De orationibus et epistulis Taciti operibus intextis; dissertatio inaugralis quam ..

21쪽

sinamus. Nam Si Nissentis ), quem H0rsim annus ) aliique sunt

secuti, tales locoS Tacitum ex auctore transscripSiSSe censet, auct0reSTacili, qui plerumque su0rum temporum res composuerunt, ViX t0t Script0reS p0sse ante oculos habuiSse non consideravit. Haud

pigebit tales locos conseribere: Η. 1, 14. t T. 41. 42. 44. II, 3. 8. 49. 93. III, 23. 29. b4. 59. 71. 75. 78. IV, 49. 52. 84. V, 2. 3. 4. 6.

Ann. I, 13. 29. 53. 80. II, l7. 29. 40 47. 70. III, 65. 73. IV. 65. V, 9. VI. ll. 23. 28. XI, 4. 14. 21. XII, 67. 69. XIlI, i T. XIV. 9. 37. 59. XV, 23. 38. 45. 53. 54. XVI, 6. 3.

Jam vero iidem omnibus locis adscriptis Tacitum sorte discessisse a m 0re Suo unius auctoriS Sequendi vel summatim modo

quibus Sententia S Scriptorum diScrepa SSe Tacitus tradit, summis adnumerari possint, Valde dubit0. Id quod Nipperdeyius 3 censet, mihi probatum est. Reicienda igitur opinio eorum, qui communeSTaciti, Plutarchi, Di0niS sontes Statuentes nostro nihil relinquunt nisi epitomatoriS gl0riam. Omnino Satis mirum est, quod etiam docti viri omnem sere inquiSiti0nem et c0llationem sontium, quas tamen cuique script0ri esse adhibendas Plinius in literis ad Τacitum scriptis quasi iubet ), Tacili auctoribus adscribunt atque nostrum tantum-m0do excerpSiSSe arbitrantur. Erraverunt Sane, qui n0Stram historiae conseribendae rati0nem eriticam in antiquos historicos transmittentes Tacitum Summam tribuisse vim primariis sontibus indagandis iudicaveruntβ): Verum non minus perVei Sum ac perperam est Tacito Scriptorum quoque collati0nem abrogare. Tacitus multos inspexit et contulit sontes. ,uuOSnam interrogast Jam respondebo, ita tamen ut orati0uum imprimis rationem habeam. Facilius vero de hac re diiudicabimus, si orati0nes et epistulas paene innumerabiles dividemus in genera duo. Quorum

22쪽

prius continet orationes in senatu vel a principibus vel a patribus habitas et epistulas ad Senatum miSSa S, alterum ceteraS, et primum quidem Caesarum, deinde Virorum inSignium SiVe apud imperatores sive apud amicos, tum ducum R0 man0rum exh0rtationes ad milites, tum militum ipSorum, p0Stremo barbarorum complectitur.

Quaeritur, num TacituS earum n0titiam tantummodo ex auctorum operibus hauSerit an etiam Senatu S actis ), in quibus genuinae

Τacitus auctore S cum Senatu S acti S perpetuo contulit. Primum enim auct0rum libroS SenatuS acta relaturus semper inSpexit. Nam, ut recte Η0i Stu annus animad Vertit ), noster persaepe de

vultu habituque et de c0gitati0nibu S principum vel patrum Verbasaeit, quibus de rebuS niSi Senat0r ipSe, qui adsuerat, nemo certum aliquid affirmare p0tuit. Exempli gratia nonnullos assero locos: H. I, 8b: quidam spatres) vera probra iacere, in cΙam0re

tamen, et ubi plurimae voces, aut tumultu Verborum sibi ipsi obStrepenteS. H. IV, 4 miserat et Mucianus epistulas ad Senatum, quae materiam Serm0nibus praebuere: si privatuS eSSet, cur publice loqueretur 3 eqS. 40: Domitianus decorus habitu et ignotis adhuc moribus crebra oris confusio pro modeStia accipiebatUr.

l) de senatus actis doctissime disseruit: E. Hubner: ,de senatus populique Romani actis', in Annali. Flecheisenn. t0m. suppl. Ill. Lips. 1860. p. b59sqq. 2) cs. Lamprid. Sex. Alex. 56: Post hoc Romam venit apud Senatum primum haec verba habuit. ex actis senatus die Vll kalendas Octobres: Persas, patres conscripti, vicimus eqs. Tota neque spuria perscribitur oratio. es. Froni. ep. ad. Marcum ii. 4 p. 47 sedit. Rom.)3) Η0rsimanu: l. l. p. 47.

