장음표시 사용
211쪽
IN XII TABE LEGE s. Id Ioel initanta ulianius Go de re)uditata Vel qui cuique rei nocet: sontes dici initima ocentes Ita Ventiletus auctoi Cassio tradit in dicta lege ultim. F. de Militio edicto citem avolenus in dicta l. iis des. S. Sed ad clam Lillini quod attinet,eam Dominus Hoto mannus non immerito censet obscuriorem in eo in-cimat, quod tota illa dii putatio Venulei restricte reserenda sit ad servos venales in qui biis morbus sonticus ille dem tua sit intelligendus, qui non ad tempus, sed perpetu deos vexet. Est enim notanda haec divitio morbi sontici quod alius sit temporarius, alius perpetuus Sextus Elius, qui fuit Hatei pres duodecim tabularum , lam olim scripsit, morbumsoliticam si vii ficare certum cum uilla causa, ut refert Festus Pompeius lib. I de T.S. At Sextus Caeci tria sapua Gellium ait, sorbum sonticum appellari morbum vehementiorem litavi mii abeat graviter nocendi. Sic causo soni ream pro gravissima dixit antiquus poeta Naevius apud eundem Festum in hac sententia: Sontuam es oportet causam, quamobrem per ad Mutiterem.
Ad secundum quod attinet di findere diem, nihil est aliud quam diss)rre:
qnodalibi dieitair diciti profi m uti. diem proferre. g. de recepi. arbitris. Sic enim ipse Iulianus exponit, cum ait Morbussonticiu es qui etiam invitis uitigatoribus ac jadice diem dissert d. 26 Od . de re i dicata. me igitur apparet diem .ss imi elle diem dilatum, live prolatum, ac reieci sim in alium, sive comprehendi natum Ita enim legendum indicta l. a. 3.3ss. quis cautioniblu ut 5 Balduinus censet cap. O.
commentaris In duode init.: bulas ubi vulgo legitii di uni a quibusdam dissu- si , Omnino enim distin ditur dies cum differtur dilatio diiundit, sive dividit unum diem judicialem sive utilem in duos. Vt recte scii bit Th. Marcilius inco ecta duodecim tabidarit m. cap. . Qui L hoc nota ex Festo videri Decemviros ita scripsille Di s DispYNsus Es To Nam veteres dixisse item di finius, pro eo quod posteriores dixerunt di ssus sternitendo priscos dia ille pio nilo. Sic alii quoque usurparunt dignit , pro dividere ut lavius Lib.9. Legem Curiatam de Imperio ferenti triste omen diem dijdit, de eo coegit eum differre, de procrastinare illius legis promulgationem. Sic Horatius lib. r. serm. Nihil di n-dere Osuiu id est ion possum differre vel comperendinare, sed oportet me statim&absque mora pronunc lare
Tertio ruatio hii jus Iuris, est manifesta aequitas humanitas argumento Lj8. si a provincia. . I. insine.ss. ex quibus causis majores , in verbis, hum intiali ratio habet tur Thim ne assii et addatur afflictio: tum quia vehementior morbus plerumque etiam retundit aciem menti qua in judiciis maxime opus est. Illud etiam notatu dignum est, quod ait Iulianus in .LMo etiam invitis litigatoribus,ri iudice, ex tali causa diem differri ex quo intelligimus, hic ipso jure dari dilationem ideoque si quid agatur in Iudicio per id tempus morbi, ipso jure nullum esse . . Qiiarto Ex his sontibus Iuris Romani, deducti uincisti rivissi. l. 18. longius in verbis , incidente in irmitate, d. s. prator in fine dejudiciis, in verbis: Si morbo impeditus adesse non potuit reus, puto vel actione judicati eo casu in eum dia ci negan-
212쪽
le: o c. Et l. seq. in princ in verbis. In causa valetudinis. Item . I. qui tam 4. qui ex litigatoribus in verbit, quod valetudine impeditus t j. de re plμ-r I. ΠΡ contumacia. I. poenam. V. de rejudicata, poenam centumacia ρη pr V 'adversa valetudo defendit 'Hinc etiam, teste Iuliano in i L . o. quasilium si emtit res non videtur judicata, si rei iudieandae tempore alter ex litigato ili' u habuit Hinc MVlpianus ind. l. 1. diges. quis cautionib. Dum lustii iam scausas deserti vadimonii lianc quoque ponit: Si quis adversa valetudine impe tussistere se judicio non potuit hunc exceptione adjuvandum, ait uo ς' iam respexit Seneca lib. . de bene uus cap. 39. in ne a imonium pycini livit .
