Cunradi Rittershusii jc. Dodecadeltos, sive In duodecim tabularum leges commentarius novus ..

31쪽

IN XII TABB. LEGES. Cribit Liviiis lib. s. Decemviros propositis X. Tabulis Legum, quae postea duabus sit peradditis XII facta sinat, Populum ad concionemi duo calle Quod bonum, faustum , felixque est ReipublicD, psis, liberisque eorum ouillite irent S legerent leges propositas.

Eodem aut simili etiam nos exordio uti convenit, aggredientes ex

plicatio rem eorum, quae ex Legibus XII. Tabularum supersunt fragmentorum. Quod ergo bonum, faustum, felixque sit Reipublica literariae, milii, o bisque, si qui aliqua id haec praeterea legent, i I. Tabularum leges interpretabimur, exemplo magnorum virorum. Sed pauca praefabimur antequam ad rem ipsam accedamus. Duo sunt quibus extulit ingens Roma caput VIR Tu BELLI ET SAPIENTi PACis ut mascule canit Sulpitia in Satyra quam fecit de tempora bis

Domitiani, quae satis iniqua studiis sapietitiae fuerunt, semel atque iterum expuliis etiam urbe Philosophis per E lictum Principis Q libus perquam sonoris carmi

nibus breviter summa cap ta inclusit earum rerum, quae res Imperium populi Romani ex minimo maximum reddiderunt, ut Suetonii utar verbis. A de irim quidem, sive fortitudine, bestica nunc nihil dicam quam loquunt ii historiae inprimis apud Dionysium Hai: carnasseum, Polybium, livium, nec non eos, qui Epitomas ac Breviaria ex his sua consecerunt, Florum, Eutropium, Victorem. Sed

nee de Pacis operibus omnibus hic nobis propositum est explicare. Nihil enim dema'nifieentissimis de plane stupendis structuris, nihil de mirificis incrementis imperii, quod a casis pastori liis prosectum, usque de diei dilatavit, ut magnam orbis partem occupaverit,nihil de magistratuum generibus, nihil de aliis Rei p. instita tutis quibus de rebus cum voluptate pariter fructu singulari legetur opus I. Lipsit quod inscripsit Admiranda, re de magnita in Romana.

Omissisi itur caeteris, quibus Imperium Romanum crevit&stupra omnia alia Imperia se extulit, de ejus Populi Nomothesia videndum est nobis, qui legum Rom. aliquam scientiam S interpretationem profitemur. Nam inter Pacis ope ra sive ist Sulpicia loquitur, Sapientiam, facile principem locum obtinet Legis latio Romana de cujus praestantia protuli adias initio commentarii ad L 23. contia Hii De Re . Iur uidicium S. Gregorii Thaumaturgi ex Pane ruo in laudem ornoenu Quod de repeti potest. Nunc autem adjungam gravi mimum testimonium

Dio eletiani, Maximiani,quod extat in eorum Principum Edicto tibi . s. C. Greg. it up Nihil nis sanctum ac venerabile nostra jura custodiunt inita a tantumniaση itudinem Romana Majestas cunctorum numinum vore perrenti quoniam omnessu leges religionesapienti pudorati ob serpatiρη cymxit. Haec Inapp. illi, verissima

32쪽

a CuNR Di RIT TER Hus. COMMENT. Omnia excepto. . eo, quod de plurium numinum favore dicunt, cum sit unus

