장음표시 사용
11쪽
Ω8. Atque ex his clare potet , quam merito Philosophi fere omnes Philosophiam in quatuor partes dividant ; in Logicam nempe, Melvhysicam , Physicam, atque Ethicam , sive Moralem unisersaiam. Cum enim Philosophia de rebus divinis , humanisque agat g. b. ); quia res hujusmodi aliae sunt materiales , aliae spirituales , de his agit Μetaphysica, de illis Physica. Cumque ipsa non solum quid sciendum sit doceat, sed quid agendum quoque g. r. ὶ , de hoc pertractat Ethica . uulii tandem Philosophia subiective inspecta est habitus res divinas et humanas , ipsarumque rationes sufficientes , et caussas investigandi , atque cognoscendi s 8. 3, id quod Logica praestat , en reliqua ejus Pars, quae quoniam aliis partibus inservit, illisque facem praeseri, primo loco pertractabitur.
12쪽
I. 29. Def. I. LoorcL a voce graeca logos, latinoidem est ac sermo, vel Hisciarsus. Sermo autem hic duplex distinguitur , interior Dempe , ct exterior. Interior nihil est aliud , quom ipsa humanae montis coolutio , quae quidem viristium logiaeta non incongrue appellatur ; cxterior vero est aermo , qui me promitur. Unde Logica secundum nomen , ars cogimnaei , atque Serm Ginandi solet appellari. Vulgo tamen gcneratim a Philosophis definitur per eam PhilosoPhiae partem , quae mentem humanam dirigit in oenitate inquirenda. Hinc et Ars dirigendae mentis ; Ars inquirendae meritatis, om num , et Ostrumentiam sciandi, Hilosophia rationis
I. M. Sehes Quia vero experientia edocemur , SO-lius naturalis rationis adminiculo, et nulla arte, vel praecopiis instructi , homines plerique cogitant , iudicant , rati inantur , argumenta conficiunt ; necnon e gitata sua , judicia , rutis cinia , et argumenta etiam disponunt ut verum assequantur, aliisque patefaciant, hine duplex Logica distinguitur , naturalia una , arti-feialis altera. I. 3ν. Def. I. Togica naturalis est illud lumen Outius dei, rationis nempe , ab iFso Deo auctore Naturae suer nos OhSignatiam, quo et recte cogisare ροssumtis , et signia aes cogitam nostra aliis manifestanda institutis, congrus uti. I. II. Schol. Hac Logica usi fuerunt homines antediluviani , atquc ctiam postdiluviani usque ad Zenonem Elealcnsem , qui , ut ait Aristoteles apud Laertium Lib. IX. ὶ , primus Logicae praecepta, ex variis libris excerpta , in ordinatum scientiae corpus redegit, et
13쪽
cum Athenas Vcnisset, Socrati legendum Pi Robuit, maximo illius oblectamento, qui et opus probavit, aci eo usus est. Hac etiamnum rituntur,' qui disciplinis atque scientis animum non applicuerunt, . et quidem aliqui tanto successa, ut quoties audieris Sermocinantes , Philosophos eruditos diceres, nisi scires, ipsos legere, atque scribere nequidem didicisse. g. II. Def. s. Tomica arti talis est iaciatias Dei disciselina , qua regulae traduntur , guibus Rumana mens in securitis cognoscenda, alque a diis tradenaea υε- rutile diriginur. I. M. CoroII. g. Logica itaque artificialis in Logicae naturalis subsidium adinventa est, et recte dici potest illius distincta , et adaequata explicatio ; adeoque praestantior cSt, et quam maxime excolenda ; Ars namque, ut optime observat Cicero Lib. IV. de stit has Cap. 4. est dux certior quam natura. Et Rane sa-cilius erat homini errare, sola natura duce , in Veritate inquirenda , quam natura etiam arte sussulta. Ratio enim 'naturalis est quidem bonum haud dubium , et semen quoddam in mentis fundo satum, at si sibi mutipsi relinquatur, aut nullum dabit fructum, aut loliumpi frumento dabit; maxime cum in agro mentis non desint quoque tribuli, ct spinae ; hoc est vitia innumera , vel ex mentis ipsius naturali imbecillitate , vel
sa . . Corou. I. Quaecumque igitur in Logicae laudem a veteribus aeque, ac Recuritioribus dicta sutit, de Logica artificiali, non vero naturali debent intelligi. De illa inquam , scribit Cicero De clama orat. CV. 4 . Haec docet νem unioersam tribuere in Partes, latentem e licare de tenvi, obscuram e lanare interFrecando, ambigua Frimiam Midere, deindU Gstinguere ; postremoriabere regulam , qua Uera , et fialsa judicentur, et qua quibus Positis, Gint, quaenam sint consequentia. I. 5F. Schol. Illud autem ost hic ingenue latcndum , nihil, aut valde parum utilitatis a Logica artificiali expectari posse , ubi desit naturalis; si nempe natura suerit avara , neque incutem dederit ad scientias
veluti natam. Unde Horatius de arte Poetica.
