장음표시 사용
41쪽
o& tam intus quam soris omnes laborandi rationes intueri at contemplasii.Nec id solum agere debet, sed interdum aliquos labores suscipere: n5 ut
in ηs se frangat,sed u t& sua diligentia mercenarios excitet S eos doceat artem.Etenim bene se habet metallum,in quo quid faciendum sit non praeses modo, uerum dominus etia docet. Quocirca barbarus quida, ut est apud Xenophontem redieresipodit regi, oculus domini saginat equum nam dis ligentia domini omnibus in rebus ualet plurimu. At cum multi comunes impensas faciunt in metalla ipsis accommodatum at utile est,ex se praesese os fodinam eligere, item prie fides. Quia enim pie n. sua homines cusrant, aliena negligunt,no possunt illi sua curare, quin aliena curen qnec alies na negligere ut sua non negligant. Quod si nemo ex ipsis eiusmodi ossiciorum onera suscipere uelit, aut sustinere possit, e re comuni erit, ea uiris dilis gentissimis imponere. Quondam certe haec res curae fuit praesediis metallorum:siue domini essent reges ut Priamus aurarioru circa Abydum, Mydas eoru quae fuerunt in Berimo monte, Gyges,Alyattes,Crcesius eorum,quae fuerunt ad oppidum desertu inter Atameam de Pergamum: siue respub.ut Carthaginienses argentariora quibus floruit Hispania: siue familiae amplae ct illustres ut Athenis fodinam Laurei montis. Hoc porro rationibus dos mini artis adhuc ignari maxime c5ducit sumptum comunem sibi cum estis ponere non in scissione uenae unius sed pluriu.Nam qui solus impensas fascit in unam aliquam sodina, si secunda fortuna ipsi uenam abundantem metallis athsq; solis ilibus elargitur,amplissimae pecuniae fit dominus: sin aduersa inope & sterile, in omne tempus perdit omnino omnem sumptu, quem in eam impendit. Qui uero nummos comuniter cum aliis insumit in plures uenas alicuius loci nobilitati copia metallor ille raro perdit oleum & operam,sed ipsius optatis pleru* fortuna respondet.Cum enim ex duodecim uenis in quas c5munis fit sumptus una metallis affluens, domino non redis dat modo pecuniam impensam sed det praeterea lucrum,certe erit ei res metallica ampla & sisti tuosa, cui duae uenae aut tres, aut quatuor PIures ue efffundunt metalla.Xenophontis aut non multum huic dissimile consiliu est. quid ipsis Atheniensibus sit facienda, si nouas argenti uenas sine detrimento uoluerint quaerere. Sunt,inquit, Atheniensium decem tribus. Ita si eis uitas singulis dederit seruos pares numero,ato ipsae communi sortuna nos uas uenas secuerint, hoc sane modo si una inuenerit uenam argeti diuitem, utique uniuersis id quod habet utilitatem,ostendet: sin duae tribus inuenerint,aut tres, aut quatuor, aut dimidia earum pars, profecto haec opera utiliora fient. Spem enim omnes tribus frustrari, praeteritorum non est simile. Quamuis autem hoc Xenophontis c5silium sit plenum prudentiae, tamen ei locus non est in ullis ciuitatibus nisi liberis & opulentis. Nam quae in reogum Sc principum ditione sunt, uel tyranni dominatu premuntur, fine eo rum permissu non audent sacere tales impensas. Quae praeditae sunt paruis pibus ac facultatibus, prae indigentia non possunt: tum etiam, ut mos est ΠΩ Orum hominum respub.nullos habent seruos quos tribubus elocare PQ ilant. Quare hodie qui cum potestate sunt nomine rerum publicaru imo pentaS agunt in metalla, non aliter ac priuati homines. Nonnulli uero do
42쪽
mini partes Adinae quae abundat metallis malunt emere quam esse sollicitide uenis qurrendis. Atq; hi facilem quandam & minus incertam augendae rei ratione tenent. Vt enim unius 8c alterius sedinae spes eiusmodi partium