tamen deseritur, non in omnes datur ac to deferententem vis Mor ex fat. o in vi majore elim morbus continetur, non minus quamvis flumital s. l. ' mercet. 2s. 9. Pu major. V. locatit Sic&. ilias excusiaciones saepenumero tribuit adverta v
Ludo v. g. miles e mansor, tui non respondit. id delectum,excusatur a poena ser-x tutis, quam alias subire tanquam proditor libertatis ob filictam valetud mei l. . . uum; si de remuit.ira. Item tutor excusatur morbo, quod intra constituta tempora excusationem suam a tutela non proposuerit in iudicio ut est in lire. f. de excusat. tui. Imb adversa valetudo ipsa praebet excusationem a tutesa, quis per eam rebus suis superesse non possit. .iem propter adversam. Insit de ex cujat. tuti l. o. . altss. eod. 9 tit. C. qui morbo. Sic excusatur servus, si gravi morbo impeditus non potuit opem ferre Dotnino periclitanti . . . in pr. si deSCto. niano. Item qui rei publicae negotiis consectis, quorum causa peregre profectus
erat morbo correptus continuare iter, domum redire non potest habetur adhuc pro absente Rei p. causa. l. 8.s cui in provincia N i. i. nep. ex quibus causs/na-jares. Qua in re habetur ratio humanitatis ut ibidem indicat Vlpia laus. Denique propter adversiam valetudinem potest quis etiam alienari. l. q. si de alien .itione judici mutandi causafacta. 'De his omhil, videatur etiam Franciscus Baldum iis in II tab . cap. q2
Q desat udando. Ictum est iis r in ne capitu primi si quis indus vocatus, vellet calvire, id est frustrari tergiversari, vel pede in struere hoc est , fugere; riine licitam ac permissam fuisse vocanti manus injeistionem sive praehensionem. Ea regula hanc habebat exceptionem, ex iisdem Duod ei tabulis senis vocatus haberet aliquem inditem, qui pro eo deraberet judicias i, Mequi pro eo a feretis vadimonium promitteret. De qualitate igitur , rietate ejusmodi vindicum, talis fuit lex in duodecim tabulis Assinuo ViNDA Assi Duus ESTO: PROLETARI Quiqui VOLET VINDE EsTo. Extat
213쪽
IN XII TABE LEGES. Extat hiis is legis mentio de apud Ciceronem in Topicis de apud Geli. .. lib. I si cap. IO. Mapild Varronem, citante Nonio in verba Protetmici apud Quintili, num lib. s. cap. io S apud Fest tim in verbo Uindex. Videatur etiam Gaius in . 234. uos nos hostes. . . locuplis. J. de T. S. Nam ea lex desumpta est ex lib. 2. Comment. Catia legem duodecim t.ibularum ubi de hac ipsa lege nostra egit, exponens, quis Decemviris dictus fuerit sit tuu nimirum loctiples idoneus. Eddem quoque ex parte pertinet ex 22 nes impuberes. .iss de inutu vocando quae est ex eodem Cajo in Commentario ad duodecim tabulas. Vt autem lex nostra tanto melius intelligatur, ante omnia tenenda est distin ctio civium. Alii enim sunt locupletes, alii pauperes. Locupletes alio nominea indui dicebantur nimii in ab asse sive are dandi, id est, tributo in aerarium conserendo. sic enim exposui triderivavit Sextus assilius, antiquus ille duodecim tabularum interpres; Cicero atque Gellitis dictis locis. Tametsi non desint viri docti quia diluui3ι potius dictum existiment ab dendo, quod est hominum industriorum,&alicui operi incumbentiumci quos plerunque vivitiae comitari solent. Pauperes sive homines tenues vocabantur proletarii, item capite cens: Proletarit quidem quasi qui proletantiim gignenda rempublicam juvare possent, non etiam pecuniis, opibus seu tributis conferendis qui ob id viles contem-rtui habebantur qua ratione etiam proletariosermone uti dixit Plautus in Milite Glora 'actus . Sc. i. pro vulgari oratione eodemque vocabulo etiam Ennius usus
