장음표시 사용
51쪽
La1nbere quae turpes prohiber tua prandia muscas Alitis eximiae cauda fgerba fui. Praeeunte Martiale nonnihil observant Ciaconius de Triclinio& Vrsinus in appendice ad eumdem: ceterum hoc munus sera vorum delicatorum fuisse ait Stuchius , & Donatum sententiae suae auctorem profert. Inter deambulandum aestivo tempore quis dubitet & scitulas puellas , & venustulos adolescenistes illum prae manibus gestasse Θ constat ex illo Ovidit '.
Vis tamen interea tenues arcessere ventos ,
Gos faciunt nosra mota flabella manu . iEst alterum apud Dionysium Halicarnasseum luculentissimum testimonium , ex quo discimus effeminatam juventutem , Aristo ciemo instigante, in pompis, ludisque Vmbellam , & Fla- hellum detulisse . Postquam descripsit turpissimas libidines, quas Cumis exercuit Aristodemus, & pueros indutos, more virginum , pictis tunicis talaribus, qui comas reticulis , floribus, taeniisque religabant, de his ita scribit: ἡκολουθουν Κ
ναῖκες σκιάδεα , vi ριμίδας κομίζουσαι. Θmnasium saltationum ingredientes ad modos Citharisarum , ct aliorum minearum illecebrarum artificum , eos comitabantur pedissequae mulieres VMBELLAser
FLABELLA Iesantes L. Quid plura ubi opus erat Vmbraculo , ibi & Flabello . Quamobrem Libero Patri , dum vino caleret, saepe tribuitur a Non no in Dionysiacis, cujus verba, caussa brevitatis praetermitto. Qua vero materia constarent muscaria perspicuum videtur ex allato Martialis disticho; tum ex Pro pertio ε. Et mori Pavonis caudae flabeIla superbae. Porro in antiquis picturis hanc formam reserre conspicimus ;sed haec fortasse elegantiora. Papyracea, serica , Vel etiam
52쪽
graminea fuisse, ex varia earum figura, concinnitate, atque ornamentis conjiciet, qui paullo attentius Vascula , Gemm', Anaglypta intuebitur '. Si vero moris originem scruteris. admonet apud Euripidem actor ille Phrygius, qui cum Helena. Troja advenerat , a Barbaris in Graeciam transve stum.
Iuxta Phrnium morem , Ad caesariem et tulum ventulam Ante genas Helenae Flabello Bene compacto, pennato faciebam ,
Nunc eo, unde digressa, reserat se oratio . Mirari quis poterit cur adeo fidenter vas istud Sextarium appellarim. Non fortuito dixi , sed comperta caussa . Primum pro certo pono, atque confirmo Vasculorum veterum picturas ad eum reserrius um , cui addicebantur; ut quidam sit picturae & usus renponsus . Est id consentaneum naturae , atque rationi , qua omnes homines semper praediti suere , omniumque mens in id consentiens ac pene conlpirans . Neque Onim mortuariam pompam , & funebrem luctum e Engi mandaremus in lance esca Tia, aut cyatho mensae , convivioque apponendo ; nec in capsula ossuaria natalis diei festa . atque ritus ; nec in sympulo rei sacrae faciendae scurras & mimos: Quare si Vasculi hujus picturae lavationis apparatum exhibent, vas ipsum Balneo addictum suisse non ambigo. Vasis autem moles & capacitas , ouas
diligentissime expendimus, Sextarium esto, qui vini cyagos
a Dum Bibliotheeae Vaticanae pictos Codi-ees Perpendetem , adverti oculos ad ingeo a voin Iumen Gemmarum Antiquarum . quas bancte Lartoli accurate delineavit, de Eques Petrus Leo GheEEius eidem Bibliothecae dono dedit. Nur cxx xxx . vifitur Hermaphroditus , & Nam. CLxxx lv. Venus, quibus adstat eupido stabel- Ium veluti manu excutiens, sed in utraque Gemma videtur muscarium cssa magnae cujusdam plantae Ilum ; eone innius quidem , quam in Stosthiana allata capite II. In Mucio veronensi Tab. I. num. v. Sarcophagus est Vlpiae Marcel linae , cui adstat Ancillula cum Flabello haud multum abstiniit .
