De caloris animalis fonte : dissertatio inauguralis ...

31쪽

acidi carbonici parant et Odunt, quam Pro corporum magnitudine homines ot animalia, calorem oro in illis multo, minorem invenimus,'. quamn hisP Itaquo improbabile nono est, De simplici carin Onis combustione. multo plus caloris pro acidi car- onici copia procreari, quam in plantis et homini-γus; quod quamvis . concedero noletis, Vos tamen, neam iacilest ad caloris animalis fonterii carbonis CHIm,ustionρε demoliendum sitis, bene monet. , seu .

Bro die, quocum et Ber Zelius consentire vix lubitat, a nervis calorem animalem pendere eb pint reari docere conatur. Haec sententia etsi est pro abilis, nullam tamen veritatis ot assentiendi habetotam. Naan quod, nervis ligatis, pars aliquat cororis algosciit, id omnem dissensiunem tolleret non otest, quoniam idom, arteriis partis , ali jus ligalia

Ac te quoque . lector benevole, si iluem inveni,

contra mecum nullum habeo' comitem, metuiturnivat, iam eo per F ιν i pervcnisse. ii Equiem nos nostrae quaestioni non tam lucera k iquam

octoin quandam offundisse, nosque ambos an .pul rrulento campo, in quo discrepantia experimenta et bservata sese conversis frontibulimiant, mersari con-3do. Jam igitur nobis, de ipsa i cia is natura inqui ritibus, an sorte e sumo lucem dare tandem con- agat, periclitandum erit; quae quidem Omnis quae-io in eo consistat opus est, ut, num calor sit co

32쪽

pus simplex,' an compositum, an sit nullum, decla

Calorem esse quendam i tremorem , aut motum, aut trepidationem corpuscul6rum, qui tanquam calor sensu percipiatur, antiquior est sententia de ejus na

Sehel ling Ι do caloris natura tali modo ratiocinatus est: nLux ex aethere, qui est ejus princeps agens principium positivum .vocat), et ex Oxygenio. quod est principium, negativum, constat. In corporibus ψoro inflammabilibus. . Oxygenii oppositum latet, non equidem ut corpus aliquod, , sed ut proprium horum corporum et commune./ Fili igitur Oxyge nium, quod est lucis negativum, Tespectu ad inflammabilia habito, principium positivum. n Caloria autem agente i positivo metiarenisu inflammabilis alicujuo: eo poris nascitur. η - Loco alio. i Si qua materia est primaria, quae corpora omnia vel uti lux, vel ut calor inhabitat, tum etiam omnia corpora, quibus illatim inest, hoc repleta esse debent, ita ut, inflammarbilia practer caloris imateriem, varie condensatam et vi uaria dissolvendam; iam nihil esse, inon temerqiudieaverim.re i . f. Aoc, Potite, S ched ling. ik te nos esse, quibus nihilue i hisce sententiis, inesse videatur, licebit, quam 'ia

33쪽

plurimis salsis vera tamen quaedam te adiunxisse

lubenter concedamus.

Blachi usi primuis calorem latontem invenit, de quo postea paene omnes Chemici et Physiologi, quoniam ad rem nostram Occultam et penitus abditam explicandam aptissimus erat, cum illo consentiebant; atque ille satis acute dixit: Calor est corpus simpleX, latet Vero, asi sensu percipi .nequit, in corporibus aliis si vero ex illis excietur, liber factus, i sensu perci

Aliquid tamen, Blachi, nos docere omisisti ;i iaenim, calorne, liber factus, iterum corpori alii in

haereat, atque hoc duce mundum pervagetur, an nulli alii. corpori inhaerens,, cum nulloque comm iri tus, ut purum et mero simplex rorpus porcipiatur bQuod facile tibi orit dicero, nam omne corpus, Vesimplex, sive compisitum, nullo alio adjuvante, 'Perse percipi, persistere, et permanere valet ; num calori, libero facto, nullo corpore alio, ' quod eum i quasi

manu ducat, sin tersistendum et remanendum opusiostῖ Latentem datio carere non posse pententia tua aporte docet. Lalens tergo non potesb per iso Persi' Mere, si vero in altero flatu persistero it maneretrMusat, num in altero illum per se posse putas Τὰ fuvhro in noutro statu, corpore alieno spoliatu nequit, manere qui tu eum corpus simplex dicoro Potes quod nunquam ut simplex sensibus occurritῖ Si quis de lapido, aut ut 'corpus subtilissimum proponaim, de

