De orationibus et epistulis Taciti operibus intextis; dissertatio inaugralis quam ..

11쪽

rhetorica ita praevaluit in orationibus conscribendis, ut nec dicentium animorum nec rerum conexus ratione habita orati tuus insertae operum licentiae Speciem prae se tulerint. Quo HX tempore semper

Neque tamen posteriorum aetatum ScriptoreS tam ex libidine 0rationes sinxerunt ut Timaei, Ephori, Theop0mpi. Jam enim Polybius postulat ). ut 0rationes et cum dicentium animis et cum rerum causis atque e0neXu congrudnt: ,70 0i 70ua αργή 0Metuet sλ0Paebc) κα κα γ 0bet aal λα:1 4υε υ T0υῖ' αυαὶκα 6υ . Neque aliter iudicaverunt Diodorus Siculus in et Lucianus et Di 0nΥSiu S Halicarnassensis. Dion Ssius ) ea S eSSe debere ,zuic T=0 0a et T=a V ccc καὶ et et T=uuxαz υ 0 κε 0υς καὶ lactiza λS 0Vzας z0υ :1ῖ78 0υ :1ηza Uzῖρα =6υeta: censet, Lucianusβ) ,:1αλ zzα :12V 20 κιτα zii a=0a 4Tu' καὶ et ' T=uu1αῖ ώκεῖα hetissim iubet uuam rati0nem ceteri quoque Graeeorum rerum scriptores probasse videntur, Plutarchus et imprimis Dio Cassius alique minoris momenti arte Sane impari. Iam enim Dio magis Luciani verbis, quae sequuntur ,Tλην ξ ξιται z0l T ra καὶ γηz0ΡΞυIα καὶ an :s icit et , et λυ λ6i 0υ et , etyizu Se addixit quam supra allatis Transeo ad Bio manorum rerum Seripis res. Et quidem primus, euius de usu certum aliquid dici potest, Cato ,originibus suas ipsius interposuit orationesq), aliorum autem nullam nisi unam in tua tenus quidem n0s discernere possumus. Coelium Antipatrum deinde, Sempronium Asellionem, Claudium Quadrigarium, Valerium Antiatem, Cornelium Sisennam Sermones commentici0Sinseruisse enarrati0ni Vix negari potest.') Jam accedamus ad Sallustium, de cuius ratione satis bene disseruit Caroisset diis. Etiam Sallustii orationes rhetorice sietae sunt ita tamen, ut magis ad mores et ingenia hominum memorabilium describenda spectent quam ad rerum

unum h0c oratorium maxime.

12쪽

causas in iliis suu detegund is i. Caesare omisso vertamus nos ad Livium, , rerum Romanarum eloquentissimum audiorum , . Qui adeo rhetorice res gestas deseribit ut orationes maximam partem commentietas quaeque inprimis narrationi rhet0riste exornandae Serviunt,

interponat. Mai0rem scilicet iidem habuisse historicam orati0nes p0steri0ribus libris non extantibus insertas verisimillimum est. Nam de Julii Caesaris contionibus Sine dubio Livius certius magisque silum u0verat quam de Romuli Addendum est non defuisse vituperatores' qu0que consuetudinis orationum inserendarum. Velut

apud Graecos Cratippus, ThueFdidis obtrectator ), apud Roman is Pompeius TroguS ), qui n0nnisi indirectas interp0suit.

Citius fortasse quam ut res postulabat perlustravimus clarissimos et Graecorum et B 0manorum rerum Scriptores. Jam iam tranS- eamus ad Tacitum ipsum. Et prima quidem quaestio nobis occurrit, utrum script0r genuinas ipse introspexerit orationes an tantummodo ex rerum Scriptorum, quibus uSuS eSt auctoribus, libris earum nolitiam sit consecutus. Minoris enim momenti in universum sunt

quae ex iis qui dicentibus ipsi interfuerant, audivit. Prima quaestio et dissicillim l Neque fieri p0turit, ut eam S ilvamus, nisi de sontibus Tastili sustus verba faciemus. Duas Vero in partes disputatiun eulam meam dividere mihi in animo est: priore de Taditi sontibus mihi distendum erit, altera, quam rationem Seripl0r in componendis orati0nibus probaverit, exponam. Principio autem dissertationis meae praetermittere non possum, quin Theodoro Biri magnas 3gam gratias. J0usteri enim cui multum debeas decet.