b In oressa Act. V. seen. I. Edit. Rasile asst. Flabellum , quo Phrygius homo venilia bat IIelenae , orbicia reni ruisse pateti testu i
53쪽
duodecim eontineret omnino suasit '. Capaciores ejusmodi ea-lices afferebantur non solum quum epulum daretur , sed ipsis in Thermis, ut quorum vires lavacrum enervabat, haud parca vini potio reficeret, atque redintegraret. Morem hunc acuto dente carpit Martialis dum sugillat hominem , qui primum Thermarias potationes exprobraverat, sed factus opulentior, eodem in vitio fuit
Frangendos calices, emundeηdi que Falernum Clamabat. biberet qui 1mdo lautus eques. A ρη sed posquam Patruo venere trecenta, Sobrius a Thermis nesiit abire domum .
Id ipsum Iuvenalis probro vertit homini jam iam canescenti,
qui balnea, & Thermas , quo intemperantius potaret, frequens adibat ' Damasippus ad illai Thermarum calices insiriptaque Iintea vadit, Maturus bello Armeniae Srriaeque tuendis Amuibus θ Rheno , atque Uro . Haec omnia ne reticeremus auctor fuit Cl. I. B. Passerius homo inobis , & studiis iisdem & vetustate amicitiae conjunctus : ac llibenter morem gessimus Archaeologo huic doctissimo . cui primae sine controversia tribuuntur . iAt quoniam de Etruscorum operibus hoc capite disseruimus; residuum ergo videtur. ut dicam num ab his vetustissimis populis Vmbellae usus ad Romanos dimanarit. Gorius lnoster, quem peramanter ubique nominamus. ita certum pu- 'tat . ut ne in dubium quidem illi veniat. Flabellorum usum sita ille ) , quia etiam de Vmbellis dicendum , ad vitandum Solis assum. O imbres Romanos ab Etrussis ninris accepisse perspicue consat '. Multa quidem ab Etruria matre O gesitrice stipersitionis sad reliquas
a Consule Suda/um ἀου AF edit. inter Seria Dissertatione de Genio Domestico pag. s.
54쪽
quas nationes sunt propagata; sed de hujusmodi ritu , hoe tantum succurrit argumentum . quod Umbella in veterrimis monumentis gentis illius , quae Romanam aetate antecessit, pi- αι conspiciatur 4 .
Antiqua VinbeIIae forma . Virgis mobilibus contrahi, atque disenis di. Tesudinatam ahquando fuisse. Albericum , ty Anacreontem perperam huc accersiri. MuIterum eapilli sic confirmati, ut Vmbellae vicem praestent. Sudaria , Lintea, meses ad umbram faetendum arboribus alligata. Foliis Palmae bifidatis Vmbellas consci , sed eae agrestes. Elegantiores omni Iuxu, ct ornatu . Locus
Iuvenalis ab interpretibus vexatus explicatur .
V Ereor fore aliquos, qui me praepostero ordine disputationem perturbasse credant , quum in hunc extremum locumrejectum legerint, quod fortasse a primo tractandum videbatur. Atque id facilius judicabunt, qui illud Tullii memoria
retinent in omnibus primum rei naturam esse constituendam, ejusque proprietates apta definitione aperiendas . Sed summo in errore versantur, qui nos sic coarguunt: imo ut omnia distincte, dc ordinate disponerem, de Vmbellarum forma disputare in hoc tempus reservavi; alias , quae seorsum erant dicenda, ac paullatim explicanda . omnia sub ipso lucubrationis ingressu fuissent legentium oculis objicienda. Tum etiam in proposito susceptoque consilio permansi, quod evidenter pedispicerem futurum, ut Vmbellarum descriptio ex antecedentihus sponte sua emueret atque manaret. Quare hoc loco per laectam legentibus esse jam quum censeam , non eam tradere, sed dicendo amplificare, & novis animadversionibus locupletare aggredior. Quae igitur fuerit Umbellae forma ac figura ex ipsis eruditae vetustatis monumentis petendum arbitror, non ab his quae Pietores nostra aetate pro ingenio excogita
55쪽
runt . Vas NoIanum , & Gualteri inum , CAP. II. descripta, satis patefaciunt ad nostrarum umbellarum formam proxime accemsse . Verum Gemma . quam ibidem protulimus argumento est Vmbellas etiam in fastigium erectas , atque acuminatas
in modum hemispherii aliquando extitisse ; & opus Testudinatum fuisse arbitror ex paullo solidiori materia, quod unico
sulcro sustentaretur . Quam equidem formam ceteris vetustiorem esse astruit Iulius Pollux . θολία δ' εκαλέου re πλεγμα τι θολει- δες, se αντι σκιαδίου ἐχρωντο αἱ γυνοακες. Testido autem dicebatureontextura quaedam insar testidinis plicata , qua, ante Vmbraculum
inventum, utebantur mulieres h. Ex monumentis autem Persarum. quae CAP. V. indicavimus ante omnium oculos positum credo
Vmbellam etiam penes antiquos fulcris . virgisque mobilibus sustentari , quorum ope ea vel contraheretur . vel distenderetur ; quod non solum apud Persas sed etiam apud Romanos usuvenisse d*cet Ovidius eo versu, quem C AP VI. recitaVimus .
