장음표시 사용
31쪽
rur,nempe virtutes s ergo & maxime morazesrulci debent actiones,per quas illi habitu producuntur. & usus obtinuit, ut hae tantum morales nuncupentur. tq; de hoc actionum moralium genere agendum nobis est cum Arist. & Doctoribus in hac ethica scientia . quae actiones ut virtutum habitus producia utilitatem reiiciunt, ted honestatem. virtutum enim obiectum ho- neltas est, ut infra dicetur. Quare licet omnes humanae aqiones etiam ut ab honestate abstrahunt,& circa obiectum utile, ac iucundum versantur, & his contraria, Morales diei pollini et eae tamen maxime morales dicendae quae respiciunt honesium, aut turpe.
Ctio , a Philosophis moralibus sum, i
tur pro Operatione morali. Actio, r. mpla lanificatione dieitur a Physicis, actu Iis dependentia cui uilibet entis a principio ipsu efficiente. a. Magis presse sumitur Actio . ut quid ab Effectione distinctu.
e s.Tho.χ.a. a estq; Operatio permanens in ipso agente, ut .sor. viderescum Factio sit operatio transiens in Z In exteriorem materiam, ut aedificare. Adr Aricceth. huc pressius f accipitur in Morali scientia
a. . - Actio pro operatione moralis cuius generis sui operationes illae,quae a recta ratione pro- , nciscuntur, S sequuntur praecepta Prudeliae. Factio est operatio, quae ex deliberatione, ac directione rationis fit, tendentis ad opus utile homini, seu ad honestum naturale nullo
32쪽
mnsiderato ordine ad honestatem rationa-em, aut turpitudinem.
IV. DEFINITIO. in Abitus,est firma quaedam, di constan mMMAL a qualitas,quae conseri potentiae prom itudinem ad operandum. Aliae sui huius vocis Habitus fignificatiores : sed haec facit ad rem nosi ram. Quod asit letur in appetitu rationali qualitas physica, et illam hac definitione describimus, ita pro
amus. Experimur usu, & frequentatione ictuum intellectualium acquirere nos facili. atem in intelligendo: quae facilitas, cum ve- e sit in nobis,& remaneat transactis actibus, iliquam formam reale, & permanentem requirit, quae in nobis sit, cum antea non esset. ta forma est habitus, ut ex habitus definitiore intelligitur: at eandem facilitatem expe-imur post frequentatos actus voluntatis .er. to & aetiis voluntatis producunt suos habius . tum quia, si coneeditur vis productiva labituum actibus intellectus, cur non etiam oncedatur actibus voluntatis p Tum quia acilitas, quam experimur ad actus voluntal S, non potest prouenire ex ambus,vel habiibus intellectus; & quia nunquam est talis icilitas, nisi post frequentatos actus volunatis, quantumuis freqentati fuerint actus in-ellectus: & quia facilitas in operado oritur
x effcientia causiae adiuuantis potentia; me-jus autem est dicere nihil concurrere essici-nter ad actus voluntatia , quod spectet ad aliam
33쪽
aliam potentiam, quam ad voluntatem. Dan. tur ergo sui habitus in voluntates qui cum ex actionibus moralibus relinquuntur, habitus morales sunt. de quibus agitur in Ethica,& virtutes appellantur,si boni sint a vitia , si mali. V. DEFINITI
Bonum est, quod omnia appetunt.
