장음표시 사용
11쪽
in nobis: sint bperationes, a m diuersae,quas recte exercere noli poteramus', plures ad hoc inuentae sint artes sunt autem in conam i rees operationes : Quaedam exteriores, quae circa aliquam materiam extra nos versantur, ut pingere, texere, agros colerer Sunt aliae operationes eYteriores,quae tamen non in aliquam extra nos transeunt materia, sicut loqui, sermocinari; 'dicere: Sunt aliae in tertio genere interiores, sicut contemplari rerum naturas,considerare, verum coglaoscere. Ad tres has operationes Optime exercendas multae sititit adinventae artes. Ad operationes exteriores primi generis, sunt omnes iliae a tes,quae Mechanicae dicunt ir, ut nemo rama militaris, nautica,fabrilis. Ad operationes secundi genoris sunt artes.quae sermocinales dicuntur,Grammatica scilicet,quae recte & crusrue Voces connectere docet; Rhetorica s, quae elegantem, ac suis numeris absolutam reddit orationem 2 Ad operationes vero te tiJ generis, quaedam ars adinventa est, quae Methodum traderet,& viam sterneret, qua ad persectam rerum contemplationem,& cognitionem venire possumus, & haec Dialectica est: de sicut artes Mechanicas recte Q-ciendi,& operandi artes Grammaticam congrue loquendi, Rhetoricam recte dicendi;ita Dialecticam recte intelligendi iure artem di xeris,no quod per Dialecticam res ipsas sciδ
12쪽
mh- domostamus tac namque altariam munus in scientiarum quod Dialactiea modum;& hiathothim praebeti, quibus recta
rerum conteniplati dem consequamur, pro pter quod instremoteum, de organum scierditiarum & modus sciendi dicitur.Quod si Dialectica etiam circa sermonem versaturo:d noest per se, nisi quatenus per sermonem operationes intellectus manifestantur: Neque di etiam pacto circa quemcunque sermonem sversatur,sed circa eum silum,quo aliquid vefalso dicitur. Sta de reliqnis iam quae ad Dialecticam pertinent, dicamuS oportet . Experientia enim constat,& Arist.' Politic. c . docet artes habere aliquam materiam, circa quam Operentur. Ars enim textoria circa filium lignaria circa lignum; militaris circa arma versatur.Est etiam cuiq. arti stas fianis & officium, quorum nihil Dialecticae em eiuPris quo aduerte primo, quod Materia in aliqua arte duplex est,quaedam propinqua ac proxima circa quam talis ars versatur,vilis gna materia sunt artis lignaris, Bbrilis semrum, quia circa ha o tales artes versantur alutera materia est remota, quain ars quidem praesupponit;non tamen circa eam primo versatur, quo pacto arbores, materia, lignariae artis, remota tamen serrum militaris: Iana textohiai dicuntur,quia sine his materiae proximae non Constant . Adverte etia praeter haec
13쪽
plicem esse materiam, alteram propinquam vi in Grammatica sunt.voces ad congruam connexionem aptae; in Rhetorica sermo ornatus,& elegans; in Dialectic a vero cperationes intellectus,vel sermo qui tales operatiornes manifestat: alteram autem remota, qtrae in his tribus artibus eadem est, nepe reS omnes,cum discrimine tamen. Grammaticus e nim circa res omnes versa tur de eis congruidoquendo,Rhetoricus ornate dicendo,Diale cticus viam ostendendo, qua vere cognoscantur,& inde vero sermone exprimantur, pr pterea hae artes communes dicuntur. Ex his
apparet sanis, & officium Dialectici . Finis e
nim eius est methodum ostendere,qua res vere dignosci,& secerni queanti Officium auteea ministrare, quibus talis cognitio obtine tur: id autem fit diuidendo, definiendo, S: argumentando; officium ergo ipsius definire , dividere, & argumentari est. Instrumenta , quar modi sciendi dicuntur, sunt definitio,divisio,& argumentatio, de quorum singulis introductorio modo nonnulla dicemus.Et primum de definitione. .
