Summa ethicae, siue introductio in Aristotelis, et theologorum doctrinam moralem. Cum quatuor indicibus, vno propositionum in libri initio; alio Aristotelico, tertio Thomistico, quarto rerum, in fine. Auctore Francisco Pauonio Catacensi theologo Soci

22쪽

ETHICAE,

sive 'INTRODUCTIO IN ARISTOT.& Theologorum doctrinam

moralem o

De operis sine,diuisone,methodo.

o PosITVΜ nobis est praecipua doctrins moralis loca percurrere,ac nosse volentibus breui Suma proponere. Usus

erit huius nostri laboris Philosi,phiae candi datis, ut speramus,non iniucundus. Nam qui volunt in Philosophia insistere,eamq; persectam ediscere; debet in Ethicam in cubere:quae inter praecipuas eius doctrinqpartes numerantur,quod de Hominis selicitate disputet, & actione, ac medus ad eam consequendam. Quibus vero an A mus

23쪽

α summae Ethleaemus est ad nobiliora sacre Thecio ae st dia progredi,ijs opus est Ethica ad Theologiam moralem percipiendamini neces-

sariae sunt aliae naturalis Philosophiae par- tes & ad moralia, & ad cetera, quae trias Theologia disputantur,intelligenda. P tamus ergo fore non ingrata Philosophiae cadidatis nanc moralis Philosephie summam, hanc uagogen ad moralem Theologiam.Sed veteranis etiam tum Philos Phis,tum Theologis hoc opusculum osserimus. Haurient fortasse animo non pa culam voluptatem,cum animaduerterint

sibi compendio proponi & Aristotelis, de

S.Thomae doctrinam moralem,& praecipua,de quibus in Ethicis disputari a Pr sessoribus solet.& erit sorte nonnullus,cui iucunde accidet intueri paucis in hac summa compraehensum ad renouadam breui Iectione memoriam, quod ipse diururnis comentationibus excogitauerit. Porro cualii sint moralis doctrinae usus communiores,& utiliores,inuitandi videntur,atq; impen se hortandi omnes doctrinaru studiosi, ad ethicorum cognitionem siue ex hoc nostro qualicumque, siue ex locupletioribus aliorum libris hauriendam. Pe tinet enim haec maxime cognitio ad humanitatem nostram:in qua miro quodammodo magis elucere solet, quam cetera lumina doctrinarum. an quia Ethica da

24쪽

Prooemium. 3nmanis actionibus agit, quas sentimus experimurtelucere autem maxime lent scientiae,quae nituntur experientia. in quia praeclarissimu est humanae mentis ecus Prudentia i Ethica autem cognitiootest multu ad acquisitionem Prudentis.1m hominis nomine appellari non debetui virtutibus moralibus careat. Quatum utem valet ad comparandas virtutes no tia modi,quo illae comparari queanti Isnodus, ac ratio a morali doctrina comnostratur.Nemo igitur esse debet eorum, tui doctrinas consectantur, qui ad ethica raelibanda non accedaicum autem tam nultiplex sit ethicae cognitiouis usus, tamucudus,tam utilis: nemo superuacaneum licet hunc laborem nostrum,quo litter um studiosis cooperamur in ethica co- nitione acquirenda. Et quamuis extentibri plurimi, in quibus copiose de ethssis disseritur: no ob id tamen hoe opuscuculum putamus edere frustra.Μultis nota placent. erunt plurimi, quos haec n ira breuitas delociabit. Erunt,qui nonduilia ethica legerint, luc ad eorum manus irima peruenient. Haec de fine.nunc ope- is diuisio, ac methodus innuenda. Tota Diui .umma disputationibus tribus diuiditur. n prima de ipsa morali doctrina dispu- atur:in secuda de eius praecipuo obiecto, aut est Hominis fiuis, ac felicitas a in te A a tia