14쪽
o nec stusum sine suite Oena, Nec rude quid Possit oi leo inrentum p auonius sic Auera poscit mem res, et Conjurae amice Et sane, Logica ni tisicialis in subsidium naturalis inventa est 28. Si ergo vel deest naturalis, vel ad inodum debuis est, inutilis erit omnis labor in ca adi-PiScenda , atquc excolerida : eodom sui me pacto a C agricola, qui post quantam libet culturam Bgro impensam, magnam si iactus spem conci porc non potest, nisi et hona sit agri indoles, et semen itidem aptum. Logicae Objectam. g. 37. Cum logica artificialis tota occupetur iri tradendis regulis , qui hus instructa humana mons in veritatis inquisitione tutius , ac sacilius dirigatur I. H. ), liquido sequitur, varias montis oportationes dirigendaS, csse Objectiam ejus materiale ; formale Voro , casdem DPcrationes , quatenus dirigibiles sunt. 5. 38. Coroll. Cumqtae nulla sit scientia vel doctrina in qua tutius, ct facilius adipiscenda, mons humana certe observationibus , atque praeceptis non indigeat , clare patet , Logicam artificialem ad omnes ferme scientias esse , si non absolute necessariam , saltem utilissimam ; adeoque eius Obj cctum latissimo patere ; ut PrOP-- ea non immerito post Tullium s Iu Beuto dicta sita S. Augustino Lib. 11. de Ord. Discintina G-sciplinarum i scientiarumque judex , atque formatrix. I. I9. Def. 4. Porro Oeritas, ad cujus suciliorem ConSequutionem Logica artificialis manu Iucit , nihil est aliud , gener ice sumpta , quam conoenientia mi alicujus Cum regula aliqua ; et triplex est, nempe entis: et ms- εν sica , signi et moralis; cogitiationis et logica . I. M. Din. 5. Veritas metu sica est conυeniensia rei cujuslibet oram sua essentia , Oel cum ideis ostarchet sis ; atque huic veritati nulla opponitur Dims. Tulla enim res dari potest, quae essuritiam Sihi Convenientem tion habeat , aut quae ideis Dei exemplaribus
non respondeat, quarum instar sacta sunt omnia. Veritasi moralis est consensio Oerborum, aut qαOrumvis
15쪽
oxumoniam si oriam cum senu aliis animi: cui opponitur falsiloquium. g. 43. Def. s. Taudem veruas se ica est conoeniensia cogitationum nostrarum cram refus. g. 42. Schol. . Pomo res cognitae Vel considorantur prout sunt in seipsis , vel prout relucent in id eis ni stris. Convenientia cogitationum nostrarum cum id iΑ , circa quos cogit2ndo ursamur , dicitur Derisas formalis, cui , ex adverso nulla Latiitras formalis respondere po- tost , Cum nequeADt ideae unquam Cogitationibus diς- sentire , quarum sunt Proximum Objectum. Convenientia
vero cogitationum nGStrarum Cum I Ubiis extra DOS P
sitis, ost meritas Objectioa ; et contra Objectioa La suas existit, cum alitor de rebus cogit Amus, atque sunt in seipsis . F os hic vcritatem logicum spectamus , deque ea sola, et quidem Objectim , ubi vis obtinenda solliciti esse debemus.