Verus DF u. II eo, quod de sapienti Rom. qua potius fuit, μωρ ιι, ut vere judicat Sed cum Legislacio in Romanae varia sint partes, seu formae ac species sum enim Lege Regiae sunt Leges sacratarae Tribunitiae sunt Decemvirales sunt plebiscita, tint SCta, sunt Edicta cistorum, sunt Lege Syllanae, sive Corneliae, sunt Pompeiae, sunt Iuliae, sunt Papiae, sunt aliae suis auctoribus, seu rogatoribus cognomentum sortitae, sunt constitutiones Principum, sunt Responsa Prudentum: de quibus explicatur ad i. r. D de Orig. Iur. 2 misit. Instit de Iurenat gent.. civit.)LEGE XII TABLARu M, quae alio nomine D EC E appellantur, sic inter caeteras omnes emicant velut inter ignes Luna in mores, ut Horatii verba faciam mea. Nam cum hae Leges maximam partem ex Graecorum sapientissimis institutis delibatae compsita multas etiam Regiarum Legum renova tarum complexae fuissent deinde ex his tanquam fontibus aequitatis aliae Iuris Rom. Partes sunt derivatae. Hinc factum videmus, quod ICti pariter crinapp. in Pandectis, Codice, Institutionibus Novellis saepissime nos ad ipsas XII tabularum Leges, tanquam ad incunabula juris, revocant; quid ex illis usu , qui, teste experientia, eu Livio, optimus Legum censor est atque explorator vel reteiatum, vel repudiatu in atque immutatum sit, indicant. Visus igitur sum mihi, opera pretium facturus, si de Legibus illis XII. Tabb. quae tantopere in Iure nostro pariter, lonorum auctorum scriptis celebrantur, ut paulo post audiemus, tractatum brevem haberem quo ea, quae de illis Legibus fragmenta, velut ex magno naufragio collecta exiguae tabulae, supersunt, elucidarem. Sic enim futurum arbitror, utqnia me Ius novissimum , Iustiniani Nearis seu Novellis comprehensum, nova quadam ratione explicari diligenter auscultant, iidem simul etiam antiquitatis vel memoriam retineant, vel notitiam sibi comparent altero videlicet oculo ad jus, quo utimur intento, Sc altero ad usi e tus, quod tamen non per omnia antiquatum est, retrospicientes. Quae collat Iomirum quantam astera Iuri Sprudentiae lucem radicum utilitate conjunctam delectationem Iure proinde cum Gregorio agi angeno dicere possiimus:

id est:

Si nova te capiunt, hein do nova tu vetera atrum, Iungo, orantiquum flatur inde tibi.

Sed priusquam ad ipsas Legum Decemviralium reliquias partim ex libris iuris nostri, partim ex aliis au notabus collectas interpretatio nostra accedat ratio ordinis postulati ut de illarum compositione, pauca ex historia Rom. repetita prae mittamus dem de varias harum legum appellationes, item elogia Sc laudes proferamus quibus summi viri Leges XII. Tabular Um cumulate ornarunt Tertio, de earum , o, , , duratione: sarco Qtii 'tio fuerint interpretes XII tabb. qua viceres, qua receiitiores. 'Oiti emo de ordine, quem in hac recensione&explicatione sequemur.

33쪽

PRO LEGO MENORUM CAP. HISTORIA COMPOSITA RVM LEGUM

DECEM UIRALI M.

NID historiam compositionis harum leghim quod attinet, ea potissimum Ui Tito L, io, historiae to in principibus, repeti debet, adiuncta et L in elegantissima Erud Misma Epito me,

quam nobis reliquit Pomponius in l. r. D. de orig. Iur. Prodest autem in ea ad haec capita sive circumstantias, ut vulgo vocamus, attendere. Quo temporem

item Quam in i quare facta sit hac nova Nomothelia: iribus auctoribus adjutoribus, Quanto item studiosae a sitae promulgata: A quibus Romani hanc Legum quasi conectam fuerint mutuati Quae omnes crium stantiae hoc etiam sti septem clauibiarum continentur: Quis ' quid ' tibi Ouibus auxiliu , Cur ' quomodo ' quando Primum igitur de Tempore sciendum est, Annis fere XX post expulsos Roma re ges, cum o inne Regrum nomen ultimus eorum Tarquinius sua libidine crudelitateque Roma iiis exosum reddidillet, animum ipsos ad novam hanc legislationem adlectile. Sic enim res cogebat, ipsa necessitas exigebat. Nam leg. Regiis per Tribunitiam legem abrogatis, Pop. Rom. magis Dacerto iures moribus, quam certis legib. regebatur idq: non sine magno incommodo Rei p. Accedebant graviter contentiones, qui b. plebs cum Patriciis collidebatur per multos annos, dum hi suo arbitrio ius reddentes tyrannice multa agerent Plebs a. nimis asperae dominationis impatiens ipsisse opponeret S per Tribunos suos postularet, ut communis aliqua legum ferendarum ratio iniretur. Itaq; SC est factum auctore Tito Romilio Viro Consulam, quod flebit ilo confirmatum est ut legati Athenas Lacede- monem, quae duae resp. totidem quasi oculi Graecia fuerunt,inq; alias Graecia civitates mitterentur, qui cognitis&examinatis illarum patri institutis ac leg sapientissimis, exemplum inde ad imitandum caperent, Romamq; deportarent.Tres autem lepati fuerunt missi, quorsi nomina, Sp. Postumius Albus, A. Manlius, Servius Sulpicniri vir consulatas Sc hi tres in sua legatione triennium totum consumpserunt Neq; n. erat res facilis confectus tot obire civitates tot leges,tot mores populorum, tot instituta variarum rerum pii colligere, deictabere, comparare, exa inare cum earum civitatum moderatoribus de optimis leg. Mel p. gubernandae ratione conferre id quod nostri hi Triumviri legati fecere qui quidem non solum Athenienses MLacedaemonios adierunt, quorum illi duo nobilissimos Lecis latores habuere Draconem, cujus leges propter nimium rigorem, sanguinei criptae dicebantur. Solonem, qui illarum asperitatem in multis articulis mitigavit: Isti iure non scripto potius uti,d quae pro legibus observabant, memoria mandare solebant, sic a Lycurgo edocti ut post Iosephum historicum lib. applo-κem, etiam Iustinianus mdicat. sine sinpto vers. ct non ineleganter. In .de .N. . oecessed etiam alias civitates tum in Graecia, tum in illa Italiae parte, quae Magna leti Maior Graecia olim dicebatur, ubi lythagorei olim floruerant sit in Num ad Malchum de vita Pythagorae dixi h& Zaleucus ac Charondas, celeberrimi legislatores itiorum ille Locris, hic Thuriis leges praescripserant deqvibus extat oratio aute hosce duos&viguiti annos a me habita. A di Hie

