장음표시 사용
1쪽
2쪽
DECEM LIBRIS ETHICORUM AD NICOMACHUM
NUNC PERPETUO COMMENTARIO LITTERALI Τ
FCHOLASTICO, PLENISSIME ILLUSTRATA:
PHILOSOpHIS, TRIVS UE IURIS CANDIDATIS
THEOLOGIS, ET ERUDITI Q BUSLlBET, AC VERAE
VAM PRAECURSORIUM AD DISPUTATIONES
Apud LUCAM PEREZ. Anno MDCLXXV.
4쪽
MARCHIONI DE MONTE ALEGRE COMlT VILL VMBROSAE ET CASIRI NOVI CALATRAVENSIS ORDINIS EQUITI COMMENDATARIO, SUPREM CASTE LAE SENATUS PRAESIDI AC PRIMO IUSTITI ADMINISTRO, HISPANIARUM GUBERNATORI, A CONSILIIS
TERVM Venio ad τε nec sine munerer
ut mos olim erat adeuntibus cffariam Re
ges.Et certe illud non exiguum est, si argumentum peris spectes. Regium apparebit,& prope divinum. Neque eitam subbmiora
didicerunt,aut unquam protessi sunt lectis mi quique Caesares, Reges e Principes magni nominis.Αltera haec illius Pars est, quam. non sisto offero amplissimae dignitati Tuae aut auctoritati, in Hispania sumticie Vel si molem Imperil humerisauis impolita excuteres,libenter hoc quidquid est obsequii praestarena.Sat mihi esset, egregiae animae uae, ac mentiusque ad miraculum sublimi ob oculos potuisse pulcherrimum considerationis humanae argumentum. Habes in eo, PRINCEPS
EXCELLENTISSIME, chry linum ac fidei speculum, ubi
contempleris Virtutes Heroe ac Principe dignas. Habes ubi praecepta ac monita legas, utilia sane Schonestissima, ad sumn. a rerum gerendam, cui indefelse excubas Exempla passim occurrent in lectinia
m is Viris, j praesertim , quibus Rerum publicarum administratio ommissa fuit.Quin oc ad privatam vitam cum laude instituendam,
5쪽
vix pagina ulla est, quae animum non informet. Virtutum praecellentissimarum,praesertim Prudenti. e. ustitiae, Sc Temperantiae, totidem fere regu ,quot capita, ni Felicitas privata&publica,quae in Parte Priore huius operis quasi in typo delineat fuit, iam in hac Posteri re uberius exponitur, ac paratur.Nomothetica, seu disciplina lagum ferendarum , quae maxime Tui muneris est, ad eXtremum describitur lineamentis qui sdam. Invenies, credo, regulis traditum, quod usu ipso,& unct one eximiarum Virtutum quotidie exequeris. Quocumque pervcnerint scripta haec imaginem Tuam secum deferenti Quascumque Christiani Urbis plagas peragraverint, pariter exemplo Tu ac documentis suis,mortalium animos erudient.
ET Certe postquam Priorem Ethicae Partem inscripsi Excellentisiimae Comiti ac Sponsae Tuae, minime licuit Posteriorem hanc
Tui Nominis epigrapha non decorare. Monemur enim divinis oracuo
lis non separare qtne Deus coniunxit. Quid autem magis illigatum IUBI meque uxorio tantum nomine,seu coniugio legibus, licet a diissimis. Est insuper nexus a Regio utriusque sanguine. Estac alius longe arctior ab animorum una indole,d capacissimarum mentium praestantia. Dimam alibi, nec poenitet, potuisse rerum s mam diavidi, ut quemadmodum viris prates, sic Zc ipsa foeminis antestaret. Neque enii minori, elogio digna est mens it de ccelo tacta. Unicuique itaque Vestrum ex asse utramque operis Partem inseribo. Nolo dividere quodccelesti Naturae genio,& eximiarum triusque animidotum, pocius nitatem,qua ira similitudinem exhibet vale. FRI
niarum bonum, re posteritatis documentum Salmanticae Propridi
Kal. Sextilis, anno R.eparatae Saluus CID ID LXXV.