13쪽

saput I

De sontibus et primariis et derivatis, quibus Tacitus in conscribenda Caesarum historia usus esse videatur, iam multi permulta Scripserunt. Ut vero rei natura dissicillimae sueum seri, non Solum variae sed etiam contrariae promptae sunt Sententiae. Nam cum quondam n0Strum enixe operam navasse sontibus proximis inquirendi S percensendisque viri non indoeti existimaverint ut alioso mitissm, n0m in , Pr ut giuiu ) - , plerique, qui n0Stris semp0ribus de hac re egerunt, prorsus diversam defenderunt partum: Tacitus non modo non primariis flantibus lolius usus est, Sed ne Scriptorum quidem 0perii, qui e0rundem temporum reS geSti S comp0Suerunt, mult3, nedum omnia, inter se contulit. Uno quaque in parte unum praeclarissimum scriptorum secutus est quasi dii una neque alifer nisi interdum aut casu commotus aut Summatim cuter is quoque inspexit . uultu altera opinio orta est ex cum puruli tuu Plutaretii et Di0nis Cassii ae Suefouit eum Tacili, saeta. Plutarchi S enim, qui Galbae et cith0uis vilarum descripti tuu eundum tractavit materiam quam noster primo ut secundi libri Historiarum dimidio; plurimis l0eis adeo Tacili narrationi similia, ne dicam verbo tenuS congruentia, praebet, ut aut utrumque eundem sonium adhibuisse aut PIutare ii suisse auctorem Tacitum nucesse sit. Qua de similitudine

l) Ribb. Ed. Prut/: ,l ρ sontibus, qu0s in cibuscribendis ri bus iud. ii Tiberio usque ad murtem Neri,nis gestis aucti res veteres secuti essu videantur uulust l838.

14쪽

primus egit Ilii Zelius ), qui stela publica, deinde Wiedem annus ), qui Plinium, Pelerus', et Mouam senu ἡμ), qui Cluvium Rufum

Nissenus β , qui Plinium maiorem communem fuisse sontem censuerunt. UltimuS prodiit eiusdem sontis fautor Publiusq). Contrariam Susceperunt partem Schmi illius'), qui ill0s ScriptoreS sontium magnam multitudinem ante oculos habuisse, deereniti S'),

Clas0nius'), Langelis q), Kraussius M), Legius δ), CorneliuS '). qui Plutarchum ex Τacito hausisse iud icant. Cui sententiae etiam W0el f si inius ) se addixit. Sicut Hist0riae Taciti comparatae Sunt cum Plutarchi Galbae et Othonis vitis ita ab excessu divi Augusti libros cum Cassii Dioni Set Suetonii relationibus multi c0ntulerunt. Atque quomod0 illice0dem hic certatur, utrum Dionis ac Suetonii auct0r fuerit noster - nimirum praeter aliOS - an omnes tres eundem adhibuerinti) uirgel: ,C0mparatii, e0rum quae de imperut0ribus Galba et Oth0ne relata legimus apud Tac., Plui., Suet., Disti. Lass. cum ad lantium ex quibus hauserint ind0lem tum ad illorum script0rum rati0nem pernoscendam . Stutigari 18bl.

15쪽

tius β), Beckurisius y q), alteram defenderunt Sententiam. Cum vero ii qui communem probant sontem non modo Tacitum unum potiSSimum auct0rem singulis in partibus Secutum eSSe Sed etiam huic uni interdum quidem se quasi in servitutem addixisse contendere cogantur '), tertia est prolata Sententia, quae medium quiddam, qu0d hic quoque suum habere videtur ius, tenet. Imprimis enim Nipperdeyius omnes c0mmunis flantis fautores, quod quidem ad Plutarchum attinet, iure reiecit ita argumentando: si Τacitum tam serviliter unum auctorem sive Cluvium Rufum sive Plinium Sive quemcumque

16쪽

mavis, exscripsisSe Monamsen0, Nisseno aliisque credamus, quomodo nostrum tantam adeptum eSSe auctoritatem, quam Veteres ei attribuunt, enucleari poteStΤ Etenim neque peculiari dictione neque eximia arte narrandi una illud iudicium satis explanatur. Quod primum argumentum. Ut alia, quae arbitri0 et erroribus Moni inseni atque Nisseni nituntur, omittam, alterum restat, de quo Statim Verba laciam. Nobis igitur et cum Cornelio ), qui quosdam minime parvi momenti locos pressit Plutarchum Tacito usum esse auctore et cum

sequitur, est hoc: c0mparati0ne illorum scriptorum nec de sontibus Τaciti nee de ratione, qua iiS USus eSt, quicquam expl0rari p0teSt, quod quidem ad similitudines attinet. Deinde mediam Nipperde yi sententiam esse pr0bandam exiStimamus, qui Tacitum quamvis in primarios sontes modice tantum inquisivisse videatur, tamen rerum scriptorum quidem plurim0S, qu0rumque haud ita pauci nobis ignoti sint, habuisse ante oculos et inter Se contulisse censet. Licet enim scriptor, ubi de auctoribus dissentientibus verbis incertis ,quidam, alii, plerique, plurimi, Suntqui etc. tradunt resert ), has disserentias

ex uno auct0re transscripserit ), tamen reliqui sunt loci, qui scriptorem, niSi eum mentiri putes, complures auetores inter Se comparasse c0mprobent. quod est alterum illud argumentum). Tales asserendi sunt:

Η. ΙΙ, 37: Jnvenio apud qu0sdam auctores pavore belli seu fastidio utriusque principis dubitasse

exercitus ego ut concesserim ita neque re0r.

Quidam auctores fluctuasse exercitus inter consilia certaminis p0nendi et pugnae sagiendae tradebant: quem militis animum fuisse noster negat. Neque igitur sine critica ratione auctores exscripsit et alios ante oculos habuit scriptores, qui sive aliter sive nihil de illa re praebeb3nt.

17쪽

Ii, l0i: Script0res temporum, qui potienio rerum Flavia domo

monimenta belli huiusce eum posuerunt, curam PaetS et amorem rei publicae c0rruptas in adulationem cauSas tradidere: nobis Super insitam Videntur. Iterum Tacitus a uet0res vituperat et emendat. Quodsi omnes pr0pter eandem rem arguit, omnes inspexit, qui quidem p0tiente rerum Flavia domo monimenta anni undeseptuageSimi e0mp0SUerunt.

Quorum novimus Plinium, Messalam, Clu Vium Rusum, Suetonium Paulinum ).

III, 22: ordinem agminis . . . . adseVer re n0n 3USim, quamquam alii tradiderint Η0c quidem l0co n0ster id qu0d , alii prodiderant non ex Un0 fonte transscripsit, sed ispe etiam ,alios adiit. 25: rem nominaque auctore Vipstano Mes s lita tradam. Cur Tacitus hic n0minat Messalam J Nimirum quia alii nihil de illa re tradebant neque ipse rem obligare 90tuit. 28 Η0rmine id ingenium, ut Messala tradit, an p0tior auctor sit C. Plinius, qui Antonium incusat, haud

sacile discreVerim. Tacitus dubitat, utrum Messala p0tior auctor sit an C. Plinius. Uterque de eadem re varia contendebant, eum celeri Seriptores consentirent. Qua de causa script0r nomina affert. Sin vero haesitaVit, quisnam esset praeserendus, Messala an Plinius, num Plinium p0tissimum auct0rem, ut Nissenus arbitratur, Secutum esse verisimile est 3 Nonne potius eum ambos inter se contulisse IlI, 5l: celeberrim0s auctores habeo nec quicquam ultra traditur. uuae verba interpretatione non egent. IV. 83: origo dei nondum nostris auctoribus celebrata: Aegypti0rum alitistites Sic mem0rant:

Nostris auctoribus i Tacitus igitur id quod de origine dei tradit,

ex Graecis auctoribus hausit. Nam ipsum in hanc rem inquisivisse declarant verba sequentis capitis: 84: nec sum ignarus esse qu0Sdam alii . . . . Neque Graecos auctores ignoravit:

18쪽

manis haud perinde celebris, dum veter3 eX- tollimVS. Anii. I, 69: tradit C. Plinius, Germanicorum bellorum script0r. 8l: adeo diversa non modo apud auctores Sed in ipsius si iberii) 0ratisilibus reperiuntur. lI, 88: reperio apud scriptoreS SenatuSque eorundem temporum actiS III, 3: non apud auctores rerum, non diurna actorum scriptura reperio. Tres hi loci 4 aditum et rerum seripl0res et flanteS primari0SRdhibuisse dem0nstrant. Sane ter primu loco duct0reS n0minat, altero Tiberii orati0ues, acta senatus, acta diurna, flanteS pr0Xim0S. Qua iam ex re sequitur, ut summam tribuerit Vim auctoribus. Tamen ne primari0s quidem neglexit sonteS.

que fidei auctoribus memorata Sunt, rettuli Sed n0n omiberim eorundem temporum rumorem validum adeo, ut nondum exoleScat. Certis verbis hoc loco noster legent0m facit certi0rem, qua ratione in auct0ribus adhibendis sit usus. OmneS, etiam mi noris fidei scriptores inter se contulit; verum nisi quae plurimis maximaeque fidei mem0rata erant, rettulit. 11: haec vulgo iactata super id qu0d nullo auct0re certo firmantur, prompte resutaVeriS .... neque qui Squam scriptor tam insensus extitit, ut Tiberio obiectaret cum omnia alia conquirerent intenderentque.