Hate definitio est Arist. r.eth. c. I. & com munis Philosophorum; qua describitur Ratio boni a posteriori per eius proprietatem. est enim alia ratio prior, ex qua profluit apo petibilitas, nempe Ratio conuenientiae. quidquid enim appetitur, sub ratione conuenientiae appetitur, ut patet Inductione,quia con uenit appetenti.quare definitio a priori ex esset: Bonum est,ens ut conueniens est. Ratio autem bonitatis nihil aliud videtur esse,praeter ipsam rationem entis, ut con notantem
Capacitatem, seu inest nationem,seu exigentiam ipsius entis in subiecto, cui ea entis ratio congruit. quare Ratio bonitatis est con- Ceytus comparativus entitatis ad exigetiam subiecti. Non est autem necessarium ad huiusmodi conceptum distingui a parte rei ratio onem entis, quod conuenilia subiecto, cui eo uenit . exigentia autem,& inclinatio dicitur alio nomine Appetitus. Porro duplex est appetitus, elicitus, & innatus. Appetitus eli-licitus, est actus appetendi, quo potentia,pri' eunte cognitione, fertur in suum obiectium; ut amore inclinatur voluntas in res ab Intel
34쪽
proponias . Appetitus innatus triplexi, Naturalis, sensiimus. Intellectivus. Na. iralis, qu Tres sine ulla notitia inclinatur in i, quod sibi conueniens est . qui appetitus: consideratur in ordine ad bonum transcerntale,& sibi intrinsecum, ac secum identifi-itum, non distinguitur ab illo, nisi rationi. aturali appetitu materia formam appetitasque ullo actusvis intelligendi obiectum itelligibiles quaelibet res rationes essentiae, P entitatis propriae. Appetitus sensitiuus,estppetitus innatus, quo res sertur in bonumbi conueniens praeeunte notitia sensus.estq;uplex, Irascibilis,& Coeupiscibilis. Appetiis intellere uus, est appetitus innatus, quors aepetit bonum sibi conueniens, praeuia otitia intellectus: qui appetitus nihil est liud, quam voluntas. Quid autem est ratioonuenientiae λ Ipsa ratio perficiendi. tum uia quidquid perficit alterum, conuenit illis: quidquid non conuenit alteri, non perficit lud,ut patet inductionertum quia no appare quid aliud sit a parte rei ratio conuenieae. Ratio autem perficiedi nil aliud videtur se, quam tela ratio entis,tum quia quidquid iud perficit,ens est; tum quia quidquid im-rrsectum dicitur, ideo dicitur imperfectum,
Ita caret aliqua entis ratione. A ratione
ani ita explicata profluit Passio, siue proletas, secundum quam definitur vulgo Boim, Quod omnia appetunt, id est, ad quo hnnia inclinatione habent, siue appetitum. In qua definitione sumendum est Bonum, abstrahita transcendentali, ae non tran- 'ς- ς ε
35쪽
scendentali; & appetitus pro quocunque appetitu Ita unu quodq; quidquid appetit, sub ratione conuenientis appetit ; non quidquid conueniens est, sed quod sibi conueniens quanquam implicite quidquid aliquid appetit unum bonum appetit, nempe Deum, is cu-
ius participatio est quidquid bonum,& appetibile est. Dicet quis hanc boni descriptionem non esse bono propriam quod contingat etiam Malum appeti. Nam sensus hominis proni sunt ad malum ab adolescentia sua, ut dicitur
Genet. 8. 1. Praeterea, qui cruciantur a pridinferos obfirmati sunt in malo,& volunt peo Cata. 3. PIaeterea hominum voluntas est libera , ergo pro suo arbitratu potest Glassi malum velle. Sed omnem appetitioneae tendere in bor udocet Arist. 8.eth. a. 1. Polit. c I .s Dion. de Diu Nom. . s. Th. I. a q. 8.ar, j.&ali , atque
hoc suadet ratio, iQgia quaelibet appetitio est quaedam inclinatio appetentis in aliquid. nihil autem inclinatur nisi in sibi simile , de
