Illa ver observatio est quantivis pretii ; asprisiuitiin eadem lege appellari ab Imperatoribus e oem XII tabularum. Constituunt ibi Imperatores hoc Ius Debitorem condeamnatum praestare debere usuras rei judicata duplices centesimas. Et ne tam graves usurae videantur aliquam continere iniquitatem ejus Iuris a se constituti rati nem reddunt, his verbis: Ouod a nobis exemplo aequabili ex Iuris prisci enformulti introductum ut quia malas ei possessores in duplos rectus conveniuntur, ecce hoc ipsium Ius m L. XII. tabularum constitutum, contra eum qui falsam vindiciam tulit.)aque ac mala dei debitoressimile damni periclitum persequo tur,quasi dicant Imperatores, Si non est iniquum, quod malae fidei possessisHex L. XII. labb. duplos fructus praestet, sicut certe iniquum non est minime quoque iniquum erit, ut debitor malae fidei, qui postquam condemnatus est, tamdiu differt solutionem, praestet etiam duplices centesimas usuras rei judicatae. Fit etiam duplorum fructus mentionpud Paulum Ilib. s. sent rit.9. .ex die, cin I. LCod Th.de uelib. ct litis impensis ubi Impi'. Litigator,inquiunt, vidim, quem invasorem alienae rei praedonemve constabit , sed. qui post conventionem rei incubarit aliena , non insola rei redhibitione teneatur nec tantumsimplorum stactuum praestationem , uicissorum, quos ipse perceperit agnoscat, sed duplossi ctus , ct eos quos percipi oportuisse , non quos eum redegisse constabit, exolvat, cte te etiam de duplisfiuctibus praestandis scribit S. Ambrosius epist. 1 . quem locum annotavit Cujacius ad sententias Pauli,& tacito nomine Cujacii repetiit Marcilius diί .cap. Ir. Iure Iustiniano nulla est metitio duplicium fructuum praestandorum. Nam ut alia quaHani, ita hanc de duelis fructibus actionem tacite abrogavit Iustini,
223쪽
I, XII TA B. DEAE Entis , vel potilis ideo omisit in suis legibiis, ii od jam ant in desuetudinem abiisset, ut recte monet doctissimus Cujacius. Qtiod autem Ius sit hodie receptum depraestatione fructuum in rei indicatione, explicatur in instituti nibus sub tit de osscio judicis.
De Vindicit secundum libertatem dicendu , fre
Otae in in Iure Iustiniane actiones praejudiciales, quibus de statu
homi: iis quaeritur ut tum scilicet liber quis sit an servus Libertus, an ingenuus filius alicuius nec ne Qii factiones iccirco praIudiciales vocantur 'uia sententia in illis lata pro ludicium facit uri ex eo statula pendenti sive consequeliti ut explicatur in I. r. iii crates . Inst. de Amon. H rum ergo actionum illa, qua quaeritur an quis liberiit an servus , originem habet ex XII tabulis cum caeteiae praeiudiciales adtiones sint ex edicto praetoris, teste Imperatore ipso in il praejudiciales ubi quod ait, unam illam habere causam legitimam dc Theophilus interpretatur eam ex Iure civili descendere; Cipis de causa gitima non aliter accipi debet quam de Lege duodecim tabularum Saepe enim aus Civile clex ε ἐξ si usirpatur pro Legibus duodecim tabularum a monui exemplis probavi in prolegona huius tractatus. Allenti Ir autem doctissimo Hotomanno, existimanti hanc legem in istam senteotiam filisse conscriptam: SI DE Cuius LIBERTATE AMBIGETu R:
Fundus huius legis est apud Dionysium Halicarnasseum libr. i. antiqvit. Eom. dc Livium l. b. . Nec non apud Pomponium in L 2. . cum placuisset vers nitium. f. de orig. Iuris Sententia haec est Sc hoc voluerunt per istam legem viri: Sive liber homo status sui controversam ab aliquo patiatur, inque servitutem e libertate petatur, eum relinqui debere in sua libertate eiusque quasi pollessionem retinere, donec status quaestio seu liberalis causa terminetur sive qui se servi tute in libertatem ab aliquo aisertore vindicetur, hunc interim pro libero homine habendum esse, ct dominum eius possessione assertori cedere debere. Hoc enim est vindutas dicere secundum ibertatem, vel etiam addicere vindicias, hoc est, relin quere&tueri aliouem in quasi possessione libertatis dico in quasi posses ioire, quia rerum incorporalium ex quarum numero est etiam libertas, proprie non est pos sessio, deficiente nimirum naturali apprehens On quae in res duntaxat corporales adit cui contrarium est abdicere vindicia ind. l. r. I . de origine Iuris. In te