EXCELLEN Em addictissimus ellens,
6쪽
1LLUSTRISSIMIS NOBILIsSIMIS, ET LITTERATISSIM; DD. CONSILIARiis
vM Naturei areana,speeularer Posteriori physiologiae volumine , uriumquem. que fere vestrum singulari Epistola allocutus sum, ILL TRISSIMI DD. Ee
eerte tunc tractabam ea,qirae magis conferrent in oblectamentum animi, quam in solidam utilitatem honestatemque morum.Nunc iam ubi de vita instituerida in humano convictu disiero, totius Politic e laudamenta iacio, ortuit me
VOBIS utilia inerre post iucunda Philosophiam itaque Morum, seu ETHICAM,ab Aristotele comprehensam aureis illis ad Nicomachum libris , perpetuo Comment ris,qua Littorali,qua Scholastico explanat m, Vestro simul conspectu atque examini simia Potuissent quidem plurimi praestantes Viri in Hispania praeoccupare lauiue laborem nostrum, de commentarios edere longe illustriores.Sed tamen nem id hucusque praestitisse invenitur,quais vis in omni aliarum distiplinarum Mnere tor passim eximios Scriptores Regio nostr dede risiquotidieque proserat. Quare ne Exterae Nationes in nobis desiderare it hane doctrinae paraum, visum fuit in ea aliquid laboris o industriae eollocare. Vtinam succedant plures alii, qui eandem promoveantiatque indies clariorem reddant. Manta autem sit illius dignitas, &ita santia quantumque emolumenti ex eius intento studio sperare possint philothphi,Theologi,I ais Candidati, eruditi quilibet,pra terquam quoid ex ipsa operis epigrapha apparet, const hit plene ex Introductione ad praecipuum opus,quam praemissimus initio Partis Prioris Nune id solum observasse iussivit quod alibi me dixisse memini potissima Theologiae Mutatii, risprudelis,&Politicae,principia atque estar innumeris4 vastissimis voluminibus sparsa lista
libria contineri,accurareque explanari. Itaque quidquid ferc circa Virtutes oc vitia, arque actus humaaos ok liberos,eorumque probitarem aut improbitatem,laudem aut viruperium, praemium
aut poenam,sus traditia a Theologico iurisperitis,id certu, purissimis Ethica lantibus derivatum est. Me totam sere doctrinam hisce libris cuprehensam Angelicus Docio D. THONAS in Primam secundae,e Seeundam secundae suae Theologicae Summae anstuliciatque in o idinem ae methodum redegit.Nimirum S. Ductor perinde quoddammodo se gessit in tradenda Philosophia Morali,m Theologia.Hanc enim didicit quid . Ss.Patribus,& praesertiis magia, illo AVGvSTINO, quo nihil profundius,subtilius, aut nervosius, ad quossibet errores debellanaqs,& veritates fidei eonfirmandas. Verum cum rota illa sparsi esset apud Patres, absqua. llo certo ordine ut ipse inquit in Prologo Primae Partis,oc omnibus notu estyae plurἰbus po-itea scireulis in aliquale Compendium redacta esset a Magistro Sententiarum circa annum CHRISTI M. C. L. totam illam D.THOMAS praeeipue inordinem aertetbodum Seholis a commodatam redegit: indeque coepit appellari Theologia Scholastica, quae antea sere ex inteistro Dogmatica erat,seu intenta Dogmatibus Fidei stabiliendis. Quare nomine Theologorua, eholasticorum nemo intellisit veteres illos Patres,quamvis saerae doctrinet Proeeres, claritasma Eeelesiae lumina,sed eos tantum quia tempore Magistri sententiarum seripserunt in uiua
Sehouruis;prae tertini iteaea,quosine pretiudieiis Fidei in utramque partem disputati solent possunt.Horum .im disputationum exigua pars olim Patribus evrae Fusciqud gravioribus
controversias intenti essent aduersus Iudaeos. Gentiles,&Haeretaeos. Eodem itaque ferme modo
AngelieusDoctor Philolaphiam Ethicam in ordine ae methodum disserendi redegit:nisi quod eam illigavit saerae Theologiae,miseuitque, prout oportere visum fuit ad tradendam doctrinam
divinitus revelatam.Nos autem in praesenti nudam Ethicam tractamus, ut ex toto fere saei lis Seplana sit tiam ijs,qui Theologiam nullatenus didicerunt. Vbi autem opus est cautione aliqua, nequis impingat in unum aliumve Gentilium errorem hisce libris eontentum, levi mauu illum Melinamus,quantum satis sit in usum catholie Lectoris.Hune itaque qualemeumque laborem hostium, qui bonique eonsulite,dum aliquantisper laborem intermittimus , ut Disputationes Ethieo-politieas,alio iusto volumine comprehensas,in lucem proferamus.Valete,lLL TRIMSIMI DD. Hispatii eoeli elarissima sidera. magnum huius sinculi Meus:atque hunc clientem vestrun, verea honorare pergite.
