장음표시 사용
71쪽
DE RE METALLle AAt cumulata habet originem finem caput,caudam, non secus ac prosum 1. Tam autem cumulatam quam dilatatam saepeinumero uena promta ansuersa secat.
Fibra' porro,quae sunt uenulae distribuuntur in transuersas,in oblique uenam diffindentes in socias in dilatatas, in incumbentes,transuersa autem uenam secat: oblique diffindens eam quasi decussat: socia cum ipsa iungitur.
dilatata uenae dilatatae instar per eandem penetrat: sed fibra dilatata squς δέ profunda solet esse socia. Dis tiro by Gorale
73쪽
Veiam quod ad extensionem & conium Honem 3c partitionem attinet
irae non aliter ac uenae se habent. Postremd cdmissuris, quae sunt tenuissis ae fibrae nunc crebris,modo raris saxa distinguuntur. Ex qua autem muris parte uena pertinet, eam uersus comissurae sua capitula semper proserunt lucem.Cum uero commissurae saxorum procedere soleant ex aliqua muni parte in eam, quae ipsi opponitur,uerbi causa obriete in occidente, si eas orae durae inuerterint, fit ut & hae ipsae cominissurae, quae modo ex orienterocedebant in occidentem, contra ex occidente procedant in oriente laxa efficiantur inuersa.Tunc uero non commissuris raris extensio uenarumidicatur,sed crebris. Commissurae exoriente procetimes A. Iηκerse B. At uenae pariter 8c fibrae uel solidi sunt uel cauernosae uel propemodum uacuae rebus isssilibus, & aquis peruiae. Sed solidae nihil aquae aeris Parum in se continent,cauernosae rarius aquam, *pius aerem,per uacuas rebus lassilibus aquae plerun manant. Solidae autem uenae & sbrae modo ex mu ria dura,modo ex molli,nunc uero ex mediocri constant.
74쪽
Sed redeo ad uenas: magna pars metallicoru in profundis optimam esse censet eam, ae v l .uel v I i. orientis se tendit in V I. uel v II1. occidentis petdeuexu motis, quod inclinat ad septemones:& cuius uenae tessitu in meridie
est, fundamentu uers in septe trioni h. quae caput cita,quod semper respondere dixi fundameto, profert in septemones:&cuius denim comissuta saxorum,sua capitula proserunt in oriente. Secundas uerd tribu ut uenae qus contrae V I.uel v I I.occidentis se tendit in v I .uel PII.Orientis per deuexu montis, quod similiter inclinat ad septetriones,cuius p uenae tessitu etiam in me
die est fundamentu uerd in septentrionib.& qus caput proseri in septentriones: cuius denim comissurae saxoru sua capitula proferunt in occidente. Tertias aut deserunt ad uenam, quae e π I I .septentrionu pertinet in X I l .meris diei per deuexu montis quod spectat ad oriente:& cuius uenae tectu in oecidentem est fundamentu uerd in oriete:quae in caput profert in oriente:cuius denim comissurae saxoru sua capitula proserunt in septetriones.Ita his uesnis omnia tribuunt,pam aut nihil istis quae capita sua uel quam saxoru commistiirae capitula proserunt in meridie aut occidente.Quauis enim inqui ut interdit in eis luceant scintillae metalli puri adhaerescetis ad lapides, aut eius, dem inueniatur mass hae tame adeo paucae sunt, ut eam caussa sodere tales uenas operaeprectu non sit: quare metallici, si spe ipsis iniecta de copia metallorum ducti,in fodiendo perseuerauerint, semper opera & oleum perdunt: e 3 etenim
75쪽
s4 DE RE HETALLI ea etenim eius genetis uenae, quod solis radii ex eis materia metallicam A AB, para metalli gignunti Re aut uera nem experimentu c5sentit metallicis, qui ita de uenis cenZenknec eoru ratio est firma: siquide uenas,quae ex oriete pertinent in occidente per deuexu montis, quod inclinat ad meridie, quaeΦ catin proserunt in eande meridie no minus esse grauidas metallis, eas quiaus primas in bonitate isti metallici dare soleius proximis annis declarauit Alberthami uena Laurentiana, qua etiam nostri donum diuinu appellant.