Ipse tene disenta sus Umbracula virgis De Graecis testatur scurrilis jocus Aristophanis in Equitibus. A t. V. Scena II.
Tα δ'ο α γάρ σου , νη ἐξεπεπιννυτο Ωσπερ σκιάδεον , πάλιν .Ar per mem aures expandebantur tuae,
Et eo Iicabantur quasi quoddam Vmbraculam. Quae res quum ita se habeat, nihil loci relictum est sententiae Montiau conii, qui Petasum in acumen superne desinem rem, vel oras habentem, quae umbram faciant , tuto pronunciata Fertur Iohannem Dominicum Romanellum bilissimo. artissees Iohannem de Utino , di P ii inter ceteros Pictores multa ex antiquorum mo- dorum de Caraυvνσ ex antiquis Archetypi de numentis in rem suam opportune derivasse . Sed se ipsisse . Longe dissimilia . quae obviam ianv Plane incertum quodnam autographum sibi proin dextrorsum petenti, quaeque Gregorius XIII. Posuerit imitandum , quum Vmbellae formam Pilis gypso erutari Iusserat 3 nam etsi eius rei etiannie . di Thermutae Regis Pharaonis Filiae praefectura data suerit Christophoro Roncallio . adposuit in Ta Ia . quae Parisiis adser.atur , vulgo Pomaromio H Gimine. fictores is adhi. -- τι eu Louum s nullum extabat ae Vi i lius buit plastieae rationis ignaros , S graphidis im-m numentum. ex quo illa peia atque deseribi peritos, aut qui festinato , di indiligenter ope Posset . Norunt etiam, qui bonas artes colunt ri perficiendo manum admoverunt. Hinc quam aenaslypta ex marmorato . quibus exornantur pa- vis inibi Cupidinem umbellam gestantem saerastaeae Perystilii Vaticani clempore PP. Leo- pius adverterim , non ex antiquo exemplari .Pς nis X. exeitati, Raphaelo Vrbinate totius aedi- ris speciem deformatam j udico .ficii curam asente λ pinsendi. sngendique no- , cap. I.
56쪽
ciat esse Graecorum is σκιάδιον, vel τη, σκιάδικην Anacreontis '. Putat ipse satis firmo praesidio defendi, & ad verba Alberici provocat, qui in Imaginibus Deorum Mercurii Galerum Vmbellam vocat. Sed jam demonstravimus CAP. v. & v I. hoc tegumenti genus Pileos Umbelliseros , non Vmbracula proprie vereque appellari. Quare sunt haec duo distinguenda ; in quo reprehendendi videntur Solerius , & Raynaudus' , qui dum multa de Pilio, ceterisque capitis tegminibus Congererent, pauca discrete , & electe digesserunt. Sed mores gentium vita institutisque barbararum consideranti mihi, nunc recitanda visa sunt, quae de Cantabris ac Vectonibus leguntur apud Strabonem. Narrat ille apud incultas illas nationes mulieres consuevi se monilia ferrea collo circumdare . & a fronte protensum Vmbraculum , quod attrahant cum velint, vel retrahant defendendo Soli; alias comas in altum erigere, illasque baculo obvolvere ad umbram faciendam.
