[2]: Renati Des-Cartes Principia philosophiae

231쪽

quod ad alias reservarina , pauca quaedam de sensuum obj cctis hic subjungam. Quippe hactenus hanc erram, totumque adeo hunc mundum aspectabilem , instar machinae des ripsi, nihil praeter figuras de motus in co considerans sensus atricia nostri multa alia nobis exhibent, colorcs scilicci odores, sonos similia, de quibus si plane tacerem, praecipuam xplicationis rerum naturalium partem viderer omisisse. - CLXXXIXSciendum itaque humanam animam , etsi totum corpus in formet, praecipuam tamen sedem suam habere in cercbro, quo solo non modo intellio it imaginatur , scd etiam sentit inoaos t. hocque opere nervorum , qui illorum instar , a cerebro ad omnia reliqua membra protenduntur, iisque sic annexi sunt , ut vix ulla pars humani corporis tangi possit, quin hoc ipso moveantur aliquot nervorum extremitates per ipsam sparsae, atque earum motus, ad alias corum nervorum extremitates, in cercbro circa ledem animae collectas transferatur , ut in Dioptricae capite quarto satis sus explicui. Motus autem qui sic in cercbro a nervis X cl- tantur, anima , sive mentem intime cercbro conjunctam, diversimode assiciunt, prout ipsi sunt diversi. Atque hae diversae inciatis affectioncs , sive cogitationcs ex illis motibus immcdiate consequentes, sensuum perceptiones, sives, ut vulgo loquimur, sciatus appellantur.

diversitate, ac deinde 3 divertitate motuum , Ut m ing 'ς i , , a ἡ,. vis fiunt, dependent. Neque tamen singuli ncrvi, faciunt singulos sensus a reliquis diversos, scd scptem tantum praecipuas disia serentias in iis notare licet, quarum duae per inen ad cnix i

culum, oeso 'laagum, fauces, aliasque inlcriores part S c Plcn G,

dis naturalibus desideriis destinatas, protenduntur, faciunt unum ex sensibus internis , qui appetitus naturalis vocMurci ci Vuli vero qui ad cor praecordia , quamvis pcrcxigui sua , iaciunt alium sensum internum , in quo consistunt omnes animi commotiones , sive pathemata j affectus , ut laetitiae, tristitiae

amoris , odit similium Nam, xcmpli causa, sanguis ritu temperatus , facit ac plus solito in corde se dilatnas , crvulos circa oriscia sparsos ita laxat movet , in incla alius motus in caces sc luatur , qui naturali quodam sensu hilaritatis icit

232쪽

mentem' ac etiam aliae quaevis caussae , nervulos istos eodem mmc moventes, eundem illum Ioetitiae sensum dant. Ita imaginatio fruitionis alicujus boni non ipsa sensum laetitiae in se habet, sed spiritus ex cerebro ad musculos, quibus illi nervi inscrti sunt, mittit, eorumque ope orificia cordis expanduntur,oc ejus nervuli mo- Ventur eo motu ex quo sequi debet ille sensus Ita audito orato nuncio , mens primum de ipso judicat, laudet audi lio intellectuali, quod sine ulla corporis commotione habetur , quodque idcirco Stoici dixerunt cadere posse in sapientem deinde cum illud imaginatur, spiritus ex cerebro ad praecordiorum musculos fluunt, d ibi nervulos movent, quorum ope alium in cerebro motum excitant , qui mentem asscit laetitiae animalis sensu. Eadem ratione sanguis nimis crassus, malignὸ in cordis ventriculos suens, non fatis ibi se dilatans, alium quendam motum , in iisdem praeco liorum nervulis facit , qui cerebro communicatus, sensum tristitiae ponit in mente, quamvis ipsa sorte nesciat cur tristetur aliaeque plures caussa idem praestare positiat. Atque alii motus illorum nervulorum , Sciunt alios esse Rus, ut amoris, odii, metus, irae , c. quatenus sunt tantum affectus , sive animi pathemata , hoc est, quatenus sunt coninae quaedam cogitationes, quas mens non habet a se sola, sed ab eo quod a corpore, cui intime conjuncta est , aliquid patiatur. Nam distinctae cogitationes, quas habemus de iis quae amplectenda sunt , vel optanda vel sugienda, c toto genere ab istis affectibus distinouuntur. Non alia ratio est appetituum naturalium , ut famis suis, M. qui a nervis ventriculi , saucium , M. pendent, suntque a voluntate comedendi, bibendi, c. plane diversit, sed, quia ut pilarimum ista voluntas sive appetitio eos comitatur, idcirco dicuntur appetitu S. inantum sensus externos, quinque vulgo numerantur, pro- .es,. ,hi, pῖς quinque di Vcrsa Objectorum genera, nervos iis servientes Qxidζm gelacra cogitationum consusarum , quae ab istis motibus in anima excitantur. Nam primo nervi in univcrsi corporis cutem desinentes , illa mediante a quibuslibet terrenis corporibus tangi possunt, ab illis integris moveri, uno modo ab illorum duritie alio gravitate , alio a calore, alio ab humiditate , c. quotque ivcrsis modis vel moventur, vel a motu suo ordinario impcdiuntur, tot in mente diversos sensus excitant,