34쪽

Hic tacite, praeterire ton possum stravem ad ridendum fabellam Accursianam, quam tradit lotia in L et exactis verb. constitu L D de Orig. Iur. dc quam tametapro vera historia habet i obertus Marant de Or Iudic part 3 princ. n. 2O. Sed e X- agitat, cinerit b, Gul Bridaeus in ii nor. id Pandect Noluisse cilicet Athenienses

Romanis, a quibus X. legatos exceptilent cum verum sit tantum tres naillos esse)legum suarum copiam statim facere sed prius explorare volui ite, an ellent ligni capaces earama ejusque rei gratia Romam mitisse sapientem quendam. Huic Graeco a Romaius obiectum fuisse fatuum, qui cum eo disputaret ea lege,ut neuter loqueretur sed tantum nutu signis inter se agerent, quasi qui micant digitis gesticulationibus. Ibi tum miriirca eum animo suo agitasse illum sapientem G caecum, de uno Deo de Trinitate, dc de Providentia atque omnipotentia Dei cui omnia sint manifesta S qui omnia manu sua teneat conclusi, quamvis interim fatuus ille Romanus alia omnia cogitaret ac significaret gesticulationibus suis vitiae tamen sensa animi stulti fugiebant alios: quia animi character est sermo,

suiquamdiu abest, aegre stulto sapiens discerni potest: Vnde Socrates adole-cens ciuidam jebat, Loquere, ut te videam. Sed illa Aceursi Naranta fabella nos monere debet, quantis in tenebris versentur, qui antiquitatis cognitione destituuntur. Hi enim quasvis fabulas pro historiis cominiscuntur, S tradunt pariter atq; accipiunt quod Accursio ejus sequacibus cum hic tum alibi accidisse videmus. Sed omissis fabulis ad historiam revertamur. Post triennium ergo cum Romam tres illi legati ex Graecia rediissent, ac secum velut sylvam quandam optimarum legum isariorum institutorum reportassent domum , ad compositionem novi juris propius accesserunt Romani. Placuit enim Senatui post longam disputationem sententiarum varietatem, ut ex Senatoribus Decemviri legibus ferendis crearentur qui cum summa flent potestate, soli, abdicatis interim omnibus aliis magistratibus, sine provocatione, hoc est ita, ut ab illis ad populum non licearet provocare. Sic comitiis centuriatic quibus populus per centurias ibat in suffragia creati sunt hi decem. I Appius Claudius a T. Genutius: qui duo tum forte Cois designati erant. 3. P. Sestius qui erat alter consulam illius anni. q. Spurius Postuminus Albus,1 A. Manlius, i Servius Sulpitius: qui tres erant legati, de quibus supra dici um 7.T. Romilius, de quo item ui pra: . L. Veturius si C. Iulius di io. P. Curiatius: Horatium vocat Dionysius. Recenset haec nomina etiam Isidoras lib. Orig. c. r. unde sumpsit Gratianus can. r. i l. . Hi X viri anno vertente compositionem legum absolverunt: ter quas Leges Sacratas omnes, de Regiarum aliquas, retulerunt alia, quae deesse videbantur, ex Graecorumnstituti suo pleverunt hi erim summa consentione atque concordia Ius populod cimo alioq; die quasi ex oraculo reddebant incorrupi m. Est autem inprimisinem rabile, quod incon ilium adhibuerunt X viri Hermodorum Ephesium, qui tunc forte in Italia exulibat. Cujus optimi viri suae civitatis principis meminerunt multi auctores ut praeter Pomponium n l. 2. . . D de Orig. Itir Cicero lib. s. Tusc. Luae .H- pag. ante in Strabo lub. q. Plin. lib. 3 . cap. s. ubi cribit, ei Romae laci iam publice in foro positam esse, quod Decemviris leges solonis in te pretatus esset. I, Iem Hait ejusdem dc Diogenes Laertius pit. Heracliti. De exilio