filiis traditur. Capite cense autem inuod nullis facultatibus, nullaque realia, pra terquam capite, id est, persona sua. nominetenus in censum reserentur, nulliq; que classi allia iberentur. Vnde Arnobius libr. r. adversus gentes me nito inquar hominem, proletarius cim fit, classibi sis capite cum censeatur, scribere ordinibus primis. Hiripides autem in supplici&u, alia quadam ratione tres constituit civium ordines. Nam alios ait elle divites , sed Reipublicae inutiles quod avaritia inexplebili laborent quibus non aliter quam hydropicis, lud plus sunt potae,plus siti uritur aquae alios vero ita elle inopes, ut etiam rebus necessariis ad victum pertinentibus destituantur: chos quoque Reipublicae graves esse, quia scilicet invidiae perpetuo indulgentes aculeis suis pungant divites, ironi sint adseditio nes excitandas praesertim si malos ductores nacti fuerint alios denique medios eIlaeosque optimos&utatissimos civitatum, aqua assignatum sibi munus tueri&velint&possint. Sed ab hae eleganti civium partitione Euripidea, ad legem nostram revertamur quae distinctionem, ut vidimus,bipartitam habuit in iduos, d proletarios: quibus etiam consimiles vindices, seu vades, sive fideiussores iudicio sisti, este voluerunt. Nam assidui neminem vindicem voluerunt nisi locupletem ut expori ut Varro apud Nonium in proletati Vero qualemcimque fideiussorem admitte bant; .non solum qui ellet assiduus, id est, locuples&idoneus verum etiam qui minus. Hoe enim sibi volunt illa verba legis nostrae tri Qui VOLET : i. e. quis uvequalisci inque, ut Graeci vocant. τυχ . Quod autem Balduinus, Hoto mannus,
3 alii in lege nostra etiam apponunt Civi, non est probandam sed ea lectio de oravata est ex Qui quia pro quo etiam iidem legunt i, is Sic quatiucuns de
214쪽
jussor nominatur ab Vlpiano in L 1. st . qui sati,dare coguntur. Ia saepe traditum est. ii quis propter inopiam non possit dare dejussorem locupletem .idoneum, tuum admitti, ut,qualemcunque nancis ei potest, det. Quemadmodum Balduinus notat cap. 4. tn ine.
Porro verbi, a Nin x, signifieata sive interpretamenta quatuor afferri video quae breviter recensebo. Primo enim Boethio in Conamentito ad Top. Ciceroni3,Vindex est, procurator qui caulam alterius vindicandam suscipit: Ubi tam eiὶ vir doctus ex veteris o d. repor ut praediatore;n loco procuratoris idque Valde probat HOtorri annus lib. . antiquintiavi, pagina. 66. quamvis illud non item quod vindicem ita,ut dixi,interpretetur quod ediametepudiat Marcilius Secundo Aliis vindex hoc loco accipitur pro alteriore liberalis cauis, quae de statu hominis, id est, libertate Uervitute hominis agit quae significatio etiam ut nimis angusta ab hoc loco idecur aliena. Tertio Theodor. Marcilius cap. I9 pag. 83. Vindicem allum esse vult, qui vindicat aliquem ac liberata nexu ,servitute, in quam alioquin adducendus esset adductus de quo infra, cum age nans de executione rei udi
catae Nani Marcilius hanc legem ponit, post illam, de debitoribus sive reis udia eatis e addictis suis creditoribus. Quarto Vindex aliis est fidejuilbr seu vas judicio sistendi causa acceptus: Quam notionem caeteris omnibus praefert Franciscus Balduinus cap. . .. pag. 2I9, eumque secutus Hotomannus lib.3 antiquit pag. ψία qui in eo quoque cum Balduino convenit,quoJhanc legemintereas coli curat quae ogunt de indus vocando.