233쪽

ex quibus tot tactiles qualitates denominantur. Ac praetcrea cum isti nervi solito vehementius agitantur d ita tamen , ut nulla Lesii in corpore inde sequatur , hinc fit sensus titillationis , menti naturaliter gratus, quia viresco poris , cui arci conjuncta est, ei teritur mi vero aliqua laesio inde sequatur , fit sensus doloris. Atque hinc patet , cur corpore voluptas dolor tam parum distent ab invicem in obiecto , quamvis in sensu contrarii

Deinde ab nervi , per linguam naric civicinas sparsi , ab eorundem corporum particulis, ab inviccni disjunctis, S sim cum saliva in ore natantibus, diverti mode moventur , prout ipsorum figurae sunt diveris , sicque ocrsorum saporum s salus sti

Tertio, duo etiam nervi, sive cerebri appendice e yra V

riam non exsertae , moventur ab corum lcm corporum particulis disjunctis, de in aere volantibus, non quidem quibuslibet, sed iis quae satis subtiles ac simul satis vividae sunt , ut m nare attractae per ossis spongiosi meatus , usque ad illos nervos pervcniant, o diversis eorum motibus si unt divcrsorum odorum

Quarto , duo alii nervi in intimis aurium a VPrni condi Ii, '

excipiunt tremulos vibratos totius adris circumjacentis motus Aer enim membranulam tympani concuticias, subjuncitam trium officulorum catenulam , cui isti nervi adhaerent, simul quatit atque ab horum motuum divcilitate , di vcrsorum sono in sensus

oriuntur.

Denique nervorum opticorum extremitates, tunicam, retinam i XCV. dictam, in oculis componentes, non ab aere nec a terrenis ullis cor

poribus ibi moventur , sed a solis globulis sccundi elementi, unde habetur sensus luminis S colorum: ut jam satis in Dioptricam :-teoris expli cui . . Probatur autem evidenter, animam non quatenus es m imgulis membris, sed tantiam quatenus cli in crcbro, a quae corpOri accidunt in singulis membris nervorum ope sciri ire primo X nisi quire eo quod morbi varii, solum cer brum acta cicntcs, Omnem sci sum tollant, vel perturbent; hic ipse somnus, qui cst naso Occrebro , quotidie nobis mapna ex parte adimit sciatiendi laculta-x in , quam postmodum vigilia relinuit. D in te x coqhiod c- rcl)ro