Logicae dioisio. g. 43. Quoniam igitur Logicae artificialis mate
riale Objectum sunt Variae mentis operationes dirigen dae g. 37. in , quac quatuor Vulgo vocensentur ; scilicet ρ. Si lex Percutio, a. Iustatim , S. Ratiocinium, et . Me Aodrus; cumque nulla doctrina vel facultas, ut optimis praeceptis , atque observationibus plena , ΟΡ tatam utilitatem asserro possit , nisi usu , et exercitatione ad praxim deducatur; hinc duplicem Logicam distinguimus Theoreti am, et Practicam. Et Theoreticam quidem in quatuor partes dividemus; quarum prima erit de Simplici rerum apprehensione, atque idciS ; se eunda de Iudicio ; tertia de Ratiocinio ; quarta tandem do Methodo a). Practicam vero quihusdam Exercitati
ta Methodum non esse partem peculiarem Logicae contendunt nonnulli, cum in aliis tribus contineatur: Nos illam, quartam. Logicae theoreticae Partem ponimus. Nec immerito. Nam non' secus ac aliae Logicae partes, peculiares suos Canones habet
methodua ad niputem in veritatis inquisitiono dirigendam. Distiirco by Corale
16쪽
nist,ns absolvemus, in quibns Dialectica Methodo , nonnullas qua stiones ad aliquas enunciatas mentis ope rationes pertinentes exagitando , atque resolvendo, in praxim reducemus , quod in Theoretica Logica docuimus. Sit ergo.
De simplici rerum perceptione, atque ideis.
g. 45. Def. e. Si lex rei peremtio , Vel apprehensio est octio illa , qua mens nutae et si liciae objectum aliquod conirn latiar, quin in illa o mei qui quam, mel neget. Hinc Si qui S mmum, ex. gr. Contem- luatur , et in sola ipsius cogitatione se sistit , nihil solitatus de ipsius phlchritudine , colorσ, sapore, magnitudine, et cael. , haec pomi contemplatio dicetur sim-l,lex ipsius apprehensio. Id quod autem menti inteligenti proxime sis praesens , quodque Semper rei amente distinctoe , et quidem aut existentis , aut possibilis imago quaedam ebi, dicitur Mea , et alio nomine, Con Plus , Me eo , Mosio , ει imago. Sic notio , vel imago pomi, quaei menti haeret illius , qui illud contemplatur , dum illud contemplatur , pomi idea dicitur. Nos ideam hic cum simplici perceptione confundimus , et pro eodem usurpamus. Sit ne autem simplex perceptio 1 vora idem ac idea cst, adhuc lis in iudicio pendet ; et meo videri , haud facile ad finem ducetur. Satius propterea crit hoc inter ignota referre sa).
17쪽
3. 46. MLνl. Quoniam vero idea est contemplatio rei a mente facta g. 45. ); res autem aliae sunt spirituales, aliae corporeae I. 5. J , hinc a diversitate rerum , quaS mens coni Umplatur , uomen diversum sortitur idea. Et quidem si res , quae a mente contemplatur sit spirit ale; Deud ex. g. anima humana etc. liaco idea dicetur inreusctio: si autem Corporea Sit, atque matelis , Breum nempe , tuis etc. dicetur sensatici ; si vero ves sit quidem spiritualis , sed sui3 corporea imagine repraesentetur , imaginatio appellabitur. Si autem mens ad rem , quae contemplatur a esseetat, reflaxio vel consciensia ; si tandem rem ullaS perceptam percipiat, recordatio dicetur , vel reminiscentia.
f. 47. Et quia insuper in omni rei contemplatione , quae sit a mente , trIa spDetari Possunt ; x. nemPc a quo ducat originem; u. quid sit, quod contemplandumosferatur ν 3. quo modo contempletur ; liinc communi calculo, in triplici classe statuuntur ideae , et de illis pertractatur in Scholis ; Relate scilicet ad originem , ad obiecta, et ad modum.