23쪽

ΙV, 43: ardentibus patrum animis. Anu. I, 11: at patreS in questus lacrimas v0ta effundi; ad de0s, ad effigiem Augusti, ad genua ipsiuS mani S

tendere

12: perculsus improvisa interrogatione paulum reticuit Tiberius), dein c0llueto anim0 resp0ndit. )ΙΙ, 3T: m0do Hortensii inter oratores Silam imaginem, modo Augusti in tuens ad hunc modum coepit HortalUS).38: haec atque talia plures per silentium aut occultum

murmur eXcepere.

III. 16 Caesar sexo in maeStitiam Ore . . . . 15: nullo magis exterritus est Pis0) quam qu0d Tiberium Sine miseratione, sine ira, obstinatum clauSumque vidit. IV. 34: id perniciabile reo et Caesar truci vultu defensionemaeeipiet S. XIV, 44: sententiae Cassii ut nemo unus e0ntra ire auSuS est, ita dissonae voees respondebant numerum aut aetatem aut sexum ac plurimorum indubiam innocen-

Iam p0rr0 accedamus ad eam quaeStionem, de qua Saepe cer' latum eSt atque certatur, num Tacitus senatus commentarios adierit qu0que m0do iis usus sit. Quod qui negant, ) sacere non p0SSunt, quin Taciti auctores quidem ex senatus aetis hausisse dicant. Neque igitur de antiquorum rerum scriptorum ratione sontium primariorum adhibendorum ambigitur, quam Nissenus multis verbis impugnat, i sed tantummodo de Taciti consuetudine. De cuius usu iudicaturo Semper ante oculos versari oportere existimo iudicium, qu0d ns Sier de rerum R0 manarum sub principibus gestarum Scriptoribus in Annalium exordio profertβ):

24쪽

Anu. I, 1: Tiberii Gaique et Claudii ac Neronis res,

florentibus ipsis ob metum salSae, p0stquam occiderput, recentibus Odiis comp0Sitae sunt. Inde c0nsilium mihi pauca de Augusto et extrema tradere, mox Tiberii principatum et cetera sine ira et Studi0, quorum causas procul habeo. Sui 0 peris principio Tacitus scriptores. qui ante Se de impera-t0ribus inde a Tiberio usque ad Neronis mortem Si ripserint, metuSatque irae et Studii ineusat ne se ipsum sine ira et studio denuo illorum Caesarum hist0riam tractaturum esse promittit. Res quam πVis ita se habeat, tamen Scriptores vituperat0s exscripsisse VeriSimile esse videtur Nonne iam hoc argumento Tacitum senatuS acta percensuisse H invincitur 3 Quorum quamquam curat0res a principibus , delecti eorum meditationes introspicere credebantur ι i. tamen sine dubio incorrupte atque integre tradituro nequaquam erant neglegenda. Minime vero Tacito ea contemnere liquit, qui in Annalibus

rectius iudiearet, qu0d promittit, quam ceteri seriptoreS, Si Senatus commentarios omitteret Nonne illi quaedam metu aut studi , occultasse, quaedam praedicando interp0lasse poteranti Atque revera e0s ita secisse Taciti iudicium comprobat. Unde id sibi finxit Nimirum ex Scriptorum ipsorum operibus. Itaque de Taciti quidem Annalibus vix valet lex, quam de Livio Se comprobasse Nissenus iure contendit'). Quam ad rem redibo Addamus alia argumenta. Sane uno tantum l0eo, quem mutareu0n licet, Tacitus acta Senatus sese habuisse in manibus testatur. 3Ηic plerique exceptionem Statuunt. Ut Vero ea explanari p0SSit, non exponunt. Deinde Scriptorem etiam cum Claudii orationemβ)componeret, genuinam inSpeXiSSe comprobari p0teSt. Nam praeterquam quod dispositio ac Sententiae illius orationis a Tacito insertae eaedem sunt atque genuinae tabulae Lugudunensi insculptae, etiam eadem verba in eiusdem enuntiati constructione reperiuntur:

25쪽

Τac. Anu. XI, 24: num paenitet Balbos ex Hispania nec minus insignes viros e Gallia Narbonensi transivisse Claudii or. p. ili): tot ecce insignes iuveneS, qu0t intue0r, non magis Sunt p a en i tendi senatores

quam paenitet Pel Si eum . . . . legere.