emptores frustretur, plurium certe sedi nam non deseret sed ex his aliquae omnem pecuniam impensam cum foenore dominis reddent, fodinisu mois do metallis tacundam partes ualde magno precio non mercentur, nec nismis multas proximaru Adinarum,quae metalla nodum fundunt,ne si optatis fortuna no responderit, semel iacturis exhausti non habeant sumptum. unde faciant 8c emant alias partes, quae damnum factum resarcire possint. Quod malum accidit his qui repente ex metallis diuites fieri uolunt, & nismio plus sunt emaces.Igitur non soldm in caeteris rebus,sed etia in emptio ne partium impendendi est modus quidam retinendus metallicis, ut ne nismia diuitiarum congerendam libidine ob coecati, omnia profundant. Praesterea prudentes domini anteaquam partes emant, se conferre in fodinas debent 8c dissigenter naturam uenarum contemplari. Hoc enim ipsis maxime cauendum es ne fraudulenti partium uenditores eos decipiant Partiu quidem emptores si minus diuites fiunt, at certius faciut rem quam hi qui suis impensis sodiunt metalla quod timidius se soriunae committantiNec uero metallici prorsus sortunae diffidere debent,ut n5nullos dissidere videmus, qui quamprimum alicuius fodinae partes coeperint esse in precio, eas uenadunt.Quocirca raro uel mediocres diuitias assequuntur.Quinctiam qui tumulos quonda e Mdinis egestos & neglectos, at. ea, quae in canalibus cusniculorum subsederunt lauare solent, re qui uetera recrementa excoquere, ex ipsis no raro satis uberes fructus capiunt. Veram metallicus anteaquam
uenas sedere incipiat septem secum cosideret,loci genus, habitum,aquam, uiam, salubritatem, dominum, uicinum. Loci autem quatuor sunt genera, montanum, collinum,uallestre, campestre. Ex quibus priora duo sed iunis tur facilius quod in ea cuniculi agi possint,e quibus effluit aqua, quς sositonem laboriosam reddere aut omnino impedire soleti posteriora dissicilius, maximὸ uero cum in eos cuniculi agi nulli possunt. Attame metallieus prudens omnia haec quatuor genera loci,in 'uo uersari solet, contemplatur &in eis quaerit uenas, quibus torrens aliud ue detraxit terrenam istam cutem secum rapuit. Non uero Iocis omnibus lectas aperit, sed quia magna est in motibus ut etia in reliquis tribus generibus, dissimilitudo,ex multis eo a
semper eligit, qui bonam spem adipiscendi diuitias ipsi factui. Etenim cum montes primo multu inter se positione disserant, quod alii in aequo SI plasno loco siti sint alii in aequabili atque edito ath at is montibus impositi esse
uideantur, sapiens metallicus non sedit positos in camporum patentibus aequoribus, nec in montosis regionibus summos, nisi forte fortuna aliquae ipsorum montium uenae, corio nudatae,& metallis ath ue fossilibus ab uno
dantes,sua sponte se subiecerint si1b eius aspectum. Quὀd quia iam semel atque iterum dixi etiamsi nunquam posthac repetam,quae curi tamen dixero de locis no eligendis, cum hac exceptione dicta uolo. Deinde cum montes omnibus locis crebri multi non sint, sed alio unus, alio duo alio tres,
Plures uri At. alibi inter eos medii locentur campi, alibi coluncti sint, aut
43쪽
vallibus tantummodo disiuncti, no sedit solitarios& fusos per regionum
planiciem ae dispersos, sed cum ali js coniunctos atq; conexos. Tum etiam cum montes a montibus quantitate distinguatur, quod ath magni sint, atri mediocres, ali j ad collis amplitudine propius accedant quam magni monstis rarius fodit maximos quos. 8c minimos, sed pleranoe medios inter sislos.Cum deni montes magnam figuram uarietatem habeant, quod alios rum omne latus leniter assurgat:aliorum contra omne sit praeceps:siorum
aliud sit molliter deuexu: aliud praeceps alii in longum sint dueti: alii leuia ter inflexi, alqs alia figura sit data, extra praecipites eorum partes omnes fodi t. Sed ne has quidem negligit si uenae metallicae sese ei in conspeetii dederinti Verum quamuis tot differentiae sint in collibus quot in montibus disi