De Meis quoad originem inspectis.
s. 43. Animnd. Non lieic rem liabore volumus eum Platonicis , Cartesianis , aeorumque asseclis , ideas inuatagadmittentibus sed saniores Philosophos Sequentes , Experientiae facem praeserente , omnes iduas ah una anima originem ducere tenemus , licet non omnes ab eadem vi animae , Sed quaedam ab animae vi sensiente , aliae a vi intelligente sm Hae tandem a vi imaginativa oriri dicimus.
Et quidem , quae a vi sensiente ortqm hahcnt , dicuritur adsenti e ; quae a vi intelligente intelligibιles ; quao laudem a vi imaginativa Phantasticae appellantur
18쪽
I. ορ. Def. st. Idea adoentitiae sunt illae . quoe me sensuiam nOBis adoeniunt; cuiusmodi sunt ideac om-DES rerum Corporearum , veluti ligni, lapidis , aquae etc. g. M. Def. u. Ideae intelligibiles riciantur illae , in quibias nec comoria ruraesentantur, neo aliae res i Star comorum ἰ tales sunt ideae Oirtutis, Oilii, bonilialis , Oericalis etc. I. s. Def. S. Meae tandem phantasticae, stera facultae, Oel efiimeracae sunt formae quaedam , et imagia Nea rerum corPorearum absentium, mel ideae mere ar-δistariae , qtias nos Osi e inomias, vel I. ampliando ;vel 2. imminuendo ; vel 3. componetido ; Vel 4. transsc-rendo, aut accomodando. Et quidem ampliando, ut cum ideam hominis vulgaris staturae ampliando, ideam gigantis estingimus , vertice sydera . tangentis , vel eamdem ideam imminuendo , ideam pigmei essormamus ; vel ideas montis , et auri componendo, ideam maritis aurei confingimus ; vel tandem tranSserendo , . et accomodando, ut cum idea Urbis visae ad Urbem non visam trans sertur, et per similitu finem , ac proportionem accomodatur: sicque Urbem non visam, visae instar, mens sibi singit. Ita ille r Hem, quam scunt Romam in Moesibes putaoi
Mullus eo, huic similem nostrae.
I. M. MAOL Atque haec de ideis, quoad originem inspectis, breviter dicta sussiciant. Solummodo ne in illis
Peccetur, Sequentes SerVare OPOrtet.
I. De rebus materialibus et corporeis, nonnisi ex ictis , quae per sensus habentur judicato. Sensus namque ad hoc dati sunt, ut objecta materialia , quae sunt extra mentem , menti repraesentens. Nam ut optime aiebat Galilaeus : Naturalis Philosophia in permagno mniversi libro , qui oculis nostris semper patet, scripta est. Is autem liber quomodo legi poterit , nisi sensibus externis Z . II. Ideas mere intelloiulas in humana mente reperiri , uti certissimum halelo. Neque enim putandum est, nihil prorsus, nisi sub aliqua corporea imagine nobis
19쪽
Popillimentari posse, quod et multis veterii ius placuit, un-clo errores putidissimi exorti sunt. Et sanc uri lunam Materialistae in eam abierunt sontentiam , nillil essc in Mundo practor corpora , aut Si dantur sPiritus , ipsos Corpoream quamdam sormam imitari Z Undenam Sadducae rum , aliorumque ΟPinio, an mas nostraq, et Dacmotius subtilissimo corpore circumdari Z Undenam Autroponi ,1 1 Iiitarum ineptissima liacrosis, Deum ipsum humana sortia a Praeditum esse Z Ex eo corte , quod nihil concipi possc Putabant, iDiod Sub corporea imagine non repraesentaretur. Quid insultius ' Aoniae concipimus , et quid i lare, doBrem , Ooluptatem; nos Di conilanesi Praeditos llioniae intelligimus Oeritatem, honestatem , iustitiam etc. ΤQuae nain , quaeso , in his idcis, aliisve similibus , species corporea occurrit 7 Nulla certo.