7쪽
HUIUS POSTERIORIS ARTIS. LIBER SEXTUS
Oportere plurimum scire quid sit recta ratio,& quibus praesidiis paretur. Animam intelligentem constare cluplici facultate:altera ad consideranciun veritates necessarias immobiles,altera ad deIiber1- dum ci a contingentia. An distinctio earum facultatum sit verici realis. CAP Il. De Priης j agendi. 7 mentem di appetitum dumtaxat esse principium humanorum achium. Intelliis otia peculativa tractica qualiter comparentur,&suas iunctiones obeant. Divisio posterioris in activamin operariam Electio quomodo pendeat a mentes appeti- tu,' quarumnam rerum sit. An semel a
Deo facia possint infecta reddi 'g
Virtutum Intellectualium habitus esse quinque:Artem Scientiam Prudentiam,Sapientia,& iurialectumaeam porro divisionem esse exactam. Scientia proprie dicta ex quibulnam causis procedat, in qua materia vcrsetur,di quanaam sit propria illa ratio. CAP.IV De Arte. II Quasdam rerum contingentium cadere sub effectionem,quasdam iis actionε. Has spectari a Prudentia illas ab Arte,quae et habitus efficiendi opus recta eum rati ne ius pria iunctio,quaenam sit,&qua
liter comparetur cum Ortuna, atque habitu inertiae sibi contraris is CAP. v.D Prudent a. a
C Prudentiae propriam rationem dignosci ex actionibus u Pruvintis,cujus Officia describuntur. Qualiteri istudinferat a rhe,ilemquc ab opinione: quomodo connectatur cum alijs Vi tibus, praesertim cum Temperantia. 23 CAP. 1. De Intellectώ. o
Intellectum principiorum esse habitum quendam Virtutis intellectualis sa peradditum intelligentiae eiulque studio αindustria adquisitum,ac istincium plane abcientia, Sapientia,Arte,& Prudentia li- lustratur lenientia Aristotelis contra aliquos interpretum, ab obiectionibusvi
CAP.VII. De Sapientia. 3 Quid sit Sapientia, eum Seneratirn laxe accepta,tum speciatimin angustius. Qua racione iit antellectus' stientiais morabilissimorum ac veriti caput habens. Quibus nominibus differata Prudentia, Politica.Eam in materia longe alia vers i P.6LDomminu Prudentia.
sit inter Poluicam4 Prudentiam. Vtrius' que divisio in oeconomicam, Nomotheticam, administratoriam. Confutatio eorum qui existimant Politica esse a tuis dentia alienam.Posteriorem hanc esse paratu difficilem,&c ιitemque diversiam abcientia' Intellectu principiorum. 3 CAP. IX.Dem Consultatione sa
Bona Contultatio,seu Eubulla quid non sit, quid etiam sit quas conditiones exigat. inliter definienda' dividenda. a C .X.De Sagaestare sos synesi seu Sagacitas,quid non sit:
quid etiam sit quodnam contrarium habeat α qua ratione comparanda sit cum Prudentia. 4CAP XI.D Sententis. γGnome,sive Sententi ,quiduicqualiter comparetur cum Synesi,ac Prudeuria.
