장음표시 사용
31쪽
et inarticulata. Vox articularo, est sonus ab Asmine 'ρrofatus , Per syllabas , et Per articulos isstinclus , ad animi sui conceptus , et comitationes evrimendas. Ita hae vocos: Nomo , Deus , Anima , Caeliam , articu latae Vocantur. Vox autem inarticulata est sonus ab animante prolatus , ad animi passiones indicandas , minime per aniculos distinctus ; Tales sunt gemitus A miniam , et stivitia ; rugitus Te iam , munitis bo
f. sq. Coroll: Quare longe disserunt voces hominum , et Picarum , aut Psittacorum , illae namque animi
muco latus cxprimulat hae Voro tomere ossuli uiatur. s. 9s Mol : Inarticulatas voces signa PSSe naturalia , nemo contendet. Sintne vero voces articulatae signa
etiam naturalia , Vel potius arbitraria , quaestio est inter Philosophos. Ast iano xidori , exigui admudum momenti. Nam si vocos articulatae signa essent naturBlia , ica dona res, iisdem vocat ulis exprimerentur; atque gentcSomnes unius labii essent ; sibique invicem Colloquentes , unusquisque vocem proximi sui non Solum , sed cujuscumque Nationis intelligeret , ejusque cogitata perciperet. Atqui hoc experientia salsum comprobatur , ut cuique est exploratum. Igitur prorsus arbitraria signa Sunt occS articulatae ; quae pro varietate Nationum variae quoque Sunt , et Pro temporum mutatione , DOD. Tam etiam mutantur. Unde ψd rem 1IOratius de arte Poet. γω σloae foliis Aronos mutantiar in annos Prima cadunt; Da Derborum oetus interit aetas juoenum risu Morent modo nam , rigentiari Et paucis interjectis. Ne ni sermonum stet honos , et Vatia Nisax. Multa renascentur , quas jam cecidere, cadentque Ouae nunc sunt in honore, ωOCatula, si Dolet usus, Quem Menes arsurium est, et jus, et norma loquenssis. 9S. Animad. Voces articulatae Oocabula quoque dicuntur , vel termini vocales. Si vcro ideae nostrae Scripto exprimantur, haec signa, termini simpliciter appellantur. I am vcro vocabula , quam termini, OeHa dicuntur. Hoc tamen discrimine , quod vocabula , nonnisi Sono articulato Proserri possunt , verba autem etiam ScriPto.
32쪽
S. 9 . M I. Quoniam itaque vocabula sunt proxi-ina idearum signa I. 66. ), licet remotu rus quoque ipsas significe ut, quae iduarum sunt Objecta , tot di tiuguere dc Demus vocabulorum genera , quot ideas .distinximus ad obiecta relatas I. 53. l. Sunt Proinde vocabula ab soliam, si absolutas; relatisa, si relativas ; uni rsalia , si univer,ales , Particularia, Si particulares , sin lania, si
singularus, abstracta, Vel Concrem, si abstraCtas , vel concretas Exprimunt ideas. IIaec autem Omnia vocabula volyositisa sunt , ut ne αυa , Prout vel Positivam , vel Degativam significant notionem et ideam. Vocabula ausu per alia dicuntur uniυoca , alia aegiat voca , analo alia ; item alia catheorematica, sincathegorematica alia Illidem alia prUria , alia in roPria. S. 95. Def. s. Vocabulum unimocum est illud, quod eamdem habet significationem in mutus , uti compus respectu lapidum , metallorum, etc. PEquisocumucro , quod dioersam ; uti Taurus respectu animalis . ut signi in Zodiaco. i. 95. Animad. Dupliciter autem vocabulum ali- liquod dic1 potest an traum ; analogia scilicet Ammrtionis , et analogia attributionis. Dicitur vocabulum a Italogum analogia Proportionis , si eodem modo res diversas significat ; ut Res , quod vocabulum significat Me em hominis , rad ea montis , basim columnias , Pedem scamni ; res quidem diversas , sed eodem modo ;quatenus nimirum Surit substentacula hominis , montis , columnae , Scamni. Analogum vero analogia attributio
nis dicitur vocabulum , si rem eamdem Significat, sed modo diverso ; ut Vocabulum sanitas , quod significat sanitatem hominis , coloris , medicinas , cibi, sed diverso modo; attribuitur namque homini, ut sanitatis su jecto , colori veluti sanitatis Signo, medicinae, vel cibo,
s. 57. Def. 4. Vocabulum cathegorematicum est illud , quod per se , et sine addito aliquid significat , ut luis ex. g. Syncathegorematicum vero , quod nihili , nisi cum catllegorematim Significare potest ἔ qui m ,
OS . Def. 5. Vocabula propria, lunt illa , quast
33쪽
rem exprimum, cui si incandae sunt destinata. pro'ria Vero , vel metvhoraca illa sunt, quae ad rent aliquam signi candam , ob quam sam similitudinem transferuntur ; Ita Vocabulum oculias, proprium' est , sio antim νistis significati; uhi vero Tullius Corinthum Graeciae oculum νppellat , improprium est, atque metaphoricum.