similitudis es,metallicus tamen non fodit alios, quam in montosis locis Ioscatos, at eos etia perraro. Minime uero mirum est si collis insulae Lemni
foditur, quippe qui totus est fulvus, eoq; colore prodit incolis terra illam nobilem,&humano generi inprimis salutarem.Similiter ath coIIestadiuntur si creta,non quaesita aliud ue terrarum genus sub aspectum cadit. UMIestres etiam planities sunt admodu diuersae. Una quae quidem habet latera
clausa, exitum uero pariter at introitum patentem. Altera cuius introitus
uel exitus est apertus reliqus partes omnes sunt clausiae. Qus duae propriae dicuntur valles.Tertia undique septa montibus, quae eo nuallis appellatur Deinde alia recessus habet alia no habet. Tum alia lata est, alia angusta,alia longa alia breuis, alia preterea altior non est campo ipsi proximo aliae subsiecta est campestris planicies in aliquem altitudine depressa. Metallicus austem non sedit undio septas montibus nee apertas, nisi sub ipsis sit campus humilis aut uena mctallis grauida de montibus descendens ad eam periisneati Quum deniq; campus a campo hoc disserat, quod alius in humili Iosco sit situs,alius in alto & quod alius aequatam habeat planitiem, alius exisgue pronam,metallicus nunquam sodit humilem, aut eum cui est pIanities Perlibrat nisi fuerit in aliquo monte raro alios. Quod autem ad habitu loci pertinet, metallicus nondum perfossum considerat, uestitus Ae sit arboribus,an his nudatus. Si nemorosus erit,eum, modo reliquas habeat oportunitates,sediti quod suppeditet ipsi lignora copiam ad substrucstiones, masChinas,aedificia excocitiones alia praecessariam. Sin careat nemoribus, eius fossionem omitti nisi prope sit flumen,quod deuehat ligna.Veruntamen ubi spes ostenditur fore,ut aurum puru,aut gemmas inueniat locum etiam subuertit non sylvestrem quὀd hae politura tantum egeant illud expurgaatione. Quocirca incolae regionu calidarum eiusmodi eruunt ex asperis &arenosis locis, in quibus interdum ne fruteta quidem ulla sunt, nedum stlouae. Metallieus etiam locum cosiderat, habeat ne perpetuo fluente aquam, an semper aqua careat, nisi a uertice montium torrens largo imbre concespiuS defluxerit. Ita* quem Iocum natura amne aut riuo donauit, is ad mul R erit idoneus. nam nunquam deerit aqua, quae ligneis canalibus in lauM ri domicilia perducatur : quae deducatur ad officinas, in quibus materiam ςxRllica excoquitur: quae denim si patietur loci conditio in cuniculos derivari Possit ut uerset machinas illas subterraneas. Contra uero aquae iugi ter fluo
44쪽
ter Mentes loco qui foditur a natura denegatae augent impesas,atin eo magis quo longius a sodinis abest amnis aut riuus ad quem metallicae res sunt uehendae. Quinetili metallicus uiam qua a proxima regione & uicinitate itur ad metalla contemplatur, bonane sit an mala, breuis an longa. Quum enim loca fossilibus abundantia plerunq; nullas ferant fruges, sit necesse
ut mercenariis aths importentur omnia,quae expetuntur ad usus uitae necessarios, uia mala ς longa multas molestias exhibet baiulis 8c uectoribus
