De testium ratione quae Romae Ciceronis aetate obtinuit Joannes Henricus Alfredus Escher

151쪽

- doni judices iniquum rati fiunt. Dum vici sem dimittere. qui palmam non ex alio terre . sed de se dar merphatur. Magis ergo Valerius in Coseonii absolutione damnatus, quam Cosconius in caussa sua liberatus est. V a Ex iis, quae modo attulimus. efficitur, judicibus de fide. quam testimoniis tribuere deberent, nil legibus praeceptum suisso til. Nihilominus vero stabilis quaedam et fixa existiamatio de diversa testimoniorum auctoritate populo insita

innataque erat . quae . quamquam judires non constringebat, lamon sine dubio in sententia eorum sormanda magni in menti erat.

l=e qua populi existimatione . quae fuerit. reliquum est.

ut exponamus.

Romani in ponderanda testium fide respiciebant primo loco generati m. qualis esset testis omni vitae habitu ei m ribus : seeundo loco. num lesiis alteri litigatorum obligatus alterius ve eorum studiosus an alterutri infestus esset: tertio loco, num lesii, si ceria quadam ratione caussa dijudicata esset . emolumenti incommodi ve aliquid oriri posset: quarto loco, num testis, quae pro testimonio diceret, revera sciret; quinto loco, num gravitatem testandi bene considerans testimonium diceret; denique . num testis dicta etiam aliunde

comprobarentur.

Prima igitur quaestio erat haee generalis, qualis esset i stis omni vitae habitu et moribus.

Dui fidem testimonii ponderabant, quod ad vitae habitum

βὶ CL praolorea Valer. Nax. VIII. v. g. 6. Cie. Pro Balb. v. g. 11. eoll. e. Valer. Nax. II. T. g. l.

is Is der Zeugen v. s. s. anham; consentiro videntur.

152쪽

attinet. testis patriam, opes. genus, dignitatem honoresqu . aetatem respieiebant. in teste commendando ante Omnia. eum civem Romanum esse . praedicabant ita, ut domestici, i. e. nomanae civitatis

participes, testes Omnibus alienigenis antehaberentur 7j et iis quoque provincialibus . hi qui alibi, ubi non eum civibus B

manis sunt comparati, ut eae illustri prorineis orti 'j vel ut in amplissima civitiae, ejus parte provinciae. nali istj quam maxime fido digni testes vocati sunt. Sunt quaedam nati nes . quarum testimoniis Romani fidem omnino derogasse vi-dontur. Quintilianus nobis hoe refert his ipsis verbis :i i l . . G n-- lium simul universarum elevata testimonia ab oratoribus . scimus. Gallos testes Cicero contemtim barbaros nominat isti et ex judicibus do Fontrio sententiam laturis quaerit: tal-An ero, istas nationes Gallosi religione jurisjurandi ae- metu deorum immortalium in testimoniis dicendis comm Oeri, arbitramini, quae tantum a celerarum gentium moro

. ac natura dissentiunt Quod ceterae pro religionibus suis - hella suscipiunt. istae contra omnium religiones : illae in - hellis gerendis ab diis immortalibus pacem ae veniam pe--lunt, istae cum ipsis diis immortalibus bella gesserunt . . Ab - hisi gentibus sanctis et in testimonio religiosis obsessum - Capitolium est . . . Postremo his quidquam sanctum ae- religiosum videri potest, qui, etiam si quando aliquo metu - adducti deos placandos esse arbitrantur, humanis hostiisse eorum araS ac templa sunestant 7 . et rel. Porro Cicero de

Graecorum testimoniis apud iudices in Flaccum sedentes hoc dicit: l .. I o quibus trebus t vos aliis tostes osse debe- is . do iis ipsi alios testes audioli At quos testes pri-