234쪽

lc, PRINCIPIO RUI PHILOSOPHI E

rebro illaeso , si tantiit viae per quas nervi, a membris externis ad illud porriguntur obstructae sint , hoc ipso illorum membrorum sensus etiam perit. Ac denique cx eo quod dolor aliquando sentiatur , tanquam in quibusdam membris, in quibus nulla tamen est doloris caussa , sed in aliis per quae transeunt nervi, qui ab illis ad cerebrum protenduntur modultimum innumeris experimentis ostendi potest , sed unum hic ponere sussiciet. Cum puellae cuidam , manum gravi morbo affectam habent , velarentur oculi quoties hirurgus accedebat , ne curationis apparatu turbaretur, eique post aliquot dies brachium ad cubitum usque, ob angraenam in eo serpentem suisset amputatum, panni in ejus locum ita substituti, ut eo se privatam esse plane ignoraret, ipsa interim varios dolores, nunc in uno ejus manus quae abscissa erat digito, nunc in alio se sentire quercbatues quod sane aliunde contingere non poterat, quam ex eo, quod nervi qui prius ex cerebro ad manum descendebant, tuncque in brachio juxta cubitum terminabantur, codem modo ibi moverentur, ac prilis moveri debuissent in manu, ad sensum hujus vel illius digiti dolentis, animae in

cerebro relidenti imprimendum.

Prob Ixur deinde talem si nostrae mentis naturam, ut ex eo ., 'lo quid i quidam motus in corpore sant , ad quaslibet cogitatis ut solo tione , nullam istorum motuum imaginem reserentes , possit im-

pilli, speciatim ad illas confusas, quae sensus, sive sensationes

f., bis dicuntur. Nam Videmus Verba , sive ore prolata , sive tantum ροια eaeri scripta , quaslibet in animis nostris cogitationes 3 commotiones ' - excitare. In eadem charta , tum eodem calamo citramento , si tantiam calami extremitas certo modo supra chartam ducatur, literas exarabit, quae cogitationes praeliorum , tempestatum , su-riarum, asseditusque indignationi. tristitiae in lectorum animis concitabunt; si vero alio modo sic re simili calamus moveatur , cogitationes valde diversas, tranquillitatis, pacis, amoenitatis, as et usque plane contrarios amoris S laetitiae sta ciet. Respondebitur fortasse, scripturam vel loquelam nullos as edi his, nullasque rerum a se diversarum imaginationes immediate in mente xcitare, sed tantummodo diversas intellcctioncs; quarum dc inde occasione anima ipsa variarum rerum imagines in se si)rmat. Quid

autem dicetur de sensu doloris si titillationis ' Gladius corpori nostro admovctur, illi: d scindit, X hoc solo sicquitur dolor, qui

sane

235쪽

sane non minus diversus est a gladii, vel corporis quod scinditur locali motu, quam color, vel sonus, vel odor, vel sapor. Atque ideo cum clare videamus, doloris sensum in nobis excitari ab co solo , quod aliquae corporis nostri partes contactu alicujus alterius

corporis localiter moveantur, concludere licet, mentem nostram

esse talis naturae, ut ab aliquibus etiam motibus localibus, omnium aliorum sensuum affectiones pati possit. Praeterea non deprehendimus ullam differentiam inter nervos CXC nil

ex qua liceat judicare, aliud quid per nos qui in per alios, ab

organis sensuum externorum ad cerebrum pervenire, Vel omni Em, xtὸrm,no quidquam eo pervenire praeter ipsorum nervorum motum lo- eprecalem. Videmusque hunc motum localem , non modo sensum titillationis , vel dolui is exhibere, sed tiam luminis N sonorum. Nam si quis in oculo percutiatur , ita ut ictus vibratio ad reti g nam usque perveniat, hoc ipso videbit plurimas scintillas luminis

sui rantis , quod lumen ex a ejus oculum non erit : Atque siquis aurem suam digito obture , tremulum quoddam murmur audiet, quod a solo motu aeris in ea inclusi procedet. Denique saepe advertimus calorem , aliasue scia silc qualitates , quatenus sunt in objectis, nec non tiam formas rerum pure materialium, ut exempli gratia, sormam ignis, a motu i κώli quorundam corporum oriri , atque ipsas deinde alios motus locales , in aliis corporibus efficere. Et optim comprehcndimus quo pacto a varia magnitudine figurara motu particularum unius corporis, varii motus locales in alio corpore excitentur nullo autem modo pomus intelligere, quo pacto ab iisdem magnitudine scilicci, si gura motu aliquid aliud prodi: catur, omnino divcrsu ab ipsis naturae , quales sunt illae formae substantiales , qualitates cales, quas in rebus esse multi supponunt; nec etiam quo pacto postea istae qualitates aut foret , vim habeant in aliis corporibus motus