in . testibus Constantinus Imperator in litibus exercendis
G ae iiii parat Testes Instrumenta, qui, seandem vim obtineant, itas. exercendis Cod des de Instrumentorum. Haec enim duo praecipua sunt probationum genera Semper igitur haec res curae fuit legislatoribus, ut incorrupta atque syncera essent testimonia: . nec facultas probandi, litigantibus subtraheretur vel angustaretur. Quare decemviri rectissime fecerunt, cum in suis duodecim tabulis leges de Testibus posuerunt quarum una haec fuit. Cui TESTIMONIu MDEFu Eni T. I TERTI Is Det ΕΒ .us O PORTu M OBVAGuLATu cITO. Extat haec lex apud Festum Pompeium in verbo, portum; in verbo vagulatio. Theodorus Marcilius pro DEFuERa legit EFu GERIT; exponit,ncii rit. Idemque pro Cui legit cui quasi lex nostra ageret de eo qui cor
215쪽
traxerit crimen λειπομαρ uelit, id est , detrectati vel recusati testimonii quod non Probo, ac potius retinendum puto, Cui x pugni T. Sensus legis hic est mi quis labored inopia probationum , ut non possit intentionem suam dicere testibus, ei potestatem esse tertiis diebus, sive trinundino,idest,ter intra 27 dies, eundi ob portum, id est, ad domum adversaria, penes quem est id quod quis ad se per-
tuaere contendit, nec tamen testibus probari potest eundi,inquam,obvagulatuin, id est, citatum seu evocatum cum convitio, sive pipulo quod Plautus vocat piP-ἰ aliquen, isserre ante aedes. In verbis legis nostrae haec observentur singularia: i. Quid sit tertiis diebis. r. Quid it portus. . id sit obragulatur ire. TERTIIs DIE Bus, tertiis nundinis , sive trinundino, idem valent. rant nundinae Romani nono quoque die unde&nomen habent. Nam cum olim Romani plerique rusticam agerent vitam,&ruri crebrius quam in urbe degerent, nono quoque die in urbem ventitabant teste etiam Plinio lib. i8. cap. s. Macrobio lib. I Saturn. c. i5. Ea itaque commoditas conveniendi expectabatur δίcaptabatur in hae vagulation licitatione.Observandum ergb, quod Trinundinum, non novem dies, ut quidam nimis imperite tradiderunt, sed te novem, id est,uiginti septem dies, complectatur. Et intra hos viginti septem dies ter oportebat vagulatione ista&citatione uti Torr ex hae lege, quae in desuetudinem
abiit, fluxisse de in usu remansisse videtur, ratio illicitandi tribus edictis cujus fit mentio HL 68 sc peremptorium cum quin I. Hseqq. f. de Iudiciis. Item Novellii 2.
Ponetus ali sessitatiore significatione est statio navium, in quam subducuntur naves ex mari , .g. in adagio vulgari naustragium in portu facere. Sed in hae lege significat domum, sive aedes. Vide autem apud interpretes controversum ecse; Maenam aut cujus domus hic sit accipienda. Alii enim quos Iohannes Crispinus sequitur, portum seu domum intelligi volunt adversarii, cum quo is est ei cui testimonium deest. Alii ut Theodorus Marcilius, intelligunt domum testjs, cujus testimonium sequitur, quique vagulatur aut citatur testis.