224쪽
rs Cia NRAn RiTTERssitis. COMMENT.rim tamen satisdatio judicio sisti interponi debet, hoc est, fideiussoribus idone: datis caveri de eo, liri stariis controversiam patitur judicio sistendo. Ratio cur ita hoc constituerint Decemviri, est favor libertatis. Nam ut est in regulis Iuris, omnibus rebus favorabiliorvi potior est libertas, utpote res inaestimabilis, L Ioc. I. Irr libertas. J de R. I. Ratio rationis quia Reipublicae interest, Libertas potius hominibus quam servorum multitudine repleri. De satisdatione quociue cur eam necessariam elie voluerint, evidens est ratio,iae scilicet judicium redderetur elusorium Hane enim ob causam aliae quoque satisdationum species inventae sunt ut explicatur ad titulistitui des.sredatio e. Porri, de hac lege alia quoque praeterea sunt observanda ut primo Ius Illud de vindiciis secundum libertatem dicendis, sive addicendis, ad Romanos etiam ante XII tabulas in usu, atque ita vetustissimum, fuisse. Qu9d probationi-ponius in dicta L 1. 3 ct cum placuist. versicut initium de . I. ex historia Bruti primi consulis Romanorum , qui vindicias secundum libertatem dixerit in persona Vindicis, qui fuerat servus Vitelliorum suoque indicio deteXerat conjurationem proditionis, ut pro praemio libertas ipsi danda Derit.Ex jure igitur illo veteri, id est, antea recepto, ex legibus Regiis, vel etiam ex consuetudine, hoc in duodecim tabulas translatum est Appio Claudio, qui unus fuit ex Decemviris. Nam hoc quoque supra docui in 'olegoniecis, etsi Romani Reges expulerunt ob superbiam intolerabilem, contumelias quibus vexabiant cives, adeoque etiam leges Regia odio Regii nominis antiquarunt, tamen multas ex iisdem legibus fuisse decemvirali sanctio ij renovatas, S XII tabularum corpori inclusias. Secundo clus hoc Decem vitale, etiamnum in usu est ut apparet ex I. 2 .ordinata. in princ p. 9 L seq. 3 dicet. . de liberali causa ubi Paubis Majus junt, post ordinatum liberale judicium liberi loco haberi eum hominem , cujus de statu sit
controversia,sive qui de statu suo litiget hoc autem nihil aliud est quam vindicias dari, sive dici secundiim libertatem, ut elat phrasis Decemviralis, superiorum
Testio 3 ultimo observanda est historia memorabilis Appi Claudii qui inliersona Virginia hanc ipsam legem suam instinctu libidinis nefariae, ausus est vio
a re non quidem direct d eam perfungendo sed obliqueac occulae, quasi per cu niculos eludendo ipsam callida a malitiosa Iuris interpretatione. Res ita acta est summarie comprehendam. Virginius quidam habebat filiam formo iam , cui
nomen Virginiae cujus avunculus erat No:rtitorius, sponsus aute in Icilius. Hujus
puellae impuro amore captus Appius Claudius Decemvir, quem ego quoad libidinum flamas illicitas comparare so eo eum duobus illis senibus hircosis, qui Susannae pudicitiae insidiabantur, ut est in historia sacra Danielis. Hic igitur Appius Claudius astum quendam excogitavit, qua ratione ea potiri posset ad explendam. libidinem Animadvertebat enim, quamdiu sub patris sui,tanquam pudicitiae custodis potestate maneret, dissicilem sibi aditum fore ad eam expugnandam Itaque MClaudium clientemqtiendam suum subornavit, qui Virginiam istam in
225쪽