35쪽

hujus Hermodori qtio da jebam, ii istoria sic habet quod Ephesi, cum eum ob virtutis exul eralitiam oditient plebiscito seu psephismate ipsum civitate expulerunt

cuius formultim sic ex Graeco vertit Cicero Nemo de nobis unus excellat sed 'ut extiterat, alio r; loco, ct apud altossit. Ob quod plebiscitum Heraclitus philosophus, cognomento Scotinus appellatus,ajebat, Ephesios dignos esse quibus gula frangeretur quam primum puberes fierent. Extat etiam Darii Regis Persarum epistola, qua id iactam Ephesiis exprobravit vide Heli Stephani poe in Philo ophicam ,ei ub-

ectas veterum epistollas. Sed ea Calamitas Hermodoro in bonum vertit. Nam quem exilio multarat ingrata patria eum Italia Si inprimis Roma summo honore excepit ac statua publice donavit Comparare equidem oleo hanc sortuna Hermodori comutationem cum iis, quae Demetrio Phalereo acciderunt, quem cum temsua patria, Atheniensis civitas, honoribus dejedium expulisset in exilium, honestissime habuit Rex Egyptiorum Ptolem us cui etiam auctor fuit,ut curaret Hebr O-rum libros in Graecam linguam converti,' ilibus nobilissima sua Bibliotheca Alexandrina augeretur. Vertim ab hac digressiuncula redeamus ad rem propositam. Cum itaque hi decem vita, quos diximus adjuti opera Hermodori, sive ut interpretis Graecanicorum institutorum, sive etiam ut consiliarii, Legum compositioni summa consensione Sc concordia, magnaque cura de religione ut dictum)toto animo incubuissent de interea decimo quoque die jus populo reddidissent: tandem Leges illas . Tabulis aeneis quamvis eboreas fuiste velit Pomponius)comprehensas, 'ot enim ab initio fuerunt, pro numero videlicet auctorum maxima adhibita solemnitate promulgarunt i comitiis centuriatis consensi Populi Romani confirmari curarunt ut videi e est apud Dionysum Halicarnasi eum .io. dc Livium lib. s. Deinde, cum fui it et animadversum, quasdam leges adhuc deeile, quae tamen ad Rempubi bene instituendam necellariae viderentur altero post primam promulgationem legum anno, creati sunt iterum X viri, partim novi atque alit, partim iidem Ex prioribus enim mansit Appius Claudius inter eos Qui recens creata sunt nobilissimus fuit ab Vibulanus, qui ter consul hierat. Ab his duae noua tabuli sunt additae, ut ita ex X fierent XII. quae primo quidem pro rostris pro post , postea vero in Capitolio Romae asseruata sunt. Hactenus de histoma haec susticia delibasse nisi forte hoc etiam addendum, Imp. Hadrianum multis post seculis Atheniensibus, apud quos libenter commorari solebat, te es aliquas certas petentibus Atticas eorum leges reddidit e tit optimas. Quadere vide Eusebium iri Chroiit c. p. 67. edit. Scal duratione istarum

Ledum, sise potius Tabularum, posterius sub alio capite dicam. De Oscis Legia but quare cappellata fueritu illae, quae duabus postremis Tabulis et anthei , dicam in serius is capite V. ubi etiam de quibusdam Legibus plebi iniquioribus,&quae optimatibus plus aequo favere visae sint unde inter cives discordiae

Sed nee illud praetermittendum erat insuperior historia Decemvirali miri- .seξ degeneralle posterius Appium Cl. milium: de cujus improbitate&libidinibus nonnulla afferain iis ra classe ult. part cap. o.