at auget impensas rerum inuectarum,quare maioris eas uendunt. Quod moti tam mercenarijs quam dominis dat damnu. Siquidem propter rerum caritatem mercenam usitata labora mercede contenti n5 sunt nec esse posssunt, sed a dominis petunt ut maiorem ipsis tribuat. Quod ni secerint, non dant operas in metallis, sed abeunt. QuanΦ autem Ioci metallis ali j scri se GSibus grauidi plerun* sint salubres, quod a uentis circussari possint, netripe praecelsi aloe editi, quidam tamen pestilentes sunt, ut aliis libris dictum est, qui sunt inscripti de natura eorum quae essivunt ex terra. Ita metallici sapientis est non fodere locos uel seu stuosissimos, quom certa pestilentiat signa percipit. Etenim qui sedit pestiferos ei una hora satis est uitae,alteram orco spondet. Metallicus praeterea dominu loci intuetur acri & attento animo, iustusne sit & uir bonus,an tyrannus. Nam hic homines ut oppressos imperio coercet,&ad se rapit bona eoru ille iuste & legitime imperat communi utilitati seruit. Vbi igitur regio a tyranno dominatu premitur, nee ibi merallicus sedit uenas,sed domini etiam uicinu, cuius regio attingit Ioscos ad fodiendu aptos animo c6tuetur,amicus ne fit an inimicus. Si inimiscus fuerit metallum illud excursionibus hostium erit infestu. Quarum una omne auIram,argentum, aliud,e fossile a domino multis impensis &laboribus collectu aloe comportatu auferet, & incutiet metum hominibus mer
cede conductis. Quo tacti in fugam se consscient, ut periculo, quod in eos intenditur, sie liberare possint. Tum non solum fortunae metallici maximo in periculo erunt, sed rius etiam uita in discrimen uocabitur. Itam ne talem
quidem locum sedit. Quonia uero plures metallici sedere selent unius Ioaci uenas ex ea re uicinitas oritur,quam metallicus, qui primus fossioni opes ram dedit a se excludere non pote Etenim magister metallicordalns peromittit potestatem sodiendi tam inferiores quam superiores eiusdem uenae Partes: alqs transiuersias uenas, estis obliquas: sin alter ad fossione primo apogreditur, uena metallis aut alns sessilibus fuerit grauida ex re eius no erit
Propter malam uicinitate omittere sessione, sed armis iustitiae sua poterit tueri at. defendere. Cum enim magister metallicorii cuiusq; domini possielsionem certis terminis definiat, boni metallici est se suis finibus contineor prudentis uicinos ab iniquo conatu legibus repellere. Sed etiam de uicinitate fatis. Metallicus igitur sodinam h3beat loco monto , molliter deue Q, UI in, Riub.,tuto, qui non longe absit a flumine uel riuo, quo mates uehi possit ut lavetur & excoquatur,ad quem etiam aditus fit nodi incillimus. Quae quidem positio est optima. Ad eam uero quo qua in res liquaru propius accedit, eo melior est,hoc contra peior, quo ab ea discedit,ongius. Nunc dica de his ad quae assequenda metallico no opus est fossionibus,
45쪽
DE RE NETALLICAnibus quod ea uis aquam secum exuenis afferat: quom duo genera sent.
fossilia eoru naue ramenta,& lacci Cum aut fontes sint Ora uenarum e quisbus iam dicta emittuntur, eos primu metallicus considerat, utrum habeant arena cum metallis aut gemmis permista, an aquam alicuius sicci plena etifundant. si quid metalloru uel gemmarum in sonitu lacunis subsederit non ipsoru modo arenae sunt lauandae, sed etiam riuom qui ab eis deducuntur,& fluminu in quae rursus illi exonerant: sin fontes ex sese aquam aliquo succo insecta emiserint,ea itidem colligenda est: quato enim abortus sui loco longius defluxerit, pluresin combiberit aquas simplices, tanto fit dilutio ptanto magis eam uires deficiunt: attamen si alterius generis aquas nullas aut non multas rivi ceperin t non ipsi tantu, sed lacus etiam qui eas colleges rint aquas, naturae sunt eiusdem cum sontibus, eundem usum praebent: quo fine modo lacus quem Hebraei mare mortuu appellant, est bituminis liquidi plenissimus: sed redeo ad arenas. Quia uero sontes effundut aquas in mare, lacum palude, flumen,rivum,arena littoris marini raro lauatumetsi enim aqua ex sontibus defluens in mare secu rapit aliquid metallor ge matamve quia tamen id per immensum aquarii corpus dispergitur et cum arenis permistum aliud alio late dissipatur, aut subsidit in profundo maris. collisi fere no potest:ato ob easdem causas lacu u arenae perraro satis coma mode lauari possunt,etiamsi fontes ex motibus orti in pleroso omnes furis dant aquas:at ramenta metalloru & gemmς ex sontib.rarissime manant ad