34쪽

Hydrogenio more tuo philosophari vellet, ita: En,

adest Hydrogenium, corpus simplex, nullo tamen modo, nullo sensu cognosci aut percipi potest; latet enim; - nonne tu philosophum interrogares: Unde Hydrogenii praesentis, si id nequo cognosci, neque percipi potest, tibi notitia venit ' Nonne dixisti, corpus adesse, sed latoreῖ Si vero praesens exse iam

cognovisti, iam nore latet. . MNon sensu, sed cogitatione cognovi u Corporis alicujus non sensu, Sed cogitatione Cognoscere praesentiam, profecto nihil aliud est,i ac speciem ejus tantum fictam animo pervolvere. Itaque tu dicere voluisti: calorem latentem re Vera in Corporibus non adesse, sed nobis solum speciem ejus fictam mente terihodam esse. i Quum enim illum, ut liberum, saepius in corpioribus re Vera adesse videamus, quumque corpus si plex ex aliis

corporibus, nisi ibin antea insidiis fuerit, progigni

non possit, eum latere concludi debere, quoniam alias ratio exitum reperire non possit. - DHeu tu, in Vera adest, sed latet. - Habes ergo. caloris latentis aliquam praenotionem innatam i et i insitam, quaei quidem tantummodo, ad cogitationem, non ad Corpora ipsa Valet. M Uid multa, utrum ad cogitatio Dem, an ad corpora , valeat, si calor liber adest, etiam latentem odesso necesse est, sed quoniam latet

percipi nequit. o Aha, tu philosophari, jam probo

.Etsi Berzelius, num . calor sit corPus simPlex,

35쪽

an compositum, an nullum, non plane distinguit tamen hoc unum, calorem esse com P sitiam quod i qm, ex electricitatibus oppositis enatum, o sentcntiis suis deducere licet. Electricitas sic enim locis variis libri sui docet) summa et unica causa agens

totius naturae esse, videtur: est vis unica, P; a terquam altera exsistere non Potest.

Tu tua, Bergeli, Philosophia salis nos angis. Quum enim, calorem electricitatibus consociandis

esse effectum, electricitatem Vero Uriam naturae esse

vim, nos docueris, essectum illud iritelligeritiae nostrae notionem omnino fugere videtur. is non potest esse, nequit enim altera esse; neque COI PUS OSSepotest, nisi in hac re eorum philosophorum, qui omnem maleriam et omne corpus e duabus in tuo casu ex una) viribus sibi contrapositis, procreatum otprocreari arbitrentur, opinionem nos sequi cupis. Te vero, nam ad illorum disciplinam proclivis esse vi doris hanc obsecuturum, monitis et senten iis virorum doctissimorum, in quibus summus Hordor, retardare conor. Is ita docet: MNulla vis, nulla mens per se potest aliquid agere aut Perficere, ne animus quidem ipse et mens sine corpore aliquo, quod illis ut instrumentum aut Organum sit adjunctum, actiones suas perficere Valent. v Quod si igitur vis, nullo corpore, ut instrumento adjuncto, nihil agere, i) G. H. Herder, Mei akriti L.

36쪽

multo minus aliquid es scere potest, qui sit, Bergeli,

ut illa argumento tuo corporis alicujus, vel tandem corporum Omnium Seminator, et sator et parens

iacta sit 8 Quare quum de calore, sitne corpus simplex quae Black ii est sententia, et certe falsa, quoniam corpus simplex ex aliis corporibus, nisi jam antea in illis fuit, progigni nequit; vidimus autem Supra, calorem saepenumero multo majorem et multo plus e corporibus, quibus nullo modo tantum caloris inesse concedendum fuit, provocari , an sit Vis, quam nobis opinionem sequentibus cum Berzelio, qui unam tantum naturae vim, eamque electricitatem esse Contendit, oritur dissensio; neque vim aliquam nostris sensibus percipere et cognoscere possumus; Corpora tantum, Vi acta, Sensu cognoscuntur a nobis, non vis

ipsa; calor vero certissime tactu percipiluio an sit tandem illud electricitatibus sociandis effectum, compositum et enatum, de quo loco alio dictum est diligentius, merito dubitare possimus, jamjam, aliquid certi habere cupientes, ad aliam de calore philosophiam confugere cogimUΓ. Etenim vim, nullo corpore adjuncto, neque agere, neque Perficere quidquam, neque idcirco cor- Porum Parentem esse Posse, supra cognovimus. Quid tandem, si corpora naturae in regna sua restituere, atque ea, Vice Versa, illius procreatores judi- care conaremur, num PerPeram factum osset y Mi-