Qua re Tacitum Claudii orationem genuinam, quae erat in SenatuS commentariiS perscripta, novisse ad certum redigitur. Ac si Semel Scriptor orati0nem conscripturus genuinam adiit, n in eSi qu0diu ceteris huius quidem Annalium partis item eum sectSSe negemuS. - Aliter Sane res se habere videtur in prima Annalium parte obstant enim duo lodi, ) quibus Tacitum in primis libris acta n0n adhibuisse demonstrari credas. Atque Nippei deSius credidit. δ)CuiuS argumentationem esse reiciendam censeo. Prius de Ann. I,

8l agam:

de comitiis consularibus, quae tum primum ill0 principe ac deinceps fuere, vix quicquam firmare ausim: adeo diVerSa non modo apud auctores sed in ipsius Tiberii)orationibuS reperiuntur. Modo subtractis candidatorum nominibus originem cuiusque et vitam et stipendia de- Scripsit, ut qui sorent intellegerentur; aliquand0 ea quoque significatione Subtracta caudidatos hortatus, ne ambitu

comitia turbarent, suam ad id curam pollicituS eSt . . . .

Quo ex loco Tacitum hac occasione Senatus acta non inspeXiSSeelucere Nipperde yius iudicat. Nam si ita secisset, certe quicquam de comitiis consularibus sirmare potuit. At candidatorum nomina in Senatus actis perscripta fuisse Τiberio quidem principe unde Nippei deSius Scit N0nne Script0r hoc loc0 exponit, cur adeo diverSa non m0do apud auctores sed in limius orationibus reperiantur J Qua de causa auctoreS, qui certe aut illis temporibus Senat0res fuerant aut SenatuS c0mmentariis erant usi, nihil certi tradideranti Nonne quia Tiberius in orationibus suis candidatorum nomina Subtraheblit aut , plerumque e0s

26쪽

tantum apud Se proseSS0S disserebat, quorum nomina consulibus

disereparenti Neque cum hac interpretatione Iluebit erus 3 dissentit, quippe qui Tiberii orationem primi libri capitis undecimi scriptorem

cognoviSSe Senatus actis credat. Accedit quod Tacitu minime de conSulum posterum in annum designatorum nominibus ) dubitavit Sed tantummodo de candidatorum. Quae in senatus actis suiSSeperscripta Tiberio principe Iluebnerus nescit. Neque nOS ScimuS. Scilicet ne alterum quidem illo loeo demonstratur: Τaeitum hic

adiSSe Senatus commentarios. Nam Tiberii orationes editae erant non solum in actis. Venio ad alterum Annalium locum in. Hic codex Medicetis eX-hibet: , reperio apud ScriptoreS senatoresque eorundem temp0rum

Adgandestrii, priuelpis Chattorum, Ieclas in senatu literas . Quibus in verbis Jacobum Griminium et M uellentiussi uin i nomen Adgandestrii offendit. itaque ille ,ad Gandestrii reSponSum

esse, coniecit, quod suo iure Ηuebnerus-) resutavit. BeZZen-ber gerus deinde ,apud scriptores senatusque eorundem temp0rum actis Gaudestrii lectas in senatu literas . prop0Suit') quam emendationem fluebnerus quoque probavit. Momm Senu Silenique pro ,senatu Sque Scribere maluit ,Senatoriisque quod n0n multum dissert: corrupta esse Verba sic uti traduntur etiam Momm Senus iudicat. Quibus vero de causis Praeterquam quod GriminiuS nomen Adgandestrii enucleari non posse contendit, cum ,GandeStriuS nullas praebeat dissicultates ), imprimis habent offensionem Vodes,ScriptoreS SenatoreSque duas ob causas. Nam etsi NipperdeSius 3 codicis scripturam tueri conatur eo quod illa verba sic interpretatur: scriptores, qui iisdem temporibus senatores suerant, atque ,eorundem