λαιν' περιτελειν . Barbaricae formae es etiam ornatus quarumdam mulierum , quem Artemidorus retulit. Alicubi enim collo appensa, ct conligata resare monilia ferrea , quae cormos habeant supra verticem procul reflexos , prominentes longe ante frontem ; super quibus comvis. quoties Iubet, velum demittant, quod pansum faciem obumbret, atque hoe illas ornatus loco etiam usurpare : aIicubi tympanulum eas gesare, quod ad occiput sit rotundum, eapurque usque ad auriculas
57쪽
confringat, indeque deorsum paullatim in altitudiqem er latitudinem
producatur : alias frontii partes , quae ad comam pertinent ita degla brare, ut magis ipsa fronte niteant: alias columellam pedis longitudine capiti adhibere , eique crines circumplectere tum nigro velo circumdare'. Abs Ibericorum moribus eorumque per ridiculis Vmbellis ad Romanos reverto . Equidem noli uno semper modo hi Vmbram parabant, sed pro ut loci temporisque opportunitas illis obveniebat. Linteis quandoque utebantur Columnis , longuriis, arboribus alligatis , quod non obscure indicat illud Varronis de R. R. Prope aream faciunt Vmbracula, quo secedant homines in aesti tempore meridiano. Cujus moris documentum exhibet Tabula X. Picturarum Veterum a Bellorio editarum. Visitur ibi Templum Apollinis , cujus area amplissimo linteo in umbratur ' . Aliquando tentoria dc Umbracula ex ve
stibus consecta tradit Tibullus M. ηe operata Deo pubes discumbet in herba
Arboris antiqvae, qua levis umbra cadet.
Aut a vese sua tendent Vmbracula sertis Vincta, eoronaitissabit se ipse Catiae . Iam de materia, qua conficiebantur antiquis temporibus Vmbellae, si quis a me petat quid sentiam ' primum cum Plinio dico soliis Palmae bifidatis , intextisque ; ita enim scriptum reliquit. Folia eustrata muerone Iareribus in se bifidatis bellaprimum demons vere gemina ; nune ad funes vitiIiumque nexus, ct capitum Dola Umbracula finduntur'. Sed haec rustica & agrestia Vmbracula fuisse puto: ceterum quis sibi non persuadeat Romanos , qui tantopere elegantes , lauti . in luxum effusi erant, Vmbellas etiam holosericas , bombycinas, purpureas habuisse P Numqui lanes blatta, G serita, ct cocco intretas i parabant; qui exem-
b Lib. t. eap. LI. Diam re . e Monifaueonius in suo illo indigesto . Inoris dinatoque promptuario Villam esse ceniali. Antiq. Explie. Tom. II. parte I. xxv. pag. t 3 a. Ellam Triclinia Veiis inuivbrare mo. erat; sed aiun id sac ren tver s. ut uberius scortarentur , hisque umbraeulit Venerem ocin
58쪽
pli Caligulae retibus aureis piscabantur '; qui tecta ebore , ct astra fulgentia exstrui curabant'. Vmbraculis gramineis contenti pPraeterquam quod Umbellas auro contextas recensent Ovidius,& Claudianus , quorum carmina attulimus CAP. VI. Quaprointer Vmbellis acu pictis, Phrygio opere Iaboratis, Indoque ebore ornatis Romanos quandoque usos esse , amplae eorum sori nae atque copiae, ingentes divitiae . rerumque omnium abum
dantia, sumptus effusissimi non persuadent modo , sed perspicue convincunt.
Existit hoc loco quaestio subdissicilis. quid sibi velit Iu
venalis , quidve in animo constituerit quum Vmbellam Viridem appellat. Is ad Naevolum , Cinaedum subsannans , cui tam . quam mulierculae mittebantur dona a draucis , sic accinit: En cui Tu Viridem Vmbellum . eui Succina mittas
Grandia, natalis quoties redit, aut madidum ver Recipit'.