S. 299. Def. 6. Qui vocabulis propriis in loquondo
utitur , usum loquendi servare dicitur. Est enim usus loquendi, significatus mocum in communi sermone prΟ- Prius. Sermo autem est nexus Plurium Mocabulorum mentis nouriae concutibus evrimendis idoneus. S. νω. Ani M. Quoniam vocabula facile avonant , atque 1d absentes , et posteroes transmitti nequeunt ; hinc et scriρωνα est adinventa , quae duplicis est generis ; alia enim dicitur hieroglisca, sul aris alia. Prima est imago quaedam sensibilis , rem aliquam Prius significans, quam vocem. Sic oculo in extremitatem baculi posito , Dei providentiam significabant aegyptii. Secuuda vero est figura sensibilis permanens , vocesque prius significans , quam res ipsas, vel rerum ideas. ' ig. νων. MMI. Iuxta nonnullorum systemata , alia non pauca, heia de vocabulis forent addenda. Verum utilius existimamus , de recto vocabulorum usu , paucOStantum Subnectere
I. Vocabulis rerum essentias e rimi ne Pr,tato. Nam vocabula non sunt facta ad res significandas , sed ad exprimendos animi nostri conceptus , et ideas
11. Vsum Aquena semper servato I. eod.); Proinde inania oo Mula fugido , ova , atque obscura evii calo. Nos enim non loquimur , nisi ut aliis nostras cogitationes manifestemus ; atque ab illis intelligamur. Quomodo autem nostra cogitata intelligent alii , si dabimus sine mente sonos ; si vagis atque obscuris vocabulis utem ' γ uno ver , si uti usu loquendi discedimus b
34쪽
De quibusdam vocabulis, Oel loquusionibus , quae ad usum loquendi in Schesia Maur tum , Pertinent. I. Ioa. Animad. Cum in Scholis usu , quaedam loquendi formulae reccptae si 't, quae haud facile ab omnibus intelliguntur ; atque vocabula nonnulla usur-Pentur ad aliqua brevius exprimenda , quae aliter , nonnisi multo verborum circuitu exprimi possunt , ne Philosophus noster in iis intelligendis ingenio laboret , ea hic dilucide explicata offerimus. Ex illis autem frequentiora , quae nunc- in Scholis occurrunt vocabula Sunt haec. I. Per se , et per accitaem ; u. Actua, et FGenuci; s. in atalia xrimo, et in actu secundo ; 4. Mactu εω ω, et in acta exercito , 5. Positi , et negalios ; 6. AbsOmω , sive simplici er ; et con arative, Si- e remecticie ; F. Si licifer, et εecunaeum quid; δ.m quo, ct ut quod; εubecuNe , seu entitatius , et Objectios. σο. Meiarus, et immees se. ἔν. O sensu dioiso, et in aensu composito. a. Materialiter, et om maliter. s. Virtualiter , et eminenter. νή. Formaliter, atque incientEr. g. 1OS. Fgr as exprimit attributum ita convenire Subjecto , ut esse rion possit, quod ei non comeniat ;ita cor us per se dicitur gra , quia ex legibus nat Pae , aliter esse nequit. Per accidens vero significat, attributum ita subjecto convenire , ut pomit ab eo abeMe , salva illius essentia ; ita corytis , per accidens dicitur album , quia potest carere albedine , Sine ipsiuS naturae ,