Permultu enim argenti puri ex ipsa es bderuti Et nuper Annebergi uena, nomine ipsius coelestiu exercitus nuncupata, planu iacit multo argento,uenas ruae ex septentrionib.se tendunt ad meridie quae* capita proserunt in occientem, nihilo minus esse diuites metalloru, quam eas quae capita proserui in oriente. At cesores a sole nequeunt ex riusmodi uenis extrahere materia metallica:ut enim e summa teres cute uapores eliciasiin eius uiscera usq3 non Penetratina aer cuniculi que terra ad duos passiis solida tegit ac uelat aestatefiigidus est: haec enim intermedia terra reprimit solis impetu: qua rem cum notam habeat calidissimaru regionu incolae at habitatores interdiu in speluncis iacent q eos a nimio solis ardore defendunt:quinetia tantum abest ut
sel ἡ prosundo terrae materia metallica eliciat, ut ne exiccare quide possit pleros locos uenis abundates, propterea Q uestiti arboribus sint 8c umbrosi. Porro alii quide metallici ex omnis generis metalli uenis, eas, quas dixi, elis Runt:alh uero improbant aerarias iam dictis cotrario modo se habentes:quibus etiam ipsis nihil rationis uidetur esse. Nam quae caussa esse posset cur solex uenis aerarris materia arris n5 eliciat ut ex argentari js argenti,ex aurariis,
auri Praeterea quida metallici quom e numero fuit Cathus fluuios & riuos auriferos inter se distinguut. Fluvius inquiunt, aut riuus armulam & granorum auri maxime est ferax qui ab oriente manat 3c fluit in occidente:at es luit radices montiu qui sunt in septentrionib. siti. Planitiem uero caperiem habet in meridie aut occidete. Secundas aut tenet fluuius uel riuus, qui cor erario cursu ab occidente manans, oriente petit:qui habet in septemonibu montes,in meridie planitiem capestrem. Tertias uero deserunt fluuio uel ri Mo,qui a septentrionib. manat in meridie & alluit radices montiu qui sisnt in oriente siti. At omniu minime aiunt auri ferace esse fluuiu uel riuum,qui contrario cursu a meridie manas, septentriones petit: 8c alluit radices montium
qui in occidente siti sunt. Postremo fluuss uel riui qui ab orientis solis parti
bus manant in obeuntis partes aut qui a septentrionu partibus manat in meridies partes, quo propius ad iam laudatos accedunt eo sitnt auri seracio Mquo logius ab eis di edunt eo sunt minus auri seraces. Sic isti sentiui de flusinis & rivis.Quia uero aurii non gignitur in fluuhs &riuis, ut lib. De subterraneoru ortu & causis s. disputauimus contra Albertu sed a uenis & fibris
abreptu considit in amnium riuoru ue arenis qualemcu* tadem cursum te nuerit fluuius aut riuus in eo auru inueniri posse rationi est consentaneu, cui
eripemnentu etia no repugnati Attamen auru in uenis & fibris,qus sunt subueo nu uel riui,ut in caeteris gigni &inueniri non negamus.
Libri lcim De re metallica finis.
76쪽
E R T i v s liber explanavit uarias Ac multiplices uenarum 8c fibraru dimerentias. Quartus hic areas fodinarum ti rationem dimetiendi explicabit, atoquead ossicia metallica deflectet. itaq; metallieus, si uena quam aperuit,ipsi cordi est, primo quoque tempore adit ad magistrum metallicorum repetit, ut ei det ius fodinae. Huius enim est proprium ossicium at munus fodinas addicere. itaq; primo ilisti, ut uenae inuentori, caput isdinarum addicit, cae teris prout ex ordine qui sep petit reliquas sodinas. Modus autem areae sedinarum mensura passius comprehenditur, qui metallicis est sex pedumatque mensura quidem est utriusq; manus extenss una eum latitudine pretoris: sed aliae gentes aliam ei longitudinem tribuunt :nam Graecis qui νονιαμ nomiis a nant, est sex pedum Romanis quin . Hare autem mensura metallicis usitata ex Graecorum consuetudine uideri potest defluxisse ad Germanos. Ueruines metallicus propius accedit ad longitudinem pedis Graeci: nam eo triisus tantummodo digiti item Graeci,quartis partibus longior est, sed aeque ac Romanis diuiditur in suas duodecim uncias. Passus autem multiplicatus in unum,duo, tria plura ue demensa procedit: at demensum quoquo uersus passivum est septem. Sed area fodinam plerunm quadrata est aut longa: quadratae omnia latera sunt paria: ergo duorum numeri in se multiplicati sumamam passuum quadratoru conficiui uerbi caussa: demensi forma est undi passivum septem. Hunc numeru in se multiplicato, S fiunt Passius xvi x. Quadrata areae siue semens forma.