OnvAcu LATu M IR dixerunt Xviri,quod Graeci Athenis dicebant κλη-ων, id est, vocare vel citare, vetaagitare. Videatur Iulius Pollux libr. 8. Ouomast. cap. LV.Calationem porro agitum eandem habere originem manifestii in est Et vagulationem alio nomine etiam pipulum dixerunt , videlicet a pipiendo: quod proprie est vox pullorum dicitur etiam convit lim a concitatione vocum Item agitium de agitatio Quorum omnium apud Plautum alios crebra oe
Qui putant obvagulationem fieri solitam ni ille, pii advertario ac domo eius , illi effectum ejus hunc fuisse annotarunt, ut tertio die, id est, postrema va- ulatione sive citatione solenniter facta praesentibus testibus, si nondum exhibearet reus rem de qua agebatur, quaeque apud ipsit messe diceretur; tunc liceretvapulatori, seu conviciatori, seu flagitatori, ingredi cum testibus domum illius, qui
convicium illud legitimum sibi fieri passus Ue dc rem suam ibi quaerere.De quo
216쪽
effectu mihi partim liqtiet. Illud certum est, olim licuisse res furtivas p 'li' quem inquirere ut explicari solet ad . conceptumfurtim lib. q. tit. I. Sedici nuc
Quomodo autem is , qui testimonium ἡicere recusat, coerceta a valce pol st, alibi explicatur. Fuerunt in XII tabulis etiam alia duae leges de testibus una de eo qui ierit se antestarier, de postea testimonium defugerit: Sc alia de poena falsi testis. Sed eas exposui supra illam quidem ii' is in secunda parte classu tertiae: Istam vero cap. 6 classis a. unde illarum explicatio repeti poterit. Consulatur etiam de his Theodorus Marcilius in cosse ita XII tabularum cap. 7.
legitimo judici deque agendi forma
SEquens lex plura complectitur capita in qua repraesentanda sequar auctorita tem de Vestigia Fr Pythoei,d Theodori Marcilii qui ita recitant in v Et
ΡΑcuNT vel PAGuNT RATu M E s To. NE PACuNT ANTE ME Ri Di EM IN FORO Au IN COM ITIO, A suu M CON sciscIT siuM PERORANT AMBO PRAESENTES. 2. Pos ME Ri-DiEM PRAEsENT STLITEM AD DICITO SI AMBO PRAE ENTgs. 3 SOL Cc Asus u PREMA TEMPESTAS ESTO Hotomannus pauid aliter, ut apud ipsum videri potest lib.3.antiquitatum Aliter etiam harum reliquiarum collectores di interpretes Quam omnem varietatem referre nimis lon- sum foret. Nos ea verba quae recensiuimus breviter interprexando percurremus.
Et quidem primo de paciscendo sive de pactis litigatorum. Si quid igitur litigantes inter se pacti fuerint, priusquam in Ius eatur causa cognoscatur per eiusmodi pacta excluduntur&removentur&in juscitiones , vadimonia, de eausae cognitiones omninoque ratum est id quod inter litigantes convenerit. Ratio est: quia sese paciscantur,nihil opus est cognitione praetoris vel Iudicis: cum etiamsi ad praetorem vel judicem ventum fuerit, tum is ante omnia operam dare debeat, ut causia,quam primum fieri potest,componaturri alite discedatur Unde quasi proverbium jactatum est olim omnia Iudicia esse absolutorta. . ultim Instit. de perpetuiso temporalib. actio. Porro haec pars legis extat apud Cornificium lib. 1. Rhetor. adierennium. 3 apud Gellium lib. II cap. r. Tangitur etiam a Quintiliano m. i. cap. 6 de apud Scaurum in Orthographia qui annotat a Decemviris scriptum esse P AKu N per Κliteram graecam. Veteres enim dicebant, paco
Rhaz pro quo tandem in usuim receptum est pacso quo de ii odie utimur. Sic
217쪽
a XII TAB A. pors. 8 'Sic inveteri glossario legimus t o θ stem γουνω, pago compago propui crve compacis or. uesperi et t. t. in I de Cod. o pactis de cuius explicatione aliasagitur. Atque haec breviter de prima legis nostrae parte. Sequitur altera N u,' id est, si non possit litigantes convenire, sive ii nihil inter se pacti sint, quo controversa sve is componatur a lite duc