paludes quod plerun* sint in aequis & patentibus locis. Metallicus igitur primo fontis arenas lauat: deinde riui ab eo de dueti: tum fluu a, in quem riuus exonerat: sed arenas amnis longius a montib.discedentis in capestrem Planiciem lauare ope preciu non est. Ueriam quo plures fontes metalliseri aquas estuderint in unu flumen, eo maior spes est lauacru fructuosius sosre.Porro ne arenas quidem riuoru apud quos metalla effossa lauantur meo tallicus negligit. Iam succi gratia gustandae sunt aquae sonitu: cum autem inter se multu differant in sapore sex earum genera ex coetor potissimu obseruat 8c animaduertit: falsas, ex quibus sal excoquit: nitrosas ex quibus nitruratum in Osas, ex quib.alumen:atramentosas ex quibus atramentus orium sulfurosas ex quib. sulfudibituminosas aut ex quib. bitume coqui tur,color
ipse coctori prodit: sed aqua marina iccirco quod salsis solanae simillima sit, derivata in areas modice depressas, 8c solis calorib. cocta in sale spote abit: tum etiam lacuum quorundam aqua similiter salsa aestiuis solibus secata fit sal. Ita hominis indust & diligentis est haec quom notare & ex eis capere usum, at afferre aliquid ad comunem utilitatis fructium: rigor praeterea maris liquidu bitume, quod ex occultis sontibus influit in ipsum, densat in succinum & gagatem ut in libris de subterraneoru ortu & eausis inscripris,
dixi: utrum o uero idem mare cenis uetorum flatibus comotum, in littora Qqcit: quocirca etiam captura illa succini, ut corallii aliqua euram desiderat. Horro qui arenas lauant aut coquunt aquam sontanam necesse est, ut solici os etia ipsos habeat cogitatio loci habitus uiae salubritatis, domini,eius mPm,pe Propter carum rerum difficultatem, aut exhauriantur sumPtibus, aut enonis cx uita periclitentur. Haec hactenus. Metallicus postquRm
46쪽
legit ex multis locis unu aliquem natura aptum ad sessione in uenis oporam curamq; ponit: quae Uel aliquo casu nudatae corio, se nobis ostendunt, uel abstrusae & latentes arte inquiruntur: hoc euenire uulgo solet, illud rasro: quorum utrun P explicandum est. Aliqua igitur uis sine hominis induis
stria & labore aperit uenas non uno modo: etenim cas cute nudat aut torsrens,quod Fribergi argentari js accidit: de qua re scripsi in primo libro De
ueteribus & nouis nae tallis:aut uis uentoru, cum ea radicitus extrahit & extirpat arbores, quae supra uenas creuerunt:aut abruptio saxi. monte uero id ipsum abrupit uel diuturnus & largus imber, uel terraemotus,uel ictus suis minis uel uiolenta nivis deuolutio uel impetus uentorum: Qualis rupes,quam uertice montis Abscidit impulsu uentorum adiuta uetustas. Aut aratio uenas aperiimam aratro glebas auri excisas esse etiam in Galecia
Iustinus memoriae tradidit aut sylvaru incendium: quod argentari js Hispaniae accidisse scribit Diodorus Siculus: & satis scitu est illud Posidoni j mooua germina, argentaria scilicet 8c auraria, efferbuerunt incendio quo stivae cohagrarunt. Quinetia Lucretius eande rem his uersibus latius explicauit. Quod superest,aes at* aurum serrumo repertum est, Et simul argenti pondus, plumbiq; potestas. Ignis ubi ingentes sylvas ardore cremarat Montibus in magnis seu coeli fulmine misso: Siue quod inter se bellum sylvestre gerentes Hostibus intulerant ignem sermidinis ergo: Siue quod inducti terrae bonitate uolebant Pandere agros pingues:& pascua reddere rura, Sive seras interficere,& ditescere praeda. Nam fovea atq; igni prius est uenarier ortum, Quam saepire plagis saltum, cambu SU Ucre. Quicquid id est quacunq; e caulla flammeus ardor Horribili sonitu sylvas exederat altis Ab radicibus & terram percoxerat igni. Manabat uenis feruentibus in loca terrae Concaua conueniens argenti riuus & auri,