Longae uero areae latera longitudinis sunt paria: similiter latitudinis: erago unius lateris longitudinis numerus si multiplicatus fuerit cum alterius lateris latitudinis numero, ea summa passuum quadratorum, quae ex multiplicatione fit,areae est longae: exempli caussa: demensi duplicati forma passiis habet longitudinis xi Mi. latitudinis v I i. qui duo numeri in se multiplicati efficiunt passius π c U III. e 4 Longa
77쪽
Quoniam uero areae fodinarum in formis disserunt pro uenarum uarietare.res ipsa postulavut copiosius disseram de eis,ensi dimensionibus.Si igitur uena profunda fuerit, area capitis sedinarum constat ex tribus clementis duplicatis id est passus complectitur longitudinis πLLI. latitudinis vi l. quibus numeris in se multiplicatis fiunt passius c cm c II H. at his terminis magister metallicorum circumscribit ius domini capitis fodinarum. Meae raptis fodinarems d.
Sed alterius euius dinae area ex utra rapitis inam parte erit,& qu ta id est an proxima capiti uel secunda uel tertia uel alia deinceps,componis eur ex duob.demensis dupli catis.Passus igitur habet langitudinis X xv III. latitudinis vi I. passus autem Iongitudinis cum passib. Iatitudinis mulup is cando essiciemus passus cX cvi. quos suo complexu recipit areae&hIS ter minis magister metallicoru definit ius domini uel societatis cuiui fodinae. Areae fiaraiarum fom
Vertam uenae partem,quae primo inuenta ditur,caput ladinam appes i mus,quod ab eo & reliquae fodinae proceda ut nerui a capite,& magi iter metallicorum ordiatur dimensionem: hae autem de caussa capiti assi m capaciorem quam atqs fodinis ut primo uenae inuentori meritam gra ti m reserat,& csteros metallicos excitet ad studium quaerendam uenarum εςd quia sedi natu areae saepenumero pertinent usep ad torrente, aut riuum ux Rmnem, ultima si absolui non potest subcisiuum uocatur. Quod si dς mensum duplicatum fuerit, eius ius magister metallicorum dat illi qui PD
m. Petht: sin demensum simplex uel paulo plus, id ipsum in proximas um' queis, Disiligod by Corale
78쪽
que dinas distribuit: moris uero est metalIicorum, ut ultra flumen prismus habeat in uenae parte aduersa aream noui capitis sed inarum, quod adis uersum nominant: alij uero tantummodo aream sodinae. Quonda unaquaeque area capitis sedinarum constabat ex tribus demensis duplicatis & uno simplici id est passis habebat longitudinis x Lix. latitudinis ura. Ita has duas summas in se multiplicato, α fient passus quadrati ccc LXIII. quae summa essicit aream ueteris capitis fodinarum.