locales excitandi. Quae cum ita sint, A sciamus cana esse animae nostrae naturam , ut diversi motus localc sufficiant ad omnes sensus in ea excitando experiamurque illos cipsa varios sensus in ea excitare , non autem deprehendamus quicquam aliud, praeter ejusmodi motus, sensuum externorum organis , ad cerebrum transire , omnino concludendum cs , non etiam a nobis animadverti a , quae in objediis externis, luminis, coloris,

odoris , saporis , soni , caloris, frigoris 3 aliarum tactilium

236쪽

qualitatum , vel etiam formarum substantialium nominibus indigitamus, quicquam aliud esse quam istorum objectorum varias di positiones , quai sinciunt ut nervos nostros variis modis movere possi

CXClX Atque ita facili numeratione colligitur, nulla naturae phaeno-NM iu men fuisse a me in hac tractationei aetermissa. Nihil enim in- his his natura phaenomen est recensendum , nisi quod sensu depretractatione henditur. Atqui exceptis magnitudine, figures motu, quae qua-j is lia sint in unoquoque corpore explicui, nihil extra nos positum sen- ' titur, his cli inten, color, odor sapor, sonus, tactilc quali tates qu et nihil aliud esse , vel saltem a nobis non deprchendi quicquam aliud esse in obj cctis, quam dispositiones quasdam in magnitudine figura motu consistentes , hactenus est demon

stratiam.

CC Sed velim etiam notari, .me hic universam rerum materialium

et naturam ita conatum esse cxplicare', ut nullo plane principio ad uis hoc usus sim, quod non ab Aristoteles, omnibusque aliis omnium I ' seculorum Philosophis tuerit admissum adeo ut haec Philoso- hia non sit nova , sed omnium maxime antiqua QVulgariS.

honeque Nempe figurasis motus, magnitudine corporum conligera- - β' atque secundum legcs Mechanicae , certis quotidianis experimentis confirmatas , quidnam ex istorum corporum mutuo χημα im concursu sequi debeat, examinavi inus autem unquam dubita-

quin corpora moveantur , variasque habeant magnitudines, is 'f' figuras, pro quarum diversitate ipsorum etiam motus arientur,

atque ex mutua collisione, quae majuscula sunt in multa minora dividantur,is figuras mutent i Hoc non uno tantlim sensu , sed pluribus, visu, tactu, auditu deprehendimus hoc etiam distincte imaginamur intelligimus quod de reliquis, ut de coloribus, de binis 5 caeteris, quae non ope plurium sensuum , sed singulorum untaxat percipiuntur, dici non potat semper enim eorum imagines in cogitatione nostra sunt confusae, nec quidnam illa sint

CCI. At multas in singulis corporibus particulas considero, quae nul-Dμ iis r i lo sensu percipiuntur quod illi fortasse non probant, qui sensus zi: i, si ios pro mensura cognoscibilium sumunt. Quis autem potest du-ler. bitare, quin multa corpora sint tam minuta, ut ea nullo sensu deprchendamus, si tantum consideret, quidnam singulis horis adjiciatur

237쪽

P U A. I9jiciatur iis quae lente figentur , vel quid detrahatur ex iis quae minuuntur L. Crescit arbor quotidie , nec potest intelli se majorem illam reddi, quam prius suit, nisi simul intelligatur aliquod corpus ei adjungi. Quis autem unquam sensu deprehendit, quaenam sint illa corpuscula, quae in una die arbori cresccnt accesserunt Atque saltem illi, qui agnoscitia quantitatem esse indefinite divisibilem, fateri debent ejus partes reddi posse tam exiguas, ut nullo sensu percipiantur. Et sane mirum esse non debet, quod valde minuta corpora sentire nequeamus olim ipsi nostri nervi, qui moveri debent ab objectis, ad sensum efficiendum, non sint minutissimi sed funiculorum instar, ex multis particulis se minoribus conflatici nec proinde a minutissimis corporibus moveri possint. cc puto quemquam ratione utentem Tritarum,

qui longe melitis sit, ad xemplum corum quae in magnis corporibus accidcre sensu percipimus , judicare de iis quae accidunt in mutis corpusculis ob solam suam parvitatem scnsum fiasupientibus, quam ad haec explicanda, novas res nescio quas, nullam cum iis quae sentiuntur similitudinem liabentes, cxcogitare.