153쪽

-mum dicam i id quod est communet Graecos . . . Verumtamen hoc dico de toto genero Graecorum: tribuo illis li-- leras . . .: testimoniorum religionem et fidem nunquam ista is natio coluit: totiusque hujusce rei quae sit vis, quae au- toritas. quod pondus. ignorant et alio loco: iβὶ -Gra ous testis quum ea voluntate processit. ut laedat: non ju--risjurandi. sed laedendi verba meditatur. Vinci . refelli. - coargui putat esse iurpissimum : ad id se parat: nihil aliud, curat ... Illis j jusjurandum jocus est: testimonium lu-- dus . . . Sed non dilatabo orationem meam. Etenim po--lesi esse infinita . si mihi libeat totius gentis in testimoniis . dicendis explicare vanitatem: porro: iεὶ - Mementote igi-- tur, quum audietis psephismala licstimonia civitatum in - Flaccum data continentiat, non audire Vos testimonia: . . . - audire concionem conelialam levissimae nationis: ' deinde: 17 - Querendum est ergo et deplorandum de omni accusationis - iniquitate: primum de communi genere testium. Dicit enimia natio minimo in testimoniis dicendis religiosa: ' ol: i l .. Si

- quem infimo loco natum . . . defenderem : tamen civem ais et Vibus . . . deprecarer, ne . . . hominibus levitate Graecis

eiVem . . . vestrum dederelis : ' alio loco : iη - Quas , quidem a me si . ut dicenda sunt. dicerentur. gravius age--rem. judices. quam adhuc egi, quantam Asiaticis testibus , fidem habere vos conveniret: ' deniquo : zοὶ , Ut opinor. .. Asia vestra constat ex Phrygia, Mysia, Caria. Lydia . Utrum - igitur nostrum est an vestrum, hoc proverbium. Phugemis plagis fieri . . meliorem Quid Τ de tota Caria nonne hoc - vestra voce vulgatum est. si quid cum periculo experiri

, velis, in Caro id potissimum esse faciendum Uuid porro

in Graeco sermone tam tritum atque celebratum eSt, quam ,

- si quis despicatui ducitur, ut Mysorum ultimus esse dica-

154쪽

eus comoediam scripsit. in qua servus primarum partium - non Lrdus esset . . . Equidem mihi jam satis superquo dixisse videor de Asiatico genere testium: sed tamen v - strum est, judices. Omnia. quae dici possunt in hominum olevitalem, inconstantiam, cupiditatem, etiam si a me mi-- nus dicuntur, vestris animis et cogitatione comprehendere 'Sardorum denique, immo Omnium Afrorum. a quibus Sardioriginem suam ducunt . pil testimonitis Cicero fidem non tri-huendam esse contendit, quum dicat: ῖ-j - Etenim testis non , modo Aser aut Sardus sane, si ita so isti malunt nomi--narii. sed quivis etiam elegantior ac religiosior impelli. d inerreri, sino. secli potest'; et alio loco: a j -Venio nunc .. ad testes iqui in Scaurum testati suntl . . . Fidem leorum - tollit . . . ipsa natio Sardorum , cujus lania vanitas est. - ut libertatem a servitute nulla re alia nisi mentiendi licen-oia distinguendam putent: ' denique : -ὶ - Contendes tamen - lTriarius. accusator Scauri. J et postulabis. ut l. Aemilius

- Scaurusi cum sua dignitate omni . . . sordidissimae. levi Ν--simae. vanissimae genti i Sardisj . . . condonetur. Opulentus testis deinde imprimis . cui crederetur. dignus habebatur. Crebro Cicero judices admonet. lesios suos e piis rei familiaris locupletes eι pecuniosos. zil lacuyletes. -η magna pecunia pii primos pecunia*βὶ esse. maximas argentarias 'eisae: ι λὶ in testibus vero adversariorum egestatem di et in piam ii exprobrat. Ubi autem universim de omni, quod ab

cit. in Verr. V. VII. g. 15.πὶ Cie. pro Scal r. II. g. 15.

cie in Verr. IV. x m. g.