Veteris uero cuius* odine area demensi simplicis se a habebat. id est,
passus longitudinis & latitudinis v I I. erato quadrata: quam respicientes metallici uel hodie latitudine cuius areae,quae est sodinis uenae prolandae, quadratum nominat. Hic autem solennis ritus dimetiendae uenae olim fuit: Quamprimum fossor reperiebat metallum, eam rem magistro metallicoruti decumano indicabat qui uel ipsi de oppido exibant in montes,uel eo mittebant fidei bonos uiros, ad minimii duos, ut conspicerent uenam metallis grauidam. Ita* si ipsam dignam dimensionis putassent, magister metallicoorum rursus stato die egressus primum uenae illius inuentorem sic interrogaohat de uena & sedina: quae tua uena eslaquae fodina metalIo tacunda tune ipse digitum ad uenam suam fodinam intendens, eas e5monstrabat: mox iubebat eum accedere ad suculam machinae tractioriae, & imponere capiti duos dextre digitos,clara uoce iurare hoc iusiurandum.Iuro per deum diuos p omnes,& testor eosdem, hanc uenam meam esse:ato adeo si mea non est, neq; hoc meum caput,neque haec mea manus posthac suum ossicium Lisciat. Deinde magister metallicorum orsus a media suculae parte metiebatur uenam funiculo, dabat* uenae inuentori demensum primo dimidium, tum tria integra: postea unum regi uel principi, alterum eius uxori, tertium masgistro equitum quartum pincernae: quintum cubiculario, sextum fibripta1 militer orsus ab altera suculae parte dimetiebatur uenam. Sic uero primus Ueriae inuentor nanciscebatur caput fodinarum, id est, septem demensa simpliscia: at rex uel prineeps 8c eius uxor & insignes isti aulici, magisterin metalli cocoru, singuli bina demensa, siue duas areas ueteres : quae caussa est cur in Misena tabe i unius uenae tam multi tamq; inter se coniuncti putei lentinueniri, quos partim petustas obruit: ueruntamen si magister metallicoorum iam ante in alterutra putei parte alteri inuentori & his quos modo noominaui, constituisset arearum terminos, quotquot areas in ea dare non potuit, in altera duplicabat, sin in utraque putei parte iam ante terminis defianiuissetius arearum, liberam tantummodo uenae partem dimetiebatur quomodo interdum illud accidit ut aliqui ex his, quos nominauimus, nulla S
79쪽
areas adipiscerentur.Hodie cum ritus ille selennis seruetur raco uenae dimetiendr & iuris dandi est comutata. Siquidem, ut supra explicaui area capitis dinarum constat ex tribus demensis duplicans,cuius uero alterius fodianae, ex duobus : &magister metallicoruuniuscuius fodinae ius dat ei qui primὼ petriti Rex uero uel princeps, quia omne metallum uectigale est ipsi
ex parte plerun decuma, ea contentus est. Verum cuius areae, siue uetus siue noua fuerit,dimidia latitudinis pars semper est in fundameto uenae proaiundae dimidia in tecto. Quinetiam si uena recta descendit in terram, tota Drea similiter recta descendit: sin uena fuerit devexa, tota quo. area devexa erit, cuius Iatitudinis ius areae dominus quatenus uena descendit in prosima dum terrae,perpetuo retinet. Porro magister metallicoru rogatus uni domino uel societati dat ius non modo capitis sodinarum aut fodinae alicuius sed capitis etiam sed inarum & proximae fodinae, aut duarum fodinam comuna istarum. Hactenus de formis arearum uenae profundae, earum dimensionibus nunc uenio ad uenam dilatata: cuius areas non uno modo loci circums ptio metitur. Nam sicubi magister metallicorum cis formas dat simillis mas formis aream uenae profundar: quo sane modo area capitis quidem seodinarum constat ex tribus demensis duplicatis,esterius uero cuius fodinae ex duobus ut supra fusius explicaui. Veru tamen tune dimetitur Adinarum artas funiculo non tantum ab ares capitis fodinarum fronte 8c a tergo ut isocere assolet cum formas aream dat dominus uenae profundar, sed etiam a I teribus: at isto modo formatur areae cum in utile torrens aliaue uis sic aperuit uenam dilatatam,ut in utro. devexo montis,aut collis aut eampi appareat: alicubi ured magister metallicorum areae capitis fodinam Iatitudinem duplicat,efficitur passuum xii O. alterius autem cuius sodins simplex manet, id est passuum v ii. at Iongitudinem nullis terminis desinit. Aliubi area capitis fodinam constat quidem ex tribus demensis duplicatis, sed passus latitudinis habet x IIII. longitudinis uero π α I. Mea rarius μῶ--μm
Similiter area alterius euius fodinae eomponitur ex duobus dementa: dupli us ut passiis latitudinis habeat x iiii. & totidem longitudini