Attamen poeta eiusmodi incendiis no tam uenas primo nudatas esse, o tos tum metalloru opificium initium sumpsisse ccset. Aut deniq3 uenas reserat alia quaepia uis: etenim equus, si huic narrationi fides habenda est, Goselaoriae uenam plumbaria ungula aperuit. Istis igitur modis fortuna nobis uesnas largitur. Arte aute occultas-reconditas scrutamur, obseruates primo scaturigines tantiu quae a uenis longe abesse non pos Iunt, quod ex ipsis earum aqua emanet deinde Dagmenta uenam,quae torrens ex terra eruit,longinquitas uero temporis aliqua eorum partem rursus obruit terra: uerum
eiusmodi se menta si supra terram iacuerint, aut sint laeuia,uenae ab ipsis Plemn absunt longius, quod torrens extracta procul a uenis abripuerit.& dum ea propelleret laeuia secerit, sin in terra infixa, uel aspera suerint, ade uenas
47쪽
uenas propius adsunt. Situs etia considerandus nam is in causa est quod Ruenae magis aut minus terra obruantur, & fragmenta longe aut minus Ionoge protrudanturi uenis aute isto modo inuentis fragmenti nomen imponere metallici solen te tum uenas scrutamur obseruates pruinas,quibus omnes
herbae cadican t: h is exceptis quae crescunt supra uenas, quippe quae ex sese emittunt exhalatione calida Ac siccam, quae humidae concretione impedit, quocirca tales herbae magis aquis madent, ψ pruinis cadicanti quod omnibus locis frigidis cernere licet, anteacp ad iustam magnitudinem herbae peruenerint, ut Aprili Sc Maio mensibus: aut cum iam foenum sero tinu, quod
cordum appellantifalcibus desectu fuerit,ut mense Septembri. Quo igitur loco herbae humidae non congelant pruinis, subest uena: quae si spiraueritualde calidum ea terra fert herbas humiles-coloris n5 uiui. Postremo arabores quaru solia tempore ueris subcaerulea uel liuida sunt: rami inprimis superiores insectii nigrore aut aliquo alio colore no naturali: stipites bifidi& similiter at rami nigri uel discolores: ea nam P opera efficiunt ualde calidi & sicci halitus: qui ne radicib. quidem arboru parcunt, sed eas adurenates prorsus infirmas reddunt. Qua de causa uis uentoru frequentius extira Pat eius generis arbores V reliquas uenae autem emittunt halitus. Quo igitur loco multae arbores longo quoda ordine dispositae alienissimo tempo/re amittunt uiriditate & nigrcscunt,aut discolorantur, crebro ui uentorudantur ad casum ibi subest uena. Quin cum item longo quoda ordine, quo se uena tendi Caliqua herba uel aliquod fungi genus crescit: quibus interuenia aut interdia aliae etiam Uenae proximae carent. Atin istis modis naturaliter uenae possunt inueniri. Porro de uirgula furcata inter metallicos multae& magnae contentiones sunt, na eam atq aiunt in uenis inueniendis sibi maximo usui esse, sin negat. Qui tractatione S usum uirgulae proban si eorumat' primo furca cultro resecant colurna: quam prae caeteris ad uenas quaearendas idoneam esse censent:praesertim si corylus supra uenam aliquam creuerit: alid pro uarietate metalli diuersis uirgulis ad uenas inquirendas utuna rurietenim coryli uirgulas adhibent ad uenas argenti: fraxini, ad aeris:piceastri,ad plumbi, maxime candidi: ex serro uel acie ferri facias, ad auri:deinde
Mino uirgulae cornua manibus prehendentes pugnos faciunt: necesse austem est ut digiti compressi ad caelum spe stent, uso uirgula erigatur ea parat qua cornua coeunt: tum huc & illuc passim per locos montosos uagano