155쪽

aliqua re μισω sumitur ad faciendam fidem loquitur. haee praecipit: a j - Persona . . . non . qualiscunque est. testimonii - pondus habet: ad sidem enim iaciendam auctoritas quaeri-- tur . . . M ulia Sunt, quae asserunt Ructoritatem . . . Opes . . . Nam . . . opulentos . . . dignos, quibus credatur. putant:

- non recte fortasse, sed vulgi opinio mutari vix potest, ad - eamque omnia dirigunt et qui judicant et qui existimant: et Iuvenalis queritur: a j-Da testem Romae tam sanctum, quam fuit hospes Numinis Idaei: procedat vel Numa vel qui Servavit trepidam flagranti ex aede Minervam: Protinus ad censum, do moribus ultima si et Quaestio: quot pascit servos' quot possidet agri Jugerar quam mulla magnaque paropside coenat

Quantum quisque sua nummorum servat in arca.

Tantum habet et fidei. Iures licet et Samothracum Et nostrorum aras: contemnere fulmina pauper Creditur atque Deos, Dis ignoscentibus ipsis. 'Duam magni Romani testem opulentum existimarint, etiam inde apparet . quod Romani ex quadam dicendi consuetudine quemlibet testem fide dignum locupletem testem vocare s lebant. a lueobile genus testis porro, quo fides testimonio fieret.

aptum fuisse videtur. Persaepe enim Cicero ad testes suos exornandos, nobiles , amplissimo loco natos. λ' primos genere aesse . commemorando delectatur ot interdum, ubi

156쪽

sdem alicujus testimonio denegatam esse ut aliquid quam maxime miri ante oculos poners studet, testem nobili loco natum esse commemorat: ut Fontrium defendens haec dieit: λη - Cn. et Q. Caepionum. L. et D. Metellorum l . . . g - neri . . . fidem et auctoritatem in testimonio . . inimicitiarum.. suspicio derogavit. ' Uuintilianus generalia praecepta. qu modo testes sint refellendi, iradens hoc statuit: 'ὶ - Si adver-- sariusi humiles stes test producet. vilitatem . . . Oportebit im essere: ' et Cicero. testimonium Pergamenae civitatis contra Flaccum datum ut infirmet. autores et zonarios id decrevisse contendit. οὶ Denique, quod Macrobius narrat. - Plancus in .. judicio sorte amici cum molestum lestem destruere vellet.

. interrogavit . quia sutorem sciebat. quo artificio se tu Ptur. Ρε ilΤestes senatorii et equestris ordinis celeris certiores ducebantur. Duare Cicero testibus suis fidem conciliaturus saepe, quod aul senatores αὶ aut equites at sint. gloriatur.

Denique testes grandes natu auctoribus. qui aetate min res erant, anteferebantur. εὶ

Tum fides testimonii pendebatur. ul ad animi eonditi

nem , ex qua testes aestimati sint. transeamus. ex virtute vitaque, ex ingenio et animi cultu.

Cie. pro Font. vir. g. 13. ροὶ Quintil. I. O. V. VII. g. 23. ' Cic. pro Flaee. VII. g. 1 T.

157쪽

cem, ut testes suos commendet. elarissimos ea rita. - j b

nos . Ut Optimos. βοὶ natura sanctos et religiosos. si ij frugales. βὸ probatos. βη pudentes β-ὶ vocat et res ab iis gestas, βη eonstam tianique βεὶ eorum laudat. Fidem in se testantium e contrario ut minuat, naturam levem Nὶ vanamque, βδὶ vitam inhon alam, Mὶ ignominiam . persidiam si ij et audaeiam ε/ὶ eorum in lucem profert. Postremo ubi generatim de eo, quod ab aliqua re externa sumitur ad faciendam fidem. disserit. statuit: ε ὶ - Naturae auctoritas in virtute inest maxime. 'Porro, ut fides testimonio compararetur. ingenium testis laudabatur. μὶ Denique animi cultus ei auctoritatem attulisse videtur. siquidem Cicero Oetos exornat ε' et de illiteratorum fide detrahit. 6'Secundo loco Romani fidem testimonii ponderaturi explorabant, testisne alteri litigatorum obligatus alteriusve studiosus an alterutri infestus esset. Iis. quae testes alicui obligati vel quocunque modo ali- .eui obnoxii pro hoc dixorant. fides denegabatur: iis con-

