장음표시 사용
41쪽
tionali, licet non ut utitur ratione . ita sani. tas, vita,& reliqua hominis commodat honestatem habent naturalem.
mnis,definitur a Philoχph is,esse id,cu- ius gratia,seu propter quod aliquid est,
Haec definitio intelligitur ex ipsa votis notione. Finis enim dicitur, quia finit, seu terminat aliquid. Id autem,cuius gratia aliquid est, aut fit, agentis intentionem, siue opera tione termina d. ergo recte Finis appelIatur . Sunt & aliae definitiones , quae varias finis diuisiones, ac rationes explicant. Dicitur Finis cuius, cuius adipiscendi gratia agens mouetur, vel operatur I ut est sanitas respectu medentis. Finis cui, cui alter finis procuratur, ut est Homo, cui sanitas quaeritur. Finis actionis,terminus per illam productus gut est Domus respectu aedificationis, Homo respectu generationis illius. Finis rei fastis,omnes usus, ad quem ipsa ordinatur,ve Habitatio respectu Domus, Contemplatio respectu Hominis. Finis formalis, operatio ut versatur circa obiectum aliquod, ut visio beatifica circa Deum. Obiectu autem, ut cir- ea illud operatio versatur, dicitur Finis obiectivus. Praeterea operatio,& terminus illius, 3, c. θ Finis qui stidici solet: obiectum autem , ' ' - Finis qui acquiritur, & obtinetur. Finis, qui immediate propter se amatur, dieitur Finiam pro-
42쪽
stuae D. I. De Definitions. ar
roximus. Ille vero, ad quem alter fiqis oristinatur, Remotus. Ille,in quo sistit operantis intentio, Finis ultimus appellatur. Finisntimus secundum quid dicitur, qui respectallicuius intentionis,vel actionis est ultimuse inis simpliciter ultimus, qui finis est respestu omnium rerum, & particularium finium, e coordinationum eorum. Finis ultimus ne tatiue, qui ex vi alicuius intentionis ad aliuinem non ordinatur. Finis ultimus positive,d quem media, siue fines medij reseruntur, k in quo sistunt. VIII. DEFINITIO.
FElicitas putatur esse Possessio boni riliri ac M optimi. . Vita optima, pulcherrim ν Aristoe r.
Hate definititio ex eommuni hominum Arist.j et ensu colligitur.
IX. DEFINITIO. DBiectum in quavis scietia proprie di-
citur,ea ratio communimina,que ab
rahi potest ab omnibus, quae considerati scientia, tum principijs, tum subiecto,im passionibus. Ea vero ratio coissima, e qua communissima passio praedicaturi scientia, proprie subiectum appellatur. Huius definitionis explieatio peti potest: iis,quq de scientia fiue in Logiea, siue in setaphysica disputari solet. Secundum huius
43쪽
definitionis doctrinam dicunt aliqui oblaetum Physicae esse ens naturale , quia haec effratio communissima, quae abstrahi potest a principijs, subiecto , & passionibus , circa quae versantur conclusiones scientificat, seu partiales scientiae in Physica totali: Subiectu commutussimum, & praedicationis, Compositum naturale, de quo praedicatur communi Dsma passio Producibilitas , seu productio naturalis: Iubieetiam attributionis, Corpus naturaler cuius passio est Accidens physicum, attributionem dicit ad corpus naturale.
De Moralis disieiplina diuisione in Ipeculattaam, ct praeficam, i, de Ethica natura, is methodo
eis,fis Isciplina moralis duplex, altera spem seculatiua,altera praetica.
a vide Euhia Vt huius Propositionis veritas appareat, anum in s. sciendum est duelex esse genus verae cogni- est. q. 7- tionis, quae ex alia praecedente cognitione colligitur, seu quae arguendo, & ratiocinanis do percipitur : b altera, qua eas res contem. ε Aricε.eth. plamur, quarum principia aliter sese habere a. i. ' non possunt,ut hominem esse compositum ex materia,& anima rationali; altera,qua ea co- fideramus, quae esse aliter possunt, ut mihi esse Ethicam praelegendam. Illa cognitio, specula.