14쪽
alefinitis. Secunωm quonipi sit D nigiquae sint leges bona definitionis. Marium , qui modi argumentandi, & loquendi rex des
nitionem. Circa primum aduerte, iot. I. Topici e η, id quod nos definitioiIesmusca. .mus termini in voeMe , tranam ne si 'p' a termino,&1limite Mo agri, in s Rircv scribi intur: Vt enim totum quod illius in areae , intra talem terminum continetur , nec icquam areae est, extra te mutum ,
4rud,quod non sitatear,est intra; Dissanratio quae Omoes partes, quae sent inhamis rit explicat, henihil deficiat, vel redundy, dici tur ter vias . Nos vocamus definitione quasi undique circumscribentem reinatura, Est autem definitisi iuxta Aristoti Poster. p. go. oratio ipsum quod quidest ligni cans,ac si dixisset,est oratio quaenarus'miscuius manifestat. In qua definitim duη sunt articulae considerandae. Altera est, quod sit:oratio, idest, aggregatio quaedam multarui'
vocum & notionunt . Cum enim naturae reruquae definiuntur labeant plures partes necesse est pluriesis manis stentur, vocibus : 'nde una ita vox noniest definitio. Alter particu a est, naturam alicuius significans. Hoc p astur ad excludendast orationes multaβ , quae definitiones non sunt, qui , alicuius naturam hon mantistantia xx quo fit, Vtina sit definitio a ammtu rationile. Estquina
15쪽
oratiori inminis natura explicat: At. honis est doctus ; oratio quidem est; definitio vero minim ἔ hullius enim naturam exprimit. trahoc unum posset argumentum opponi huiusmodi: Vna vox sola potest significare to tam naturam rei, ergo definitio mon est ora . tio. Antecedens probatur, Ista ,ox,homo,sitignificat totum ho minem, & integram ipsius naturam, ergo una vox totam rem explicari Ad hoe respondetur, dupliciter aliquam rem voce significari,& manisestati posse, uno mo do distincte; altero modo confuse. Hoc exeo. plo poterit latelligi: Videre quandoque posissimus imaginem aliquam Consuse,' cum tota simul consplarmus,nec magis viis ad unam, quam ad vitam partem inclinatur: Videmus etiam eandem distincte, cum ad singulas partes oculos cqnuertimus vel minimam quaq. lineant in*icientes;quod etiam ahtellectu cotem plantes aliquandoefacimus: Ita res significatur Vna quidem voce, consuSe tamen 2 quia peream totam simul rep aesentatur: at vero pluribus vocibus eadem res singulis finia gulas eius partes significantibus distincte si .gitiscatur. Modo resipondetur, Definitionem debere significare rem totam non confirSe, sed distincte,propterea debere esse oratione e EX quo sequitur,nomen alicuius rei, & definitionem eiusdem idem significare,sed non modo eodem; sed alterum Mincte;alterum C -s, o fuse:
16쪽
sese: Homo enim, & animal rationale eanderem exprimimcs ox homine infuse;desinitio vero animal rationale,distincte. Cum igitur definitio alicuius naturam explicet,sit,ut prima diuisionpidividatur iuxta diuisiongineius cuius natur explicatiquod duplaxpotest esse; alterum; κ.aliqua significatiis: alterum,rus aliqua: venim resti fi liabee proprias naturas, ita etiam & nominae sitas tolliuntur naturas,quae a significatione sumuturist sicut homo est homo per anima, & σπpust,itaru nomen nomen est, quiae ex Noce significatione imponitur. Possunt ergo is res di nomina defialaia vilite exurgie duplex defi- vitio.Altera qive diemir nomiam,altera quae dicitur res.Desiuitio inmis,quae Intermineio,& Etymologia aliquando dicitur,est omistio nomni, mficam ne exmheri. Hic autem vocanius. nomen quamcunq. dimouem
significativam ,.vdmagnanimus est pqui m etiam habet animum: infinitum quod n6n haset finervatam:est quod care corpor .'Argu:metatis avssi ethijs definitionibus sbianomina, no res defit iιquoduliqvado eotingat si milia nomina, ficticiu quid significarer: Multiplex quide huiusmodi definitione assigna, 4umsed quia Lirmatica est portus considerx No talis, praetra mittitur. Definitis vero rei Est oratio rem aliquam explicans , ut animal rationa te,quae hominis naturam manifestat .