IN XII TA BD LEGE s. I 'Iservitutem peteret, dicens, suam esse ancillam. Absente puellae patre, asserto ejus fuit seque actor Claudio opposuit avunculus ejus Numitori tis. Agebaturcius a stib4udiee Appio Claudi, a quo qualis lententia hi erit expecta ida, nemo non secilὰ intelligat recon: cetura praestimat Quippe qui non mis ' iustitiae amore, sed libidine arderet, adeoque actorem I bjecis et Q n multi Iudex iste vindicias abdixit. Objiciebat Aileitor Appio Claudio hanc legem nostram, quae ipsum me Appium auctorem habuill et una cum c teris Decena viris. Iudex
ne in legem suam manifeste committere vi retur, Iura negans ibi nata, ut ait Horatius: id enim nimis sui ilia impudens tyrannicum fraudem legi facete, eamque circumvenire studuit. Ajebat enim, si quidem controversitas inter eum qui se dominum esse contendat, Seum qui se patrem dicat, ambo sint praesen tes, tunc sane aequum videri, ut vindiciae dentur adversus patrem, usque ad finem judicii Caeterum patre absente dominum debet esse potiorem , eique puellam addicendam illi,qui se illius dommum esse contendat dummodo fidejuslbres det idoneos qui promatiant, exina, ubi nater adsuerit, sisti apud Magistratum. Haec erat callida malitiosi Iucis inter ietatio, omitano digna non judice, id est, bono viro, sed impuro amatore, ac pene adultero Elatenim Virginia sponsa Icilii, Scie spem quidem matrimoni violare permittitur. l. s. si uxor. f. diri. ad L Jul de
adult. Huic sycophantiae non fuillet absimilis altera, si dixisset Appius pro sententia sita coloranda, iccircli non polle Virginiam libertatem possidere , secundum quam vindiciae postulabantur 'uia ipsa possideretur a parente suo Virginio, cuius in ipsa potestat eli et arg. l. i. sc eveniet. . ad Laut dea dult. Sed his omnibus cavillationibus solidissime respondetur: legem ni stram, qu*lubeat vindicias secundum libertatem dici, nullum facere discrimen inter eos qui sint in potestate 3 qui sint sui juris non etiam distinguere inter patrem praesentem absentem; sed universe loqui de quavis libera causa. Iam vero lex quae indistine d S generaliter loquitur,se etiam accipienda est, ubi ex non distinguit,nec nos distinguere debemus vide atii l. de pretio. f. de public in rem actione, cum milib. Cum igitur ad hunc modum periclitaretur Virginiae pudicitiae sub iniquo judice pessimo diabolorum infernalium qui sub specie iuris injuste contra libertatem eius iudicabat interveniens puella pater Virginins arrepto de taberna aluonis cultro, filiam ipse suam mactavit ut morte ejus contumeliam stupri arceret Sic enim existimabat, castitatem vitae quoque praeferendam esse. Simul etiam indignissime ferebat, Iuras vetustissimi observantiam in persona filiae suae defectile. Haec de historia illa Appia. Ex qua inter aetera elucet, tum quid saepe possit calumnios a Iuris interpietatio sive cavillatio sophistica, in jure pervertendo cohorsum detor
quendo. Qua de re pulchre ait Menander: πλον οἰνομαι σφόδρcie /: ά et τους νο-
μους ανι sicia, συ φάν, γ. Jm hoc est Leges quidem res oppid , quina sunt
bonς at si quis ipsas argutetur, calvitur. Tum etiam quanta sit vis cupiditatum rectae rationi praevalentium, etiam in iis aliquando obtinentium dominatum, qui
leges jura ipsi met condiderunt ac regere debent, aliisque exemplo suo praeire. Nam, ut eleganter canit Ovidius;
226쪽
396 CuNRADI RITTE .RsAus. O M M E Sic agitur tensura, ct sic exempla parantur, Cum Iudex, alios quod monet, Defacit. Et Claudiatriis ait scilicet in vulgus manant exempla regentum,
edattendatur simul ad infelicem exitum libidinum 5 iniuriarum in subditos qui ut solet eis mutatio Reipubl. desectio subditorum,& translatio Imperio runa: ita etiam hic fuit. Secuta enim est secessio plebis patribus. De qua pleiam Videatur Pomponius in d.L r. ac Plinius, s Dionysius. Livius, dicti in locis.