44쪽
tulativa dicitur, quia tota in rerum contem platione versatur, Si sistit in illa: haec autem, practica nominatur, quia eius cosideratio est perativa, estq; cognitio operis, & actionis exercendae ut exercendae Practica enim vera tognitio est, quae considerat ea, quae possunt aliter vere se habere, id est,quae possunt secudum veram, & rectam rationem uno modo, ik alio se habere; ut Ego possum Ethica pret- legere, & non prq legere iuxta reclam,& v tam rationem; ut pro varietate circunstatiatum, utrumque Iuditium verum secundum sectam rationem esse possit, Mihi esse Ethi- tam pri legendam, Mihi non esse Ethicam praelegendam: at iuxta veram rationem, non possum nisi ees corpore, & aniae a rationalizonstare; ut cognitio, quae me hominem dicae alia Arma substantiali costantem, quam anima rationali, nullo modo ullo tempore vera disse possit . Huiusmodi rerum cognitio, quae non possunt alio modo se habere, speculativa:st, ut docet Arist. 6.eth. c. I.eamq; scientiamtppellate. 3. cum alteram quae versatur circa a, quae aliter se habere possunt c. . artem,cu st circa factibilia, c. s. Prudentiam Vocet,cust circa agibilia. lam in disciplina de Mori
ius Vtrumque cognitionis genus reperitur tu peculatiuar,tum practicae. Traduntur enim sa ea Propositiones innumerae ex ali js praeco nitionibus collectae, quae circa obiecta ver intur, quae non possunt alio modo se habere, t est illa Propositio,virtutes circa medioerittes versari. quod Iuditium est aeternae vertinuis, ut oppositum nunquam verum esse pose
45쪽
fit. Traduntur&asiae Propositiones, quarum 'i . obiecta posist aliter se habere, ut Depositum esse restituendum e contingere potest ut hoc tempore, hute persone depositum non debeat restitui. verumq; autem Propositionum ge- . Rus ad Mores pertinet,ergo ad Ethicae disci- ἔ, ,..is' plinam . ς igitur duplex est disciplina mo. ratis; altera speculativa, quae non alio, quam
Ethicae nomine videtur appellanda ; altera praetica, quam Prudentiam vocemus, quia spraecipua eius pars, quae vere practica est, ad Prudentiam spectat, ut infra videbimus q4. Contra hanc doctrina obi jci potest. I. Cognitio speculativa, quam supra cum Aristot. scientiam appellauimus, non versatur circa agibilia, nec est propyer operatione: at Ethica & agibilia coim derat, de ordinatur ad recte agendum . ergo uniuersa disciplina moralis praetica est. a. speculatio siue scientia non versatur circa singularia: Ethica tota circa actiones versatur , quae singulares sunt, &circa singularia. ergo nulla disciplinae moralis pars speculativa est. 3. OmniS scienti M. ,
seu omnis disti plina speculativa, aut Physica est, aut Metaphysica, aut Mathematica:at Ethi ea non videtur esse posse aliqua ex his . dast aliquo. sed non a Propositionis d doctrina is: dilaedendum. i. Quia est magis consenta-
&apud Bu nea ijs, quae docet Hrist. 6.eth. a. Quia illarissis .eth. q. disciplinae moralis pars, quam speculatiuam ' diximus, habet oes proprietates verae scientiae. est enim de obiecto, quod non potest aliter se habere , ut dictum est: habet conclusiones certas, necessarias, de euidentes, Ut quae
46쪽
libet alia scientia: habet suas veras definitiones,causias, subiectium, pastiones, ut clarissime apparebit ex ijs, quae dicentur. Ad i. Dicendum Non tolli rationem spe tulativae, ac verae scientiae ex eo, quod obiectum sit operabile, modo cognitio illa scientifica, & habitus ex ea productus sistant in cognitione tantum veritatis, quae est in obiecto: . nec ex se inclinent ad operandum illud obiectum; quamuis possit illa speculatio ,&habitus deseruire, ac ordinari ad sermandam cognitionem,& habitum practicum, ita non tollitur a Physica , & Animastica ratio veraescientiar, quamuis ea utatur Medicina ad pra-xim medendi. Contemplatur ergo scientia obiectum agibile, ut speculabile est . ubi ratio agibilitatis materialiter se habet. ex qua ratione materiali distingunt aliqui scie-tias in practicas,& speculati uas, atque ob id Ethicam vocant scientiam practicam. Ad x Dicendum et . Partem illam disciplinae moralis, quam appellauimus speculatiuam, non versari circa singularia, sed contemplari omnia sub ratione uniuersali . a. Dieendum Posse etiam de singularibus estis veram scientiam , si considerentur in illis eaetationes, quae non possunt aliter se habere. Ad 3. Dicendum Ethicam esse partem Animasticae, quae est pars Physicae . ens enim morale, φ ab Ethica confideratur, Pars quae dam entis naturalis est, s est obieesum Physicae, ut clare intelligetur ex ijs,quae infra disputabuntur: habet eandem abstractionem
rum Physica, nepe abstrahit a materia signa
47쪽
ta, sed non sensibili;& spectat ad contemplaztionem passionis, quae fluit a composito quodam naturali. f. Homine: ad eandem autem
scientiam spectat considerare subiectum , &, Passiones eius. quod si contemplari Potentia intellectivam qua est passio,& potentia animae rationalis, spectat ad Physica m 3 ergo M
contemplari voluntatem,&operationes eius.
Ethica autem practica subalternatur scienti et Physicae, quae est de Anima rationali,ut Medicina praetica scientiae, qui est de Anima ve- zelativa, di sensitiva.