Hic partim de Tempore agitur, partim de Loco judicii. Ad Tempus quod attinet, nulla certa nominatur hora, sta tempus antemeridianum Sicut paulo post, tempus por; eradivum. Ratio est quia veteres Romani non habebant ita dili inctas horas, sed tanquam agrestioles ac rudiores tempora diei Mo quodam limite discernebant: . . Sole oriente, tempore pia temeridiatao, meridie, post meta diem,& Sole occaso sive occidente Sicut hodie quoque videre licet similia apud nostros rusticos qui diem nonata accurate ut homine urbani in horas partiun tu non horas diei observant non rudi quadam Minerva diem distribuunt luo more. De Romanis, quod post aliquot trecentos annos ab urbe condita hor rum discrimen accurati is Milo ras observare coeperint,testatur Plinius lib. .c.6o. Tempore Martialis, qui vixit sub Domitiano, causidici in foro Cautias agebant circa horam tertiam nimirum abortu Solis ut apparet ex ejus verbu- gr. 67. Exercetro ccas tertia causidicos. Et hora o:nta solebant sei finem imponere actionibus judiciarii si ut significat idem Martialis lib. . pigram. 8 in versu: In si in tam varios extendit Roma labores. Videatur idem libr. 8 epigrammates . aepe tamen etiam meridiem causae continuabantur udices causidici ac litigato-1es retinebantur in iudicio, ut videre est apud Ciceronem in bruto, d Horatrum
De Loco ait lex nostra IN FORO Au IN COMi Tio Forum aliud Ro-rnae suit rerum venaliun . sive forum promercii aliud ver , judiciale. Et de varia sanificatione fori videatur Isidorus libr. s. Umologiarum relatus etiam in lusi nona citi cap. Drus. Extra de C. S. qua de re agri ur etiam tu deforo competente. Differunt autem Fortini 2 Coinitium, sicut totum &pars Nam comitium est fora pars secundum Varronem libr. q. de lingua Lat. Comitium dictum est,quod eo licium causa coirent. Vnde etiam Plautus in Poenulo cena . Comitiales appellavit advocatos quasi qui in comitio crebro commorentur. Sic apud aer bium libr. 2. cap. ir judices dictuatur venire in comiti .
Quod ait ex C us A Cois ci ci o, elut alii legunt apud Gel lium 1 lib. . cap. taxo, si ico Cons iscere nihil aliud est quam cognosic
re. Fuerunt viri docti, in quibus etiam est Franciscus Ba diutius, qui putarunt rectius legi CAus, Cotilici To interpretati sunt id est, brevitero quas per indicem Cc summatim narrato vel exponito quod etiam probarunt auctoritatae Asto in commentario adorat eici e inde lucem inferre conati
218쪽
sunt ei quod paulus ait in I. 1.ssi R. I. Regulam eme quasi eauia conjectionem, id
est, summariam comprehensionem. Sed verior lectio&Hotomanno, Marcι sio, Aliis videtur, in lege nostra, Com ci To vel CoNs CisCITO, quam ON Ii CITO. Nam conjcere causam pertinet ad reos eorumque patronos Congcire autem, vel consciscere, sive cognostere, est praetoris siue judicis Lex autem nostra directa est non ad reos sive litigantes, eorumve ausidicos sed ad praetorem vel ludicem: ut apparet ex particula sequenti LiTEM ADDi CITO. Addicere enim proprium est praetoriso judicis. Quod ait Dambobusprontibus, idem repetitur etiam parte legis sequente itaque eo reservabimus explicationem. Ait igitur Po M MERID iEM PRAE-
rio intelligimus, si alter abesset, nee vadimonium obiisset, eum causa cecidisse quae sane gravis poena fuit absentiae contumaciae magnusque legis Decemviralis ligor cujus vestigia apparent apud Ciceronem hi orat pro Quintio, de Verrina quarta stem apiid Horatrum lib. I servi.num. 0ra nona: apud Suetonium invita Caio cap. 39. Sed haec asperitas tandem mitigata est per jus recentius ut videre est in I. 73. g. Ι.ss. deIudiciis. cl. I. C. quomodo es quando iudex. Videatur etiam de poena absentis hodierna lex . S. ult. .s qui cautionibus o c. de lex is C. de iudiciis.