Ac primo deridenda. Ac ad summam usque inscitiam inepta mihi videtur ea interpretatio, quam memini in vetusto Codice legisse. Extat ille Cesenae in Bibliotheca. quam Vrbis illius Dynasta Malales a Novellus , publicae utilitati communique commodo studens. condidit . dedicavitque. Fiat. xx IriSinytrorsum rit . II. Codex scriptus est Saeculo XI II. eXeunte. hancque praesesert inscriptionem : Magistri omniboni Commentaria in Loenalem, qui ea verba Viridem Vmbellam in hunc interpretatus est modum . Vmbella praeeisus lapis viridis eo uris ' . Vnde hanc deprompserit narrationem vix ausim divinare. Cer tum est apud Gemmarum scriptores Vmbellam haud recenseritimo in universa Lithographia vocabulum non reperiri, sponser accessit homo, cui naturae contemplatio, rerumque natu ralium observatio diu . noctuque in studio est . Nequa sentio cum Κippingio . qui ex nostrorum temporum moribus mentem Iuvenalis se assequi putat. Viridemides viridi colore superlitam. G a tit eo
59쪽
nt eo firmior ejus usis esset , perinde ut hodie Vmbellas virves hujus νηοdi per itinera secum ferunt Itali se Polini Magnates . ad baculos applicatas , ut baculorum ope explicari, ct contrahi possint . Neutrum illi concedo, scilicet viridem colorem firmius prae ceteris panis no linteo haerere, & Italos ac Polonos semper , aut plerumque , virides Vmbellas per itinera serre solere; nam constans sententia apud eos, qui Sandracam operibus superinducunt , alios esse colores . qui tenacius linteis inhaerescant: ac proiiant quotidie in officinis Vmbellae colore livido, thalassico . luteo, subnigro illitae, & versi colores. Vt igitur cogitatione dilucide comprehendi possit horum verborum significatio , & ut omnes Iuvenalis sensus ea in re cognitos habeamus , alio animum intendere fas est , dc abs Romana historia interpretatio
Romae itaque quum Circenses populo darentur, in varias factiones dividebantur, qui spectacula, vel currus agitatione, vel ludo alio praebebant, quique assidentes . a partibus hujus vel illius stabant factionis . Eae quatuor erant ab eo , quo factionarii induebantur colore, cognominatae . Quae quidem consuetudo , usque ad Imperatorum Orientalium manavit aetatem. Colores quadrifaria divisione, quae quatuor anni tempestates signaret . distinguebantur . Prasinus virenti Verno ;Rosius Aestati flammeae ; Albus pruinoso Autumno , Venetus nubilae Hremi dicatus . Non opus est pluribus verbis facere longius , quod est, ut credo , notissimum. Quoniam vero . qui in circo spe stantes , & subsellia tenentes suae saetionis colore inter sese discernebantur . videtur Iuvenalem alloqui hominem , .qui Prasinae esset factionis . ideoque Viridem Vmbellana mittendam proponat. Atque haec interpretatio multo fit verior, si mente advertamus , qua aetate vita viveret Iuvenalis ,
Ut nonnulla ruberat ardenti poma colore , Rutumni Venetus ferrugine dives , Maturas uvas, maturas signat olivas , Equiparans candore λυes . Hemisqueta pruinam.
Albicοιον viridi socia sonjungitur ur a.
60쪽
quove tempore scripserit. Varias 3c discrepantes esse sententias , nos minime Iugit. Lipsius ' contendit pleraque illum seripsisse Trajani imperio. imo Hadriani ; quem sequutus est: Dodωellus in Annalibus . Fabricius vero magnam tribuit probabilitatem eorum opinioni qui autumant Poetam inter mortales degisse imperio Domitiani. At quae asseruntur argumenta ad fidem faciendam, non tanti esse videntur, ut ab antiquorum sententia nos jubeant recedere, ab iis nimirum, qui eum veteri Scholiaste censent Caligulae & Neronis aevo , vel paullo post . vixisse Iuvenalem . Iam vero cui exploratum peris spicuumque non est Caligulam atque Neronem Prasinae factio
ni penitus deditos fuisse pio Caligula quidem Dio :
Hinc plebecula, quanta Romae erat, ut Imperitoribus assentaretur, in eo colore quasi insaniebat; quapropter Poeta, etsi aliquando large mordax Augustorum, plebisque vitia carperet, hoc loco, auribus Imperatorum blandiri, populoque morem gerere cupiens , Colorem viridem , qui tanti habebatur , laudat , atque commemorat: quod & alia Saura ipse mei innuit L: Totam hodie Romam Orcus capit , ct stagor aurem Percutit, eventum viridis, quo colligo panni.
re Ia Ha os propenso dia multumque perduraverit; quos enim vulgus aliquando imbibit m res, eos longissime retinet . Addito hae. qia dHelagabalas . di verus, qui tardius imperium tenuere , testibus Xiphilina , Lampridio, aequae capi viis, hanc colorem perdite adamaran .