36쪽

DE VARIIS APPLLATIONIBUS ET NO-

minibus, quibus Leges ista designantur.

Communissam est appellatio, qua tege XII TM. dicuntur tametsi, ut

supra monui, initio tantum ei lent, Sed sunt Malia plura eius no inina. Aliquando enim absolute, quasi per excellentiam dicitur Lex. Nam ut Ius Romanum quali sinimae proprium fecit nomen Iuris Civilis ut item Roma, urbis . denique ut Homerus apud Graecos, Virgilius apud Latinos commune

Poetarum nomen sibi vi: dicavit, propter excellentiam 3 1ed jus quidem in sin Insilui deIur nat. Ita haec quoque legislatio tanquam aliarum regina ac domina hanc appellationem meretur: tim XII tabb. sint quasi fontes universi IurisRomani. Loca autem in quibus hoc nomen sic positu in reperitur, praecipua sitiat haec: LI. f.s paciscar. D. de paci. L 3. D. de usu cap. l. iso D de C. S. In latur. de legit patr. tui. L pen. D. ad LIul de adult. . passim alibi in jure nostro item apud Ciceronem in Top. δ lib. 8 eps 8 ad fimi Festum in Percunctatuni Deinde vocatur etiam Lex Romana ut apud Festum in rati m. Eandem ob causam excelleiatiae, appellatur quoque Duc vide, ut 3 9. Instit de hered quae ab intes defer. g. Insituri detestam. ord. g. emancipatos. Insit de exher liberor. f. i. Institui de usu cap. ubi Theophilus. Praeterea vocatur aliquando haec Legislatio Ius ut in l. 29. 3.7.D.de lib. ct posth. Item lex antiqua ut l. 2.3. I i. D.de ori jur. l. I . l. penult D deleg hered Lin C. de jur. Quirit. toli 3 ult. Insit de legit agnat. success. . quae autem. Insit de bonor ptis. l. i. D. de noxaL action Iustinianus etiam antiquis imam Ggem vocat o Peli. 22. capit. 2. quem locum Jesua programmate publice laudavi,&infra referam capite proximo ubi de laudibus atque elogiis XI L Tabularum. Vocatur cos eaploratum L . dc penuit. C. de legit hered. hiatenus scilicet in usum forensem receptum fuit. Vocatur de lex Decemviralis apud Gellium libr. o. cap. I. Interdum etiam per ellipsin rotunde loquentes auetores, vocant Legem XII cum subaudiendum sit, Tabul.irum ut apud Festum in verbo: V mgulatio. Imo etiam adhuc rotunditis XLI. Sic Cicero a lib. de legib. Discebamus pueri, XII tu carmen necessarium ubi subaudiendum scilicet Tabularum Leges Graeacita mi Cti,qtiam Historici vocant δαέ χάδελτον de δυοδενώδελτον temωεν Ω-

Et tantum quidem de appellationibus variis harum legum Deinceps quae ad earum commendationem pertinent paucis subjiciem US.

37쪽

IN XII. T ABB. LE MES.

QUINTIS ELOGIIS ET LAUDIBUS PRAESTANTISSIMI quique craptores exornarint Lege XII. Tabul trui T' R diemur hunc loctima Ciceronianis latidibus quibus nihil potest fie- luculentius, nihil praeclarius. Is igitur in I de Oratore sub persona. ICr di it, clam civilem scicinitam des ripit omnibus civitatis utilitatibus ac