Intellectum , sive inins entiam rerum Dissilia πιν OOste
8쪽
gensarum, habere rationem principi ac finis. εCAP. XII. De Otilitate Sapientia, atque
Propositi, Iustio rationibus dubitandi ,statuitur,Sapientiam. Prudentiam, plurimum momenti adferre parandae Felicitati .Prudentiam strictissimo vinculo illigatam elle Virtutibus moralibus: promis deque, sine illa neminem esse posse lali
. Virtutem moralem nullam omnino exiitere absque Prudentiamec 'riecta une alijs.Sapientiam tamen adhuc praestabiliorem esse,quam Prinlantiam. 67
CAP.I.De mmis Mirtute oramentia, earum oppositis. 73 Vitium esse eontrarium VirtutI, Continentiae incontinentia, Heroleae viris tuti feritatem,leuimmanitat ε. Disseritur Continetia, Constantia aliaue virtutique extremis ubi pluralela de Virtute Heroica,atq; immanitate ipsiccitraria.7 CArat D. Ω-menre, ιηeommne γε 's naucontinens sciat esse malum id, quod agit. an etiam prudens esse polsit.Dise feratne continens a temperato ec incon- tinens ab intemperato.Similiter, an prior ille sit Hem,ac qui perisit in rationes posterior aurem,qui in ea non persistit. Vtee Prior,inteperatus,ana Omines An Conistinentia. Incontinentia extendatur ad candem materiam morum. OCAP. III. Ἀφη pacto ontis te Mut ga' ContinentIam, ancontinentiam non In omni materia morum versari, sed in Voluptatibus corporis,perinde ac Tem- Perantiam,' intemperantiam. Incontinentem agere quoddammodo scientem, quoddammodo nescientem .Quomodo eius ignorantiadepellenda sit multamia existimandam de opinione Socratis circa
sint spectra. s maidam caelectationum esse iuxta
naturam:quasda praeter, aut contra Porro iiij posterioribus non vetsari incontine. tiam,sed feritatem:cuius execranda mali. tia capenclitur inultipliciter. CAP Vl. De mconιmentia ira voluptata disterenti=s, 'ν ιιι humano Io I Incontinentiam irae non usque adeo detestabilem eue .acillam, quae cupidis talein libidine versatur. Eam vero eteriorem esse feritate,quamvis haec horribi- ljor sit. IozCAP.VIl. De continense, incomιmnte, conuante, e molli Iosi s comparatio habitus Continentiae cum Constantia dc Olerantia:item incontinentiae cum inconstantiain mollitudine,quo ad proditatem,improbitatem. que.incontinentiae humanae alvisio in duplicem speciem . . . Og P. V uLDiis en incontinentis amm
Intemperatum multo deteriorem esse incontinente. o ditiarantae conve
Quibus interie conveniant ,ac differant continens, pertinax Qualiter Oporisteat deserere buonem laniel inceptam. Continentiam porro , quamvis proprie virtus non sit,ipsi amnem eue, itinere mediocritati. III CAP.X.Quia Priarmis, O mont-ntia simu in eadem non sint LaoAn possit quis simul prudens Esse,
Incontinens Nullum incontinentem ex consilio incontineter agere ideoque lunari posse eo desectu laborata, pretenim, peccat praecipitanter,seu ex abrupto ini
Voluptate.Opinione Veterum illam probantium,aut improbantium, earum fundamenta. I s
censitarum circa Voluptatis bonitatem aut malitiam,confutatio.& solutio argumen
torum quibus illae nitebantur is a CM l.De Holuptatum specit 3. 3Is Voluptarem esse aliquod bonum: aliquam item Voluptarem esse comitem
Mami boni. onfutatio heu vi opposi-
9쪽
um asserentis. Neminem esse posse feli- 'cem sine praesidio bonora corporis, α&rriunx:nec tamen ideo Felicitatem esse unuatque idem cum prosperitate. 32 P XIV.m οπο era Voluptatous ias omno corporis voluptate sint malae: cur;aut quoiens sint caeteris ex- retibiliores Cur ea ipsa quae modo voluptatem afferunt, postea falladium,aut etiam dolorem ingenerent Deo lummam voluptatem esse, eamque cuiuslibet mutationis
et AP.I.De Amicitia. Philosopho Morali consentaneum esse rideamicitiadisserat . inio coniti
tuentium illain in umilitudine restri , Scin alnun locum utrimenda remittitur. I 3 CAP.u.De Amabili.