tur: ita dicunt simul at supra uenam pedem posuerint, statim uirgulam uersari Oc uolui sibim prodere uenam:ubi pedem retulerint & ab ea disces.serint,rursum uirgulam immobile manere. Veru,ut ipsi asserunt,causam O tionis uirgulae est uis uenarures interdu tanta est, ut arborum, prope uesnas crescenti ii, ramos ad se flecitat. Contra qui uirgula nulli uiro bono gra/Misy usui esse posse dicunt hi uim uenaru iccirco motionis eius caussam esse V ant quod omnibus non soleat moueri sed istis tantumodo qui cantios nibus aut astutqh utunturi uim praeterea uenaru negant ad se trahere ramos arborum, sed exhalationem calidam & siccam aiunt eos efficere contortos. . . . . l' responderit: quod uis uenarum uirgulam, cum quidam e mestalii QS aut caeteris hominibus eam tenent in manibus,no uerta in causa est
48쪽
hominis proprietas quaedam singularis, quae uim uenarum impedit at alis
ligatiquia enim uis uenarum uertat & uoluit uirgulam, non aliter ac magnes serru ad se allicit 8c trahit, eam occulta hominis proprietas debilitat 8c franis git, no secus ato alliu magnetis uires infirmat & excludit: etenim allii succo magnes oblitus ferrum ad se non trahit nec idem trahit rubiginosum. Quinetiam de traetatione uirgulae nos admonent, ut digitos leniter non stringas mus, ne. coprimamus acriterinam si leniter tangemus uirguIam,decidet inquiunt,anteaqua uis uenarum eam uerset: sin acriter constringemus,uis mais
Duum ui uenarum resistet, & eam superabit. Itaq3, ut ipsi censent, quinq; res sunt neces Iariae ad hoc ut uirgula suum faciat officiu: quarum prima est, uiro
gulae quantitas: uis enim uenaru baculum nimis magnu uoluere nequiti alatera uirgulae figura nam nisi furcata fuerit, eadem uis eam uertere no potest: tertia uis uenam, quae natura uoluendi habet . quarta uirgulae tractatio:quinta priuatio proprietatis occultae. Ex iam dictis autem solent concludere hoc modo: g quod uirgula omnibus non moueatur, in caussa est inepta eius tras
ctatio. aut occultabominis proprietas, quae ui uenaru repugnat & obsistit, ut supra diximus, qui uenas ipsa quaerunt n5 necesse habent id cantionibus facere sed fatis est eos uirgulam apte tractare posse,& Occulta proprietate carere. Uirgula igitur in inueniendis uenis uiro bono grauio usui esse potest. Verum de ramis arborum contortis plura non dicunt isti,sed manciat in sententia. Cum autem haec res controucrsa sit & plena dissensionis inter metalolicos eam suis ponderibus examinanda censeo: uirgula diuina, qua incantastores scrutantur uenas, ut annulis etiam, speculis, cristallis,quamuis forma
ureae figurari possit,nihil tamen ad rem interest recita sit an in aliam figuram
formata:non enim ualet uirgulae figura,sed incantamenta carminu, quae mishi comemorare non licesin eo libet. Veteres autem,non ea modo qus ad uictum Sc cultum attinent, uirgula diuina conquisiverunt,sed rerum etiam sormas uerterunti etenim incantatores AEgyptiorii uirgas, ut Hebraeorum litore narrant, in serpentes mutarunt apud Homerid Minerua senem VIysissem uirgula diuina repente in iuuene conuertit,ac rursus restituit in senium t
Circe quo in socios Vlyssis mutat in bestias, eis reddit hominis effigiem:
quinetiam Mercurius uirga,quae caduceus appellatur,ui latibus somnumdat,e somno excitat dormientes. Ita uirgula diuina primo ex incantatoruimpuris sontibus defluxisse uidetur in metalla: deinde cum uiri boni abhors