27쪽

0pp0nit, tamen scriptores Senat0reSque' serri non posse videtur. Neque enim talis sensus tolerabilis est neque usquam alibi auctores Su0s sui Sse Senatores Tacitus vel alii scriptores adnotant. Adde quod noster compluribus locis duplex Sibi fuisse s intium genus, Scriptores et sontes primarios, ipse testatur: iam illo loco '), de quo paulo Supra locuti sumus, auctoribus et 0rationibus Tiberii uilitur.

Aededunt: Anii. III, 3 non apUd a Uet0reS rerum, non diurna actorum seriptura reperis .

IV, 53: id eg0, a Scriptoribus annalium non traditum, repperi in commenlariis Agrippinae filiae. Η. Ιl. 5: vulgatis traditisque demere isdem non ausim. Quod deinceps ad ,eorundem temporum' attinet, sane ,Senatus actis adseribi supervacaneum erot. Sed haec Verba pertinent ad

porum senatusque aetis scribere Vellet, mutato ludo quasi Zeugmate uSUS scripsit: , reperio apud Script0reS Senatusque eorundem temporum actis. Ad postremum Nippei deSi sententia ideo minus probabilis esse videtur, quod si eam Sequemur, cur Taeilus in prima Annalium parte acta senatus omiserit, eum in altera se adiisse caipse testis sit, enucleare non p0terimus. Probo igitur lectionem aBeZZenbergero propositam. Quae cum ita sint, pri0re quoque in Annalium parte nostrum Senatu S commentarios ante 0culos habuiSSestatuendum existimo. BeStant Historiae, quo in opere quod Tacitum Senalus aeta neglexisse credamuS, non habemus. At , dixerit quiSpiam, Tacitum acta Senatus interdum inspexisSequis neget 3 Verum num ea pere 'nsuerit, ambigitur. InquiSitio actorum auctoribus Taciti adscribenda est . Quod quam salsum sit, demonstrari eredo his locis:

Anii Ι, 73 haud pigebit referre in Falanio et Rubrio praetemptata crimina, ut quibus initiis, quanta Tiberii

arte gravissimum exitium inrepserit, dein repressum Sit, postremo arserit cunctaque c0rripuerit, nOSeatur. l) Tac. An n. l, 8 l.

28쪽

disseram. II, 35: res eo ann0 prolatas haud res errem, ni pretium foret Cn. Pisonis et Asinii Galli Super eo negoti0 diversus Sententia S 110Scere III, 24: casum eius pauciS repellim. 65: exequi sententius haud iustitui nisi insignes per honestum aut notabili dede00re. lV, 32: pleraque eorum quae rus tuli quaeque reseram pHi Vasii Sitan et levia memoratu videri non neS0iuS Sum: Sed nemo annales n0Stros eum Scriptur eorumc0ntenderit, qui vel fres populi R0m3ni res con-

Qui l0ci illustrantur his verbis:

Vl, 7: neque Sum ignarus a plerisque Scriptoribus Omissa multorum pericula et poenas Nobis pleraque digna cognitu obvenere, quamquam ab aliis incelebrata. Quae pericula auct0res omiserant, unde sumpsit Tacitus nisi ex senatus actis 3 Ex actis diurnis Nippei deSius respondet.')Cur ero ea praeser ii, pel SpiCuum non eSt. XIlI, 49: non referrem vulgariSSimiam Senatu S conSullum, quo nisi Paulus Thrasea c0ntradixisset praebuiSSutque materiam obtrectatoribus Sententiae

arguendae.

XIV, 64: dona ob haec templis decreta quem ad suem memorabimus 3 quicumque casus temporum illorum nobis vel aliis auctoribus n0Scent, praeSumptum habeant, qu0tiens fugas et eaedes iussit princeps, totiens grates deis aetas, quaeque rerum Secund3rum olim, tum publicae cladis insignia suisse. Neque tamen silebimus, si quod SenatusconSultum adulatione novum aut patientia postremum fuit.