quod est bonum .nimirum, aut honestum, aut iucundum,aut utile AmicitIam verositam esse in benevolentia, non qualibet, sed mutua.&minime obscura. I TCAP.IILDespeeiebuι Amic ia. I s. Amicitiae triplex genus esse: duplex nimirum, ullum: quorum alterum iuc ditate,alterum utilitate ducatur α tertiu
denique simpliciter atque absolute bonum seu, ara is,ductum lolius honestatis Intuitu. Is ICAP. N. 29 sudicio amielita ηυνιὸ dicatu Amicitia:alia νε δ peracta. 3. 47 Compirantur tria genera Amicitiae inter inpenes id in quo conveniunt, clamo differunt Amicitiae nomen simpliciter luppunere pro sola illa quae honestate intuet .vix enique coniungi duas illas, quarum altera nititur utilitate, Waltera iucunditate. Isa P.V.2.disendiamici,ct qui ad Ami. σιιiam apri. Iss I micitiae iucundae idoneos non esse risi qui convictum habent illam vero non tam in actu,quam in habitu utam esse is pCAP. i. In quaamcitia posset plureι Use amici. I Sa I micitiae Iucunde aptos non esse senes acerbolque in humano couvictu.Si illa sit persecta,inter multos haberi non posse, iecus a adulterina,aut notha.Viros caeteris pcaeeminentes, solius utilitatis voluptatis. me intuitu inferiorum amicitiam ligerer
CAP. VII.De euis is axeeruntia iεσ Quomodo inferior cum superiorIaliquod gen Amiuitiae linire potui,&qm Iitet illa stabilienda sit. Quae proportio Amicitiae ad tutaram Amicitiae lea ait obliget ad exoptandum amico maxima
Vtrum praestantius,amari,an hono Tarl.qum etiam comparatio inter amare dei amari .Quibuspotiisimum adiumentis stabiliantur amicitiae. Etiam inter contrariRΛmicitiam quoddammodo habere lo
CAP. IX. De illi Amisitis. I as Amicitiam omnem in societate si tam esse:ideoque pariter extendi, ac Iustiistiam.Ηuius varieratem ex diveri modo communicationis petetam.Omnem quo que societatem seu commutatonem,re vo- Cari ad communicationem civilem 1 sCAPIL. everectus Rcipublica. 7
Politicae,seu ReipubIicae triplex probabile genus M,totidem Amicitie pocle ibus respondens: Remum, istocratiam κTimocratiam.*Mbus opponuntur Tyrannnis,oluarchia, Democratia. Quomo do tria illa appareant in communicationei
CΛP.XI.D Amisitia regia, parem aemia nomica in fraterna et gaEx triplici Politiuaegenere laudabirilli oriri triplex genus Amicitiae probabile; ex triplici vituperabili triplex reprehensi bile. Ubi de Amicitia regia , aristinaratio, populari , paterna uaterna, Occoniugavi
micitiae plurimas species oriri ex
varia, multiplici comm.unicatione.Aglis impraesertim de iis, quae inter cocuanguiuneos ac virum re uxorem ' de illarum proprietatibus.Amicitia, seu amor, an sit maior patris ad uiam, quam Converio: an matris, quam patris an fratrumquam consanguineorum.Vbi plura, utilia monita pacatae ac felici vitae inter sodales, κωnIunctos. ineundae iss
P. XIII. D. ρIIoiisso, ct de eomispensanda amicitia. IN. Quomodo vitandae sint querelae in quolibet Amicitiae senere: In quonam eorum sint iustae. Porro illas praesertim Iocum habere in ea AmicItia fucata, quae utilitate ducitur Minis ad faciendam