rerent ab incantamentis carminum,eam reri cerent uirgula a simplici metallicorum uulgd est retenta, 8cin quaerenciis uenis uestigia antiqui usus remanserunt. Quoniam uero metallicoru uirgulae mouentur etiamsi eas incantare non solensiath dicunt motionis earum caussam esse uim uenarum,atri tractationem,alh utram . Vertam quae ui ad se attrahendi praedita sunt,ea omnia in orbem non torquent res, seis eas ad se alliciunt, uerbi gratia: magnes scrurum non uoluit, sed id ad se trahit: Sc succinu attritu concalefactum non uertit paleas,sed simpliciter eas ad se allicit: similiter uis uenam, si eandem cum magnete aut succino naturam haberet, uirgulam toties non uersaret, sed se, mel tantummodo ad spatium semicirculi uersatam recta ad se traheret,&,nis si compresso hominis qui uirgulam teneret in manibus,ipsi uenarum ui resic a steres
49쪽
steret & repugnaret, uirgulam serret ad terram: quod quum non stat neces
sario sequitur tram tione esse caussam motionis uirgulae. Id uero hine etiam perspicuum est quod callidi isti tractatores rectam uirgulam no capiunt sed furcatam, at eam colurnam, aut aliquam aliam ita flexibilem, ut si sic teneatur in manibus, ut eam tenere solent, omni homini, ciuo cun in loco stetes rit,in orbem uertatur: nec mirum si uirgula non uersiatur quum inertes eam. tenent. Etenim cornua eius acriter comprimunt, aut leniter stringunt: hoc autem ipsum uulgo metallicorum fidem facit, uirgula uenas inueniri, quod ea utentes casu aliquas inueniunt, sed qdem multo saepius perdunt operam, & ut uenas inuenire possint, nihilominus in fossis agendis defatigantur, Uaduersae partis metallici. Metallicus igitur, quia eum uirum bonum & grasuem esse uolumus uirgula incantata non utitur, quia rerum naturae peritum& prudensem furcata intelligit sibi usui non esse, sed ut supra dixi habet nasturalia uenarum signa quae obseruati Ilain ea si natura uel casus,aliquo in losco ad fodiendu apto, patefecit ibi metallicus agit fossas, si non ostendit, cresbris sessionibus usep eo scrutatur locum, quoad uenam crudariam reperit. virgula A. Fossa B. Attamen uenam dilatatam raro labor hominum aperit sed plerun cy uis Riiqu interdum uero uenae profundae puteus aut cuniculus. Venae autema inuentae
50쪽
inuentae, ut etiam putes & euniculi nomina reperiunt aut ex inuentoribus: o modo uena Carbonaria Annebero nominata est, quod eam carbonaearius inuenit: aut ex dominis, ut Gairiea uallis Ioachimicar a Gairicis ibidem partes possidentibus: aut ex emossis,ut uena plumbaria ibidem il plumbo nigo,& Snebero Bisemutaria a plumbo cinereo: aut ex casu,ut seagmentum
ues utilis Ioachimicat quam uis torrentis aperuiti Saepius tamen primi imiuentores ess,magis uero fodinis,nomina imponunt aut personae,ut Caesaris Germanici, Apollinis,Iani: aut animantis, ut Leonis,ursi,arietis,uaccae: aut rei inanimat ut cistae argentariae, stabuli boum: aut ridiculi,ut helluo mo monum: aut denique ominis boni causa,ut donum dei. Eandem autem consuetudinem appellandi uenas, puteos, cuniculos, quondam fuisse usitatam
ex Plinio intelligimus, qui scribit: Mirum adhue per Hispanias ab Hannis hale olim inchoatos puteos durare sua ab inuetoribus nomina habentes, ex quis Bebeio appellatur hodie , qui ccc. pondo Hannibali sumministrauit in dies.
R ο κ I Μ E prudentia informavi metaIIicos, dixi de eleetione loci fodiendi, arenae IavandRaquae col quendae: similiter de inquisitione uenarum: atque ita persolui se dum librum, uenio ad tertium, qui est de uenis ac fibris saxorum comissuris. His uesro nominibus interdu appellari terrae canales, sed saepius ea, quae in uasis continentur, alias dixi, altest ra significatione nunc utor: ipsis enim nominibus. declaro res fossiles,quas terrae receptacula suo complexu coercent. Primo autem dicam de uenis, quae altitudine,latitudine longitudine multum inter se dissierunt: nam alia de summo terrae corio descens dit in imam eius sedem,qua ob eam ipsam rem nominare soleo profundam.