partibus XL. tabest contineri Deinde addit Fremant omnes licet, dicam

quod senties Bibliothecas mehercule omnium Philosophorum unus utibi videtur duodecim tabularum libellus,siquis legum fontes 2 capita viderit, ct auctoritatu pondere, ct utilitatis ubertate superare. Nec dubitat idem Cicero flirmare, omnia quae usquam sunt Iura civilia, prae hoc Iure decemvirali incondita ac pene ridicula videri. Idem Cicero lib. . de Republica loco apud Non. Marcellum relato in verbo Lis , ait se tabulas admirari, nec rerum soli in sedis verborum elegantiam. Idem lib. r. de Legibus, tibi hoc nomine gratulatur, quod hunc libellum tanquam necestarium quoddam carmen memoriae mandarit cum aequalibus suis, Ic indignatur super aliorum hae in re negligentia qui non idem facerent. ii sebamus inquit pueri duode ιim ut carmen nece trium qua jam nemo fit. Cornelius Tacitus libr. . Annali mi, Creati, inquiri Decemviri, accitis quae usquam egregii, compositae XII tabula nisa ut raris. Finem aequi iuris vocat, quasi dicat Ius aequum non habere quo ulterius progrediatur, si a XII tabul. legibus di celthim fuerit. Ibidem hoc velut ex tripode oraculum legimus paulo post morruptis ima republica plurimae leges. Livius lib. q. fontem omis privati publici' 'tris vocat has leges in immenso hoc alia rum super alias acervatarum legum cumulo. Item abiolatum velut corpm omnis Roma ri uri appellat idem Livius. Sextus Caecilius Ct apud Agelliti in lib. ΣΟ. cap. i. allentiente Phavorino Philosopho, testatur, has leges inquisitis exploratisque multarum urbium legibus eleganti atque absoluta brevitate verborum scriptas suille Ex quo loco etiam hoc obiter observetur, non tanti m ab Atheniensibus de Laced 'moniis verum etiam ab aliis Graecorum civitatibus materiam liti- ius legi lationi mutuatos fuisse X viros. Diodorus Siculus historicus, qui Au-oust Imperat aevo floruit, lib. 2. Bibliotllecae scribit, Legislationem hanc Nomothe- avi voeat sua lingua in omnium ad nil satione utiles, mansilleque ad sua usque tempora descriptam breviter c absque omni superfluitate Sc redundantia Dionystii Halic nalleus l. b. M. Antiquitat. Rom. easdem leges miratur, ut Leges maxini venerandas praecipuae majestatis νοὸς μαλις α ὶανοῦς. Iusti in anus nosterea clem tum 'bantiquitate commendat, tum a simplicitate legibus amica Deaniati Q ntate Ic ait Nov. 22. cap. 2. Anti m sena nobis Legam , t aes te prima emptibi Roma , ordinavit. Cur Imp. addat particulam χάδὸν, id est, fere, intelligetur ex iis, qui ap. Qxinde Legio. q.iae XII. Tabulas Praecellerunt. Me limplicitate me in i Ditis est locus in . lateri u veri sed quia Dis de legit. . n. succeis. ID quidem inquit Lex XIl tabo nuco modo introduxit, sed inpii itatem legibus amicam amplexa, ι Sic Paulus .sentent. S. Lex duo ecim tabb nulla dis retione sexus cognatosa imitta. Eo de inque nomine idem Imperat duodecim tabularum leges com

38쪽

s CuNRAD RiTTzRs Hus. COMMENI . commendat in i pen de legit her eum ait Lege XII tabi . bene humano genere pro-θeclum est, quae unam consonantiam observanaum esse existimavit. Ad earundem laudem commendationem ma rnopere pertinet, quod in p. subria de suas coniti tutiones ex his XLI. tabulis derivat, abrogans ultri leges aliorum principum ei Iurisconsultorum responsia, quibus legi huic derogarant, id quod in progretia explicationi suo loco indicabimus Sed hic obtrectatoribus quibusdam respondendum est. Sunt enim qui putant, XII tabulas Imp. vocari antiquis fibulas m prooemio Instit Sciterata abula .mLI. . adhaec C de annal. excepi. antiquisubtilettatis ludibria iniun. Coti desua. Dr. Ouirit tost. Quibus recte occurrit v, negando, haec loca de XII tabulis intelligῆnda esse. Quin potius Imp. aiati qua Uabulas, antiquae subtilitati ludibria, si cupiscalibi vetussimam observationem, dicit in genere quodlibet jus obsolet uinci antiquatum oppositum videlicet ei quod usu receptum in ipsis rerum argumentis obtinet. Atque ita etiam Theophilus accepit in d. prooem. Insit tibi ait: fabellis similes esse leges, quo olim viguerunt, hodie autem nullo in usu lunt. Sκbtilitare verbvocat jus civile& formularium mediae uri sprudentiae de qua vides media Institui de legit agnat. iuccess Quas formulas earumque captiones etiam Cicero deridet in Orat pro Muraena ct alibi Per iteratas deniquefabulas rectius intelligemus ind. l. I. Cod de annali except artes calumnias tabularum de quibus prolixus de memorabilis est locus apud Ammian Marcellin libr. quem etiam in Orationibus meis de judiciis laudavi. His igitur nihil obstantibus maneat sua XII. Tabulis nostris laus illibata integra cui hoc accedere potest, quod ex Horatiis non illiu didicimus, fuisse illo aevo, qui XII. Tabulas ipse φώ vocat Tabulas peccare vetantes, quasi: quinquevirisanxerunt tanti fecerint, ut dictitarent Musas in monte Albano sic locutas fuisses quem pdmodum de Plauto nonnulli censuerunt, si Musae vellent uti sermone Latino, non aliis quam Plauti verbis usuras Horatius tamen ibi ineptos ac nimios fautores veterum, αλstiditores omnium recentiorum exagitat.