De executione rei iudicata des addictione 2 nexu debitorum,oc. Via publice interest, auctoritatem rerum iudicatarum, quae etiam pro veritate habentur, salvam es e minimeque infirmari aut rescindi, quae si labefactetur, tum vero amictarum civitatum perditis jam rebus extremi exitiorum exitus consequi solent, nec ulla salutis spes reliqua est , ut ait
praeclare Cicero in 7. Verrina, de contra Russum, item pro Cluentio dc Quintilianus libr. Insit. Oratoriarum. Quibuscum in Iure nostro haec loca congruunt lex 6s eumservo. . cum praetor D ad C. Trebesi lex ias patronus q-J.de bonis liberi. I. 29.s deiussor. . omnibus.ss mandati. l. o7. res Iudicata . de Reg. Iur. I. as. Ingenuumst . deflatu hom ct .l.ssuere udicata. Ided magnae semper curae fuit Le- umlatoribus, ut res sudicatae manerent rata', ct executioni mandarentur. Nam cui legis, quae executione destituitur, nec observatur, nulla est utilitas, undet Horatius inquit. 23 ι legessine moriliu vanae pro .ciunt xSic etiam sententia est inanis atque elusoria, si nulla ipsam comitetur executio. Quare Decemvir quoque in uis legibus, quarum nunc reliquias hinc inde collectas interpretamur recte fecerunt, cum res judicatas minime sibi negligendas existimarunt. Ita namque de his sanxerunt. AERI CONFEssi, RE BusQu Iu RE Iu DIcΑ- Tis , TRIGINTA DIE Ius T SuNTo. Pos DEINDE MANxis INIEC Tio EsTO IN Ius Duci To: NI Iu DICAT u FAXIT, Au Tiniis PRO EO IN Iu RE ViNDE Si SECu Du CITO, VINCI To, Au NERVO Au COMPEDI Bus, XV. PONDO, NE MI NORE, Au SI VOLET MAIORE o. SI VOLET, Suo V: Viro. N Suo rvi T, Qu i EuM VI, c u II AB EAE T LIBRA FARRI IN Di E DATO S VOLET, Lus DATO TER-ν iis NuNDI Ni PARTE SECANTO Si Lusii Nus V SECuERiNT SE FRAu DE Es To. Hactenus verba legis exauctoritate Gellii, rei
ta ab eo lib. o. cap. s. eiusdeinque particula prima habetur apud eundem libr. is.
227쪽
IN XII TA 22 LEGEs, is cap. 13. Cum autem multa hic memorabilia contineant Iar vetba simul, quae nonnihil obscura sunt, Scalicubi varie leguntur , de sententiam legis breviter exponemus obiter quoque notata in quibusdam locis varietate lectionis. Ajunt igitur Decemviri AERI s CONFEssi scilicet nomine Est enim ellipsis Graecili an sci ut recte mihi videtur animadvertis Clariis. Hotomannus libr. antiquit pag. 84. PorrM Es hic accipitur pro quavis pecunia debita imo etiam pro quavis re, quae pecunia aestimatur. Nam Romanos primum aere rudi
de gravi, quod in rebus contrahendis in soliuionibus solebant appendere, deinde etiam tignato seu nota publica percussis, usos suille notissimum est omnibus, qui vel primoribus labris Romanas antiquitates degustarunt. E confessum di ixerunt passive it id, de quo facta est consessio. Veteres enim verbo confitendi, non solum active, sed etiam passive utebantur quomodo etiam nunc in ICtorum scriptis, quae in Pande stas relata sunt, imo etiam inconstitutionibus, non pauca occurunt ejusmodi verba deponentia passive usurpata. Non sunt igitur audiendi, qui pro aris confessi legendum putarunt, ars confessis , dc pro rebus', reus. Sic etiam dos conse beleganter dicitur ea, quam confitetur maritus ad se illatam esse,
sibique persolutam quae vulgo ab interpretibus dicitur os confessata de quo etiam admonet Mylasingerusino servat. Sequitur in Lege 'EBusini EIu REIu DICAT is. Hic nonnulli omittunt illud Iu Rr Qtiod si retineamus, exponendum erit pro usi ac legitime sive rite Verum Theodorus Marcilius id omittit: Tane otiose redundare videtur.