10쪽
Ientia, se aba catino. Ipsh, uulationes. eu querelas erram oriri ex Aunc ita excellentiae , iuuinter Inaequales Radix eartam, ac in quo prae iveri possint. Digrcisio de abialcario .ue fili , anti a patri, Me contra. OG
CAΡ.I. Qua conservant Amicitiam aci Quibus pinustinum prae iis stinitiatur Amicitia alisimi uum, seu Inaequalium & uno oriatur nulli ipIcculorum querela .Remeaium in compuniatione situm eue,eaque Liviaice idαις prelcripta. Quomodo illa ut facieiida. aias
beni leus epenoenda. Oου Iteruiniae coimpentati odebria pro benefici js acceptison vilius Uebeat parcnti in Ommbus o citre An Maaiori stuoio DP UIeat retribuere beneiactori, quam lar. ramico. Quae tandem qui in ciniocri Flsiat, aut debeant aus P ril. uaamis emanda Amicitia. 2 3 Amicitiam, quae utilitate, aut V Iuptate ducitur,cellauto eo tane irimi.bi-miIuer i ciliam,quae honellate nitri , Vol artus deseritur. Proficiensem in noue te non inuciatu manere in Anucitia cum eo,qui inruimaui nillil proficit .Eamtamcquamvis dirempta fuerit non omni prorsus oblivione lepelienciam. δὲ Α,
si Amicitiae officia,seu opera quaenam sint, ex qualiter a vir probo cxlii antur. uomodo ille ibi bona velit cliam Ga-ta hypothesi voaeue heretve alius ale-
ipso. aliter e contra te habeat improuis quam alienus sit ab Amicula benevolentia, ac concordia erga teiplum. ais C . V. De Beneooι entia. 23
Benevolentiam perae loquendo noeste Amicitiam, nec a a.ationem Lese tamen principium illius . ducique primum exoculorum a1rictu,&l muc ex uelecta
cuique Viri pro te ravit, a Concordia quid ut tam diuerre
quoddammocio a mensu in eviem opiis Dione. In qua mat eri vcr tur, c qualem cognacionem habeat cuni amicitia civili.
IonSe minus ainar quam ab ijs amentur. Caulae huius communis expostulationis aquiuuidam assignatae, rejjciuntur digermana ac mutriplax ratio redditur. 3 3 CAP. VII l. De amatore Iut. 257
npoisit aut debeat quis seipsunt di- Iigere prae alijs Onanibus Ratio cubitandi
AP .lX.Deamielafbeis . quibus insi-g M. 4s Vir felix an egeat amicis Rationes uitandi in utramque partem. Resolutio, viru a prociam eiu non posse per: ecterie. lice iri avique amicis veris. Mea lecui umbonestatea, ubi devinctis Alinit etvideminultiplex tauo moraus etiam rerum
ίλμα uis quasortuna μι habιndi amici as S I An egeamus amicis potius tempore prolperitatis,quam calamitatis Statuitur, Vzroque temporc amici opus cuc:& praescribRhiculo S, quos Screre quitque debeat in utraque fortuu . ass
Nihil optabilieri aut iucundius esse
amicorum convictu,si probi sint bi autem improbi sint, convictum illoriniectesiabilem ac peisimum essς. ad 3
ET HI CORVM.CM.I.De Holuptate. 26s j Dissertationem de Voluptate pro is priam esse Philolophi oralisucque mulistiplici ratione. Reprehensio illoruitiphil tophorum,qui onmem Voluptatem asserebant esse malam x tamen nullam non sequebantur.Vbi nonnulla circa verit em iniciae a Philia dis obicrvanca. 266