De Legibis quibu dam, quae XII tabb. Leges apud Romanos pracesserunt.

Ts Imper tor in . Nov. r. cap. r. legem XII tabb antiquisiimam vo

cat tamen non ita hoc intelligere debemus, quasi omnium prima haee fuerit legislatio apud Romanos aut quasi nulla aliae leges eam praeces.serint. Neque enim per tot annos Romani sub Regibus sine lege omni vi, e re tametsi initio populus sine lege certa, sive jure certo ageret dum omnia manu regia agerentur, id est , nutus&voluntas regia projure erat secundum it

lud vulgatum: Sic volo, sic ubco sit pro ratione oluntas teste Pomponio in

39쪽

IN XII TABB. Eors. l. r. f. I. D de Orig. ur. Ideoque rectissime addidit Iustinianus particillam limitatricem seu restrictivam, Ῥίν, hoc est,fere, siue pene Antiquisiima si iiqint nobis lex prima pene Npa M. Remanorum, di 'onens, O c. Oportune igitur hic iam quaeritur, quaenam Leges fuerint XII tabulis anteriores. Ac primum quidemnierunt Lege Regiae Romulo, Numa, a Servio Tullio Maliis latae quae cum sine ordine primum vagarentur, deinde sunt a Sexto Papirio veliit in corpus quoddam redacita: qtiod Ius civit. Papirianum dictum suit Romuli autem leges Curiatae sunt appellata: quod ad Populum in XXX partes seu curias, a cura Reipubi dictas, distributum, eastillisset.vide l. 2. β 2 postea, ct g. . postea. D. de orig. jur. l. I libro Memorabilium D de V. S. Has leges Regias nostra memoria viri quidam Clatissimi Doctissimique collegerunt, ut Ant. Augustriaus, Fulvius Vrsimus Rom. Iust. Lapsius,& Franc Modius amicus meus, dum viveret, optimus. Sed cum ob Regum tyrannidem libidines, quae solent eis cause gravissima rum in Rebuspubi mutationum,uel etiam eversionum earundem. Populus Romanus dominationis regiae pertaesus, atque ad libertatem aspirans, auctore Bruto,

ut est apud Livium, Florum, Malios, urbe expuliiset reges ipsis etiam leges regiae, quasi in exilium profectae sunt una cum suis auctoribus, non quidem quod certa aliqua lege Tribunitia effetu abrogatae: ut vulgo putatur sed quod tacito populi consensu in dosuetudinem abiissent. Sic enim intelligendus est Pomponius in .La. f. 3 exactis ubi se distinguendum esse. Ex iis deinde regibus lege Tribunitia, omnes leges hae exolero ni . docuit Theodorus Marcilius in interpretamento sua L. XII tabb. Hoc enim vult Ctus: Reges exactos eis per legem tribunitiam mi prae se fert vulgata distinctio quae ponitur ante verba, elembunma, post regibus. Adde, quod nec satis commode aut Latine dicuntur Leges exolescere per legem aliquam sed potius desuetudine exolescunt siue non usu per legem vero posteriorem abrogantur priores. In summa, nihil verius esse arbitror illa distinactione&interpretatione Probo etiam eiusdem Marcilii emendationem, qui apud eundem Pomponium in ἐ.l. 2. f. 3. pro, ali, restituit, L in illis verbis carpit pop. Rom. incerto magis Iure conssuetudine agi ubi agi nihil est aliud quam regi. Recte enim atq concinne Populus vel Civitas vel homines dicuntur iure&lege agi, id est, gubertiari sed .ili non item. Idem etiam Ciceronem pro Archia putat

scripsisse, runt ubi vulgariter ab omnibus,alunt in illa nobilissima sententia de studiis haecstudia adolescentiam alunt. Sed ibi puto defendi posse vulgatam lecti nem,quasi sci Cicero ali mentum sive nutrimentum a studiis velit suppeditari ado