Item Novellass. c. . Et Nov. Π2. cap. 3. Ad verba LITEM ADDICITO, notandum
est veteres scripsisse STOTEM: hinc in glossario veteri legi mus stipes corrupte prostites quod exponitur graece δίκου additur αρχαιος, id est, antique dictum. Valde enim probo hane emendationem Theodori Marcilii De verbo ADDrco, quod solenne fuit praetorid judici, non minus quam Do uix o, pauid antesmonui. Et pertinet hoe adiit. Insit de cio iudicis. Ovidius in Fastis, ait, diem nefastum ilIum esse, in quo tria verba lentur, ubi intelligit hae e tria verba Dorico,
De tempore solvendi judicii, ultra quod non liceret judicia producere, ex
nostra sie ait so OCCAsus SuΡREMA TE M PAEAE A s EsΤΟ. Ita enim legendum puto, cum Theodoro Marcilio cap. 8. Misaaco Casau bono lib. a.anima versionum in uetonium pag. IC6. Hotomannus legit. SOL Is OCCAsus Iacobus Rae vardus cap. 7. SOLE OCCASO, DIEI Su PREMA TEMPE sTAsEs To. Sed, ut dixi, verissima videtur lectio quam primo proposui. Videatur de hae particulavi Varro lib. 1. 2 6 de Ling atina Plinius lib. I. c. so Gellius lib. II. cap. 2 d acrobius lib. I. cap. 3 dc Festus in perbosupremuin de Censorinus in lib. de die natali cap. IO pag. 44. in editione Aldi Manutit. Sensus hie est supremus terminus judiciorum esse dicitur, cum Sol occidit nimirum sicut praelia, sic de judicia, luete ipsa quoque sunt praelia quoque civilia, nox superveniens dirimere debet. Differunt ergo hac in re. Testamenta, Iudiciis Nam testamentum vel media nocte quis jure recteque facit. l. 22. id testium 3.penultimo .ss qui testamentasacer po sunt ubi Vlpianus ait ρ eo noctesignare samentum, nusta dubitatio est. Ratio disthrentiae est, quia Testamenta sunt privata: Iudicia vero sunt publica; quorum proinde dignitas major esse debet quae nocturno tempore non ita cor
219쪽
IN XII TABB. LE GES. Gre posse videtur argumento l. r. f. 3 i. quia magistratibus si deor. Iuris Athenis tamen Areopagitas etiam noctu judicia exercuisse accepimus. Et de Augusto, hoc laiaquam singulare,di exorbitan more majorum, annotavit Suetonius, in ipsi vita c. 33. quod jus dixerit assidue de non unquam in noctem ubi doctili mus Casau bonus animadertens hoc contra consuetudinem veterum ab ipso factum, lane legis nostrae particulam allegat, Novellam is capit. exemplum Agathiae hiltoricili Quorundam porro errorem Interpretum Iuris, quem ex d. l. 2. de orig. Ium, ex Nov. 82. suxerunt, ut crederent pidicia etiam noctu exerceri posse reprehendit Marcilius c. S. in ne Eleganter autem S, O C dicitur, prosole otta lente Quem Graeci vocant ἐλιον metuit , item δυσόβα. Nec ulla fuit justa causa Grammatico Sosipatro eursolem occasium Latuae dici negaret, contra tot probati
Illud fere supervacuum est ut admoneam, tempestatem hic poni pro tempore. Sie dicunt historici, ea tempestate, prino xς pQ ς
Minime vero omittendum est ad extremum quamvis Sol occalus ea lege Praetoria, quae fuit plebiscitum, praetori per mi ilum uille Manticipare hoc tempus si vellet . atque ante solem occasum prosa mare, sive edicere, voce praeconis, supremam hora sive terminui Iudicii iam adeste: c iudices ac litigatores dimittere, ut ex Varrone s. de Lingua Lat de Censormo d. c. Io didicimus. Verba Censorini haec sunt Sed postea Murcus P tortus tribun in plebiscitum tulit, tu qηψs tum est Praetor urbantis, qui nunc Itquus, pod haec erit, diιos lictores apudse habeto, VI supremam adsoLm occasum vi ciνes dicito
De in Iure uetanuum consertione is de vindiciis. Equens lex pertinet ad legis actiones quae vocantur earumque formu- 'las, ritus&ceremonias renis iis obscuram, propter antiquitatem , c dii tensiones etiam doctissimorum virorum. Theod. Marcilius cap. II.