Nam siles judicata sit non ure, neque rite: legitime, servato scilicet Iuris ordine, ne quidem res judicata recte dici poterit, nisi forte abusive quemadmodum testamenta imperfecta, falsa, iniusta irrita&rupta, abusive testamenta dicere solemus ut ait Vlpianus in . r. g. i. testamenta quemadmodum aperiantur. ValdE autem mihi probatur conjectura Hotomanni qui pro REB usus reponendum censet, RE Bis V , ut sit oratio disiunctiva, non copulativa Nisi quis forte pro defendenda lectione vulgata PR E B uri S c illud dixerit nonnunquam in usu uris etiam particulas copulativa habere vim disiunctivarum: contra disiunctivas, copulativarum. Res judicata quae dicatur notum est ex definitione Modestini l. r. f. de re jud nimirum illa, quae finem controversiarum pronunciatione judicis accepit, quod vel condemnatione vel absolutione contingit. Pronunciationem judicis appellat ibi Ctus sententiam a Iudice pronunciatam: quidem sententiam definitivam ne quis putet etiam interlocutionem quamlibet, id est, quodvis praeceptum udicis de uno vel altero articulo, sive incidente pacto litis, ea contineri. Sunt autem inter sententiam interlocutionem quae duo coniunguntur in eadem rubrica C. DE SENTENTIIs ET INTER-Locia T. M. Iun. cum aliae differentiae tum haec quoque, quod sententia ab eodem judice non potest retractari vel rescindi posteaquam semel pronunciata est, bene maleve semel enim iam stinctus est judex officio suo Interlocutio autem potest tolli δ revocari ab eodem. I. i . Quod t. a. r. Paulus, 'On
228쪽
i98 CuN RADI RIT TER fraus COMMENT.jung antlir in eundem titulun Decretalium de se8tentii ct re judicata disseruiat inter se ut causa essectus inve, ut prius 'osterius. Nam sententia est , quae fa cit ut sit S dici possit res judicata: sine sententia ne quidem angi potest jes ju'
dicata. Quod autem vulgo receptum est, ut sententiata: alia transire in em Iudicatam, quando scilicet ab ea non est appellatum cirreprehendit Iohannes Ober tu Aurelinnus . . receptarum sententiarum 6 sq. tibi explicat, quomodo sententia differat a re ludicata. Illud est hie notatu dignum, quod consessi eodem loco habentur a Decemviris cum judicatis sive condemnatis Idq; etiam in Iure Iustilataneo est decam a-tissimum. Sic enim Vlpianus, Ini re cons ι pro udicat , Daben ruri, inquit i6 postrem Iudicatam in L . de re ud. de consentit Pauliis in Li. O . f. deus es. dc idem
Vlpianus in L 6 certum. . a sed eis .eod. r. 'cini p. Anton Haus ιλ l. un. . ae ori essis. Confe1 oscindure, inquit, pro Iudriatis haberi later. Similiter Diocletianu. Maximianus in L .ficut major C. de repudi stabitn reditat. Hinc etiam qui fatentur debere, S qui ex re judicata necesI habent reddere,conjunguntur in rescripto
Divitii, quod retulit Callistratu son I. i. f. dere Iudic. Neque temere est,quod iI lege nostra confessio praeponitur rei judicatae. Nam si adsit confessio propria Rei, non est opus ulla probatione adversarii, aut cognitione, pronunciatio neve judicis. Vnde vulgo dicitur in constentem nustae sunt partes Iudicis , nisi ut Iubeatjolvi velat aestimandae ro causa sudex detur L as proinde. . ultim O ad i. Aquit Quidni enim cuique contra seipsum fides habeatur Z quo pertinet etiam illud tralatilium,
quo dicunt, non essesortiorem in miιndo probataonem qui in proprii oris confestonem.