25쪽

4 Summae Ethleae

tia de virtutibus, quae sunt media ad sellaitatem. Quaestiones de Prudentia in prima

disputationem coniecimus, tum ut simul ageremus de utraque cognitione, doctrina,virtute morali intellectuali tum speculatiua,tum practica,id est,tum de Ethica, tum de Prudentia; ad scientiae commodiutatem:quia praxis speculationi respondet,& unius cognitio melius ex alterius cognitione percipitur . tum ut planiora essent, quae in duanus sequentibus disputationubus disseruturiquarum pleraq, prae gni

tionem requirunt eorum,quq aci Prude M. h. s. tiae doctrinam pertinent. Μethodum elegimus,quae breuitati, ac perspicuitati visa est aptissima. Primu igitur,licet haec sum ma sit introductio in Aristotelis doctrinam moralem 3 non seruamus ordinem ,

quem ille in suis moralibus seruat: quia visum nobis est breuitati, ac perspicuitati magis consultum, si eo, qui Hrpra prOp

situs est, ordine disputationes texeremus. quanquam Indicem Aristotelicum apponimus, quo facimus haec nostra Nicomachijs moralibus respondere . Deinde disputationes quaestionibus distinguimus, quaestiones propositionibus. Propositi nes summa sunt breuissima prscipuorum capitum doctrinae,quam tradere Intendi mus. quibus suas probationes, explicati

nes,& quas commentaria subijcimus. in-

26쪽

Haemium. xter explicandum si quod dubium, aut c&troue sum occurrit, ita breuiter expedi tur: principio argumenta proponuntur notae doctrinae contraria 3 tum auctori-ritas grauissimi alicuius Doctoris prono stra sententia; postremo responsiones ad

argumenta. ea sere sunt fundamenta Doctorum contrarium opinantium . Opini nes autem non recitamus, ne fusiores simus, quam exigit ratio summae. ob eandem causam sere tacemuS argumet quae

facile ex Propositionum probationibus solui possunt: magisque amamus quadam

quasi doctrinae narratione uti, quam altercatione obiectionum, & resposionum. Propositiones autem habent ordinem to picum, quantum oportet. in quaque materia principio quia nominis, deinceps Gnis', ratio formalis, materialis, causa efficiens, proprietates explicantur. ita put mus nihil omissum iri, quod videatur ad plenam Ethicae doctrinam pertinere. P Nemo, ut breuitatem sectemur, verbis utimur eressis,& quasi statis . ne quis tamen ob id putet in ijs propositionibus, in

quibus rationes formales explicantu dein sinitiones tradi. non enim tradimus deS.

nitiones , sed emicationes definitionum, M 1lammam,ut supra dictum est,doctrinticio qua fusus post singulas propositionesciisPiatatur. Ut perspicuitati serviamus,

27쪽

ε Summae Ethisae Prooemium. terminis utimur usitatis, & vocibus coma munibus, & nota dicendi tenui, phrasiq; facili:ut ea,quae scribimus, intelligi possint etiam ab ijs, qui nunquam philosophicum characterem experti sunt, Precamur Deum Optimum Maximum, ut pro sua benignitate nostro labori dignetur annuere ad gloriam suam,& ad salutem animarum. Ortamur etiam, atque etiam L ctorem, ut serio animum eo aduertat, Vt Ethicoru cognitione utatur ad inueniendu modum,quo virtutes cosequi possit,&selicitate activam in hac vita: ut ita viam sibi paret ad aeterna felicitatem, qua beati perimuntur in caelo. Porro si quid inter legendum hanc summam repererit boni, Deo tribuat actori bonorum,si quid mali, patienter serat, & ignoscat tenuitati

nostrati

' . . . - '

28쪽

DISPUTATIO PRIMA

De Natura Ethica .

AD hanc Diisputationem attinet d

finitiones rerum, quae faciunt ad Doctrinam moralem intelligendam,eius diuisio in speculativam, & practicam, utriusque ratio, obiectum, m dus procedendi.

De Definitionibus, qua faciunt ad Doctrina m ralis naturam intelligendam.