conueniens: quod autem conueniens est, en S, ac bonum est. ergo non potest esse inclinatio voluntatis, nisi in bonum . si quis est actus in malum is non inclinatio, sed fuga est. Iam omnis inclinatio consequitur aliquam sormam . Appetitus naturalis consequitur forismλm in natura existentem . appetitus sensitiuus,& intellectivus sequitur formam apprae hensam, ut docet experientia . ut ergo id, in quod sedit appetitus naturalis,est forma existens in re:ita ratio,in quod tendit appetitus
36쪽
αuaes. I . de De nitionibus. I y
nsitivus,& rationalis, est bonum appraehen i m. Igitur ut voluntas in aliquid tendat,ne-:ssarium non est,ut sit vere bonum, ι sed ut praehendatur sub ratione boni. Ad primum respondetur. Appetitum sensi-uum serri in holium suae naturae coueniens, uod est lucundum. quamquam accidit illud, esse consentaneum rationi, ac proinde raoni malum. Ad secundum respondetur. Danatos velle
alam peccati, ut quid sibi coueniens ad ex- endam iram, & odium is Deum, a quo
Ad terti si respondetur. No posse voluntates clinationem habere in id, g, est extra obie-um inclinationis . Exerceret ergo liberta-:m quatenus potest appetere malum sub ra-one boni, & cohibere se ne appetat Verum num, & appetere malum ut exerceat li-ertatem; quod est appetere sub ratione bo- , quia exercitium libertatis est aliquod bo - 1m. Attedenda est ratio ultimi termini, ad rem tendit appetitus, quae est ratio forma; appetendi media . ea ratio semper est ratio,ni: quae influit in media,& reddit ea appetilia, etiam si illa materialiter mala sint: ut edicina amara redditur appetibilis ratione
sunt & aliae Boni definitiones, quae a DΟ-γribus tradi solent secundu alias boni conerationes. Vt: m Bonum est participatio imi boni,quod ex se bonum est. n Bonum
diffusiuum sui. Nobis satis est Arist. dem ionem explicasse. duac bonotum genera
37쪽
distinguenda sunt,ut ea,quq magis ad Ethica spectant, definiamus. Prima Boni diuisio est eadem, quae diuisicientis in decem summa genera , seu praedicamenta. Ita diuidit Arist. I. eth. c. 6. a. Diuisio. Alia sunt bona animi, ut virtutes; alia corporis, Ut vires, sanitas; alia exteis riora,vt diuitiae, fama, honor, dominatus. est Aris. I. Magn. Mor. c. 3.&I.Rhector.ad Theoin
3. Aliud per seipsum bonum est , seu per
suam essentiam,vi est solus Deus; aliud,quod ab alio est bonum, seu participatione.est Auis gustini in Psal,l36.4. Bonum aliud verum, aliud apparens;
Pro ut ens aut veram habet conuenientiam cum appetitu, aut videtur habere, cum tamen non habeat
s. Aliud in se, siue sibi honum est, aliud alteri bonum; pro vi Ratio entis conuenientis non distinguitur ab eo,cui conuenit, aut diis stinguitur. 6. Bonum aliud simpliciter. aliud secunda quid. Haec diuisio potest multis modis intel- Iigi. I. Accipiendo bonum simpliciter pro hono honesto s bonum secundum quid pro hono delectabili, &vtili. a. Vt honum simpliciter sit id, quod totam entis bonitatem habet,qualis est solus Deus,qui ob id summuhonum dicitur, &solus bonus . bonum seocundum quid, quod ex parte tantum bonum est,&per participationem. 3.Vt bonum simopliciter sit ens, quod habet omne persectionem sibi debitam in suo ordines bonum secudum
38쪽
s aes. r. de Desinitionibus. Iv
lum quid, quod aliquid persectionis debitae
rabet,&aliquid ei deest. atq; hoc modo diisit ionis Bonum esse ex integra causa. q. Ve,onum simpliciter sit perfectio simpliciter. i. tuae in genere entis talem perfectione dicit, ut nullam maiorε, vel qqualem excludat. Borum secundum quid sit persectio secundum luid,seu in certo genere, quae licet persectiorem aliquam asserat, tame cum alia maiore, tel aequali repugnat, vel imperfectionem . liquam habet admixtam : ut sunt perse- iones omnes creaturarum pro ut in eis suta. ut bonum simpliciter sit perfectio simplinter in aliquo determinato genere