37쪽

nime. Quid enim interest, num quid, quod Perse nihil agere, nihil efficere valeat, in rerum natura per se exsistat, nec neῖ Nihil sane, neque esse ab surdum videtur, cum Cicerone aperte iudicare: MMihi enim, qui nihil agit, esse omnino non videtur. v Nulla ergo vis Per se exsistit, neque Permanet, sed omnis a corporibus Pendet et proficiscitur. Corpora Vero universi, ejusque Partium nullam vim propriam et Peculiarem in se continere, et esse in efficacia, et immobilia, et mortua, et torpida, et frigida, nisi ab alio corpore, ipsis dissimili, mutuo quodam appetitu aut taedio ad agitandum cogerentur, unde omnis corporum fieret motus, vis et efficacia, a quibusdam nostrae aetatis Philosophis est acceptum. Atque etiam, si eadem ratione, qua de vi, de calore judicare concessum fuerit, ad ianum Omnium firma consensio orietur. Quam quidem non temere dabitis, sed Periculum me sacere lubenter concedet S. Calor per se nullus, neque corpus simpleX, nec compositum est, neque id dirco, nullo corpore adjuncio, Per se Potest eXs Stere, Deqiae Permanere, sed est corporum proprium et commune, licet non

conflans, ut quaedam illorum attributa, illis datum, sed ex illorum actione ortum. Dum igitur corpora agitant, incalescutit ipsa, ricquit enim calor constare

I) Do natura deorum. Lib. II. cap. XV l.

38쪽

vacans corpori. Is Voro corporum tanquam adiectivum est, quod illis nullo alio tempore, nisi iti illorum a lione, attribuendum est. Me hoc loco de calore externo et adventicio non dicere, vix memoralia dignum est. Idcirco ortus, et origo, et fons omnis caloris in corporum actione situs est, qui, illa sublata, illico siccus relinquitur, quod vero in natura actuosa accidere posse, vix hominis ratione et mente

dignum osse videtur Ι).

Ac hoc loco omnes sententiae discrepantes, ut tandon, dissensione dira desistant. conVocandae SVnt. 1) Es sei mit orta tibi, deii Begriss in der deuischen

39쪽

37 Vos igitur, Physici, Chemici et Physio logi, quo

rum alii in alli ilia, motu et compi sessione, alii in combustion0, alii in processibus chemicis, alii in alia re, eaque in incerta quadam, ciuem munem Caloris sontem quaesivistis, posita in modio a tione cor Porum, lubenter Vobis assensionem dabitis invi-

gere non est d sficile. Vos autem, qui caloris copiam pondere carbonis combusti et acidi orti demetiendam arbitrati estis, jam mecum consentietis, Per Peram Vos fecisse, quoniam copia et gradus caloris non e corporibus desumtis et Procreatis, sed ex il-llorum actione, quae sub aliis conditionibus vehelmentior, sub at is magis placida invenitur, aestimari

debent ita ut, re omnino inversa, e Calore Pro CI Cato, et corporum agitantium Pondere actio a stimanda sit. Calor enim in ratione actionis ad corpora agi

Hantia Progeneratur, praesertim si ejus copiam et gradum respicis ita: Quo vehementior actio cor-l Porum, eo major caloris gradus; quo majus eorumi pondus, eo major hujus copia; si autem Una cum actione vehementi magnum corPOrum Pondus adest,llum magnus et multus fit calor. Atque communi caloris sonte detecto, ad Plantas et animalia reverti properandum est. Plantarum semina, dum intumescentia germinant, et eorum amylum in saccharum quoddam commutatiar, dum' que acidum carbonicum edunt, calorem sobricantur.

40쪽

Quom in hac caloris officina corporum actio, in qua omnis ejus fons latet, fugitῖ Folia in luce acidum

carbonicum circumjectum in partes suas convertunt et adolescunt. In hoc quidem casu facile ortum caloris per.reproductionem explicari Posse arbitrabari tur. Sin natura rem in contrarium vertit hoc modo: Plantae, Praecipue earum flores in tenebris, si aqua

Pura tantum aluntur, multum acidi carbonici edunt, quod si calce viva assidue desumitur, vilam agore equidem Pergunt, sed ipsas medullas suas acido carbonico demittendo devorant, nihilo tamen minus, quamvis vitae ratione inversa, in illis calor progignitur , - niam nobis cum Bergelio, qui, quum in cloctricitatum coitu fontem caloris latere invenisset, etiam, illis discedentibus, eum provenire satis mira tus sit, obstupendum est y Minime, nam et in hoc

casu corporum actionem inVenimus. Neque etiam, hac actionis manu ducti, iis temere assentiemus, qui, veluti in animalibus e reproductione calor enas Blur,

sic solidis in formam magis fluidam redeuntibus cum absumi putant. Quonam enim modo ejusmodi liquatio solidorum sine corporum actione offici potest ' MNullo modo. is Si autem talis solidorum liquatio aut resorptio aliqua corporum actione officitur, calor non desumitur ea, sed pro ratione actionis

Procreatiar.

Corpora viva, ct in his Prae aliis corpus humanum Qt summorum ordinum animalium, Bergelii