lescentiae. Praeterea idem Marcilius putatii d. l. r. g. I. ubi legitur: sine lege certa. in jure certo cilla verba priora,sine lege cria, irrepsisse in textum, ex lolla alicu ius interpretis: crectum elle,sine iure certi quia etiam infra opponat Pompo nius inter se duo illa, Incerto ore magis, qlium per Legem latam. Denique contra dieit idem Cui acio, qui ideo vult Pomponium usum fuisse numero plurativo, de exactis regibus cum tamen unus duntaXat rex Tarquinius Superbus fuerit expulsus quia respexerit IC. ad omnes eos, qui quandoq; potuerint ad regnum aspira- iri quod ex regia essent stirpe Marciliu vero ait, idebsic locutum IC. quia cum patre

40쪽

patre Tarquinio etiam liberi eius stierint expulsi. Iam vero etiam liberos Regum dici Re res, ob spem videlicet successionisis regnum pateriatim quod probat auctoritate Servii 4. Eneid. 9 Eclo r. i. item ex Cicerone, propone tibi duos reges m M. Marcello. Reoi fugi illius praeter historicos memnait tuam Autontuli in E coga; itit. Defertis Romano Nec Regifugium pulpis ex urbe Uranni Latum Romanissa reticere di m , a. Dixi, leges regias ex ptiliis Roma regibus exolevisse, quia scilicet populus odio te ii Domita is noliterit illis uti. Excipiebantur tamen leges Tuciae. Nam cum bervius Tullius Leges tulisset de rebus contrahendis, alio ure privato; sed pauciores,qNam ut rerum ac litium varietati pares estent: quippe tantum O. has a Tarquin: superbo ante exilium abrogatas Pop. in uium recepit ut ex Dionyii Halicarnalleo apparet lib. i. Deinde Leges Tullias secutae sunt Valeriae, de provocatione, de his videatur Dionylius d. libr. s. Phuarchus in Valerio unis ii .ctio. Val. a XI mu lib. q. c. I. Valerias exceperunt Leges Sacrata, quibus constituta est tribuniti potestas anno quasi XVII most exad OG Reges. De his vide Dionysium . lib. . Festum in verbis, Sacratae Leges. In his fuit etiam lex Icilia prima, de ex Italiasecunda de quibus vide Dionys Halicarnalleum lib. .ctio Ciceronem tib et de P. Livium stλ . Cicero quidem d. loco, cum de veteribus sacratisque legibus meminit, Omine veterum legum intelligi vuli Leges Regia, Valerias sacratarum vero nomine,, c ea 'tate proprie sic dictae, acilias. Quod autem Cujacius lib. I. obser c. 2I tentavit substitueretio eteribus XII. proin veteribus his id refutat Marcilius recte, siquid ego intelli M. Hoc quoque recte quod contra Cloacium Verrium apud Festum dessendit,oscas leges non fuisI dietas secratas, sed p tius posteriorum 2 tabularum leges, quas supra diximus prioribus Decem superadditas fuisse Eas enim aversata plebs tanquam in se iniquiores,&contra propensiores erga patricios, sive optimates, per contumeliam scas appellavit Osci enim dicebantur a Romanis eae gentes, quae in Italia sermone non mere Latino, sed semigraeco utebantur de quibus Titinnii elegans est versus trochaicus apud Festumhisce violscefabulantur; nam Latine nesciunt. Deinde non tantum sermone mixto barbari erant Osci, sed etiam animis fere hostilibus in Romanos,&moribus spurci atque agrestes. De iniquitate vero quarundam legum adversus plebem, propensione nimia in optimates quod dicebam, id clarissameeliicet vel ex duabus illis quarum una a connubio cum patriciis arcebat plebejos altera a jure auspiciorum 4ecialium eosdem ex clii debat, quod totum in pati ciorum potestate elle volebat. Itaque semina discordia rei

publicae pernicio e in quibusdam legibus interspersa fuere. Vide Dionysium extremo lib. Io, Antiq. Rom. de Servi iam in 7. En Sunt qui putant non oscas, sed ο -- . di stas fuisse Leges posteriorum duarum tabular quas ascitas aliunde ac velut transmarinas, sive ex Graecia petitas. Sed ita non hae sol ae, sed omnes etiam decem

Piorum abb. Leges osseae vel oscitat essent dicendae quod falsum tamen est. Differentia igitur inter Leges Tullias, de inter Valerias a cilias caeterasque

sacratas