At Democritus etiam corpuscula quaedam Naginabatur, a CCII.

ias figuras, magnitudines S motus habentia, ex quorum f

acervatione mutuisque concursibus, Omnia scia liba corpora ex hi, iis,

surgerent; tamen ejus philosophandi ratio vulgo ab Omnibus

rejici solet. Verum nemo unquam illam rejecit, propterea quod in ea considerarentur quaedam corpora tam minuta , Ut sensum at tibi . cffugerent, quae varias magnitudines, sigura motus habere dicerentur quia nemo potest dubitare, quin multa revera talia sint, ut modo ostensum est. Sed cjecta est, primo quia illa corpuscula indivisibilia supponcbat, quo nomine etiam ego illam rejicio deinde quia vacuum circa ipsa esse inagebat, quod

euo nullum dari post demonstro tertio quia gravitatem iisdem tribuebat, quam ego nullam in ullo corpore cum solum spectatur, sed tantum quatenus ab aliorum corporum situ motu dependet, atque ad illa rescrtur, intelligo denique quia non ostendebat, quo pactores singulae, ex si locorpusculorum clancursu orirentur, vel si de aliquibus id ostenderct, non Onanc ejus rationes inter se cohaerebara , saltem quantum judicare licet ex iis, v. de ipsius opinionibus memoriae prodita sunt. An utc ea quae hac-E 1 tenus

238쪽

ticu remui ensilium cognosc. ,

se pessimi,

explicuerim,

etsi forte non talia sui.

tenus de Philosophia scripssi, satis cohaereant, aliis judicandum relinquo.

At in sensilibus corporum particulis, determinatas figura dc magnitudines motus assigno, tanquam si eas vidissem tamen fateor esse insensiles atque ideo quaerent fortasse nonnulli, unde ergo quales sint agnoscam. Quibus respondeo , me primo quidem ex simplicissimis Maxime notis principiis, quorum cognitio mentibus nostris a natura indita est, generaliter considerasse, quaenam praecipuae differentiae inter magnitudines, suras situs corporum , obsolam exigui atem suam insensilium , esse possissent , inuinam sensiles effectus, ex variis eorum concursibus sequerentur. Ac deinde cum similes aliquos effectus in rcbus sensibilibus animadverti, eas ex simili talium corporum concursu ortas existimasse praesertim ciam nullus alius ipsas explicandi modus excogitari posse videbatur. Atque ad hoc arte facta non parum me adjuverunt nullum enim aliud inter ipsa & corpora naturalia disia crimen agnosco , nisi quod arte factorum operationes, ut plurimum peraguntur instrumentis adeo magnis, ut sensu facile percipi possint hoc enim requiritur, ut ab hominibus fabricari queant. Contra autem naturales effectus , sere semper dependent ab aliquibus organis adeo minutis, ut omnem sensum effugiant. Et sane nullae sunt in Mechanica rationes, quae non etiam ad Physicam, cujus pars vel species est, pertineant nec minus naturale est horologio, ex his vel illis rotis composito, ut horas indicet, quam arbori ex hoc vel illo semine ortae , ut tales ructus producat. Quamobrem ut ii qui in considerandis automatis, sunt exercitati, cum alicujus machinae usum sciunt, nonnullas ejus partes aspiciunt, facile ex istis, quo modo aliae quas non vident sint factae, conjiciunt ita ex sensilibus effectibus, partibus corporum naturalium , quales sint corum caussae sarticulae ins siles, investigare

conatus sum.