et essentiae detrimento. .f. o4. O iactu esse aliquid dicitur , si actu exim Stit ; in potentia vero , si licet actu non sit , impossibile tamen non est , ut existat. Ita hic Mundus dicitur in acta , quia in praesentia existit ; a Iter vero Mundus hocce Persectior, in potentia dicitur,quia etsi actu nou.sit, nul la est tamen in suis essentialibus , repugnautia , ut
35쪽
aliquo adesse vim , atque facultatoni aliquid officien 'di ; In scru secundo autem , cum illud iam officit. Ita Pictor arituquam imaginem aliquum pingat , dicitur muctu Primo , quia Lacultatem habet . pingendi ; cum Verotiam Pirigit , dicitur in actu suctitido. In actu primo idem significat ac vi studinaliter , ut njurii ; m actu autem
S. νOC Maotu signatu Hi quid dicitur, eum illiu
reassitur theoria ; in actia autem exercito , cum quae theo Thetico sunt tradita , iii pruxim reducuntur. Ita Regulas Logicae , quae mentum divi gunt ad vorum inveniendum , clum ediscuntur, Logica in actu signato dicuntur ; dum ero iis utimur in praxi , in actu cxercito appellantur.
TO . Pssitiet e aliquid in o diuimus , cum illud per aliquod positivum existit, Ne dioe autem , quando illud , etsi nihil positivi habeat, oppositum tamen non habet. Ita homo po itive bonus dicitur , si justitia , vel
. rviantia Praeditus est ; negatiυe autum bonus appellatur, si licet virtute careat, nulla tamen vitia opposita habet.
S. νω. AIsolate , sive simplieiser adhibetur , quando pracdinatum aliquod subjecto tribuitur sine comparatione ad aliud ; Nemeoliis autem , vel eo aratioe, cum licet Subjectum talem attrihutum non habeat, lacta tamen Com- Paratione cum alio , illud habere vi lotus ria Rex in suo Regno AN absolute dicitur, nulla facta cum aliis Regibus comparatione; Ilomo autem qui mille nummos aureos habet, Goes dicitur revecti si nempe mendicis hominibus comparetur.
S. sis. Si licicer, quatenus opponitur terminO -- ρο n m ruta, usurpatur ud significandum, subjectum tale esse absque ulla limitatione ; secun m quid vero ad hi betur ad exprimundum, ut trihutum aliquod subjecto Convenire cum aliqua restrictione. Ita si Petrus, ex. S., Scien tiis omnibus, ac disciplinis habeat excultum animum , ceus at liciter appellabitur .; sin autem sola Philosophia , doctus secun iram qu ire dicetur. S. νω. Vt guo, formam, Vel attributum denotat, a
quo subjectum suam desumit denominationem ; Vt guoae
36쪽
vero sutilocrum mprimit, in I se attributum , vel formam habentem , a qua denominatur. Ita Paries, ex. g. , est idyMoa est a Ilium ; ame si autum est id quo parius os t. altius. Paries ergo dicitur albus ut γω; albedia autem. dicitur alba ut quo. Terminus υι quod d notat' quandoque carassam primimiam a ut qμο vero caussam instrumentalem. Ita Paulus. ex. g. dicitur scriBena ut puod, Cratamus vero, ut guo.