εὶ Cie. pro Rosc. Com. XIV. Cic. pro Flate. m. g. g. V.

g. s. de orat. II. Lxxiv. g. 302. Mi Cie. in Verr. I. XLIX. g. orator. Pariit. XIV. g. 4s.l28. x. I. 28. pro Flatc. V. g. s.

Cie. pro Flacc. ut . g 6. Mi Cie. in Verri II. VIII. g. 23.

Cic. pro Flacc. Iv. g. s. μὶ Cieia pro Font. vli. g. 14.

158쪽

ira, quae in eum. cui erant obligati vel obnoxii. testati erant, fides quam maxima tribuebatur. Cicero generaliter id, quomodo testes refellendi, pra scribens, statuit. 47j iis . si . . metu . . . si gratia adducιi sint. haec exprobranda esse. Fidem testium in Flaccum ut infirmet. hoc modo in eos invehitur: εβὶ - Uuid Τ si testium stu-- dium cum accusatore sociatum est Τ Τamenne isti testes .. habe huntur Ibi est igitur illa exspectatio . quae versari .. in iudieiis solet Nam antea, quum dixerat accusator . . . . quumque desenSor . . . responderat, tertius ille erat exspe latus locus testium . qui aut sine ullo studio dicebant aut . cum dissimulatione aliqua cupiditatis. Hoc vero quid est Τ-Una sedent, ex accusatorum subselliis surgunt. . . Deia subselliis queror Τ Una ex domo prodeunt: si verbo tia , tubarint, quo revertantur. non habebunt; ' et alio loco: ε' - Si quem initimo loco naium . . . defenderem, tamen civem

is a civibus . . . deprecarer, ne . . . incitatis testibus, ne accu- atoris concussoribus . convivis. contubernalibus . . . ei Vem

- . . . dederetis. Alibi Cicero testibus, qui in Flaccum producti erant, vi accusatoris ad testandum concitatos esse, O jicii: 7οὶ ei tertio loco Asiaticos testes inter illos spectans: , Quem haec,' inquit. 7il . communis nostrum omnium pa- , tria . . . complexa teneat; hunc. etiamsi tota Asia deposcitia ad supplicium, defendam. 0uid Τ si . . . noni Sua sponte. . . si lab accusatoreὶ impulsa, si sollicitata. si concitata, si coa-- cta . . . nomen suum misit in hoc judicium . . .: tamenne.

- judices, haec ad breve tempus audita longinqui temporis , cognitarum rerum fidem derogabunt ' Denique Pergam norum testimonium in Flaccum rosulare cupiens Cicsero de

67ὶ Cie. orator. partit. xlv. g. M. ὶ Cie. pro Flace. T. g. 21. 22. . β'ὶ Cie. pro Flace. xI. g. 24. Cic. pro Flacc. m. g. 6. CLetiam ibid. v. g. 13. VI. Viri. g. 18. Sehol. Bohiens. ad Cic. Flace. pag. 235. 239. Or. 7 3 cie. pro Flaee. II. g. 5.