II. PROPOIITIO.PRudentia, duplex, altera agibilium uniuersalium , altera singularium; seu altera practica , altera practice pra, ctica. Probat hanc propositionem experientia is experimur enim duo genera iudiciorum practicorum in agibilibus, alterum, quo iudicatur, siue praecipitur v. g. cibo moderate utendum; alterum,quod huic hoc tempore hunc cibi modum clictat. Habent autem hae iudicia diuersitatem non solum in eo, quod unum est de obiecto uniuersali, alterum singulari; sed etiam ratione principiorum,eX quibus procedunt. Ad primum enim iudiciurecte formandum satis est Ethica scientia, satis doctrina, quae habetur ex Doctoribus, &o Aristot. s. libris, qui docent moralia. e ut secundum eth.c. 13. autem iudicium communiter, & constanter recte
48쪽
aecte Armetur,&experientia requiritur, qui irca particularia versatur ; & honus habius, siue virtus moralis in assectu . qualis . n. st finis , qui a voluntate intenditur , tale est udicium prudentiae de me dijs eligendis. vo-untas autem habens bonos habitus solet borum finem intendere. quare causa recti iudici j circa media est probitas intentionis. Differunt ergo illa duo iudicia non solum Ienes obiecta, ratione quorum videtur essen- ialiter differre, quia actus specificantur ab ,biectis; sed etiam rationa connotati, quia secundum iudicium con notat virtutem moralem in voluntate, aut saltem bonam inten-ionem aetu, quod non con notatur a primoudicio. Ex his autem colligitur differre etian er se habitus ex his duobus iudici js prodanos; quia habitus secuntur naturam adtilum specie distinctorum , a quibus eroducuntur-7uorum adhuc habituri differentia colligitur 'x eo quod posterior est magis adtiuus,qua rior. multi enim non habetes cognitionem niuersalium magis activi sunt ex experienia particularium, quam multi prudentissimi irca uniuersalia. Quod autem utrumq; iuditum, atque uterque habitus Prudentia sit ap3ellanda, ut eam Arist. appellat 6.eth. . . exuudentiae definitione intelligitur 3 quae defi- initur, g Recta ratio agibilium,& h Habitus
era Cum ratione activus circa ea, quae & boia,& mala homini sunt. hqc utrique iudicio, trique habitui conueniunt. i Fere autemon solet Prudentiae nomine , nisi posterior
eius , di habitus, qui circa singularia sunt,
49쪽
nuncupari, quia ea sunt immediate adhin pcum habitus praeticus, & actus circa uniuersalia remotius concurrant ad elemones, di actiones,& ama non agant; atq; quod attinet ad exercitium actionum, se habeant admodum speculativi. Hi ne fit, ut non soleat dici prudens , qui tantum recte iudicat de sagibilibus in uniuersum, neq; qui probus noest. Possemus dicere absolutissimam Prudentiam aggregatum quoddam esse ex utraque prudentia:in quo potiorem prudentiae rationem obtineat posterior pars praetica, id est, immediate activa, seu immediate actus exercitium attingens,qui est electio, & eius praxis. quanquam dici et potest priorem partem spectare ad ethicam sMentiam . quamuis enim secundum modum quia praescribit agenda,&secundum finem quia est propter praxim, ha beat rationem praeticis essentialiter tame aest speculativa, quia est de obiecto, quod inon potest aliter se habere. sed de his clarius
h q4.deis. Γ Thicae N obiectum est ens ad bonum a
hominis 'ectans, ut homo est, seu ad hominis selicitate naturalem. cuius obi
eti praecipua Pars est ens morale, id est spectans ad selicitatem,quae pertinet ad appest Albe.Mag. titum rationalem; a qua parte ethica scie-tia nomen accepit. ι Huius obiecti pars. i. ' illa,quae subieetum appellatur, proximii quia
50쪽
luidem est Hominis selicitas naturalis semotum autem subiectum est Ipse hono vi capax felicitatis naturalis est: de tuo subiecto praedicantur,& attributione licui ad illud omnes huius felicitatis pr trietates ; quae sunt tertia obiecti pars, cuirima sint selicitatis principia, & causae, ater quae numerantur media ad felicita
Haec propositio eodem modo Probatur,uo probata sunt ea, quae de obiecto, ac su-iecto Physicae alibi diximus . eadem enim Ethicae speculatiuae,ac Physice paritas,cus pars quaedam Ethica est. In Physica autem ximus obiectum Ens naturale, subiectum aedicationis Compositum naturale, subie-um attributionis Corpus naturale. In Ethi subiectum praedicationis omisimus, ne seculationem valde metaphysicam, quam-s veram,consectaremur. Posset aliquis su-:ctum praedicationis dicere Bonum huma. num , cuius communissima Passio sit Aelfitio, seu actualis existentia talis boni. ae nobis non videntur neganda.
IV. PROPOIIT Io. Rudeliae obiectum,ens ad eIectionem, Pu actionem pertinens,ut recte agibi-i.S ubiectum praecipuum,& attributi
i psa electio, seu actio in recte agibilis; uam comparatur ut Passio finis tura