g. rast. Subiectiost, sive entitatise aliquid dicitue
esse in alio , cum in eo per su3m essentiam reperatrin.;
terminati autom , cum in eo terminat ; oloetioe eundem dicitur de rebus , quatenus potentiis obi jciuntur , ut ab ipsis et perci Piantur, et cognoscantur . Ita algetao dicitur esse subjective in pariete ; quia rex era in pariete a Ibedinis forma recipitur. Viado autem ocularia Petri ex. g. dicitur osse terminatios in pstricte, qυntcnus visio in pariete terminat ; Paries, vexo ipsa , Ofjectiost dicitur Esse in oculo Petri, quia oculo, ut videri possit Ohij-citur. Ouinia ergo, quae Vel a sensibus attinguntur , vel a mentes percipiuntur, in. illiS Obj ctis esse cen-
S. DI. Mesam Micitur aliquid esse , si inter ipsum Muod at ingitur , et potentiam. , aliquod sit medium ; -- meiatam vero, si nullum. Sic aliquis metata te disiciax at tigisse ensem , si illum in vagina repositum auigit ; si, ero nudatum , immeiatiis. S. G . In sensu ἀ iso significat attributum, in actu secundo f. Io,. non po o convenire Suhiecto ;in Musu Composito autem denota d, attrihutum simul cum . subjecto in acin se unus convenire Posse. Ita Evange, uicae illae loquutiones Matth: x I. v. 5. Deci, sti M. I surdi auctiunt , muti loquian ur, M. Sensu diviso. Verae,sunt et Si nempe , non uno , eodemque actu Corioistiantur sed di i isim ; dividendo scilicet actualem caeci intumes, ah, det uuli Visione, ct coui ponendo actualem caeci tute-cuae Diuitiam by Corale
37쪽
potentia ad videndum. In sensu autem compoSito Verat est haec Propositio. Petrus aedem studet, quia SeSSio cum actuali studio componituΓ.f. 64. Materialitur denotat praedicatum subjecto Lo avunire, non ratione formae , quae in eo reperitur , scd ratione matcriae, in qua ea serma reperitur , contra. γμι forma siter, si praedicatum subjecto competit, tantam ratione formae. Ita assiam dicitur marerialiter dulce ; dul- .cudo numque, atho non convenit propter albedinem , sed Pzopter subicctum lac , ex g. Lac siquidem , ultra aΙ-JAEditiem , habet etiam dulcedinem. Unde ista proposi- .itici et Alfum est Eiales , vora erit materialiter ; et ui hilaliud indigitat , nisi quod alaedo, et dulcedo in eodemsqnt obiecto; quapropter idem est dicere, album est illuces, ac si dicercs r staeuo est in. eodem Uecto ac dulcedo . dulce xero allicit gustum , in quantum dulce eSt. g. I6. Materia iter idem quoque si glaificat ac idem-ιice , et veci stipa ; idemtice autem dicitur , cum denominatio aliqua alicui convenit ratione subjecti, non sermae in quo una et altera sorma reperitur. Ita eum dico miasicus est Pgulososehus, vera est propositio idem-
enunc ratur de mu6ico ut musicus est , sed Putione Subpeti , in quo utraque iacultas reperitur. Formaliter dicitur etiam reduli ανώ. Sic ista propositi O : Homo eat animal rationara . vera est re selicatios ; homo enim estauimal rationale, quatenus homo CSt. ... -Hirtualiter talo aliquid dicitur , quando licet vexeonon habeat λrviam illam , a qua possit deriOminari, potest tamen ipsam producere formalirer vero, quando revera in se talem habet mi mam , a qua deri minatur tale, et quam in alio subjecto producit. Em nenter autem aliquid dicitur, cum taIi ac tanta polici Persectione , ut quidquid impersectius sub se continetur , persectiori modo involvere videatur. Ita τirium, ex. g. dicitur innualiter calidiam , quia licet in se caloris sormam non habeat , potest tamen ipsam habere. Sol dicitur formaliter Lucidias, quia lucem in se habet, atque
in aliis corporibus Producit. Omana Vcro Sensoria Emianenιer dicuntur esse in Deo , quia uout in Deo usse nou
38쪽
possint , eminentiori tamen , ac persectiori modo omnia Deus coguo cit , ac si realiteP talia organa haberet. I. 1 3. Formaliter , in quantum termino e Mntem OPPODitiau, Caussae comPetit', quae essectum gignit per suimet communicationum , atque inexi sicut iam in subjecto ; e latenter vero illi caussac convςnit , quae quidpiam producit, nyn pur' sui inmistentiam in subjecto, Sed per suam Virtutem , et actionem , qua talem sormam in illo producit. Sic anima iacit hominem δε mah ter viventem. Id enim pracstat anima in homine per criti tutem , atque inexistentiam in ipso. Homo autem efficienter a Deo , formaliter autem a gratia Sancti scante justificatur. Dcus olim cau3sa e iens est nostrae justi- scdtionis; gratia vero intri secus animabus nostris inhae- vcns , est caussa formalis. Ita tenet Ecclesia Romana
Atque haec sint satis de prima partu Logicae ilico- reticae ; Ad secundam transeamus oportet. Interim si qui sunt, qui adhuc plura desiderent, adeant Schola ticos Philosophos , si cis pcr otium licebit.