Atque hinc est,quod in historia Evangeliea Passionis, cum summus Pontifex videri vellet habere confitentem reum Salvatorem nostrum, exclamat Quid volumus amplius ' audivisis ipse confessionem ejus. 9c. Veruntamen ut hane vim habeat confessio, certis conditionibus limitatam esse oportet. Primum enim requiritur, ut consesssio facta sit in jure sive judicio de hoc ipsum subaudiendum est, quoties absolute nominatur confessio, eique par re judicata vis N efficacia tribuitur ut in . Li. d. L 3 9 d. l. 6. . .ss de confessi ut etiam in hac lege decem pirati. Nam confecta extrajudicialis eandem vim non habet, neque ita stringit confitentem, ut eum faciat haberi pro iudicat aut ut postea cossessioni suae contradicere non possit, amque retractare nisi forte geminata fuerit extraludicialis confessio qua de re vide Eber hardum in Topic legalibus, in loco, a vigeminationis. Secundo requiritur, ut confessio sit rei certae, sive certae quantitatis Cerram confessus, projudicato erit, Incertum, non et M inquit Vlpianus, in L 6 certum, in princ. V. de con-β D. v d autem sit certum, explicat Paulus in L 6.ss de re .cred. Tertium confessionis requisitum illud est ut facta sit ab eo, qui non errat in facto. Erronea enim confessio non praejudicat confitenti. Vnde Vlpianus Nonfaretur, inquit, qiuerrat nisjus gnoraverit La .ss de confesi Et merito. Nam error non habet consei sum, . a.d. dejudiciis. l. s.s quis per errorem .ss deuiuud. Sed probe notandum discrimen inter errorem factu,&errorem sive ignorantiam juris. Nam error facti non nocet confitenti; sed error juris maxime nocet quia jus negno ignorare de-
229쪽
IN XII. TARE. ipor . Is 'bet leti facti piobabilis est ignorantia praesertim alieni, lilia in secti questioniblis
etiam prudentissimi quique falluntur, hi testin l. i. .de Iu.O facili ignorantia. aut orequis itur, ut id quod in confessionem vertit dolus de natura recipiat .i4.Si Win. g. ulasses interrog. injurefaciendis. Confessiones enim falsae naturalibus convenire debent, ut ait Paulus inars. confes ionib .eod. rit. His igitur requisitis concurrentiabus tune demum confessa o eam vim habet, ut aequiparet consessiim iudicato. Sed
hoc recipit limitationem ut non procedat, nisi in causis civilibus4 pecuniariis. Aliud enim dicendum ell, si agatur de aliquo crimine. Ad hoc quidem valet confessio Rei, qui crimen aliquod a se commissum dicit, sive confitetur, ut is possit in vincula publica sive in carcerem coni ci donec de eo pronuncietur. lyi confessus.f. de custod 9 exbib. eorum. Sed non latim fides habenda est ipsi, qui de maleficio aliquo in se confitetur, ut ob id supplicio astici possit, i. i. g. 7.li quis ultro. V. de quaestion bm. Vbi Vlpianus ad hane rem adfect epistolam gravisIimam Divorum se,
trit m ad oconium Saxam. Et omnino videndus est Martinus Vranius ad c curuxenerabilis. n. 28 ext de excepidonibus nec non scripto es rerum criminalium inui uno ore fatentur, hoc ita observari. Compertum enim est nonnullos etiam innocentes adversiim seipsos commentos esse, S confinxisse falsa crimina, quae nunquam patrariant ut proinde perire volens non sit audiendus cum nemo sit dominus membrorum suorum sed unusquisq; nascatur reipublicae ut alibi leges nostrae praeclare loquuntur. . Atque haec hactenus de comparatione consellorum4 judicatorum sue coibdemnatorum, quae non solum ita hac lege nosti a XII. Tabb. sed vitam in Iure Iustiniane extat. Sequitur jam de tempore judicati facieiadi de quo scajunt Decemviri: Ra GiNTA DIE satis Ti SuNTo. Quorum verborum hic est sensus fidem intelligendum etiam de confessa one. non statim is qui Cententiam obtinuit, debet veniet ecum acco, ut dicitur, S urgere condemnatum ad hi tionem, sive eum pra cipitare sed dantur condean nato induciae per totum tempus menstruum, ut interim non posa conveniri, ut exigi atq; excuti. Hic tria explicanda videntur. Primum curjubqι dies,&quo significatu dicti sint. Secundum, iit tantum spatiumcbndemnatis fuerit indultum Tertium, quomodo illud tempus aposterioribus legumlatoribus sit productum ampliatum . quid hodie hac in re observetur. Quod ad primum caput attinet, duas repcrio sententias cur triginta illi dies Ius appellentur: una est Gellii d.lib. . cap. r. Eos,ira qui dies Xriri justos appellaverunt, vel ut quoddam Iustitiani, id eis, Iuris inter εο quasi interstitionem quandam ct cessationem, quibus diebus,rhil cumiti agi posset. Vbi probo emendatione in Theodo