Quem l0cum meliuS perspiciemus, si alium comparabimuS: Anii. I, I: Tiberii Gaique et Claudii ac Neronis res 1l0rentibus ipsis ob metum salsae, p0Stquam Occiderant, recentibus odiis c0mp0Sitae Sunt. Consideranti non iam licet dubitare, quin Tacitu S, antequam Claudi0rum historiam comp0uere aggre8SuS Sit, enixe Dperdua naVa-

19쪽

verit scriptoribus rerum Claudiae d0mus qui anteceSSerant pernoscendis. Cum vero conscribebat, e0s interdum quidem contulit. IV, 53: id ego a scriptoribus annalium non traditum repperi in commentariis Agrippinae filiae. Similis est hic loeus tribus supra adscriptis'). Tacitus auctores sequitur, quibu8cum quosdam quoque proximos sontes comparat.

IV, 57: causam absceSSuS quamquam SecutuS pi uri mo S auctorum ad Seiani artos rettuli, quia tamen . . . . e0niunxit, plerumque perm0veor, num ad ipsum referri veriuS Sit.

0u0 de loco idem valet quod de quarti libri capite decimo

diximuS. VI, 7 neque Sum ignarus a plerisque Script 0ribus omissa multorum pericula et p0enas Nobis pleraque digna cognitu eVenere, quamquam ab aliis incelebrata. Quibus Verbis conspicitur primum plerosque Script0reS nostrum accurate n0ViSSe, deinde praeter auctores alium adhibuisse sontem, ex quo pericula a pleriSque omissa haurire potuit. Quem suisse acta diurna Nippei deSius ), 0pinatur. At non est, qu0d ai ta sena

tus contemnam US. 32: haud sum ignaruS . . . . memorari.

XI, 27: Sed nihil compositum miraculi causa, Verum audita scriptaque Senioribus tradam. Fontium genus tertium accedit: audita senioribus. XII, 24: et quos tum Claudius terminos posuerit, sacile stognituet publicis actis pei Scriptum. Publicis actis: inscriptiones esse intellegendas neque acta diurna Nippei derius 3 recte cenSet.

67: adeo .... pern0tuere, ut temporum illorum scrip

t0res prodiderint.

nam Tus eum codicillos .... Plinius et Cluvius nihil dubitatum de fide praesecti reserunt. Sane l) Aun. l, 8 l. ll, 88. lli, 3.

20쪽

Fabius inclinat ad laudes Senecae, cuius amicitia floruit. Nos consensum s horum recte addidit Nipperiter ius) auctorum secuturi, quae divel Saprodiderint, sub nominibus ipS0rum trademus. Quibus verbis solis omnes refutantur, qui Tacitum uni muti se addixisse putent. Secuturus est noster consensum Fabii Rustici, Plinii, Cluvii Rufi quod quidem ad NeroniS res attinet. Neque Vero ,Sequi' idem est quod ,inspicere . id comprobat hie loeus: XIV. 2: tradit Cluvius FabiuS RU Stieu S . . . . , memorat. Sed quae CluViuS, eadem ceteri quoque auctores prodidere et fama huc inclinat. Uuod Scriptor illic p0llicitus eSt: ,quae diversa pr0diderint, sub nominibus ips0rum trademus , hic obServat Praeter autem Cluvium, Fabium. Plinium etiam ceter0S inspexit auctores. Quibus celeris' hic Plinium qu0que adnumerat. XIV, 16: contraque prodiderit Corbulo. 53: quod C. Plinius memorat. Nobis qu0quo m0do traditum non occultare in animo suit, quamVis absurdum Videretur

Aliquam rem Plinius memorabat, quam ceteri auctoreS n0ntradebant: Tacitus discrepantiam adnotat Plinii nomine adiecto. 6l: tradit Fabius Rusticu S Hoc loco Fabius recedebat a ceteriS. 74: reperio in c0mmentariis senatus Cerialem Anicium . . pr0 Sententia dixisse. XVI, 6: neque enim venenum crediderim quamvis quidam seriptores tradant. Quibus iam l0cis convinci credamus astitum non eX Un0 potissimum auctore hac vel illa in parte hausisse sed plures inter se contuli SSe. Verum ne e0S quidem locos, quibus Script0r VerbiSincertis: ,alii, quidam plurimi, plerique, Sunt qui etc. tradunt. de auct0rum discrepantia resert, communis lantis saut0ribus praedae esse