29쪽

actis etiam Senatus ac populi , ) auetores Taciti item secerunt: enimvero Tacitus ipse Senatus c0mmentari is neglexit Reliquum est, ut locos c0nScribamuS, quibuS Tacitus m0do accuratem0d0 paucis ac tamen propriiS Verbis de oraticinum iu senatu habitarum et epistularum ibidem recitatarum summis legentem sucit certiorem. Nam Si Scriptor genuina S ante 00ul0S habuit, interdum quidem de ambitu, de Stilo et cultu reserre eum Verisimile sit. Atque revera tales loci reperiuntur. Tamen etiam tales Tacitum ex auctorum libris transeripsisse c0mmunis sontis faut0res opponent. Neque quicquam reSp0ndere poterimus nisi compilatorem putari non p0SSeTacitum. Age iam contemplemur ac consideremus l000S promiSSOS: ab Λnnalibus exordiamur

finia. I, 1l: et ille Tiberius) varie disserebat, de magnitudine

imperii, Sua modeSli 3 . . . , PluS in Oratione tali

dignitatis quam fidei erat; Tiberioque etiam in rebuS,

qu3S non Occuleret, Seu natura Sive adsuetudine, SUS pensa Semper et obscura Verba, tunc Veronitenti, ut SenSuS Suos penitus abderet, in incertum et ambiguum magis implicabantur. Dubitari nequit, quin scriptor Tiberii orati0nes genuinas ipse noverit. Iam enim ex loco ad Scripto satis dilucide apparet. Praeterea vero id ipse duobus l0cis testatur. ) Accedit quod noster saepius de stilo orati0num a Tiberio in senatu habitarum verba facit. Quas ad orationes Tiberii loc0s pertinentes, ne dissipentur, esenseramuS. Quamquam num eas in SenatuS actis legerit, pro cert03 mirmari n0n poteSt. Nam, ut iam Supra diximus, Tiberii orationes editae erant neque solum in actiS. 1, 7: literas ad exercitus tamquam adepto principatu miSit, nuSquam cunctabundus, nisi cum in Senatul0queretur.

Apud patres princeps Semper cunctabunduS, Semper SUS penSiSet 0bscuris verbis disserebat. Qu0d iudicium nonnisi qui ipse

30쪽

orationes percensuerat, sacere potuit. Taciti vero iudicium esse non est qu0d negemus; nisi sorte Tacitina opera tantumm0do com pilati0nes esse arbitramur Qualem sententiam esse salsam rati0ne demonStr3tur, qua in commutanda oratione Claudii noster USUS eSt

de qua infra disputabimus. b2: rettulit tamen ad senatum Tiburius) de rebus gestismu ita que de virtute eius memoravit magis in Speciem Verbi S adornata quum ut penitus Sentire crederetur Paucioribus Drusum sti finem lilyrici motus laudavit, sed intentior et fida oratione. Cuius Tiberii orationis et de ambitu et de verborum Ornatu tacituS nos facit scientes: Tiberius enim multa de Germanici Virtute ju Speciem verbis adornata, pauciora de Druso, sed fida orati0ne memoraVit: genuinam ante oculos habuit aut serviliter auutores exscripSit. II, 36: Tiberius tamen quasi augeretur p0SteStas et US, disseruit. Grave moderationi suae t0t eligere, tot

disterre.

43: igitur haec et de Armenia, quae Supr3 memora Vi, apud patres disseruit 48: nobilitatem utriusque pecunia iuvandam prae satu S. 59: Tiberius cultu habituque eius lenibus verbis perstricto acerrime increpuit, qu0d contra instituta Augusti n0n sponte principis Alexandriana introisset. 63: ceterum apud senatum disseruit non Philippum AtheniensibuS. non Pyrrhum aut Antiochum popul0 Romano perinde metuendos suiSSe. Extat oratio, qua magnitudinem Viri, violentiam Subiectarum ei gentium, et quam propinquus Italiae hostis suaque in destruendo eo consilia extulit. Extat oratiot Nonne omnes apud patres habitae in Senatus commentariis erant perscriptae 3 Primo obtutu Tacitum orationum Tiberianarum non ex Senatus actiS, Sed tantummodo editione aliqua notitiam eSSe consecutum credas . Vulgatas enim suisse Tiberii