m Marcilii qui cap. 8. Costediaesui legendum putat inter eos ubi vulgo edituna
est inter cos. Altera etarentia est, quae magis probatur Hotomanno Maliis nempe Iustos hosce triginta dies dictos elle ad similitudinem illorum triginta dierum quibus non licebat hostem lacessere, vel res repetere, dum vexillum rusti coloris in arce positum erat exercitui imperato Quibus oppositi erant dies pretiares quos non recte videtur confundere Marcilius d. cap. 8 pag. 68 his Verbis Iustinempe triginta dies praeliares. Imo, inquam, iusti dies erant quibus non licebat eum
hoste confligere praeliares verb,quibus licebat praelium committere: Vt satis ina
230쪽
1oo CuNRADI RIT TERs Hus. COMMENT.nifeste distinguit, apponit Macrobius lib. 1. Saturn cap. 16. &Festus Pompeia in verbo Iusti. Libenter autem veteres in re judiciaria usi sunt verbis militaribu V. pu nandi, confligend: induciarum, d caeteris Idque propter magi R similitudinem, quae est inter judicium Sc Praelium sive pugnam id qua nonninii dixi etiam in commentar. Insitur ad tit de Excepi ct adult de Replicationibus. Hinc Iuvenalis Satyra ultim Lentas for pugnamus arena. Sic etiam utra se parte constigentium dixerunt Imperatores tui. penuit. Cod ad i. Corn. de falsis , lignita- cantes actorem reum . ii pertinet etiam, quod Advocati a Iure nostro appetantur milites rogat: ut est in I. . Cod. de advocatis diversorum jud. ct alibi. Secundb: Ratio quare istae velut induciae conces te sint condemnatis live judicatis, est humanitas&benignitas i luce suasit, aliquod spatium indulgeri debistoribus ad sese reeolligendum & conquirendam conficiendamq; pecuniam, qua creditoribus solverent a mento . t 6 cum militἰ ins n. F. de compensationibuτ, argumento . I. Si domus. g. r. in pecunia. . de legat. i. ubi idem dicitur de
conseio, nempe modi eum tempus ad solutionem ei dandum esse ne ipsum urgeri debere suscipiendum judicium 'uod eleganter ut Constantinus Harmenopulus lιb. I. Epitoni Iuris tit. q. Constitutum eis χορος - λψtν, id est, refocillationis gratia Vnde laxamentum vocat Imperator in t ultim . . penuit,
Cod de usuris rei judicatae. Hinc intelligimus, quoniam hoc tempus ingratiam de favorem reorum sive condemnatorum est ipsis indultum, siaut solet in contractibus quoque dies adiici ingratiam debitoris yposse eos etiam intra illud tem-lsus, atque ita citriis solvere, seque liberare . 7.ss de re judicata Est enim cui-ibet liberum , Iuri favor pro se introducto renunciare, eoque non uti, vulgata l. penul Cod de pactio: cmi similibas. Alioquin enim, si hoc non liceret intra constituta judicati tempora liberare ab obligatione, tum vero quod in favorem alicujus &pro ipso introductum est, hoc retorqueretur contra eundem S in ipsius odium ae laesionem, hoc autem fieri non debet, ut est in l. 6. quod1 avore Cod de I gibus 24 1s.j eod. tit. I9. plures Coi de de ins Amenrotum cum autem dici non posti ,quod dies obligationis nondum venerit quamvis tempus sol itionis in dulgeatur humanitatis gratia Hinc fit, ut, si judicatus Titio intra diem ad iudieati exeeutionem datum agat cum eodem Titio, qui ipse antea ipsi judicatus erat, locus sit compensationi l. 6. Eum militi. g. I. Τ de compensitionibus. Porr,ille fa-.or, quem dixi esse pro reo sive condemnato, etiam in eo cernitur, tum quod usurae interim cessant,& interquiescunt, inter tempus videlicet sententiae&ulii-mum diem legitimi temporis, quod judicatis indulgetur, humanitatis ut dixi
causa, I. i. g. penult. f. de usuris, i ultim g penultim. Cod. de usuris ei judic. ct praeceptor meus D. Borcholdus inuri' fatu de usuris cap. 3. nu. 3 3. tum quod rei interitus interim contingens absque culpa condemnati, ipsi non nocet quod expli- ea, i Doctiss. Balduinus ad hanc l. nostram. Sed quaestionis est, An hoc tempus possit bl judice prorogari, Vel contra, an possit coarctari sive decurtari. Respond. Iudi dem posse quidem augere ac prorogare legitimu tem p a judicati,ampliorem videlicet numerum dierum definiendo minuere autem sive aristare illud tempus