entis . i. tuae maiorem, vel aequalem persectionem nox eludit ex ijs, quae possunt competere tali inti. sic est bonum igni,esse calidum.bonum ecundum quid, sit perfectio secundum quid, i. quae licet asserat aliquam. bonitatem, eX Iudit tmen maiorem, cuius illa res est ca-iax 3 ut esse nigrum in homine, quamuisn se bonum sit, excludit tamen esse album , uod est homini melius. . Aliud bonum honestum, aliud delecta. ile,aliud utile. est Arist. a.eth. c. 3. & 8. etia. a. & communis, & ad intelligendum quaei Ethica disputantur, necessaria. Huius diuionis duae sunt rationes . altera a priori qua naritur ex ratione entis ut dicit ratione e enientiae. Quod enim conuenit alicui, auter se conuenit, aut non per se ipsum, sed s . Irri ratione alterius, quod per ipsum o neri potest. Quod per se conuenit,aut speis a tur praecise sub hac ratione,ut conueniens
39쪽
est appetitui; aut ut praeter conuenientiam
dicit delectabilitatem,quq est passio proflues
a ratione conuenientiae ; quia quod aetii appetitui conuenit, cum actu possidetur, delectationem causatis ergo antequam possideatur, est potens causare delectationem ; quod est esse delectabile. Iam quod per se conue is nit,ut praecise conuenit, dicitur Bonum honestum; ut praeter conuenientiam dicit delectabilitatem, est Bonum delectabile;quod solum conuenit ratione alterius , quod per ipsum acquiritur, ut animali medicina ratione. ε.τb- p. sanitatis, Bonum utile nominatur. o Altera
R I huius diuisionis ratio est a posteriori ex ra tione appetibilitatis. quae est in Bono, & πο- tu, seu quasi motu appetitus ad bonum. Vt enim in motu corporis naturalis est & vltimum,ad quod simpliciter motus terminatur;& medium, ad quod terminatur secustdum quid, &ex parte: in ultimo autem duo sunt, di res illa,ad quam tenditur, ut est locus, Vel formas&quies in re illa. ita in motu appetitus id,quod est appetibile terminans motum appetitus secundum quid, ut medium, per stenditur in aliud, vocatur utile. id, quod a P
Petitur ut vicimum, & ut quid, ad quod per
se appetitus tendit, vocatur honestum . quod, autem terminat motum appetitus ut quies in re desiderata, est Delactatio. Haec autem
Boni diuisio non est uni voci, sed Analogi. quia ratio boni a suis membris diuidentibus secundum attributionem participatur. Dici tur enim primo de honelio , ut de principali analogato; quia ipsum est, quod per se con, uenit
40쪽
fuas. r. de Desinitionibus. Is
nenit,& propter se appetitur; secundo de' de . lectibili ut de Passione profluente ab honesto,& ipsum comitante a tertio de utili, quod propter honestum appetitur. Honestum au-:em aliud Morale, aliud naturale.
VI. DE FINITIO. Donum honestum morale est, ratio entis, quae conuenit personae rationali ut utenti appetitu agente cum ration , seu ut productiva est p actionum moralium.
Ex hac definitione intelligitur quid sit ens morale, nempe quidquid spectat ad persona
Tationalem, ut rationalis est . est autem duplex, alterum late in alterum presse sumptum. Morale late sumptum, est ens spectas ad personam rationalem ut rationalis est, siue ea periona libere operetur, siue necessario. Morale presse sumptum, est ens ad personam rationalem spectans, ut ea praeter V sum Lationis , habet libertatem , seu ut est causa libera . Regula autem ad discernendum quodit bonum honestum morale, est recta ratio, eu Dietamen reste rationis. quamuis enimi liud dictamen supponat honestum morale ..ut obiectum suum , a quo specificatur 3 sitq; roinde quid posterius illo: ex eo tamen po teriore cognoscimus quid honestatem mo-alem habeat, quid non habeat. Bonum honestum naturale est, quod per se zonuenit naturis rerum, etiam ipsi naturae ra-