17쪽
r Riplex est definitis rei quaedam essetitia, 1 Iis,quatilam causaris quaedam descriptiuae, seu accideiataria o Usentialis definitio est oratio genu ec disserentium alicuius rei contiirans .,Vocatur autem gemasiit quod natis rae definiti ita cxγmpetit, ut simul etiam delalijs praedicetur. ut in hac hominis definitis m, ammah rationalis, animal genusast, qui Cum de natura hominis sip, Ham de equo , capra & lii s multis prae diaeb Est autem differentia. id quod cum de nitu etiam de finiti siti. cum genere iunctum ipsum deterruinat,& cparctat, ut pro sola re definita sum tur, scut se habet in illa eadem desinitione. rati ala. est enim in ipsa hominis natur de Coarctat genus, animal , ivd non equum , , nee aliud praeter hominem dicat: Huiusmodi do. sinitio dicitur Essentialis, Oia naturam Tra per ea quae illi essentialia stne , manifestat ridem enim natura, & essentia stini: nec ex Gorem mordo petas horum declarationem evito enim, loco diligentius, ista consideranda sunt . Definitio Causalis testoralis rei puc hrias causas manifestans. .Causarum autem numerus quadruplex est , quaedam cauta est materialis ea nempe . ex qua aliquid fit, ut lignas
18쪽
lignaae lapides materia sunt domiis; aes sta tuae,corpus humanum ipsius hominis; altera est serma,ea scilicet, perquam res quae simul cum materia rem totam abstatue,ut ainima crationalis hominis est forma, & figura statuae:tertia est efficiens, a qua aliud produ-icitur,ut sol qui lumen producit, ipsius est essicietis,causa,& ignis caloris, & sutescalcei rquarta est causa finalis gratia cuius, seu propter quam aliquid fit, ut beatitudo causa est in alis hominis: ad beatitudinem enim creatus est; & sanitas est finis potionis amarae.ει his igitur causis,aut singulis aut pluribus,automomus definitiones causales fiunt. Sunt autem quae per materiam dantur, ut Gaaus est ex lapidibus,lignis,& terra, reliquisque paristibus constructa; Tithum est potus ex aqua, hordeo,& lupolo confectus. Sub hoc definitionis genere comprehenduntur definitiones quibus res artificiatae per ea ex quibus fiunt.
Comprehenduntur etiam definitiones quae partes rei continent, ut mundus est ex coelo , terraque, Me naturis quae . intra haec includuntur , constitutio . Corpus h manum est quod ex erecto Capite, pectoreis . manibus ventre, pedibusque constat, quas
t Comprehenduntur: etiam definitiones,
δccidentium, quae per subiecta imbriuinassis
19쪽
gnantur, virisibilitas est aptitudo hominis adridendum:lume est actus diaphni. Secundum genus Gaulatium definitionum est per
formam .ut homo est animal ex rationali a
nima constans, ad quod getas 'illae definitimnes reductitur quibus concreta per abstracta definimus, ut album est quod albedine asscitur.Tertium genus est per efficiente causam, ut dies est latio solis supra terram : Eclipsis est interpositio terrae inter lem de lunam Itonitruum est extinctio ignis in nube. Possumus etiam his uti in obliquo dicetes, nox estpritiatio luminis proueniens ex latione solis sub terram. artu genus est per finale causam, ut homo est animal ad immi boni perceptione destinatum:domus est tegumentum ad incomoditates extrinsecas propulsandas. Possunt etiam definitiones per plures causas simul assignari rista enim quatuor continet eausas inomo est animal ex rationali anima,& corpore in aeternam beatitudinem a Deo creatum: haec aute duas, Eclipsis est priuatio
luminis ex interpositione terrae haec autem
tres,homo animal est ex anima-corpore in beatitudinem ordinatum , Hic autem unu ni aduerte, definitiones eas quae per materiam, di sermam assignantur,esse etiam essentialesrmateria enim , & mrma ad rei naturam spectant ipsata . componunt: -Unde dici possent essentiales:at quia simul etiam causae rei sunt
20쪽
causales dicetur: distinctionis porro gratia solent ali Fleastessentiales Physicas n cupure:reliquas e mue generea dirersentia costant essentiales taphysicas. Tertia definitio est accidentaria, quae non quid res sed potuis qualis sit,significat.haec autem est oratiorem porsia etantia manifestans. Est autedupte altera,quae per genus, acgidens pronium quod ljisili rei conuenit, assignatur, o homo estanimal risibile terra est eleme tum grauissimum: ignis elementiun leuissumum;& hae proprie dicitur descripti' . Ad
hane defitiitionem reducuntur ear, quae dantur per eisectus, tuustitia est,quae situm cuiq.
tribuit ; sol est: auctor diurnae lucis: homo est nima quod loqui potest. Altera definitio accidentariaeest,quae datur per accidentia com
nia,quorum singuis pluribus rebus in simisimul tamen iuncta, non nisi rei quae definitur ut homo usi: animal bipes implume,pulchrum agni cerebri. Adhoc definitionis genus alia quae Poetarumdescriptiones reduci possent, sed ista ulterius prosequi non praesentis speculationis est, ne introductionis limites extra modum divagantes transiliamus.