III. Ideis phantassicis, ref facissis ne fidito. Quis
enim-cst ta in hebcs, qui nesciat quantorum uri orum Phantasia , sons sit, atque Scuturigo
De ictis quoad o ecta inspectis.
53. Animad. Per id carum Abjectum intelligitur omuu jd , quod munii Per ideas exhibetur, sive sit exI- Stens , sive possibile , sive substantia , sive accideris .i Existens dicitur , quod a statu possibilitatis jam transivit ad esse. Possibile autem id omne dicitur, quod licet actu non existat , potest tamen existere. Substantia est quidquid existit , vel potest ex istore Per Se , estquQPrimum subiectum eorum , quae rei insunt. Accidens ero θuidquid substantiae jungitur , ct potest ab ea separari, quin aliquid detrimonii ipsa patiatur. Objectum
idearum non ost sempor.a Seipsis distinctum , sed tum solum , cum ideae 1 strae , ea quae sunt extra mentem , TdPPaeSentant. Cum vero repraesentant, quae fiunt ac sunt in mente , vel ea quae nulli bi existunt, sunt-me mcre possibilia, . tunc idea non reprae cutat Ohiectum a sei Psa distinctum , scd idea et Objectum idem 4 nt. Ita e c. gr. cum dolorem suutjρ, non ideam
20쪽
GIoris percipio, scd dolorem ipsum. Quod 'si imis proprie ideam dolovis dicere volimus , haec doloris idcacvit dolor ipse. Insupeu si pictor , o. gr. , imaginum ad libitum ustingeret , quae scilicet nullam ex homini has ,
qui extitere , aut existunt repraesciitaret , sed hominem possibi Ium , ea imago nullum haberet obiectum a seipsa , diversum. g. M. Schol. st. Quae ad hanc classem spectant ideae, sunt I. singulares , Aarticulares, et uni t ales ἰ 2. Sin inlices , a que ositae ; 3. absolutas , ut relatisad : . abstractae, et concretae ; 5. reales , et Chimericae. Ad quarum pleniorum intelligentium , pracmittendum , quidquid existit dici indisi iam. In lividuum vero appellari quod est omnimode determinatum, hoc ost quod omnibus his circumstantiis , proprietatibus , ct characteribus est Praeditum , ut sit tale, et non potius aliud. Ita Cujus ex. gr. Titius etc. : dicuntur individua , quia in uriu- quoque corum talia inveuiuntur , ut Cuus sit Cadius , et non Titius.
g. 55. Scrist. Quia vero , ut percipi ti patet ,
in iudi viduis quaedam inveniuntur , in quibus ipsa Inter se conveniunt , illarum proprietatum complexus dicitur vectes. Ita quoniam tam in Coio , quam in I itio inveniuntur animalitas , et rationalitas , quarum cauSSAE Gaius convcnit cum Titio , haec proprietatum unio ου ciena constituit , quae riumana Vocatur. f. 5C. Schol. s. Et quoniam insuper in speciebus i Psis aliquae proprietates conspiciuntur , in quibus ipsae inter se se cohaerent , harum proprietatum unio , aliam . ideam constituit , quae gentis appellatur. Ita hominem et Oruliam conicmplando , agnosco tam in bruto , quam iii homine anι mali latem , haec porro proprietas quλsit , ut tirutus conveniat cum homi ue , dicitur genus.
I 5 . Coroll. Species itaque in individuo continetur; quippe ab individuo profluit, et quia in individuo, Practer speciem, alia relinquuntur cf. 55. ὶ , hinc plus cst in individuo , quam est in specie. Et quia insuper genus oritur ex specie , atque ex individuo , relictis aliis deici minationibus tam in specie , quam in individuo phinc Plus cst in specie , quam in genere I et conbussu