RIMA DE FI NITIO. Isciplina illa, quae humanam Vitam contemplatur, ac suis praeceptis eamnstituit,& docet,Μoralis latino vocabulo licitur, Ethica graece nominari potest. Ea disciplina proprie a Actiua Philosophia

licenda est, quod hominis actiones specule-ur. & dirigat: Moralis, & Ethicae vox uniantum eiuη- Philosophiae parti conuenit veri oprium. Tres enim activa Philosophia proriplici humanarum actionum,qui dirigende tigenere, siue respectu,partes habet: Ethi- am, Hue Monastieam, Oeconomicam, seu Fastiliarem, Politicam seu Ciuilem. b Quarum

t Ethica a Estrati

29쪽

s must. r. De Natura Eib.

Prima Mores, siue Actiones hominis in se abis solute considerati contemplatur, easq; dirigit ad finem. secunda, domesticam disciplinam considerat,& ad propriae familiae guber. nationem erudit.Tertia, De optima Rep. philosophatur, & hominem dirigit,ut ea,quae ad itotius Reip statum, & uniuersale bonum aspectant, probe exequatur. quae tres adimae Philosophiae partes in eo fundamur , quod Homo vi agens est secundum rationem, &propter finem sibi proprium, quod est vitet rationalis, duobus modis considerari potest: aut secundum semul per voluntatem, & in. tellectum se ipsum ordinat ad laudabilem, de virtute praeditam vitam; aut ut est pars multitudἰnis,quam inuat, & a qua iuuatur ad finem assequendum. Duplex autem est multi in, ludo , quae necessaria est ad vitam transigem. dam,Familia, siue Domus,& Ciuitas. Ab his enim habetur Generatio, nutrimentum, vestitus, habitatio 3 Artes, quibus parantur vitae

necessarias Leges, Potest as publica, per quae homo dirigitur, ae defenditur. Ex hoc ergo triplici humanarum actionum respectu, ad seipsum,ad familiam,ad Civitatem;triplicem habet activa Philosophia partem.Harum pri .ma Ethica proprie dicitur,sive Moralis:quam nos tribus disputationibus complecti cona

muri Moralis autem a more nomen accepit.

II. DEFINITIO. n. os, & consuetudo dicitur, & habitus

quidam appetitus, ut subditi rationi.

30쪽

suaes. i. de Desinitionibui. s

e Mos,primum de Consuetudine dicitur; g o ArP.M 3raeci εθος nominant. Deinde moris nomen ἰη 'μ4ς surpatur ad eam animi qualitatem,ac habi' , Thom. LMum significadum, qui ad eas actiones huma- q. 18. r.1. ias inclinat, quae ab appetitu proficiscuntur

e lubdito rationi, seu cum deliberatione ra-ionis . Is habitus graece ηθος appellatur ab . i. consuetudine s quod ex consuetudire, id est,ex frequentatis actibus augeatur,vedocet Arist. a. Moral. eudem .c. . Quanquam autem ob hanc Arist. rationem possent etiam Horis naturam habere omnes habitus, qui ad 'perationes inclinant, quae proficiscuntur ab Intellectu:vius in obtinuit ut mos dicatur ta-

tu de habitibus appetitus,ut dictii est. An quia

causa efficies horum habituu est soIa assuetudo,ut indicat Arist. 2.eth .c., cum habituti intellactualiu non sola assuetudo, sed doctrina,& experientia sit causa pHac moris acceptione bene, vel male morati homines dicunturano bruta, nisi per transsatione. Porro a More

hae secunda significatione sumpto actiones

humanae Morales appellantur. An aute ut eat Morales dicantur, praeter deliberationem rationis, requiritur etiam Iibertas in voluntate λ d Putarem utrasq; moraliu nomine appel-vId eielari posse, tum eas,quae a sola ratione profici- ire Gre scuntur sine libertatem essent actiones voluis V i tariae beatorum operatium necessario ex visione beata. quis enim neget eas morales es.se aut beatos,ut possunt illas operari,eta bene moratos p tum eas, quae eum voluntatis

libertate fiunt. harum enim effectus sunt illi habitus in nobis,qui maritae morales dicuu-