At quamvis sorte hoc pacto intelligatur, quomodo res omnes naturaic seri potuerint, non tamen ideo concludi debet, ipsas revera sic facta esse. Nam quemadmodum ab eodem artifice, duo horologia fieri possunt, quae quamvis horas aeque bene indicent, extrinsecus omnino similia sint, intus tamen ex valde dissimili rotularum compage constant ita non dubium est, quin summus

ici una opifex, omnia illa quae videmus, pluribus diversis modis

239쪽

potuerit est cere. Quod quidem verum esse libentissime concedo, satisque a me praestitum esse putabo, si tantum ea quae scripti talia sint, ut omnibus naturae phaenomenis accurate respondeant. Hocque etiam ad usum vitae sufficiet, qui Medicina, ex eclonica caeterae artes omnes, qua Ope Physicae perfici possunt, ea tant in quae ni illa lint, ac proinde intc natura phaenomen numeranda, pro fine habent. Et nequis sorte sibi persuadeat, Aristotelem aliquid ampliti praestitisse , aut praestare volui illa ipsemet in primo Meteoroloeticorum , initio capitis septimi expresse testatur, de iis quae sen ii non sunt mani i a , se putare susticientes rationes indemonstratione iit . si tant uuia tundat ea ita fieri posse, ut se explicanti Sed tamen ne qua lita riae , consid andum est CCV. quaedam esse quae habentur cella moraliter, hoc est, quantum suis cit ad usum vitae, quamvis si ad absolii tam Dei potentiam referan ovi Gitiritur , sint incerta. Ut exempli gratia, si quis legere clit epitiolam, ' Latinis ciuidem literis , sed non in vera significatione positis, scriptam, conjiciens ubicunque in ea est x, lcgendum essem , ubi Bligendum C, atque ita pro unaquaque liter proxime sic luentem esse substituendam, inveniat hoc pac o I atina quaedam verba ex iis componi , non dubitabit quin illius epistolae verus sensus in istis verbis contineatur, is hoc sola con)ectura cognoscat, teris orsan possit, ut qui eam scripsi, non iteras troxime sic luentcs, sed aliquas alias loco verarum postrerit atque lic alium in ea sensum occuliaverit hoc enim tam dissiculic potcst contingcre, ut non credibile videatur. Sed qui advertent, quam musta de naagnete, de igne, de totius Mundi fabrica , ex paucis quibusdam principiis hic deducta sint, quamvis ista principia tantii in casu ineratione a me assumpta este putarent, Crte tamen agnoscent, vix potuisse contingere , ut tam multa simul cohaercrent , si salsaeshnt. Praeterea quaedam sant, ct iam in rebus naturalibus, quae absolu CC v I

te ac plusquam moraliter certa existimamus, hoc scilicet innixi Me taphysico fundamento, quod Deus si summe bonus minime facii. . sallax , atque ideo facultas quam nobis dedit ad verum a falso dijudicandum , quotic ea recte utimur, de quid jus ope distincte percipiti ius, errare non possit. Tales sunt Mathcmaticae demonstrationcsci talis est cognitio quod res materiales exsistant talia Ee 3 int

240쪽

sunt evidentia omnia ratiocinia, qtiae de ipsis fiunt. In quorum numerum ortastis etiam haec nostra recipientur ab iis, qui considerabunt, quo pacto ex primis maxime simplicibus cognitionis humanae principiis, continua serie deducta sint. Praesertim si satis intelligant, nulla nos objecta externa sentire posse, nisi ab iis aliquis motus localis in nervis nostris excitetur talemque motum excitari non posse a stellis fixis, longissime hinc distantibus, nisi fatetiam aliquis motus in illis, in toto coelo interjacente his enim admissis, caetera omnia, saltem generaliora quae de Mundovi Terra scripsi , vix aliter quam a me explicata sunt, intelligi posse vi

dentur.

I . nihilominus memor meae tenuitatis, nihil a ni mo sed haec ista j Omnia tum Ecclesiae Catholicae auctoritati, tum p identiorum 11-