39쪽
Do Iudiciis , atques Propositionibus.
De GHororum, ac Prmositionum natum in onera.
. I. fest. Ammaa Cum cx rerum ideis , qtias acquisivimus, duas ad invicem comparamus , atque ipsarum inter se se convenientiam, aut repugnantiam percipimus , atque unam de alia assirmamus , vel negamus , tunc dicimur jussicare , quod est altera mentis nostrae operatio , de qua hic sumus acturi. S. Gq. Din. s. Iudictam recte definiri potest ;DuIrum ἰάearum com ratio , earumque relationis Percvtι o. II inc si duas ideas , quas habeo , Dei ex. gr. , et justiirae, Comparo inter se se , atque percipio , justitiam convenire Deo ; haec mentis meae actio crit judictum , et quidum assismatiotim ; vel si comparo duas ideas Dei, et materiae, et percipio esse materiam non Con enire Deo ; vaec actio erit quoque juilicium , et quidem ne tiυωm. S. far. Comia. d judicium itaque efformandum tres ideae reperiri debent ; duae quidem absolutae , ct tertia relatroa , idea nempe convenientiae inter illas. Ita in adducto exemplo S. tuo.), ideae Dei , et ,-Mδιiae , quae comparantur , sunt absolutae ; idea vero convenientiae inter Deum, et justitiam , cst tertia, quHedicitur relatiνa. Diuii irco by Corale
40쪽
S. III. MAN. I. Duplex autem distinguitur iudicium , formale nempe , et Ohjectioiam. Formale est ipsa mentis actio , unam ideam de alio assirmantis , vel negantis ; Obicctivum Vero est judicium, iam mente per-1ectum . et consistit in ipsis ideis per assii mationem conjunctis , vel per negationem separatis , quae ideae , quoniam mentis considerationi otiijciuntur, Dd tum ol-jectioiam nuncuPantur. g. II 3. Schol. I. Mius iudicii est cognitio. Scilicet non per alium mentiS actum CDgD SCO, COTPua EX. gr. esse extenSum, nisi per quem duas ideas, corporis, Di extensionis Simul mente conjungo, unam de ulla aia 1irmando ; hoc est per actum judicii. Et quidem noti per actum praevium ; Nam fieri non potest , ut cognoscat mens, corpori ConVPnire exicnSiCnem, antequam ideas corporis , et extensionis simul nectat , atque componat ; seu antcquam statuat, ideam extensionis in idea corporis contineri ; quippe antequam id praestet , nonnisi duas ideas distinctas comoris, et extensionis intuetur , nihil praeterea cernit. Sed neque cognoscere
POSSum , COVPMS ESSe extensum per actum , qui consc- quatur actionum, quo assirmo corPOri extensionem inesse. Secus namque assirmarem antequam cognoscerem quod
affirmo. Ac Propterea quaevis amrmatio mentis , quodvis judicium , casu prorsus , ac fortuito , et tem re se-rct, quod cst absurdum. Igitur per unum , eum lcmque actum mens et judicat , et cognoscit; adeoque ipse judicii actus est cognitio. S. I 24. Schol. 3. Haec de iudicii natura generatim dicta sussciant ; quae ut utilia evadant , SequCnteS
I. Meas omnes co arandos Primum omnium amquirim ; iat ut eae clarae siue, Vistinc ae , et si fieri
Possit , aviquatae , omnem industriam , Gligentiamque adhibeto. Turpissimum namque foret , . et PhilosoPho Prorsus indignum, velle iudicare de rebus ignotis, aut