inlestem his verbis refert secutus Fr Pithoeum : Si SI IN Iu RE
tentiam, tiusquam verba te is ita explicat esuis qui in iure manus consererent,prator Acindam euiu, ut ne lol. lopo Meret,vindictas decerneret. Extat autem ex partim stolia Gellium lib. 2 maris; partim apud Festum in verbo Supersites Gellii verba, aliae hoc Declineia ista sunt Manu conserere est de qua re disceptatur in repraesenti, que e re at aliu est , cum a per arium sinu manu prenderet, in re optimis rei bis in Gare id est, vindicia correpta manus inuare atque in lac pr
220쪽
ispo CuNRADI RIT TER s. COMMENT. senti βη erere; quod iipud Praetorem ex duodecim abutii fiebat , in quibus irascriptμmU Si qui in Iure manum cons uni. Vbi quod dixi optimi, re bu sciendum est eos exemelidatione Theodori Marcilii Nam vulgo apud Gellium legitur omnibus verbis quod&Hotomannus retinuit. Est autem optimis verbis dictum ad eandem figuram, qua alias dicimus optima lege, optima conaritone, optimo Iurc, c Et sunt optirna verba copio uis ma&plenitIima formularum quarum verbosi tenaci loquacitatem, ambages, etiam ieero exagitavit derisit in Oratione
I in iciam putant quaedam fulis virgulam festucam, quam litigantes vel discn tantes in illa manuir in consertione, S: tias luecta, defringebant. Fuit enim haec ludicrae cuiusmodi pugnae species, vis ficta atque imaginaria ut annotat Frideric Balduinus, cap. s. in XII tab Hispag. rri quam Gellius vocat vim civilem festucariam. Festus vindicias ait suille appellatas ipsas res de quibus controversa erat quod probat auctoritate Cinei 3 Servii Sulpiti j. Finis autem huius simul aer pugnae sive luctat is erat ut alter litigantium dicere pollet, se ab altero videjectum esse de ua poliessione,&dejectius peteret se restitui interdicto atque ita judicium de possessione institueretur, altero negante adversarium possedisse. Distinguit autem Tlaeodorus Marcilius inter has duas formulas, in jus manum conserere,in exore mamian consertum vocare. Nam prior formula est ex duodecim tabulis posterior est ex Iure praetorio. Quadere plenius apud ipsum legi potest qui etiam hoc erudite observavit, veteres Alemannos&Bajoarios imitatos tueritum hunc Iuris civilis vindiciarum consertionis manuum ut videre est in legibus Alemannicis mul. 81. in legibus BaJoatacis titulo vigesima-
Restat in lege nostra ut dicamus decim patri in P R muri. Superstites dicebantur a veteribus testes praesentes, qui quasi superstaten rei, sive assisteret illi in negotio quod tradiabatur. Ita igitur etiam hi qui manum conser bant, assumebant sibi testes, quorum in pnaesentia perageretur istud pugnae simulacrum ne scilicet, alter aliqua eorum,quae acta essent, negare pollet, aut aliter actum dicere. Ita Superstites apud Festum. apud Plautum, item apud Acronem Horati interpretem reperitur. Vestigium quoddam istius imaginariae δ civilis vis remanti S in Iure nostro, quoad actum lapilli, quo utimur in novi operis nunciatione. l.I.j. meminisse, fide nori operis hiunciatconc. l. 6. f. sciendum. i.j servuita vindicetur. Quod autem Hoto inaniatis in hac lege ponit,praetorem debere vindicias de cernere iecundum eum, qui sine dolo malo possidet hoc est, eum in possessione 1uperiorem declarare cum eo congruit, quod habetur in edicto praetorio tipossidetis unumquemque in sua pollessione quam nec vi, nec clam, nec precaribteneat, tuendum esse, donec de proprietate sive domini judicetur. Qud pertinet imi quod ait Aristoteles in problemat. si diis id ςst possidentem in sua possessione relinquendum esse sive manere debere, donee judi-