159쪽

iis hoc dicit: rpi Nuper epulati. paulo ante Omni largitione,, saturaii, Pergameni. quod Mithridates, qui multitudinem

, illam non auctoritate . sed sagina tenebat. Se velle dixit. . . , conclamarunt. In Capitonem, testem adversus Boscium Amerinum. hoc increpat: 73ὶ - nulla scelerale . . secisti: unum

ostultissime, profecto tua sponte. non de Erucii saccusatoris noscit sententia: nihil opus luit, le istic sedere. Neque enim - accusatore mulo neque teste quisquam utitur eo . qui de accusatoris subsellio surgit. ' Advorsus Sardos, qui in Scaurum testes fuere. Cicero haec dicit: -At creditum est.' ait. 7-ὶ - aliquando Sardis. - Et fortasse credetur aliquando. si . . . - sua sponte venerint, si non alicujus impulsu, si soluti. si .. liberi: et alio loco in eadem pro Scauro habita oratione: . Tu Triarius accusator Scauri l. inquit. 7βὶ - uno comperen- inasti reum testo producto. At quo teste . . etiamne V -lerio teste primam actionem consecisti, qui, patris tui b - neficio civitate donatus, gratiam tibi non illustribus ossiciis, - sed manifesto periurio retulit ' Imprimis etiam . quum t stem pretio, ut testimonium tribueret. corruplum esse exi stimarent, ea suspicio fidem testimonii infirmabat. Propiorea Cicero. ubi fidem testium impugnat. eos mercenarios. r. promissis et praemiis eaeeitatos, 77ὶ pretis eorruptos . 7 j denique

fidem eorum eupiditate, suscepta spe et Promissione praemiorum

sublatam ροὶ esse, dici l. ui studio alicujus teneretur. quae pro illo diceret, eorum fides minuebatur: contra fides tribuebatur iis . quae testis in illum diceret. Iis, quae aliorutri litigatorum infestus aliquis in eum testaretur. dissidebant: sed iis fidem habebant. quae pro inimico dicerei.

160쪽

Cicero. qui generalim . quomodo testes sint refutandi. docet. consilium dat, ut testibus. iracundia, miserisOrdia impia sos esse. objiciatur. βοὶ Ea apud Romanos sententia percrebruisse videtur. testem plerumque ejus, qui eum produxerit. cupidum esse. Inde explicari debet, quod Cicero in Oratione pro Caecina haec dicere potest: 3iὶ - Mihi certum est. recuperatores, antequam - ad meam defensionem meosque lestes venio. illius adve . arii Caecinae. Aebutii. J uti. . . testimonii S . . . Testes

quid ajunt P. Vetilius . . . Duid ego de hoc teste dicam.

. nisi hoc, recuperatores, ut ne idcirco minus ei credatis ,

- quod homo minus idoneus habetur: sed ideo credatis. quodo ex illa parte id dicit . quod illi caussae maximum est ali u num. φεῖὶ Cicero in suis in Verrem actionibus: - Ac primum,' ait, βη - hoc ex te quaero: tu. cui publieani exu Carpinatii literis gratias egerunt: pecunia publica ex aerario erogata ex vectigalibus populi Romani ad emendumis frumentum attributa . . . pensitarit ne tibi hinas centesimas - Credo te negaturum . . . utar leste. 0uor L. Vettio Chia o Ione .... qui isti ita amicus et necessarius est . ut . Pliamsi se vir bonus non esset, tamen . quod contra istum diceret... grave videretur: ita vir bonus est, ut, etiamsi inimicissimus, isti esset, lamen ejus testimonio credi oporteret . . . MM- sit in Siciliam literas ad Carpinatium . . . . quaS . . . inveni: - quibus ex literis impudentiam lan rationis . . . cognoscite ij - dices . . . Vettius, tuus familiarissimus: Vettius, tuus assi-- nis . cujus sororem habes in matrimonio: tuae frater uxoris - Vettius . frater tui quaestoris, testatur impudentissimum - tuum furtum.' Consilium, quod Verres ad testium. ab accusatore productorum, fidem evertendam iniit, detecturus

Cieero haec dicit : h l Mihi renuntiatur. ita constitui . . .